ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 7 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.1)

                        Sekkhavaradutiyanayavannana
     [7] Evam bhagava pathaviadisu vatthusu sabbasakkayadhammamulabhutam puthujjanassa
pavattim dassetva idani tesveva vatthusu sekhassa pavattim dassento yopi
so bhikkhave bhikkhu sekhoti adimaha. Tattha yoti uddesavacanam. Soti niddesavacanam.
Pikaro sampindanattho ayampi dhammo aniyatoti adisu viya. Tena ca
arammanasabhagena puggalam sampindeti no puggalasabhagena, hetthato hi puggala
ditthivipanna, idha ditthisampanna, na tesam sabhagata atthi. Arammanam pana
hettha puggalanampi tatheva, imesampi tadevati. Tena vuttam "arammanasabhagena
puggalam sampindeti no puggalasabhagena"ti. Yopi soti imina pana sakalena
vacanena idani vattabbam sekham dassetiti veditabbo. Bhikkhave bhikkhuti idam
vuttanayameva.
     Sekhoti 1- kenatthena sekho? sekhadhammapatilabhato sekho. Vuttanhetam
"kittavata nu kho bhante sekho *- hotiti, idha bhikkhave bhikakhu sekhaya sammaditthiya
samannagato hoti .pe. Sekhena sammasamadhina samannagato hoti, ettavata
kho bhikkhu sekho hoti"ti. 2- Apica sikkhatitipi sekho. Vuttanhetam "sikkhatiti kho
bhikkhu tasma sekhoti vuccati, kinca sikkhati? adhisilampi sikkhati, adhicittampi
sikkhati, adhipannampi sikkhati, sikkhatiti kho bhikkhu tasma sekhoti vuccati"ti 3-
     yopi kalyanaputhujjano anulomapatipadaya paripurikari silasampanno indriyesu
guttadvaro bhojane mattannu jagariyanuyogamanuyutto pubbarattapararattam
bodhipakkhiyanam dhammanam bhavananuyogamanuyutto viharati "ajja va sve va annataram
samannaphalam adhigamissami"ti. Sopi vuccati sikkhatiti sekho. 4- Imasmim panatthe
pativedhappattova sekho adhippeto, no puthujjano.
@Footnote: 1 cha.Ma. sekkho. evamuparipi     *2 pali sekkho evamuparipi, sam.
@maha. 19/13/11 sekkhasutta  3 an. tika. 20/86/225 sekkhasutta   4 cha.Ma. sekkhoti
     Appattam manasam etenati appattamanaso. Manasanti ragopi cittampi
arahattampi. "antalikkhacaro paso, yvayancarati manaso"ti 1- ettha hi rago
manasam. "cittam mano manasan"ti 2- ettha cittam. "appattamanaso sekho, kalam
kayira janesuta"ti 3- ettha arahattam. Idhapi arahattameva adhippetam. Tena
appattarahattoti vuttam hoti.
     Anuttaranti settham, asadisanti attho. Catuhi yogehi khemam anupaddutanti 4-
yogakkhemam. Arahattameva adhippetam. Patthayamanoti dve patthana tanhapatthana
ca chandapatthana ca.
              "patthayamanassa hi jappitani,
               pavedhitam vapi pakappitesu"ti 5-
     ettha tanhapatthana.
         "../../bdpicture/chinnam papimato sotam          viddhastam vinalikatam
          pamujjabahula hotha           khemam patthetha 6- bhikkhavo"ti. 7-
     Ettha kattukamyata kusalacchandapatthana. Ayameva idhadhippeta. Tena
patthayamanoti tam yogakkhemam kattukamo 8- adhigantukamo tanninno tappono
tappabbharoti veditabbo. Viharatiti annam iriyapathadukkham annena iriyapathena
vicchinditva aparipatantam kayam harati. Athava "sabbe sankhara aniccati
adhimuccanto saddhaya viharati"ti adinapi niddesanayenettha attho datthabbo.
     Pathavim pathvito abhijanatiti pathavim pathavibhagena abhijanati, na puthujjano
viya sabbakaraviparitaya sannaya janati. 9- Apica kho abhivisitthena nanena
janati. Evam pathaviti etam pathavibhavam adhimuccantoyeva 10- nam aniccatipi
@Footnote: 1 vinaYu. maha. 4/33/28 marakatha, sam. saga. 15/151/135 manasasutta
@2 abhi. sangani. 34/63,65,68/32-3   3 sam. saga. 15/159/146 godhikasutta
@4 cha.Ma. ananuyuttanti   5 khu.su. 25/909/511 mahaviyuhasutta   6 cha.Ma. Si. pattattha
@7 Ma.mu. 12/352/315 culagopalasutta  8 cha.Ma., i. pattukamo.
@9 cha.Ma., i. sanjanati.  10 ka. pathaviti evam pathavibhagam amuncantoyeva....
Dukkhatipi anattatipi evam abhijanatiti vuttam hoti. Evanca nam abhinatva
pathavim mamanni. 1- Kim vuttam hoti. Mannatiti manni. Ayam pana manni ca na
manni ca na vattabboti. Etasmim hi atthe idam padam nipatetva vuttanti
veditabbam. Ko panettha adhippayoti. Vuccate puthujjano tava sabbamannananam
appahinatta mannatiti vutto. Khinasavo pahinatta na mannati. 2- Sekhassa pana
ditthimannana pahina, itarapi tanubhavam gata, tena so mannatitipi na
vattabbo puthujjano viya, na mannatitipi na vattabbo khinasavo viyati.
     Parinneyyam tassati sekhassa 3- tam mannanavatthu okkantaniyamatta
sambodhiparayanatta ca tihi parinnahi parinaneyyam, aparinneyyam aparinnatabbam
na hoti puthujanassa viya, nopi parinnatam khinasavassa viya. Sesam sabbattha
vuttanayameva.
                     Sekhavasena dutiyanayakatha nitthita.
                           ----------
                      Khinasavavaratatiyadinayavannana
     [8] Evam pathaviadisu vatthusu sekhassa pavattim dassetva idani khinasavassa
dassento yopi so bhikkhave bhikkhu arahanti adimaha.
     Tattha sopiti pisaddo sampindanattho. Tena idha ubhayasabhagatapi labbhati. 4-
Sekho hi khinasavena ariyapuggalatta sabhago, tena puggalasabhagata labbhati,
arammanasabhagata pana vuttanaya eva. Arahanti arakakileso, durakileso
pahinakilesoti attho. Vuttanhetam bhagavata "kathanca bhikkhave bhikkhu *- araham hoti?
arakassa honti papaka akusala dhamma sankilesika ponobbhavika sadara
dukkhavipaka ayatim jatijaramaraniya. Evam kho bhikkhave bhikkhu *- araham hoti"ti. 5-
@Footnote: 1 cha.Ma., i. ma manniti vuttam hoti.   2 cha.Ma. na mannatiti.
@3 cha.Ma. i. tassa sekkhassa.  4 cha.Ma. labbhatiti dasseti.
@5 Ma.mu. 12/434/381 mahaassapurasutta * pali. araha (sya)
Khinasavoti cattaro asava kamasavo bhavasavo ditthasavo avijjasavo,
ime cattaro asava arahato khina pahina samucchinna patippassaddha,
abhabbuppattika nanaggina daddha, tena vuccati khinasavoti.
     Vusitavati garusamvasepi ariyamaggasamvasepi dasasu ariyavasesupi vasi parivasi
vuttho parivuttho, so vutthavaso cinnacaranoti vusitava. Katakaraniyoti
puthujjanakalyanakam upadaya satta sekha catuhi maggehi karaniyam karonti nama,
khinasavassa sabbakaraniyani katani pariyositani, natthi tassa uttarim karaniyam
dukkhakkhayadhigamayati katakaraniyo. Vuttampi hetam:-
         "tassa samma vimuttassa     santacittassa bhikkhuno
          katassa paticayo natthi      karaniyam na vijjati"ti. 1-
     Ohitabharoti tayo bhara khandhabharo kilesabharo abhisankharabharo,
tassime tayo bhara ohita voropita nikkhitta patitati tena vuccati
ohitabharoti. Anuppattasadatthoti anuppatto sadattham, sakatthanti vuttam hoti.
Kakarassayam dakaro kato, sadatthoti ca arahattam veditabbam. Tanhi
attupanibandhanatthena attanam avijjamanatthena attano paramatthatthena ca attano attho
sakatthoti vuccati.
     Parikkhinabhavasamyojanoti bhavasamyojananiti dasa samyojanani kamaragasamyojanam
patighamanaditthivicikicchasilabbataparamasabhavaragaissamacchariyasamyojanam
avijjasamyojanam. Imani hi satte bhavesu samyojenti upanibandhanti, bhavabhavena 2-
samyojanti, tasma "bhavasamyojanani"ti vuccanti. Imani bhavasamyojanani arahato
parikkhinani pahinani nanaggina daddhani, tena vuccati "parikkhinabhavasamyojano"ti.
Sammadanna vimuttoti ettha sammadannati samma anna. Kim vuttam hoti:-
khandhanam khandhattham, ayatananam ayatanattham, dhatunam dhatvattham, dukkhassa pilanattham,
samudayassa pabhavattham, nirodhassa santattham, maggassa dassanattham, sabbe sankhara
@Footnote: 1 khu. thera. terasaka. 26/642/361 sonakolivisa...  2 cha.Ma., i. bhavam va bhavena.
Aniccati evamadibhedam samma yathabhutam annaya janitva tirayitva tulayitva
vibhavetva vibhutam katvati.
     Vimuttoti dve vimuttiyo cittassa ca vimutti nibbananca. Araha
sabbakilesehi vimuttacittatta cittavimuttiyapi vimutto. Nibbanam
adhimuttatta nibbanepi vimutto. Tena vuccati "sammadanna vimutto"ti.
Parinnatantassati arahato tam mannanavatthu tihi parinnahi parinnatam. Tasma so tam
vatthum na mannati, tam va mannanam na mannatiti vuttam hoti. Sesam vuttanayameva.
     Nibbanavare pana khaya ragassatiadayo tayo vara vutta. Te
pathavivaradisupi vittharetabba. Ayanhi parinnatavaro nibbanavarepi
vittharetabbo. Vittharentena ca parinnatantassati sabbapadehi yojetva puna
khaya ragassa vitaragattati yojetabbo. 1- Esa nayo itaresu. Desana pana
ekattha vuttam sabbattha vuttameva hotiti sankhitta.
     [9] Khaya ragassa vitaragattati ettha ca yasma bahirako kamesu
vitarago, na khaya ragassa vitarago. Araha pana khayaeva, tasma vuttam "khaya
ragassa vitaragatta"ti. Esa nayo dosamohesupi. Yatha ca "parinnatam tassati
vadami"ti vuttepi parinnatatta so tam vatthum tam va mannanam na mannatiti attho
hoti, evamidhapi vitaragatta so tam vatthum tam va mannanam na mannatiti datthabbo.
     [10] Ettha ca parinnatam tassati ayam varo maggabhavanaparipuridassanattham
vutto. Itare phalasacchikiriyaparipuridassanatthanti datthabba. Dvihi
va karanehi araha mannati vatthussa ca parinnatatta akusalamulananca
samucchinnatta. Tenassa parinnavarena vatthuparinnam 2- dipeti, itarehi
akusalamulasamucchedanti. Tattha pacchimesu tisu varesu ayam viseso veditabbo. Tisu
hi varesu rage adinavam disva dukkhanupassi viharanto appanihitavimokkhena
vimutto khaya ragassa vitarago hoti. Dose adinavam disva aniccanupassi
@Footnote: 1 cha.Ma. yojetabbam.   2 cha.Ma. tenassa parinnatavarena vatthuno vagthuparinnam dipeti
Viharanto animittavimokkhena vimutto khaya dosassa vitadoso hoti. Mohe
adinavam disva anattanupassi viharanto sunnatavimokkhena vimutto khaya
mohassa vitamoho hoti.
     Evam sante na eko tihi vimokkhehi vimuccatiti dve vara na
vattabba siyunti ce, tam na kasma? aniyamitatta. Aniyamena hi vuttam "yopi
so bhikkhave bhikkhu arahan"ti, na pana vuttam appanihitavimokkhena va vimutto,
itarena vati. Tasma yam arahato yujjati, tam sabbam vattabbamevati.
     [11] Avisesena va yo koci araha samanepi 1- ragadikhaye
viparinamadukkhassa parinnatatta khaya ragassa vitaragoti vuccati, dukkhadukkhassa
parinnatatta khaya dosassa vitadosoti. Sankharadukkhassa parinnatatta khaya
mohassa vitamohoti. Ittharammanassa va parinnatatta khaya ragassa vitarago.
Anittharammanassa parinnatatta khaya dosassa vitadoso. Majjhattarammanassa
parinnatatta khaya mohassa vitamoho. Sukhaya va vedanaya raganusayassa
samucchinnatta khaya ragassa vitarago. Itarasu patighamohanusayanam samucchinnatta
vitadoso vitamoho cati tasma tam visesam dassento aha "khaya ragassa
vitaragatta .pe. Khaya mohassa vitamohatta"ti.
                  Khinasavavasena tatiyacatutthapancamachatthanayakatha
                             nitthita.
                        ----------------
                       Tathagatavarasattamanayavannana
     [12] Evam pathaviadisu vatthusu khinasavassa pavattim dassetva idani
attano pavattim dassento tathagatopi bhikkhaveti adimaha.
@Footnote: 1 Si. samanopi.
     Tathagatoti atthahi karanehi bhagava tathagato 1- tatha agatoti tathagato,
tatha gatoti tathagato, tathalakkhanam agatoti tathagato, tathadhamme yathavato
abhisambuddhoti tathagato, tathadassitaya tathagato, tathavaditaya tathagato, tathakaritaya
tathagato, abhibhavatthena tathagatoti.
     Katham bhagava tatha agatoti tathagato. Yatha sabbalokahitaya ussukkamapanna
purimaka sammasambuddha agata, yatha hi vipassi bhagava agato, yatha sikhi
bhagava, yatha vessabhu bhagava, yatha kakkusandho 2- bhagava, yatha konagamano
bhagava, yatha kassapo bhagava agatoti. Kim vuttam hoti. Yena abhiniharena ete
bhagavanto agata, teneva amhakampi bhagava agato.
     Athava yatha vipassi bhagava .pe. Yatha kassapo bhagava danaparamim
puretva silanekkhammapannaviriyakhantisaccaadhitthanamettaupekkhaparamim puretva
ima dasa paramiyo dasa upaparamiyo dasa paramatthaparamiyoti samatimsaparamiyo
puretva angapariccagam nayanadhanarajjaputtadarapariccaganti 3- ime panca
mahapariccage pariccajitva pubbayogapubbacariyadhammakkhananatatthacariyadayo puretva
buddhacariyaya kotim patva agato, tatha amhakampi bhagava agato.
     Yatha ca vipassi bhagava .pe. Kassapo bhagava cattaro satipatthane
sammappadhane iddhipade pancindriyani panca balani satta bojjhange ariyam
atthangikam maggam bhavetva bruhetva agato, tatha bhagavapi agato. 4-
              Yatheva lokamhi vipassiadayo
              sabbannubhavam munayo idhagata
              tatha ayam sakyamunipi agato
              tathagato vuccati tena cakkhumati.
@Footnote: 1 cha.Ma. tathagatoti vuccati.   2 cha.Ma. kakusandho   3 pancime mahapariccaga
@katthaci evam  agata angadhanaputtadarajivitapariccagati, tikayampana
@anganayanadhanarajjaputtadarapariccagati. 4 cha.Ma.,i. tatha amhakam bhagavapi
@agatoti tathagato
Evam tatha agatoti tathagato. (1)
     Katham tatha gatoti tathagato. Yatha sampatijato vipassi bhagava gato .pe.
Kassapo bhagava gato. Kathanca so gato, so hi sampatijatova samehi padehi
pathaviyam patitthaya uttarabhimukho sattapadavitiharena gato. Yathaha:- sampatijato
ananda bodhisatto samehi padehi patitthahitva uttarenabhimukho sattapadavitiharena
gacchati setamhi chatte anudhariyamane, sabbava disa anuviloketi,
asabhinca vacam bhasati "aggohamasmi lokassa, jetthohamasmi lokassa, setthohamasmi
lokassa, ayamantima jati, natthidani punabbhavo"ti. 1-
     Tancassa gamanam tatham ahosi avitatham anekesam visesadhigamanam
pubbanimittabhavena. Yanhi so sampatijatova samehi padehi patitthahi, idamassa
caturiddhipadapatilabhassa pubbanimittam. Uttarabhimukhabhavo pana sabbalokuttarabhavassa
pubbanimittam. Sattapadavitiharo sattabojjhangaratanapatilabhassa. "suvannadanda
vitipatanti camara" 2- ettha vuttacamarukkhepo pana sabbatitthiyanimmathanassa.
Setacchattadharanam arahattavimuttivaravimalasetacchattapatilabhassa. Sabbadisasu vilokanam
sabbannutanavaranananapatilabhassa.  asabhivacabhasanam appativattiyavaradhammacakkap-
pavattanassa pubbanimittam. Tatha ayam bhagavapi gato. Tancassa gamanam tatham ahosi
avitatham tesanneva visesadhigamanam pubbanimittabhavena. Tenahu porana:-
              "muhuttajatova gavampati yatha
               samehi padehi phusi vasundharam
               so vikkami satta padani gotamo
               setanca chattam anudharayum maru.
               Gantvana so satta padani gotamo
               disa vilokesi sama samantato
               atthangupetam giramabbhudirayi
               siho yatha pabbatamuddhanitthito"ti.
@Footnote: 1 Ma. upari. 14/207/173 acchariyabbhutadhammasutta  2 khu. su. 25/693/470 nalakasutta
Evam tatha gatoti tathagato.
     Athava "yatha vipassi bhagava .pe. Yatha kassapo bhagava, ayampi bhagava
tatheva nekkhammena kamacchandam pahaya gato. Abyapadena byapadam alokasannaya
thinamiddham avikkhepena uddhaccakukkuccam dhammavavatthanena vicikiccham pahaya gato,
nanena avijjam padaletva gato, pamujjena aratim vinodetva pathamajjhanena
nivaranakavatam ugghatetva dutiyajjhanena vitakkavicaradhumam upasametva tatiyajjhanena
pitim virajetva catutthajjhanena sukhadukkham pahaya akasanancayatanasamapattiya
rupasannapatighasannananattasannayo samatikkamitva vinnanancayatanasamapattiya
akasanancayatanasannam akincannayatanasamapattiya vinnanancayatanasannam
nevasannanasannayatanasamapattiya akincannayatanasannam samatikkamitva gato.
     Aniccanupassanaya niccasannam pahaya, dukkhanupassanaya sukhasannam,
anattanupassanaya attasannam, nibbidanupassanaya nandim, viraganupassanaya
ragam, nirodhanupassanaya samudayam, upasamanupassanaya adanam, khayanupassanaya
ghanasannam, vayanupassanaya ayuhanam, viparinamanupassanaya dhuvasannam,
animittanupassanaya nimittasannam, appanihitanupassanaya panidhim, sunnatanupassanaya
abhinivesam, adhipannadhammavipassanaya saradanabhinivesam, yathabhutananadassanena
sammohabhinivesam, adinavanupassanaya alayabhinivesam, patisankhanupassanaya
appatisankham, vivattanupassanaya samyogabhinivesam, sotapattimaggena ditthekatthe
kilese bhanjitva, sakadagamimaggena olarike kilese pahaya, anagamimaggena
anusahagate kilese samugghatetva, arahattamaggena sabbakilese samucchinditva
gato. Evampi tatha gatoti tathagato. (2)
     Katham tathalakkhanam agatoti tathagato. Pathavidhatuya kakkhalattalakkhanam tatham
avitatham. Apodhatuya paggharanalakkhanam. Tejodhatuya unhalakkhanam. Vayodhatuya
vitthambhanalakkhanam. Akasadhatuya asamphutthalakkhanam, vinnanadhatuya vijananalakkhanam.
     Rupassa ruppanalakkhanam. Vedanaya vedayitalakkhanam. Sannaya sanjananalakkhanam.
Sankharanam abhisankharanalakkhanam. Vinnanassa vijananalakkhanam.
     Vitakkassa abhiniropanalakkhanam. Vicarassa anumajjanalakkhanam. Pitiya pharanalakkhanam.
Sukhassa satalakkhanam. Cittekaggataya avikkhepalakkhanam. Phassassa phusanalakkhanam.
     Saddhindriyassa adhimokkhalakkhanam. Viriyindriyassa paggahalakkhanam.
Satindriyassa upatthanalakkhanam. Samadhindriyassa avikkhepalakkhanam. Pannindriyassa
pajananalakkhanam.
     Saddhabalassa assaddhiye akampiyalakkhanam. Viriyabalassa kosajje. Satibalassa
mutthasacce. Samadhibalassa uddhacce. Pannabalassa avijjaya akampiyalakkhanam.
     Satisambojjhangassa upatthanalakkhanam. Dhammavicayasambojjhangassa
pavicayalakkhanam. Viriyasambojjhangassa paggahalakkhanam. Pitisambojjhangassa pharanalakkhanam.
Passaddhisambojjhangassa upasamalakkhanam. Samadhisambojjhangassa avikkhepalakkhanam.
Upekkhasambojjhangassa patisankhanalakkhanam.
     Sammaditthiya dassanalakkhanam. Sammasankappassa abhiniropanalakkhanam.
Sammavacaya pariggahalakkhanam. Sammakammantassa samutthanalakkhanam. Sammaajivassa
vodanalakkhanam. Sammavayamassa paggahalakkhanam. Sammasatiya upatthanalakkhanam.
Sammasamadhissa avikkhepalakkhanam.
     Avijjaya ananalakkhanam. Sankharanam cetanalakkhanam. Vinnanassa
vijananalakkhanam. Namassa namanalakkhanam. Rupassa ruppanalakkhanam. Salayatanassa
ayatanalakkhanam. Phassassa phusanalakkhanam. Vedanaya vedayitalakkhanam. Tanhaya
hetulakkhanam. Upadanassa gahanalakkhanam. Bhavassa ayuhanalakkhanam. Jatiya
nibbattilakkhanam. Jaraya jiranalakkhanam. Maranassa cutilakkhanam.
     Dhatunam sunnatalakkhanam. Ayatananam ayatanalakkhanam. Satipatthananam
upatthanalakkhanam. Sammappadhananam padahanalakkhanam. Iddhipadanam ijjhanalakkhanam.
Indriyanam adhipatilakkhanam. Balanam akampiyalakkhanam. Bojjhanganam niyyanalakkhanam.
Maggassa hetulakkhanam.
     Saccanam tathalakkhanam. Samathassa avikkhepalakkhanam. Vipassanaya anupassanalakkhanam.
Samathavipassananam ekarasalakkhanam. Yuganandhanam 1- anativattanalakkhanam.
     Silavisuddhiya samvaralakkhanam. Cittavisuddhiya avikkhepalakkhanam. Ditthivisuddhiya
dassanalakkhanam.
     Khaye nanassa samucchedalakkhanam. Anuppade nanassa passaddhilakkhanam.
Chandassa mulalakkhanam. Manasikarassa samutthanalakkhanam. Phassassa samodhanalakkhanam.
Vedanaya samosaranalakkhanam. Samadhissa pamukhalakkhanam satiya adhipateyyalakkhanam.
Pannaya tatuttarilakkhanam. Vimuttiya saralakkhanam. Amatogadhassa nibbanassa
pariyosanalakkhanam tatham avittham. Evam tathalakkhanam nanagatiya agato avirujjhitva
patto anuppattoti tathagato. Evam tathalakkhanam agatoti tathagato. (3)
     Katham tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato. Tathadhamma nama
cattari ariyasaccani. Yathaha:- "cattarimani bhikkhave tathani avitathani
anannathani, katamani cattari? `idam dukkhan'ti bhikkhave tathametam avitathametam
anannathametan"ti 2- vittharo. Tani ca bhagava abhisambuddho, tasma tathanam
abhisambuddhatta tathagatoti vuccati. Abhisambodhattho hi ettha gatasaddo. Apica
jaramaranassa jatippaccayasambhutasamudagatattho tatho avitatho anannatho .pe.
Sankharanam avijjapaccayasambhutasamudagatattho tatho avitatho anannatho. Tatha
avijjaya sankharanam paccayattho. Sankharanam vinnanassa paccayattho .pe.
Jatiya jaramaranassa paccayattho tatho avitatho anannatho. Tam sabbam bhagava
abhisambuddho, tasmapi tathanam dhammanam abhisambuddhatta. Tathagatoti vuccati. Evam
tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato. (4)
@Footnote: 1 cha.Ma. yuganaddhanam        2 sam. maha. 19/1090/375 tathasutta
     Katham tathadassitaya tathagato. Bhagava yam sadevake loke .p. Sadevamanussaya
aparimanasu lokadhatusu aparimananam sattanam cakkhudvare apatham agacchantam
ruparammanam nama atthi. Tam sabbakarato janati passati. Evam janata ca
passata ca tena tam itthanitthadivasena va ditthasutamutavinnatesu labbhamanakapadavasena
va "katamam tam rupam rupayatanam? yam rupam catunnam mahabhutanam upadaya
vannanibham *- sanidassanam sappatigham nilam pitakan"ti 1- adina nayena anekehi
namehi terasahi varehi dvepannasaya nayehi vibhajjamanam tathameva hoti,
vitatham natthi. Esa nayo sotadvaradisupi apathamagacchantesu saddadisu. Vuttam
hetam bhagavata "yam bhikkhave sadevakassa lokassa .pe. Sadevamanussaya dittham
sutam mutam vinnatam pattam pariyesitam anuvicaritam manasa, tamaham janami, tamaham
abhinnasim, **- tam tathagatassa viditam, tam tathagate 2- na upatthasi"ti. 3- Evam
tathadassitaya tathagato. Tattha tathadassiatthe tathagatoti padasambhavo veditabbo. (5)
     Katham tathavaditaya tathagato. Yam rattim bhagava bodhimande aparajitapallanke
nisinno tinnam maranam matthakam madditva anuttaram sammasambodhim abhisambuddho,
yanca rattim yamakasalanam antare anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi,
etthantare pancacattalisavassaparimane kale pathamabodhiyapi majjhimabodhiyapi
pacchimabodhiyapi yam bhagavata bhasitam suttam geyyam .pe. Vedallam, tam sabbam atthato ca
byanjanato ca anupavajjam anunamanadhikam sabbakaraparipunnam ragamadanimmadanam
dosamohamadanimmadanam, natthi tattha valaggamattampi avakkhalitam, sabbantam ekamuddikaya
lancitam viya ekanaliya mitam viya ekatulaya tulitam viya ca tathameva hoti avitatam. Tenaha
"yanceva rattim tathagato anuttaram sammasambodhim abhisambujjhati, yanca rattim
anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayati, etasmim antare bhasati lapati
niddisati, sabbantam tatheva hoti na annatha, tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 4-
Gadaattho hi ettha gatasaddo. Evam tathavaditaya tathagato. Apica agadanamagado,
@Footnote: 1 abhi. sangani. 34/616 adi/188 rupakanda * pali. vannanibha  2 cha.Ma. i. tathagato
@3 an. catukka. 21/24/29 kalakaramasutta ** pali. abbhannasim
@4 an. catukka. 21/23/28  lokasutta
Vacananti attho. Tatha 1- aviparito agado assati dakarassa takaram katva
tathagatoti evam cetasmim atthe padasiddhi veditabba. (6)
     Katham tathakaritaya tathagato. Bhagavato hi vacaya kayo anulometi
kayassapi vaca. Tasma yathavadi tathakari, yathakari tathavadi ca hoti.
Evambhutassa cassa yatha vaca, kayopi tatha gatoti 2- attho. Yatha ca kayo
vacapi tatha gatati 3- tathagato. Tenaha "yathavadi bhikkhave tathagato tathakari,
yathakari tathavadi, iti yathavadi tathakari, yathakari tathavadi, tasma `tathagato'ti
vuccati"ti. 4- Evam tathakaritaya tathagato. (7)
     Katham abhibhavatthena tathagato. Upari bhavaggam hettha avicipariyantam katva
tiriyam aparimanasu lokadhatusu sabbasatte abhibhavati silenapi samadhinapi pannayapi
vimuttiyapi vimuttinanadassanenapi, na tassa tula va pamanam va atthi,
atulo appameyyo anuttaro rajaraja devadevo sakkanam atisakko brahmanam
atibrahma. Tenaha "sadevake bhikkhave loke .pe. Sadevamanussaya tathagato
abhibhu anabhibhuto annadatthudaso vasavatti, tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 5-
     Tatrevam padasiddhi veditabba. Agado viya agado. Ko panesa?
desanavilaso ceva punnamayo 6- ca. Tena hesa mahanubhavo bhisakko dibbagadena
sappe viya sabbaparappavadino sadevakanca lokam abhibhavati. Iti sabbalokabhibhavane
tatho aviparito desanavilasamayo ceva punnamayo 6- ca agado assati dakarassa
takaram katva tathagatoti veditabbo. Evam abhibhavanatthena tathagato. (8)
     Apica tathaya gatotipi tathagato, tatham gatotipi tathagato. Gatoti avagato
atito patto patipannoti attho. Tattha sakalam lokam tiranaparinnaya tathaya
gato avagatoti tathagato. Lokasamudayam pahanaparinnaya tathaya gato atitoti
@Footnote: 1 cha.Ma., i. tatho  2 cha.Ma., i. tatha gato pavattoti   3 cha.Ma., i. tatha gata pavattati.
@4 an. catukka. 21/23/28    5 an. catukka. 21/23/28 lokasutta
@6-6 katthaci punanussayotipi dissati, tam pununamayo yatha danamayam iti tikaya na sameti.
Tathagato. Lokanirodham sacchikiriyaya tathaya gato pattoti tathato. Lokanirodhagaminim
patipadam tatham gato patipannoti tathagato. Tena yam vuttam bhagavata "loko bhikkhave
tathagatena abhisambuddho, lokasma tathagato visamyutto, lokasamudayo bhikkhave
tathagatena abhisambuddho, lokasamudayo tathagatassa pahino, lokanirodho bhikkhave
tathagatena abhisambuddho, lokanirodho tathagatassa sacchikato, lokanirodhagamini
patipada bhikkhave tathagatena abhisambuddha, lokanirodhagamini patipada tathagatassa
bhavita, yam bhikkhave sadevakassa lokassa .pe. Sabbantam tathagatena abhisambuddham,
tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 1- Tassa evampi attho veditabbo. Idampi ca
tathagatassa tathagatabhavadipane mukhamattakameva. Sabbakarena pana tathagatova
tathagatassa tathagatabhavam vanneyya.
     Araham sammasambuddhoti padadvaye pana arakatta arinam arananca
hatatta paccayadinanca arahatta papakarane rahabhavati imehi tava karanehi
arahanti veditabbo.
     Samma samanca sabbadhammanam buddhatta pana sammasambuddhoti ayamettha
sankhepo, vittharato panetam padadvayam visuddhimagge buddhanussativannanayam
pakasitam.
     Parinnatantam tathagatassati ettha pana etam mannanavatthu parinnatam
tathagatassatipi attho veditabbo. Parinnatantam nama parinnatavaram parinatavasanam
anavasesato parinnatanti vuttam hoti. Buddhananhi savakehi saddhim kincapi
tena tena maggena kilesappahane viseso natthi, parinnaya pana atthi. Savaka
hi catunnam dhatunam ekadesameva sammasitva nibbanam papunanti, buddhanam pana
anuppamanampi sankharagatam nanena aditthamatulitam atiritamasacchikatam natthi.
@Footnote: 1 an. catukka. 21/23/27-8 lokasutta.
                       Tathagatavaraatthamanayavannana
     [13] Yo 1- cayam nibbanavaro nandi dukkhassa mulanti adivaro
vutto pathavivaradisupi vittharetabbo. 1- 2- Ayam parinnatavaro vittharentena ca
parinnatantam tathagatassati sabbapadehi yojetabbo puna nandi dukkhassa
mulanti adi yojetabbam. Desana pana ettha vatthu sabbattha vuttameva hotiti
sankhitta. 2- Nandi 3- dukkhassa mulanti adisu ca nanditi purima tanha.
Dukkhanti pancakkhandha. Mulanti adi. Iti viditvati tam purimabhavanandim "imassa
dukkhassa mulan"ti evam janitva. Bhavati kammabhavato. Jatiti vipakakhandha. Te hi
yasma jayanti, tasma "jati"ti vutta. Jatisisena va ayam desana. Evampi "iti
viditva"ti imina yojetabbam. Ayanhi ettha attho "kammabhavato upapattibhavo
hotiti evanca janitva"ti. Bhutassati sattassa. Jaramarananti jaramarananca.
Evam vuttam hoti:- tena upapattibhavena bhutassa sattassa khandhanam jaramaranam
hotiti evanca janitvati.
     Ettavata yam bodhirukkhamule aparajitapallankena nisinno sammasitva
sabbannutam patto, tassa paticcasamuppadassa pativedha mannananam abhavakaranam
dassento catusankhepantisandhim tiyaddham visatakaram tameva paticcasamuppadam dasseti.
     Katham pana ettavata esa sabbo dassito hotiti. Ettha hi nanditi
ayameko sankhePo. Dukkhassati vacanato dukkham dutiyo, bhava jatiti vacanato
bhavo tatiyo, jatijaramaranam catuttho. Evam ettavata cattaro sankhepa
veditabba, kotthasati attho. Tanhadukkhanam pana antaram eko sandhi,
dukkhassa ca bhavassa ca antaram dutiyo, bhavassa ca jatiya ca antaram tatiyo,
evam catunnam angulinam antarasadisa catusankhepantara tayo sandhi veditabba.
@Footnote: 1-1 cha.Ma., i. yo cayam .pe. vittharetabboti patha na dissanti.
@2-2 cha.Ma., i. ayam parinnatavaro .pe. sankhittati ime patha na dissanti.
@3 cha.Ma. i. nandi
     Tattha nanditi atito addha, jatijaramaranam anagato addha, dukkhanca
bhavo ca paccuppanano addhati evam tayo addha veditabba. Atite pana
pancasu akaresu nandivacanena tanha eka agata, taya anagatayapi
avijjasankharaupadanabhava paccayalakkhanena gahitava honti. Jatijaramaranavacanena
pana yesam khandhanam tam jatijaramaranam, te vutta evati katva ayatim
vinnananamarupasalayatanaphassavedana gahitava honti.
     Evameva tesu 1- "purimakammabhavasmim moho avijja ayuhana sankhara
nikanti tanha upagamanamupadanam cetana bhavo itime panca dhamma purimakammabhavasmim
idha patisandhiya paccaya, idha patisandhivinnanam okkanti namarupam pasado
ayatanam phuttho phasso vedayitam vedana itime panca dhamma idhupapattibhavasmim
purekatassa kammassa paccaya, idha pana paripakkatta ayatananam moho avijja
ayuhana sankhara nikanti tanha upagamanamupadanam cetana bhavo itime
panca idha kammabhavasmim ayatim patisandhiya paccaya, ayatim patisandhivinnanam
okkanti namarupam pasado ayatanam phuttho phasso vedayitam vedana itime
panca dhamma ayatim upapattibhavasmim idha katassa kammassa paccaya"ti evam
nidditthalakkhana visati akara idha veditabba. Evam "nandi dukkhassa mulanti
iti viditva bhava jati, bhutassa jaramaranan"ti ettavata esa sabbopi
catusankhepo tisandhi tiyaddho visatakaro paticcasamuppado dassito hotiti
veditabbo.
     Idani tasma tiha bhikkhave .pe. Abhisambuddhoti vadamiti ettha
anupubbapadavannanam katva padayojanaya atthanigamanam karissama. Tasma tihati
tasma icceva vuttam hoti. Tikarahakara nipata. Sabbasoti anavasesavacanametam.
Tanhananti nanditi evam vuttanam sabbatanhanam. Khayati lokuttaramaggena
accantakkhaya. Viragadini khayavevacananeva. Ya hi tanha khina, virattapi
@Footnote: 1 cha.Ma. evamete.
Ta 1- bhavanti niruddhapi ca cattapi patinissatthapi. Khayati va catumaggakicca-
sadharanametam. Tato pathamamaggena viraga, dutiyena nirodha, tatiyena caga,
catutthena patinissaggati yojetabbam. Yahi va tanhahi pathavim pathavito sanjaneyya,
tasam khaya. Yahi pathavim manneyya, tasam viraga. Yahi pathavim manneyya, tasam
nirodha. Yahi pathavito manneyya, tasam caga. Yahi pathavi meti manneyya,
tasam patinissagga. Yahi va pathavim manneyya, tasam khaya .pe. Yahi pathavim
abhinandeyya, tasam patinissaggati evamettha yojana katabba, na kinci
virujjhati.
     Anuttaranti uttaravirahitam sabbasettham. Sammasambodhinti samma samanca
bodhim. Athava pasattham sundaranca bodhim. Bodhiti rukkhopi maggopi sabbannutananampi
nibbanampi. "bodhirukkhamule pathamabhisambuddho"ti 2- ca "antara ca bodhim antara ca
gayan"ti 3- ca agatatthanesu hi rukkho bodhiti vuccati. "catumaggesu nanan"ti 4-
agatatthane maggo. "pappoti bodhim varabhuri medhaso"ti 5- agatatthane
sabbannutananam. "patvana bodhim amatam asankhatan"ti agatatthane nibbanam.
Idha pana bhagavato arahattamaggananam adhippetam. Apare sabbannutananantipi
vadanti.
     Savakanam arahattamaggo anuttara bodhi hoti na hotiti. Na hoti.
Kasma? asabbagunadayakatta. Tesanhi kassaci arahattamaggo arahattaphalameva
Deti, kassaci tisso vijja, kassaci cha abhinna, kassaci catasso patisambhida,
kassaci savakaparaminanam. Paccekabuddhanampi paccekabodhinanameva deti. Buddhanam
pana sabbagunasampattim deti abhiseko viya ranno sabbalokissariyabhavam. Tasma
annassa kassacipi anuttara bodhi na hoti.
@Footnote: 1 Ma. ta viratta khepita  2 vinaYu. maha. 4/1/1 bodhikatha, khu.u. 24/1/93
@pathamabodhisutta.   3 vinaYu. maha. 4/11/11 pancavaggiyakatha, Ma.mu. 12/285/246
@4 khu. cula. 30/667/321 khaggavisanasuttaniddesa (saya)
@5 di. pati. 11/217/137 lakkhanasutta
     Abhisambuddhoti abhinnasi pativijjhi patto adhigatoti vuttam hoti. Iti
vadamiti iti vadami acikkhami desemi pannapemi patthapemi vivarami vibhajami
uttanikaromiti. Tatrayam yojana:- tathagatopi bhikkhave .pe. Pathavim na
mannati .pe. Pathavim nabhinandati. Tam kissa hetu? nandi dukkhassa mulam, bhava
jati, bhutassa jaramarananti iti viditvati. Tattha iti viditvati itikaro
karanattho. Tena imassa paticcasamuppadassa viditatta patividitattati vuttam
hoti. Kinci bhiyyo:- yasma evamimam paticcasamuppadam viditva tathagatassa sa
nanditi vuttatanha sabbappakarapi pahina, tasanca tathagato sabbaso
tanhanam khaya .pe. Anuttaram sammasambodhim abhisambuddho. Tasma pathavim na
mannati .pe. Pathavim nabhinandatiti vadamiti evam abhisambuddhatta na mannati
nabhinandatiti vadamiti vuttam hoti.
     Athava yasma "nandi dukkhassa mulan"ti adina nayena paticcasamuppadam
viditva sabbaso tanhanam khayam gato, 1- tasma tiha bhikkhave tathagato sabbaso
tanhanam khaya .pe. Abhisambuddhoti vadami. So evam abhisambuddhatta pathavim
na mannati .pe. Nabhinandatiti. Yattha yattha hi yasmati avatva tasmati
vuccati, tattha tattha yasmati anetva yojetabbam, ayam sasanayutti. Esa
nayo sabbattha.
     Idamavoca bhagavati idam nidanavasanato pabhuti yava abhisambuddhoti
vadamiti sakalasuttantam bhagava paresam pannaya alabbhaneyyapatittham paramagambhiram
sabbannutananam dassento ekena puthujjanavarena ekena sekhavarena catuhi
khinasavavarehi dvihi tathagatavarehiti atthahi mahavarehi ekamekasminca 2- vare
pathaviadihi catuvisatiya antaravarehi ca patimandetva dvebhanavaraparimanaya
pariyattiya 3- avoca.
     Evam vicitranayadesanavilasayuttanca panetam suttam karavikarudamanjuna
kannasukhena panditajanahadayanam amatabhisekasadisena brahmassarena bhasamanassapi.
@Footnote: 1 cha.Ma. tanha ayam gata.  2 "ekekasmim"iti padam yuttataram.  3 cha.Ma., i. tantiya.
Na te bhikkhu bhagavato bhasitam abhinandunti te pancasata bhikkhu idam bhagavato
vacanam nanumodimsu. Kasma? annanakena. Te kira imassa suttassa attham na
janimsu, tasma nabhinandimsu. Tesanhi tasmim samaye evam vicitranayadesanavilasayuttampi
etam suttam ghanaputhulena dussapatena mukhe baddham katva purato thapitamanunnabhojanam
viya ahosi.
     Nanu ca bhagava attana desitam dhammam param napetum cattari asankheyyani
paramiyo puretva sabbannutam patto. So kasma yatha te na jananti, tatha
desesiti. Vuttamidam imassa suttassa nikkhepavicaranaya evam manabhanjanattham
sabbadhammamulapariyayanti desanam arabhiti. Tasma nayidha puna vattabbamatthi. Evam
manabhanjanattham desitanca panetam suttam sutva te bhikkhu tamyeva kira pathavim ditthigatiko
sanjanati sekhopi arahapi tathagatopi abhijanati kim nama idam kathannamidanti
cintenta pubbe mayam bhagavata kathitam yankinci khippameva ajanama idani
panimassa mulapariyayassa antam va kotim va na janama na passama, aho
buddha nama appameyya atulati uddhatadatha viya sappa nimmada hutva
buddhupatthananca dhammassavananca sakkaccam agamamsu.
     Tena kho pana samayena bhikkhu dhammasabhayam sannisinna imam katham
samutthapesum "aho buddhanam anubhavo, te nama brahmanapabbajita
tathamanamadamatta bhagavato mulapariyayadesanaya nihatamana kata"ti. Ayanca etarahi
tesam bhikkhunam antarakatha vippakata. Atha bhagava gandhakutiya nikkhamitva tamkhananurupena
patihariyena dhammasabhayam pannattapavarabuddhasane nisiditva te bhikkhu aha "kaya
nuttha bhikkhave antarakathaya 1- sannisinna"ti. Te tamattham bhagavato arocesum. Bhagava
etadavoca "na bhikkhave idaneva pubbepi aham ime evam manapaggahitasire vicarante
nihatamane akasin"ti. Tato imissa atthuppattiya idam atitam anesi.
     Bhutapubbam bhikkhave annataro disapamokkho brahmano baranasiyam pativasati
tinnam vedanam paragu sanighanduketbhanam sakkharappabhedanam itihasappancamanam
@Footnote: 1 cha.Ma. etarahi kathaya (paliya samsandetabbam)
Veyyakaranalokayatamahapurisalakkhanesu anavayo, so pancamattani manavakasatani
mante vacesi. Pandita manavaka bahunca ganhanti lahunca, suttha ca
upadharenti, gahitanca tesam na vinassati. Sopi brahmano acariyamutthim akatva ghate
udakam asincanto viya sabbampi sippam uggahapetva te manavake etadavoca
"ettakamidam sippam ditthadhammasamparayahitan"ti. Te manavaka "yam amhakam
acariyo janati, mayampi tam janama, mayampidani acariya eva"ti manamuppadetva
tato pabhuti acariye agarava nikkhittavatta viharimsu. Acariyo natva "karissami
tesam mananiggahan"ti cintesi. So ekadivasam upatthanamagantva vanditva
nisinne te manavake aha "tata vo panham pucchissami, kaccittha samattha
kathetun"ti. Te "pucchathacariya pucchathacariya"ti sahasa ahamsu, yathatam sutamadamatta.
Acariyo aha:-
              "kalo ghasati bhutani          sabbaneva sahattana
               yo ca kalaghaso bhuto        sa bhutapacanim paci"ti. 1-
Visajjetha tata imam panhanti.
     Te cintetva 2- ajanamana tunhi ahesum. Acariyo aha "alam tata
gacchathajja, sve katheyyatha"ti uyyojesi. Te dasapi visatipi sampindita hutva
na tassa panhassa adim na antamaddasamsu. Agantva ca acariyassa arocesum
"nayimassa panhassa atthamajanama"ti. Acariyo tesam niggahatthaya imam
gathamabhasi:-
              "bahuni narasisani          lomasani brahani ca
               givasu patimukkani        kocidevettha kannava"ti. 3-
     Gathayattho bahuni naranam sisani dissanti sabbani ca tani lomasani
sabbani mahantani givayameva thapitani, na talaphalam viya hatthena gahitani natthi
tesam imehi nanakaranam. Ettha pana kocideva kannavati attanam sandhayaha.
@Footnote: 1 khu.ja. duka. 27/340/95 mulapariyayajataka (saya)   2 cha.Ma. cintenta.
@3 khu. ja. duka. 27/341/95 (saya)
Kannavati pannava. Kannacchiddam pana kassaci natthi, tam sutva te manavaka
mankubhuta pattakkhandha adhomukha anguliya bhumim vilekhenta tunhi ahesum.
     Atha nesam sahirikabhavam passitva acariyo "ugganhatha tata panhan"ti
panham visajjesi. Kaloti purebhattakalopi pacchabhattakalopiti evamadi. Bhutaniti
sattadhivacanametam. Kalo bhutanam na cammamamsadini khadati. Apica kho tesam
ayuvannabalani khepento yobbannam maddanto arogyam vinasento ghasati
khadatiti vuccati. Sabbaneva sahattanati evam ghasanto ca na kinci vajjeti
sabbaneva ghasati na kevalanca bhutaniyeva, apica kho sahattana attanam ghasati.
Purebhattakalo pacchabhattakalam na papunati. Esa nayo pacchabhattakaladisu.
Yo ca kalaghaso bhutoti khinasavassetam adhivacanam. So hi ayatim patisandhikalam
khepetva khaditva thitatta "kalaghaso"ti vuccati. Sabhutapacanim paciti so yayam
tanha apayesu bhute pacati, tam nanaggina paridahi 1- bhasmamakasi, tena "bhutapacanim
paci"ti vuccati. "pajanin"tipi patho. Janikam nibbattikanti 2- attho.
     Atha te manavaka dipasahasasalokena viya rattim samavisamam acariyassa
visajjanena panhassa attham pakatam disva "idani mayam yavajivam garusamvasam
vasissama mahanta ete acariya nama mayanhi bahussutamanam uppadetva
catuppadikagathayapi attham na janama"ti nihatamana pubbasadisameva acariyassa
vattapatipattim katva saggaparayana ahesum.
     Aham 3- bhikkhave tena samayena acariyo ahosim, ime bhikkhu manavaka
evam pubbepaham ime evam manapaggahitasire vicarante nihatamane akasinti.
     Imanca jatakam sutva te bhikkhu pubbepi mayam maneneva pahatati
bhiyyoso mattaya nihatamana hutva attano upakarakammatthanaparayana ahesum.
     Tato bhagava ekam samayam janapadacarikancaranto vesalim patva gotamake
cetiye viharanto imesam pancasatanam bhikkhunam nanaparipakam viditva imam gotamakasuttam
@Footnote: 1 cha.Ma. paci dayhi.   2 Ma. janitam nibbattitanti   3 cha.Ma. aham kho....
Kathesi:- "abhinnayaham bhikkhave dhammam desemi no anabhinnaya, sanidanaham
.pe. Sappatihariyaham bhikkhave dhammam desemi no appatihariyam, tassa mayham
bhikkhave abhinnaya dhammam desayato .pe. No appatihariyam, karaniyo ovado
karaniya anusasani, alancapana vo bhikkhave tutthiya alam attamanataya alam
somanassaya `sammasambuddho bhagava, svakkhato bhagavata dhammo, supatipanno
samgho'ti idamavoca bhagava, imasmim ca pana veyyakaranasmim bhannamane *- dasasahassi
lokadhatu akampittha"ti. 1-
     Idanca suttam sutva te pancasata bhikkhu tasmimyevasane saha patisambhidahi
arahattam papunimsu. Evayam desana etasmim thane nitthamagamasiti.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                     mulapariyayasuttavannana nitthita.
                      ---------------------
@Footnote: * pali sahassi    1 an. tika. 20/126/269-70 gotamakacetiyasutta



             The Pali Atthakatha in Roman Book 7 page 44-65. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=7&A=1108&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=7&A=1108&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]