ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๘ ภาษาบาลีอักษรไทย ธ.อ.๑ ยมกวคฺค.

หน้าที่ ๑๐๔.

นิสฺสารภาวํ กเถตฺวา อิธาคมเน อานิสํสํ กถยิมฺหา, โส `อิทานิ มยฺหํ อนฺเตวาสิวาโส นาม จาฏิยา อุทกจลนภาวปฺปตฺติสทิโส, น สกฺขิสฺสามิ อนฺเตวาสิวาสํ วสิตุนฺติ วตฺวา; `อาจริย อิทานิ มหาชโน คนฺธมาลาทิหตฺโถ คนฺตฺวา สตฺถารํเยว ปูเชสฺสติ, ตุมฺเห กถํ ภวิสฺสถาติ วุตฺเต, `กึ ปน อิมสฺมึ โลเก ปณฺฑิตา พหู อุทาหุ ทนฺธาติ, `ทนฺธาติ กถิเต, `เตนหิ ปณฺฑิตา ปณฺฑิตา สมณสฺส โคตมสฺส สนฺติกํ คมิสฺสนฺติ, ทนฺธา ทนฺธา มม สนฺติกํ อาคมิสฺสนฺติ, คจฺฉถ ตุมฺเหติ วตฺวา อาคนฺตุํ น อิจฺฉิ ภนฺเตติ. ตํ สุตฺวา สตฺถา "ภิกฺขเว สญฺชโย อตฺตโน มิจฺฉาทิฏฺิตาย อสารํ `สาโรติ สารญฺจ `อสาโรติ คณฺหิ, ตุมฺเห ปน อตฺตโน ปณฺฑิตตาย สารํ สารโต อสารญฺจ อสารโต ตฺวา อสารํ ปหาย สารเมว คณฺหิตฺถาติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ "อสาเร สารมติโน สาเร จาสารทสฺสิโน เต สารํ นาธิคจฺฉนฺติ มิจฺฉาสงฺกปฺปโคจรา สารญฺจ สารโต ตฺวา อสารญฺจ อสารโต เต สารํ อธิคจฺฉนฺติ สมฺมาสงฺกปฺปโคจราติ. ตตฺถ "อสาเร สารมติโนติ: จตฺตาโร ปจฺจยา, ทสวตฺถุกา มิจฺฉาทิฏฺิ, ตสฺสา อุปนิสฺสยภูตา ธมฺมเทสนาติ อยํ อสาโร นาม, ตสฺมึ สารทิฏฺิโนติ อตฺโถ. สาเร จาสารทสฺสิโนติ: ทสวตฺถุกา สมฺมาทิฏฺิ, ตสฺสา อุปนิสฺสยภูตา ธมฺมเทสนาติ อยํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๕.

สาโร นาม, ตสฺมึ "นายํ สาโรติ อสารทสฺสิโน. เต สารนฺติ: เต ตํ มิจฺฉาทิฏฺิคหณํ คเหตฺวา ิตา กามวิตกฺกาทีนํ วเสน มิจฺฉาสงฺกปฺปโคจรา หุตฺวา สีลสารํ สมาธิสารํ ปญฺาสารํ วิมุตฺติสารํ วิมุตฺติาณทสฺสนสารํ ปรมตฺถสารํ นิพฺพานญฺจ นาธิคจฺฉนฺติ. สารญฺจาติ: ตเมว สีลสาราทิสารํ "สาโร นาม อยนฺติ วุตฺตปฺปการญฺจ อสารํ "อสาโร อยนฺติ ตฺวา. เต สารนฺติ: เต ปณฺฑิตา เอวํ สมฺมาทสฺสนํ คเหตฺวา ิตา เนกฺขมฺมสงฺกปฺปาทีนํ วเสน สมฺมาสงฺกปฺปโคจรา หุตฺวา ตํ วุตฺตปฺปการํ สารํ อธิคจฺฉนฺตีติ. คาถาปริโยสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสุ. สนฺนิปติตานํ สาตฺถิกา เทสนา อโหสีติ. สญฺชยวตฺถุ. ------------- ๙. นนฺทตฺเถรวตฺถุ. (๙) "ยถา อคารํ ทุจฺฉนฺนนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อายสฺมนฺตํ นนฺทํ อารพฺภ กเถสิ. สตฺถา หิ ปวตฺติตปวรธมฺมจกฺโก ราชคหํ คนฺตฺวา เวฬุวเน วิหรนฺโต, "ปุตฺตํ เม อาเนตฺวา ทสฺเสถาติ สุทฺโธทนมหาราเชน เปสิตานํ สหสฺสสหสฺสปริวารานํ ทสนฺนํ ทูตานํ สพฺพปจฺฉโต คนฺตฺวา อรหตฺตํ ปตฺเตน กาฬุทายิตฺเถเรน อาคมนกาลํ ตฺวา สฏฺิมตฺตาย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๖.

คาถาย มคฺควณฺณํ วณฺเณตฺวา วีสติสหสฺสขีณาสวปริวุโต กปิลวตฺถุปุรํ นีโต, าติสมาคเม โปกฺขรวสฺสํ อตฺถุปฺปตฺตึ กตฺวา มหาเวสฺสนฺตรชาตกํ ๑- กเถตฺวา, ปุนทิวเส ปิณฺฑาย ปวิฏฺโ "อุตฺติฏฺเ นปฺปมชฺเชยฺยาติ ๒- คาถาย ปิตรํ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺาเปตฺวา "ธมฺมญฺจเร สุจริตนฺติ ๓- คาถาย มหาปชาปตึ โคตมึ โสตาปตฺติผเล ราชานญฺจ สกทาคามิผเล ปติฏฺาเปสิ. ภตฺตกิจฺจปริโยสาเน ปน ราหุลมาตุคุณกถํ นิสฺสาย จนฺทกินฺนรีชาตกํ ๔- กเถตฺวา, ตโต ตติยทิวเส นนฺทกุมารสฺส อภิเสกเคหปฺปเวสน- วิวาหมงฺคเลสุ วตฺตมาเนสุ, ปิณฺฑาย ปวิสิตฺวา นนฺทกุมารสฺส หตฺเถ ปตฺตํ ทตฺวา มงฺคลํ วตฺวา อุฏฺายาสนา ปกฺกมนฺโต นนฺทกุมารสฺส หตฺถโต ปตฺตํ น คณฺหิ. โสปิ ตถาคตคารเวน "ปตฺตํ โว ภนฺเต คณฺหถาติ วตฺตุํ นาสกฺขิ. เอวํ ปน จินฺเตสิ "โสปาณสีเส ปตฺตํ คณฺหิสฺสตีติ. สตฺถา ตสฺมึปิ าเน น คณฺหิ. อิตโร "โสปาณปาทมูเล คณฺหิสฺสตีติ จินฺเตสิ. สตฺถา ตตฺถาปิ น คณฺหิ. อิตโร "ราชงฺคเณ คณฺหิสฺสตีติ จินฺเตสิ. สตฺถา ตตฺถาปิ น คณฺหิ. กุมาโร นิวตฺติตุกาโม อรุจิยา คจฺฉนฺโต ตถาคตคารเวน "ปตฺตํ คณฺหถาติ วตฺตุํ น สกฺโกติ, "อิธ คณฺหิสฺสติ, เอตฺถ คณฺหิสฺสตีติ จินฺเตนฺโต คจฺฉติ. ตสฺมึ ขเณ อญฺา อิตฺถิโย ตํ ทิสฺวา ชนปทกลฺยาณิยา อาจิกฺขึสุ "อยฺเย @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. ชา. มหา. ๒๘/๓๖๕. ตทฏฺกถา. ๑๐/๓๑๕. ๒. ขุ. ธ. @๒๕/๓๘. ๔. ขุ. ชา. ปกิณฺ. ๒๗/๓๖๘. ตทฏฺกถา. ๖/๒๕๗.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๗.

ภควา นนฺทกุมารํ คเหตฺวา คโต, ตุมฺเหหิ ตํ วินา กริสฺสตีติ. ๑- สาปิ ตํ สุตฺวา อุทกพินฺทูหิ ปคฺฆรนฺเตเหว อฑฺฒุลฺลิขิเตหิ เกเสหิ เวเคน คนฺตฺวา "ตุวฏํ โข อยฺยปุตฺต อาคจฺเฉยฺยาสีติ อาห. ตํ ตสฺสา วจนํ ตสฺส หทเย ติริยํ ปติตฺวา วิย ิตํ. สตฺถาปิสฺส หตฺถโต ปตฺตํ อคฺคณฺหิตฺวาว ตํ วิหารํ เนตฺวา "ปพฺพชิสฺสสิ นนฺทาติ อาห. โส พุทฺธคารเวน "น ปพฺพชิสฺสามีติ อวตฺวา "อาม ภนฺเต ปพฺพชิสฺสามีติ อาห. สตฺถา "เตนหิ ภิกฺขเว นนฺทํ ปพฺพาเชถาติ อาห. สตฺถา กปิลวตฺถุปุรํ คนฺตฺวา ตติยทิวเส นนฺทํ ปพฺพาเชสิ. สตฺตเม ทิวเส ราหุลมาตา กุมารํ อลงฺกริตฺวา ภควโต สนฺติกํ เปเสสิ "ปสฺส ตาต เอตํ วีสติสหสฺสสมณปริวุตํ สุวณฺณวณฺณํ พฺรหฺมรูปวณฺณํ สมณํ, อยนฺเต ปิตา, เอตสฺส ตว ปิตุโน ชาตกาเล มหนฺตา นิธิกุมฺภิโย อเหสุํ, ตสฺส นิกฺขมนกาลโต ปฏฺาย น ปสฺสามิ, คจฺฉ นํ ทายชฺชํ ยาจาหิ `อหํ ตาต กุมาโร, อภิเสกํ ปตฺวา จกฺกวตฺตี ภวิสฺสามิ, ธเนน เม อตฺโถ, ธนํ เม เทหิ, สามิโก หิ ปุตฺโต ปิตุ สนฺตกสฺสาติ. กุมาโร ภควโต สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา ปิตุสิเนหํ ปฏิลภิตฺวา หฏฺตุฏฺโ "สุขา เต สมณ ฉายาติ วตฺวา อญฺปิ พหุํ อตฺตโน อนุรูปํ วทนฺโต อฏฺาสิ. ภควา กตภตฺตกิจฺโจ อนุโมทนํ กตฺวา อุฏฺายาสนา ปกฺกามิ. กุมาโรปิ "ทายชฺชํ เม สมณ เทหิ, ทายชฺชํ เม สมณ เทหีติ ภควนฺตํ อนุพนฺธิ. @เชิงอรรถ: ๑. ม. กึ ตุมฺเห หิ ตํ วินา กริสฺสถาติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๘.

ภควาปิ กุมารํ น นิวตฺตาเปสิ. ปริชโนปิ ภควตา สทฺธึ คจฺฉนฺตํ นิวตฺเตตุํ นาสกฺขิ. อิติ โส ภควตา สทฺธึ อารามเมว อคมาสิ. ตโต ภควา จินฺเตสิ "ยํ อยํ ปิตุ สนฺตกํ ธนํ อิจฺฉติ, ตํ วฏฺฏานุคตํ สวิฆาตํ; หนฺทสฺส โพธิมูเล มยา ปฏิลทฺธํ สตฺตวิธํ อริยธนํ เทมิ, โลกุตฺตรทายชฺชสฺส นํ สามิกํ กโรมีติ. อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ สารีปุตฺตํ อามนฺเตสิ "เตนหิ ตฺวํ สารีปุตฺต ราหุลกุมารํ ปพฺพาเชหีติ. เถโร ตํ ปพฺพาเชสิ. ปพฺพชิเต ปน กุมาเร, รญฺโ ตํ สุตฺวา อธิมตฺตํ ทุกฺขํ อุปฺปชฺชิ. ตํ อธิวาเสตุํ อสกฺโกนฺโต ภควโต สนฺติกํ คนฺตฺวา ปฏินิเวเทตฺวา "สาธุ ภนฺเต อยฺยา มาตาปิตูหิ อนนุญฺาตํ ปุตฺตํ น ปพฺพาเชยฺยุนฺติ วรํ ยาจิ. ภควา ตสฺส ตํ วรํ ทตฺวา, ปุเนกทิวสํ ราชนิเวสเน กตปาตราโส, เอกมนฺตํ นิสินฺเนน รญฺา "ภนฺเต ตุมฺหากํ ทุกฺกรการิกกาเล เอกา เทวตา มํ อุปสงฺกมิตฺวา `ปุตฺโต เต กาลกโตติ อาห, อหํ ตสฺสา วจนํ อสทฺทหนฺโต `น มยฺหํ ปุตฺโต โพธึ อปฺปตฺวา กาลํ กโรตีติ ตํ ปฏิกฺขิปินฺติ วุตฺเต, "อิทานิ มหาราช กึ สทฺทหิสฺสถ; ปุพฺเพปิ, อฏฺิกานิ ตุยฺหํ ทสฺเสตฺวา `ปุตฺโต เต มโตติ วุตฺเต, น สทฺทหิตฺถาติ, อิมิสฺสา อตฺถุปฺปตฺติยา มหาธมฺมปาลชาตกํ ๑- กเถสิ. กถาปริโยสาเน ราชา อนาคามิผเล ปติฏฺหิ. อิติ @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. ชา. ทสก. ๒๗/๒๘๘. ตทฏฺกถา. ๕/๔๘๖.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๙.

ภควา ปิตรํ ตีสุ ผเลสุ ปติฏฺาเปตฺวา ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต ปุนเทว ราชคหํ คนฺตฺวา ตโต อนาถปิณฺฑิเกน สาวตฺถึ อาคมนตฺถาย คหิตปฏิญฺโ, นิฏฺิเต เชตวนมหาวิหาเร, ตตฺถ คนฺตฺวา วาสํ กปฺเปสิ. เอวํ สตฺถริ เชตวเน วิหรนฺเตเยว, อายสฺมา นนฺโท ๑- อุกฺกณฺิตฺวา ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ "อนภิรโต อหํ อาวุโส พฺรหฺมจริยํ จรามิ, น สกฺโกมิ พฺรหฺมจริยํ สนฺธาเรตุํ, ๒- สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺติสฺสามีติ. ภควา ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา อายสฺมนฺตํ นนฺทํ ปกฺโกสาเปตฺวา เอตทโวจ "สจฺจํ กิร ตฺวํ นนฺท สมฺพหุลานํ ภิกฺขูนํ เอวมาโรเจสิ `อนภิรโต อหํ อาวุโส พฺรหฺมจริยํ จรามิ, น สกฺโกมิ พฺรหฺมจริยํ สนฺธาเรตุํ, สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺติสฺสามีติ. "เอวํ ภนฺเตติ. "กิสฺส ปน ตฺวํ นนฺท อนภิรโต พฺรหฺมจริยํ จรสิ, น สกฺโกสิ พฺรหฺมจริยํ สนฺธาเรตุํ, สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺติสฺสสีติ. "สากิยานี เม ภนฺเต ชนปทกลฺยาณี ฆรา นิกฺขมนฺตสฺส อฑฺฒุลฺลิขิเตหิ ๓- เกเสหิ อปโลเกตฺวา มํ เอตทโวจ "ตุวฏํ โข อยฺยปุตฺต อาคจฺเฉยฺยาสีติ; โส โข อหํ ภนฺเต ตํ อนุสฺสรมาโน อนภิรโต พฺรหฺมจริยํ จรามิ, น สกฺโกมิ พฺรหฺมจริยํ สนฺธาเรตุํ, สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺติสฺสามีติ. อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ นนฺทํ @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. อุ. ๒๕/๑๐๓. ๒. สี. สนฺตาเนตุํ. ปาลิยมฺปน "สนฺธาเรตุนฺติ ทิสฺสติ. @๓. "อุปฑฺฒุลฺลิขิเตหีติปิ ปาโ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๐.

พาหาย คเหตฺวา อิทฺธิพเลน ตาวตึสเทวโลกํ เนนฺโต, อนฺตรามคฺเค เอกสฺมึ ฌามกฺเขตฺเต ฌามขานุมตฺถเก นิสินฺนํ ฉินฺนกณฺณนาสนงฺคุฏฺ เอกํ ปลุฏฺมกฺกฏึ ทสฺเสตฺวา, ตาวตึสภวเน สกฺกสฺส เทวรญฺโ อุปฏฺานํ อาคตานิ กกุฏปาทานิ ๑- ปญฺจ อจฺฉราสตานิ ทสฺเสสิ. ทสฺเสตฺวา จ ปน เอวมาห "ตํ กึ มญฺสิ นนฺท, กตมา นุโข อภิรูปตรา จ ๒- ทสฺสนียตรา จ ๒- ปาสาทิกตรา จ, ๒- สากิยานี วา ชนปทกลฺยาณี อิมานิ วา ปญฺจ อจฺฉราสตานิ กกุฏปาทานีติ. ตํ สุตฺวา อาห "เสยฺยถาปิ สา ภนฺเต ฉินฺนกณฺณนาส- นงฺคุฏฺา ปลุฏฺมกฺกฏี; เอวเมว โข ภนฺเต สากิยานี ชนปทกลฺยาณี, อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อจฺฉราสตานํ อุปนิธาย สงฺขฺยํปิ น อุเปติ, กลํปิ น อุเปติ ภาคํปิ น อุเปติ; อถโข อิมาเนว ปญฺจ อจฺฉราสตานิ อภิรูปตรานิ เจว ทสฺสนียตรานิ จ ปาสาทิกตรานิ จาติ. "อภิรม นนฺท, อภิรม นนฺท, อหนฺเต ปาฏิโภโค ปญฺจนฺนํ อจฺฉราสตานํ ปฏิลาภาย กกุฏปาทานนฺติ. "สเจ เม ภนฺเต ภควา ปาฏิโภโค ปญฺจนฺนํ อจฺฉราสตานํ ปฏิลาภาย กกุฏปาทานํ. อภิรมิสฺสามหํ ภนฺเต ภควา พฺรหฺมจริเยติ. อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ นนฺทํ คเหตฺวา ตตฺถ อนฺตรหิโต เชตวเนเยว ปาตุรโหสิ. อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู "อายสฺมา กิร นนฺโท ภควโต ภาตา @เชิงอรรถ: ๑. กกุฏปาทานีติ: รตฺตวณฺณตาย ปาราวตปาทสทิสปาทานิ. ปาลิยมฺปน @"กุกฺกุฏปาทานีติ ทิสฺสติ. ๒. ม. ยุ. วา. ปาลิยมฺปิ "วาติ ทิสฺสติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๑.

มาตุจฺฉาปุตฺโต อจฺฉรานํ เหตุ พฺรหฺมจริยํ จรติ, ภควา กิรสฺส ปาฏิโภโค ปญฺจนฺนํ อจฺฉราสตานํ ปฏิลาภาย กกุฏปาทานนฺติ. อถโข อายสฺมโต นนฺทสฺส สหายกา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ นนฺทํ ภตกวาเทน จ อุปกฺกีตกวาเทน จ สมุทาจรนฺติ "ภตโก กิรายสฺมา นนฺโท, อุปกฺกีตโก กิรายสฺมา นนฺโท, ปญฺจนฺนํ อจฺฉราสตานํ เหตุ พฺรหฺมจริยํ จรติ, ภควา กิรสฺส ปาฏิโภโค ปญฺจนฺนํ อจฺฉราสตานํ ปฏิลาภาย กกุฏปาทานนฺติ. อถโข อายสฺมา นนฺโท สหายกานํ ภิกฺขูนํ ภตกวาเทน จ อุปกฺกีตกวาเทน จ อฏฺฏิยมาโน หรายมาโน ชิคุจฺฉมาโน เอโก วูปกฏฺโ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต, นจิรสฺเสว ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ, ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสิ, "ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ อพฺภญฺาสิ, อญฺตโร จ ปนายสฺมา นนฺโท อรหตํ อโหสิ. อเถกา เทวตา รตฺติภาเค สกลํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา อาโรเจสิ "อายสฺมา ภนฺเต นนฺโท ภควโต ภาตา มาตุจฺฉาปุตฺโต อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ ทิฏฺเว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตีติ. ภควโตปิ โข าณํ อุทปาทิ "นนฺโท อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๒.

ทิฏฺเว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตีติ. โสปายสฺมา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอตทโวจ "ยํ เม ภนฺเต ภควา ปาฏิโภโค ปญฺจนฺนํ อจฺฉราสตานํ ปฏิลาภาย กกุฏปาทานํ, มุญฺจามหํ ภนฺเต ภควนฺตํ เอตสฺมา ปฏิสฺสวาติ. "มยาปิ โข เต นนฺท เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต `นนฺโท อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ ทิฏฺเว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตีติ, เทวตาปิ เม เอตมตฺถํ อาโรเจสิ `อายสฺมา ภนฺเต นนฺโท อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตึ ทิฏฺเว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตีติ, ยเทว โข เต นนฺท อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ มุตฺตํ, อถาหํ มุตฺโต เอตสฺมา ปฏิสฺสวาติ. อถโข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ "ยสฺส ติณฺโณ กามปงฺโก มทฺทิโต กามกณฺฏโก โมหกฺขยมนุปฺปตฺโต สุขทุกฺเข น เวธตีติ. ๑- อเถกทิวสํ ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ นนฺทํ ปุจฺฉึสุ "อาวุโส นนฺท ปุพฺเพ ตฺวํ `อุกฺกณฺิโตมฺหีติ วเทสิ, อิทานิ เต กถนฺติ. "นตฺถิ เม อาวุโส คิหิภาวาย อาลโยติ. ตํ สุตฺวา ภิกฺขู "อภูตํ อายสฺมา นนฺโท กเถติ, อญฺ พฺยากโรติ, อตีตทิวเสสุ `อุกฺกณฺิโตมฺหีติ วตฺวา, อิทานิ `นตฺถิ เม คิหิภาวาย อาลโยติ กเถตีติ วตฺวา คนฺตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. อุ. ๒๕/๑๐๗.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๓.

ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ภควา "ภิกฺขเว อตีตทิวเสสุ นนฺทสฺส อตฺตภาโว ทุจฺฉนฺนเคหสทิโส อโหสิ, อิทานิ สุจฺฉนฺนเคหสทิโส ชาโต, อยํ หิ ทิพฺพจฺฉรานํ ทิฏฺกาลโต ปฏฺาย ปพฺพชิตกิจฺจสฺส มตฺถกํ ปาเปตุํ วายมนฺโต ตํ กิจฺจํ ปตฺโตติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ "ยถา อคารํ ทุจฺฉนฺนํ วุฏฺิ สมติวิชฺฌติ; เอวํ อภาวิตํ จิตฺตํ ราโค สมติวิชฺฌติ. ยถา อคารํ สุจฺฉนฺนํ วุฏฺิ น สมติวิชฺฌติ; เอวํ สุภาวิตํ จิตฺตํ ราโค น สมติวิชฺฌตีติ. ตตฺถ "อคารนฺติ: ยงฺกิญฺจิ เคหํ. ทุจฺฉนฺนนฺติ: วิรลจฺฉนฺนํ ฉิทฺทาวฉิทฺทํ. สมติวิชฺฌตีติ: วสฺสวุฏฺิ วินิวิชฺฌติ. อภาวิตนฺติ: ตํ อคารํ วุฏฺิ วิย ภาวนารหิตตฺตา อภาวิตํ จิตฺตํ ราโค สมติวิชฺฌติ, น เกวลํ ราโคว, โทสโมหมานาทโย สพฺพกฺกิเลสา ตถารูปํ จิตฺตํ อติวิชฺฌนฺติเยว. สุภาวิตนฺติ: สมถวิปสฺสนาภาวนาหิ สุภาวิตํ, เอวรูปํ จิตฺตํ สุจฺฉนฺนํ เคหํ วุฏฺิ วิย ราคาทโย กิเลสา อติวิชฺฌิตุํ น สกฺโกนฺตีติ. คาถาปริโยสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสุ, มหาชนสฺส สาตฺถิกา เทสนา อโหสิ. อถ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุํ "อาวุโส พุทฺธา จ นาม อจฺฉริยา, ชนปทกลฺยาณึ นิสฺสาย อุกฺกณฺิโต นามายสฺมา นนฺโท สตฺถารา เทวจฺฉรา อามิสํ กตฺวา วินีโตติ. สตฺถา อาคนฺตฺวา,

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๔.

"กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา, "อิมาย นามาติ วุตฺเต, "น ภิกฺขเว อิทาเนว, ปุพฺเพเปส มยา มาตุคาเมน ปโลเภตฺวา วินีโตเยวาติ วตฺวา, เตหิ ยาจิโต อตีตํ อาหริ: อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต, พาราณสีวาสี กปฺปโก นาม วาณิโช อโหสิ. ตสฺเสโก คทฺรโภ กุมฺภภารํ วหติ. ทิวเส ทิวเส สตฺต โยชนานิ คจฺฉติ. โส เอกสฺมึ สมเย คทฺรภภารเกหิ ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา ยาว ภณฺฑสฺส วิสฺสชฺชนา คทฺรภํ วิจริตุํ วิสฺสชฺเชสิ. อถสฺส โส คทฺรโภ ปริขาปิฏฺเ จรมาโน เอกํ คทฺรภึ ทิสฺวา อุปสงฺกมิ. สา เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กโรนฺตี อาห "กุโต อาคโตสีติ. "พาราณสิโตติ. "เกน กมฺเมนาติ. "วาณิชกมฺเมนาติ. "กิตฺตกํ ภารํ วหสีติ. "กุมฺภภารนฺติ. "เอตฺตกํ ภารํ วหนฺโต กติโยชนานิ คจฺฉสีติ. "สตฺตโยชนานีติ. "คตฏฺาเน เต กาจิ ปาทปริกมฺมํ วา ปิฏฺิปริกมฺมํ วา กโรนฺตี อตฺถีติ. "นตฺถิ ภทฺเทติ. "เอวํ สนฺเต มหาทุกฺขํ อนุโภสีติ. กิญฺจาปิ หิ ติรจฺฉานคตานํ ปาทปริกมฺมาทิการโก นาม นตฺถิ, กามสญฺโชนฆฏฺฏนตฺถํ เอวรูปํ กเถสิ. โส ตสฺสา กถาย อุกฺกณฺิโต. กปฺปโกปิ ภณฺฑํ วิสฺสชฺเชตฺวา ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา "เอหิ ตาต, คมิสฺสามาติ อาห. "คจฺฉถ ตุมฺเห, นาหํ คมิสฺสามีติ. อถ นํ ปุนปฺปุนํ ยาจิตฺวา "อนิจฺฉนฺตํ นํ ภาเยตฺวา เนสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อิมํ คาถมาห

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๕.

"ปโตทนฺเต กริสฺสามิ โสฬสงฺคุลิกณฺฏกํ, สญฺฉินฺทิสฺสามิ เต กายํ; เอวํ ชานาหิ คทฺรภาติ. ตํ สุตฺวา คทฺรโภ "เอวํ สนฺเต, อหํปิ เต กตฺตพฺพํ ชานิสฺสามีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "ปโตทมฺเม กริสฺสสิ โสฬสงฺคุลิกณฺฏกํ, ปุรโต ปติฏฺหิตฺวาน อุทฺธริตฺวาน ปจฺฉโต ภณฺฑํ ๑- เต ปาตยิสฺสามิ; ๒- เอวํ ชานาหิ กปฺปกาติ. ๓- ตํ สุตฺวา วาณิโช "เกน นุ โข การเณเนส มํ เอวํ วทตีติ จินฺเตตฺวา อิโต จิโต จ โอโลเกนฺโต ตํ คทฺรภึ ทิสฺวา "อิมาย เอส เอวํ สิกฺขาปิโต ภวิสฺสติ, `เอวรูปึ นาม เต คทฺรภึ อาเนสฺสามีติ มาตุคาเมน ตํ ปโลเภตฺวา เนสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อิมํ คาถมาห "จตุปฺปทึ สงฺขมุขึ นารึ สพฺพงฺคโสภินึ ภริยํ เต อานยิสฺสามิ, เอวํ ชานาหิ คทฺรภาติ. ตํ สุตฺวา ตุฏฺจิตฺโต คทฺรโภ อิมํ คาถมาห "จตุปฺปทึ สงฺขมุขึ นารึ สพฺพงฺคโสภินึ ภริยํ เม อานยิสฺสสิ, เอวํ ชานาหิ กปฺปก กปฺปก ภิยฺโย คมิสฺสามิ โยชนานิ จตุทฺทสาติ. อถ นํ กปฺปโก "เตนหิ เอหีติ คเหตฺวา สกฏฺานํ อคมาสิ. โส กติปาหจฺจเยน ตํ อาห "นนุ มํ ตุมฺเห `ภริยนฺเต @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. ยุ. ทนฺตํ. ๒. สี. สาวยิสฺสามิ. ๓. สี. ม. ยุ. กปฺปฏ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๖.

อานยิสฺสามีติ อโวจุตฺถาติ. "อาม วุตฺตํ, นาหํ อตฺตโน กถํ ภินฺทิสฺสามิ, ภริยนฺเต อานยิสฺสามิ; วฏฺฏํ ปน ตุยฺหํ เอกกสฺเสว ทสฺสามิ, ตุยฺหํ อตฺตโน ๑- ทุติยสฺส ตํ ปโหตุ วา มา วา, ตฺวเมว ชาเนยฺยาสิ; อุภินฺนํ โว สํวาสมนฺวาย ปุตฺตาปิ ชายิสฺสนฺติ, เตหิปิ พหูหิ สทฺธึ ตุยฺหํ ตํ ปโหตุ วา มา วา, ตฺวเมว ชาเนยฺยาสีติ. คทฺรโภ, ตสฺมึ กเถนฺเตเยว, อนเปกฺโข อโหสิ. สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา "ตทา ภิกฺขเว คทฺรภี ชนปทกลฺยาณี อโหสิ, คทฺรโภ นนฺโท, วาณิโช อหเมว, เอวํ ปุพฺเพเปส มยา มาตุคาเมน ปโลเภตฺวา วินีโตติ ชาตกํ นิฏฺาเปสีติ. นนฺทตฺเถรวตฺถุ. ----------- ๑๐. จุนฺทสูกริกวตฺถุ. (๑๐) "อิธ โสจติ เปจฺจ โสจตีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต จุนฺทสูกริกํ นาม อารพฺภ กเถสิ. โส กิร ปญฺจปณฺณาส วสฺสานิ สูกเร วธิตฺวา ขาทนฺโต จ วิกฺกีณนฺโต จ ชีวิตํ กปฺเปสิ. ฉาตกกาเล สกเฏน วีหี อาทาย ชนปทํ คนฺตฺวา เอกนาฬิทฺวินาฬิมตฺเตน คามสูกรโปตเก @เชิงอรรถ: ๑. ม. ตุยฺหํ เวตฺตนํ ทุติยสฺส ปโหตุ วา มา วา, สี. ตุยฺหํ ปน อตฺตทุติยสฺส.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๗.

กีณิตฺวา สกฏํ ปูเรตฺวา อาคนฺตฺวา ปจฺฉานิเวสเน วชํ วิย เอกฏฺานํ ปริกฺขิปิตฺวา ตตฺเถว เตสํ นิวาปํ โรเปตฺวา, เตสุ นานาคจฺเฉ จ สรีรวลญฺชญฺจ ขาทิตฺวา วฑฺฒิเตสุ, ยํ ยํ มาเรตุกาโม โหติ, ตํ ตํ อาฬาหเน นิจฺจลํ พนฺธิตฺวา สรีรมํสสฺส อุทฺธุมายิตฺวา พหลภาวตฺถํ จตุรสฺสมุคฺคเรน โปเถตฺวา "พหลมํโส ชาโตติ ตฺวา มุขํ วิวริตฺวา ทนฺตนฺตเร ทณฺฑกํ ทตฺวา โลหนาฬิยา ปกฺกุฏฺิตํ อุณฺโหทกํ มุเข อาสิญฺจติ. ตํ กุจฺฉิยํ ปวิสิตฺวา ปกฺกุฏฺิตํ กรีสํ อาทาย อโธภาเคน นิกฺขมิตฺวา, ยาว โถกํ กรีสํ อตฺถิ, ตาว อาวิลํ หุตฺวา นิกฺขมติ, สุทฺเธ อุทเร, อจฺฉํ อนาวิลํ นิกฺขมติ. อถสฺส อวเสสํ อุทกํ ปิฏฺิยํ อาสิญฺจติ. ตํ กาฬจมฺมํ อุปฺปาเตตฺวา คจฺฉติ. ตโต ติณุกฺกาย โลมานิ ฌาเปตฺวา ติณฺเหน อสินา สีสํ ฉินฺทติ. ปคฺฆรนฺตํ โลหิตํ ภาชเนน ปฏิคฺคเหตฺวา มํสํ โลหิเตน มทฺทิตฺวา ปจิตฺวา ปุตฺตทารมชฺเฌ นิสินฺโน ขาทิตฺวา เสสํ วิกฺกีณาติ. ตสฺส อิมินา นิยาเมเนว ชีวิตํ กปฺเปนฺตสฺส ปญฺจปณฺณาส วสฺสานิ อติกฺกนฺตานิ. ตถาคเต ธุรวิหาเร วสนฺเต, เอกทิวสํปิ ปุปฺผมุฏฺิมตฺเตน ปูชา วา กฏจฺฉุมตฺตภิกฺขาทานํ วา อญฺ วา กิญฺจิ ปุญฺ นาม นาโหสิ. อถสฺส สรีเร โรโค อุปฺปชฺชิ. ชีวนฺตสฺเสว อวีจิมหานิรยสนฺตาโป อุปฏฺหิ. อวีจิสนฺตาโป นาม โยชนสเต ตฺวา โอโลเกนฺตสฺส อกฺขีนิ ภินฺทนสมตฺโถ ปริฬาโห โหติ. วุตฺตมฺปิ เจตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๘.

"สมนฺตา โยชนสตํ ผริตฺวา ติฏฺติ สพฺพทาติ. ๑- นาคเสนตฺเถเรน ปนสฺส ปากติกอคฺคิสนฺตาปโต อธิมตฺตตาย อยมุปมา วุตฺตา "ยถา มหาราช กุฏาคารมตฺโต ปาสาโณปิ นิรยอคฺคิมฺหิ ปกฺขิตฺโต ขเณน วิลยํ คจฺฉติ, นิพฺพตฺตสตฺตา ปเนตฺถ กมฺมพเลน มาตุกุจฺฉิคตา วิย น วิลียนฺตีติ. ๒- ตสฺส ตสฺมึ สนฺตาเป อุปฏฺิเต, กมฺมสริกฺขโก อากาโร อุปฺปชฺชิ. เคหมชฺเฌเยว สูกรรวํ รวิตฺวา ชนฺนุเกหิ วิจรนฺโต ปุรตฺถิมวตฺถุมฺปิ ปจฺฉิมวตฺถุมฺปิ คจฺฉติ. อถสฺส เคหมานุสกา ตํ ทฬฺหํ คเหตฺวา มุขํ ปิทหนฺติ. กมฺมวิปาโก นาม น สกฺกา เกนจิ ปฏิพาหิตุํ. โส วิรวนฺโต อิโต จิโต จ วิจรติ. สมนฺตา สตฺตสุ ฆเรสุ มนุสฺสา นิทฺทํ น ลภนฺติ. มรณภเยน ตชฺชิตสฺส ปนสฺส พหิ นิกฺขมนํ นิวาเรตุํ อสกฺโกนฺโต สพฺโพ เคหชโน, ยถา อนฺโต ิโต พหิ วิจริตุํ น สกฺโกติ; ตถา เคหทฺวารานิ ปิทหิตฺวา พหิเคหํ ปริวาเรตฺวา รกฺขนฺโต อจฺฉติ. อิตโรปิ อนฺโตเคเหเยว นิรยสนฺตาเปน วิรวนฺโต อิโต จิโต จ วิจรติ. เอวํ สตฺต ทิวสานิ วิจริตฺวา อฏฺเม ทิวเส กาลํ กตฺวา อวีจิมหานิรเย นิพฺพตฺติ. อวีจิมหานิรโย เทวทูตสุตฺตนฺเตน วณฺเณตพฺโพ. ภิกฺขู ตสฺส ฆรทฺวาเรน คจฺฉนฺตา ตํ สทฺทํ สุตฺวา "สูกรสทฺโทติ สญฺิโน หุตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถุ สนฺติเก นิสินฺนา เอวมาหํสุ @เชิงอรรถ: ๑. ม. อุป. ๑๔/๓๔๑. "ตสฺส อโยมยา ภูมิ ชลิตา เตชสา ยุตฺตา, สมนฺตา...สพฺพทาติ @เทวทูตสุตฺเต อาคตา. ๒. มิลินฺท. ๙๒.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๙.

"ภนฺเต จุนฺทสูกริกสฺส เคหทฺวารํ ปิทหิตฺวา สูกรานํ มาริยมานานํ, อชฺช สตฺตโม ทิวโส; เคเห กาจิ มงฺคลกิริยา ภวิสฺสติ มญฺเ, เอตฺตเก นาม ภนฺเต สูกเร มาเรนฺตสฺส เอกมฺปิ เมตฺตจิตฺตํ วา การุญฺ วา นตฺถิ, น จ วต โน เอวรูโป กกฺขโฬ ผรุโส สตฺโต ทิฏฺปุพฺโพติ. สตฺถา "น ภิกฺขเว โส อิเม สตฺต ทิวเส สูกเร มาเรติ, กมฺมสริกฺขกํ ปนสฺส อุทปาทิ, ชีวนฺตสฺเสว อวีจิมหานิรยสนฺตาโป อุปฏฺาสิ, โส เตน สนฺตาเปน สตฺต ทิวสานิ สูกรรวํ รวนฺโต อนฺโตนิเวสเน วิจริตฺวา อชฺช กาลํ กตฺวา อวีจิมฺหิ นิพฺพตฺโตติ วตฺวา, "ภนฺเต อิธ โลเก เอวํ โสจิตฺวา ปุน คนฺตฺวา โสจนฏฺาเนเยว นิพฺพตฺโตติ วุตฺเต, "อาม ภิกฺขเว, ปมตฺโต นาม คหฏฺโ วา โหตุ ปพฺพชิโต วา, อุภยตฺถ โสจติเยวาติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "อิธ โสจติ เปจฺจ โสจติ ปาปการี อุภยตฺถ โสจติ, โส โสจติ โส วิหญฺติ ทิสฺวา กมฺมกิลิฏฺมตฺตโนติ. ตตฺถ "ปาปการีติ; นานปฺปการสฺส ปาปกมฺมสฺส การโก ปุคฺคโล "อกตํ วต เม กลฺยาณํ, กตํ เม ปาปนฺติ เอกํเสเนว มรณสมเย อิธ โสจติ, อิทมสฺส กมฺมโสจนํ; วิปากํ อนุภวนฺโต ปน เปจฺจ โสจติ, อิทมสฺส ปรโลเก วิปากโสจนํ; เอวํ โส อุภยตฺถ โสจติเยว. เตเนว การเณน ชีวมาโนเยว โส จุนฺทสูกริโกปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๐.

โสจติ. ทิสฺวา กมฺมกิลิฏฺมตฺตโนติ: อตฺตโน กิลิฏฺกมฺมํ ปสฺสิตฺวา โสจติ, นานปฺปการํ วิลปนฺโต วิหญฺติ กิลมตีติ. คาถาปริโยสาเน พหู โสตาปนฺนาทโย อเหสุํ, มหาชนสฺส สาตฺถิกา เทสนา ชาตาติ. จุนฺทสูกริกวตฺถุ. ----------- ๑๑. ธมฺมิกอุปาสกวตฺถุ. (๑๑) "อิธ โมทติ เปจฺจ โมทตีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ธมฺมิกอุปาสกํ อารพฺภ กเถสิ. สาวตฺถิยํ กิร ปญฺจสตา ธมฺมิกอุปาสกา นาม อเหสุํ. เตสุ เอเกกสฺส ปญฺจ ปญฺจ อุปาสกสตานิ ปริวาโร. โย เตสํ เชฏฺโก, ตสฺส สตฺต ปุตฺตา สตฺต ธีตโร. เตสุ เอเกกสฺส เอเกกา สลากยาคุ สลากภตฺตํ ปกฺขิกภตฺตํ สงฺฆภตฺตํ อุโปสถิกภตฺตํ อาคนฺตุกภตฺตํ วสฺสาวาสิกํ อโหสิ. เตปิ สพฺเพว อนุชาตปุตฺตา นาม อเหสุํ. อิติ จุทฺทสนฺนํ ปุตฺตานํ ภริยาย อุปาสกสฺสาติ โสฬส สลากยาคุอาทีนิ ปวตฺตนฺติ. อิติ โส สปุตฺตทาโร สีลวา กลฺยาณธมฺโม ทานสํวิภาครโต อโหสิ. อถสฺส อปรภาเค โรโค อุปฺปชฺชิ. อายุสงฺขาโร ปริหายิ. โส ธมฺมํ โสตุกาโม "อฏฺ วา เม โสฬส วา ภิกฺขู เปเสถาติ สตฺถุ สนฺติกํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๑.

ปหิณิ. สตฺถา ภิกฺขู เปเสสิ. เต คนฺตฺวา ตสฺส มญฺจํ ปริวาเรตฺวา ปญฺตฺเตสุ อาสเนสุ นิสินฺนา, "ภนฺเต อยฺยานํ เม ทสฺสนํ ทุลฺลภํ ภวิสฺสติ, ทุพฺพโลมฺหิ, เอกํ เม สุตฺตํ สชฺฌายถาติ วุตฺตา, "กตรํ สุตฺตํ โสตุกาโม อุปาสกาติ, "สพฺพพุทฺธานํ อวิชหิตํ สติปฏฺานสุตฺตนฺติ ๑- วุตฺเต, "เอกายโน อยํ ภิกฺขเว มคฺโค สตฺตานํ วิสุทฺธิยาติ สุตฺตนฺตํ ปฏฺเปสุํ. ตสฺมึ ขเณ ฉหิ เทวโลเกหิ สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิตา สหสฺสสินฺธวยุตฺตา ทิยฑฺฒโยชนสติกา ฉ รถา อาคมึสุ. เตสุ ิตา เทวตา "อมฺหากํ เทวโลกํ เนสฺสาม, อมฺหากํ เทวโลกํ เนสฺสาม, อมฺโภ มตฺติกภาชนํ ภินฺทิตฺวา สุวณฺณภาชนํ คณฺหนฺโต วิย อมฺหากํ เทวโลเก อภิรมิตุํ อิธ นิพฺพตฺตตูติ ๒- วทึสุ. อุปาสโก ธมฺมสฺสวนนฺตรายํ อนิจฺฉนฺโต "อาคเมถ อาคเมถาติ อาห. ภิกฺขู "อมฺเห วทตีติ สญฺาย ตุณฺหี อเหสุํ. อถสฺส ปุตฺตธีตโร "อมฺหากํ ปิตา ปุพฺเพ ธมฺมสฺสวเนน อติตฺโต อโหสิ, อิทานิ ปน ภิกฺขู ปกฺโกสาเปตฺวา สชฺฌายํ กาเรตฺวา สยเมว วาเรติ, มรณสฺส อภายนกสตฺโต นาม นตฺถีติ วิรวึสุ. ภิกฺขู "อิทานิ อโนกาโสติ อุฏฺายาสนา ปกฺกมึสุ. อุปาสโก โถกํ วีตินาเมตฺวา สตึ ปฏิลภิตฺวา ปุตฺเต ปุจฺฉิ "กสฺมา กนฺทถาติ. "ตาต ตุมฺเห ภิกฺขู ปกฺโกสาเปตฺวา ธมฺมํ สุณนฺตา สยเมว วารยิตฺถ, อถ มยํ `มรณสฺส อภายนกสตฺโต นาม นตฺถีติ กนฺทิมฺหาติ. @เชิงอรรถ: ๑. ที. มหา. ๑๐/๓๒๕. ๒. ม. นิพฺพตฺตาหีติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๒.

"อยฺยา ปน กุหินฺติ. "อโนกาโสติ อุฏฺายาสนา ปกฺกนฺตา ตาตาติ. "นาหํ อยฺเยหิ สทฺธึ กเถมีติ. "อถ เกน สทฺธึ กเถถาติ. "ฉหิ เทวโลเกหิ เทวตา ฉ รเถ อลงฺกริตฺวา อาทาย อากาเส ตฺวา `อมฺหากํ เทวโลเก อภิรมาหิ, อมฺหากํ เทวโลเก อภิรมาหีติ สทฺทํ กโรนฺติ, ตาหิ สทฺธึ กเถมีติ. "กุหึ ตาต รถา, น มยํ ปสฺสามาติ. "อตฺถิ ปน มยฺหํ คนฺถิตานิ ปุปฺผานีติ. "อตฺถิ ตาตาติ. "กตโร เทวโลโก รมณีโยติ. "สพฺพโพธิสตฺตานํ พุทฺธมาตาปิตูนญฺจ วสนฏฺานํ ตุสิตภวนํ รมณียํ ตาตาติ. "เตนหิ `ตุสิตภวนโต อาคตรเถ ปุปฺผทามํ ลคฺคตูติ ปุปฺผทามํ ขิปถาติ. เต ขิปึสุ. ตํ รถธุเร ลคฺคิตฺวา อากาเส โอลมฺพิ. มหาชโน ตเทว ปสฺสติ, รถํ น ปสฺสติ. อุปาสโก "ปสฺสเถตํ ปุปฺผทามนฺติ วตฺวา, "อาม ปสฺสามาติ วุตฺเต, "เอตํ ตุสิตภวนโต อาคตรเถ โอลมฺพติ, อหํ ตุสิตภวนํ คจฺฉามิ, ตุมฺเห มา จินฺตยิตฺถ, มม สนฺติเก นิพฺพตฺติตุกามา หุตฺวา มยา กตนิยาเมเนว ปุญฺานิ กโรถาติ วตฺวา กาลํ กตฺวา ตุสิตภวนโต อาคตรเถ ปติฏฺาสิ. ตาวเทวสฺส ติคาวุตปฺปมาโณ สฏฺิสกฏภาราลงฺการปฏิมณฺฑิโต อตฺตภาโว นิพฺพตฺติ, อจฺฉราสหสฺสํ ปริวาเรสิ, ปญฺจวีสติโยชนิกํ รตนวิมานํ ปาตุรโหสิ. เตปิ ภิกฺขู วิหารํ อนุปฺปตฺเต สตฺถา ปุจฺฉิ "สุตา ภิกฺขเว อุปาสเกน ธมฺมเทสนาติ. "อาม ภนฺเต, อนฺตราเยว ปน `อาคเมถาติ วาเรสิ, อถสฺส ปุตฺตธีตโร กนฺทึสุ, มยํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๓.

`อิทานิ อโนกาโสติ อุฏฺายาสนา นิกฺขนฺตาติ. "น โส ภิกฺขเว ตุมฺเหหิ สทฺธึ กเถสิ; ฉหิ ปน เทวโลเกหิ เทวตา ฉ รเถ อลงฺกริตฺวา อาหริตฺวา ตํ อุปาสกํ ปกฺโกสึสุ, โส ธมฺมเทสนาย อนฺตรายํ อนิจฺฉนฺโต ตาหิ สทฺธึ กเถสีติ. "เอวํ ภนฺเตติ. "เอวํ ภิกฺขเวติ. "อิทานิ กุหึ นิพฺพตฺโตติ. "ตุสิตภวเน ภิกฺขเวติ. "ภนฺเต อิธ าติมชฺเฌ โมทมาโน จริตฺวา ปุน โมทนฏฺาเนเยว นิพฺพตฺโตติ. "อาม ภิกฺขเว, อปฺปมตฺตา หิ คหฏฺา วา ปพฺพชิตา วา สพฺพตฺถ โมทนฺติเยวาติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "อิธ โมทติ เปจฺจ โมทติ กตปุญฺโ อุภยตฺถ โมทติ, โส โมทติ โส ปโมทติ ทิสฺวา กมฺมวิสุทฺธิมตฺตโนติ. ตตฺถ กตปุญฺโติ: นานปฺปการสฺส กุสลสฺส การโก ปุคฺคโล "อกตํ วต เม ปาปํ, กตํ วต เม กลฺยาณนฺติ อิธ กมฺมโมทเนน โมทติ, เปจฺจ วิปากโมทเนน โมทติ, เอวํ อุภยตฺถ โมทติ นาม. กมฺมวิสุทฺธินฺติ: ธมฺมิกอุปาสโกปิ อตฺตโน กมฺมวิสุทฺธึ ปุญฺกมฺมสมฺปตฺตึ ทิสฺวา กาลกิริยโต ปุพฺเพ อิธ โลเกปิ โมทติ, กาลํ กตฺวา อิทานิ ปรโลเกปิ ปโมทติ อติโมทติเยวาติ. คาถาปริโยสาเน พหู โสตาปนฺนาทโย อเหสุํ, มหาชนสฺส สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา ชาตาติ. ธมฺมิกอุปาสกวตฺถุ. --------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๔.

๑๒. เทวทตฺตวตฺถุ. (๑๒) "อิธ ตปฺปติ เปจฺจ ตปฺปตีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เทวทตฺตํ อารพฺภ กเถสิ. เทวทตฺตสฺส วตฺถุํ ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺาย ยาว ปวิปฺปเวสนา เทวทตฺตํ อารพฺภ ภาสิตานิ สพฺพานิ ชาตกานิ วิตฺถาเรตฺวา กถิตํ. อยํ ปเนตฺถ สงฺเขโป: สตฺถริ, อนุปิยํ นาม มลฺลานํ นิคโม, ตํ นิสฺสาย อนุปิยมฺพวเน วิหรนฺเตเยว, ตถาคตสฺส ลกฺขณปฏิคฺคหณทิวเสเยว อสีติสหสฺเสหิ าติกุเลหิ "ราชา วา โหตุ พุทฺโธ วา, ขตฺติยปริวาโร วิจริสฺสตีติ อสีติสหสฺสปุตฺตา ปฏิญฺาตา, เตสุ เยภุยฺเยน ปพฺพชิเตสุ, "ภทฺทิยราชานํ อนุรุทฺธํ อานนฺทํ ภคุํ กิมฺพิลํ เทวทตฺตนฺติ อิเม ฉ สกฺเก อปพฺพชนฺเต ทิสฺวา "มยํ อตฺตโน ปุตฺเต ปพฺพาเชม, อิเม ฉ สกฺกา น าตกา มญฺเ; ตสฺมา น ปพฺพชนฺตีติ กถํ สมุฏฺาเปสุํ. อถ มหานาโม สกฺโก อนุรุทฺธํ อุปสงฺกมิตฺวา "ตาต อมฺหากํ กุลา ปพฺพชิโต นตฺถิ, ตฺวํ วา ปพฺพช, อหํ วา ปพฺพชิสฺสามีติ อาห. โส ปน สุขุมาโล โหติ สมฺปนฺนโภโค, "นตฺถีติ วจนมฺปิ เตน น สุตปุพฺพํ. เอกทิวสํ หิ เตสุ ฉสุ ขตฺติเยสุ คุฬกีฬาย กีฬนฺเตสุ, อนุรุทฺโธ ปูเวน ปราชิโต ปูวตฺถาย ปหิณิ. อถสฺส มาตา ปูเว สชฺเชตฺวา ปหิณิ. เต ขาทิตฺวา ปน กีฬึสุ. ปุนปฺปุนํ ตสฺเสว ปราชโย โหติ. มาตา ปนสฺส ปหิเต ปหิเต ติกฺขตฺตุํ ปูเว ปหิณิตฺวา จตุตฺถวาเร

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๕.

"ปูวา นตฺถีติ ปหิณิ. โส "นตฺถีติ วจนสฺส อสฺสุตปุพฺพตฺตา "เอสาเปกา ปูววิกติ ภวิสฺสตีติ มญฺมาโน "นตฺถิปูวเมว อาหรถาติ เปเสสิ. มาตา ปนสฺส, "นตฺถิปูวํ กิร อยฺเย เทถาติ วุตฺเต, "มม ปุตฺเตน `นตฺถีติ ปทํ น สุตปุพฺพํ, อิมินา ปน อุปาเยน เอตมตฺถํ ชานาเปสฺสามีติ ตุจฺฉํ สุวณฺณปาตึ อญฺาย สุวณฺณปาติยา ปฏิกุชฺชิตฺวา เปเสสิ. นครปริคฺคาหิกา เทวตา จินฺเตสุํ "อนุรุทฺธสกฺเกน อนฺนภารกาเล อตฺตโน ภาคภตฺตํ อุปริฏฺปจฺเจกพุทฺธสฺส ทตฺวา `นตฺถีติ เม วจนสฺส สวนํ มา โหตุ, โภชนุปฺปตฺติฏฺานชานนํ มา โหตูติ ปตฺถนา กตา, สจายํ ตุจฺฉปาตึ ปสฺสิสฺสติ; เทวสมาคมํ ปวิสิตุํ น ลภิสฺสาม, สีสมฺปิ โน สตฺตธา ผเลยฺยาติ. อถ นํ ปาตึ ทิพฺพปูเวหิ ปุณฺณํ อกํสุ. ตสฺสา คุฬมณฺฑเล เปตฺวา อุคฺฆาฏิตมตฺตาย ปูวคนฺโธ สกลนครํ ฉาเทตฺวา ิโต. ปูวขณฺฑํ มุเข ปิตมตฺตเมว สตฺตรสหรณีสหสฺสานิ อนุผริ. โส จินฺเตสิ "นาหํ มาตุ ปิโย, เอตฺตกํ เม กาลํ อิมํ นตฺถิปูวนฺนาม น ปจิ, อิโต ปฏฺาย อญฺ ปูวํ น ขาทิสฺสามีติ เคหํ คนฺตฺวา มาตรํ ปุจฺฉิ "อมฺม ตุมฺหากํ อหํ ปิโย, อปฺปิโยติ. "ตาต เอกกฺขิโน อกฺขิ วิย หทยํ วิย จ อติปิโย เมติ. "อถ กสฺมา เอตฺตกํ กาลํ มยฺหํ นตฺถิปูวํ น ปจิตฺถ อมฺมาติ. สา จุลฺลุปฏฺากํ ปุจฺฉิ "อตฺถิ กิญฺจิ ปาติยํ ตาตาติ. "ปริปุณฺณา อยฺเย ปาตี ปูเวหิ, เอวรูปา ปูวา นาม เม น ทิฏฺปุพฺพาติ. สา จินฺเตสิ "มยฺหํ ปุตฺโต ปุญฺวา กตาภินีหาโร ภวิสฺสติ,

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๖.

เทวตาหิ ปาตึ ปูเรตฺวา ปหิตา ภวิสฺสนฺตีติ. อถ นํ ปุตฺโต "อมฺม อิโต ปฏฺายาหํ อญฺ ปูวนฺนาม น ขาทิสฺสามิ, นตฺถิปูวเมว ปเจยฺยาสีติ. สาปิสฺส ตโต ปฏฺาย, "ปูวํ ขาทิตุกาโมมฺหีติ วุตฺเต, ตุจฺฉปาติเมว อญฺาย ปาติยา ปฏิกุชฺชิตฺวา เปเสสิ. ยาว อคารมชฺเฌ วสิ, ตาวสฺส เทวตา ทิพฺพปูเว ปหิณึสุ. โส เอตฺตกํปิ อชานนฺโต ปพฺพชฺชนฺนาม กึ ชานิสฺสติ, ตสฺมา "กา เอสา ปพฺพชฺชา นามาติ ภาตรํ ปุจฺฉิตฺวา, "โอหาริตเกสมสฺสุนา กาสายนิวตฺเถน กฏฺตฺถเร วา วิทลมญฺจเก วา นิปชฺชิตฺวา ปิณฺฑาย จรนฺเตน วิหริตพฺพํ, เอสา ปพฺพชฺชา นามาติ วุตฺเต, "ภาติก อหํ สุขุมาโล, นาหํ สกฺขิสฺสามิ ปพฺพชิตุนฺติ อาห. "เตนหิ ตาต กมฺมนฺตํ อุคฺคเหตฺวา ฆราวาสํ วส, น หิ สกฺกา อมฺเหสุ เอเกน อปพฺพชิตุนฺติ อาห. อถ นํ "โก เอโส กมฺมนฺโต นามาติ ปุจฺฉิ. ภตฺตุฏฺานฏฺานํปิ อชานนฺโต กุลปุตฺโต กมฺมนฺตํ นาม กึ ชานิสฺสติ. เอกทิวสํ หิ ติณฺณํ ขตฺติยานํ กถา อุทปาทิ "ภตฺตํ นาม กุหึ อุฏฺหตีติ. กิมฺพิโล อาห "โกฏฺเ อุฏฺหตีติ. อถ นํ ภทฺทิโย "ตฺวํ ภตฺตสฺส อุฏฺานฏฺานํ น ชานาสิ, ภตฺตนฺนาม อุกฺขลิยํ อุฏฺหตีติ อาห. อนุรุทฺโธ "ตุมฺเห เทฺวปิ น ชานาถ, ภตฺตนฺนาม รตนมกุลาย สุวณฺณปาติยํ อุฏฺหตีติ อาห. เตสุ กิร เอกทิวสํ กิมฺพิโล โกฏฺโต วีหี โอตาริยมาเน ทิสฺวา "เอเต โกฏฺเกเยว ชาตาติ สญฺี อโหสิ. ภทฺทิโยปิ เอกทิวสํ อุกฺขลิโต ภตฺตํ วฑฺฒิยมานํ ทิสฺวา "อุกฺขลิยญฺเ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๗.

อุปฺปนฺนนฺติ สญฺี อโหสิ. อนุรุทฺเธน ปน เนว วีหี โกฏฺเฏนฺตา น ภตฺตํ ปเจนฺตา วา วฑฺเฒนฺตา วา ทิฏฺปุพฺพา, วฑฺเฒตฺวา ปน ปุรโต ปิตเมว ปสฺสติ. โส "ภุญฺชิตุกามกาเล ภตฺตํ ปาติยํ อุฏฺหตีติ สญฺมกาสิ. เอวํ ตโยปิ เต ภตฺตุฏฺานฏฺานํปิ น ชานนฺติ. เตนายํ "โก เอส กมฺมนฺโต นามาติ ปุจฺฉิตฺวา "ปมํ เขตฺตํ กสาเปตพฺพนฺติอาทิกํ สํวจฺฉเร สํวจฺฉเร กตฺตพฺพํ กิจฺจํ สุตฺวา "กทา กมฺมนฺตานํ อนฺโต ปญฺายิสฺสติ, กทา มยํ อปฺโปสฺสุกฺกา โภเค ภุญฺชิสฺสามาติ วตฺวา, กมฺมนฺตานํ อปริยนฺตตาย อกฺขาตาย, "เตนหิ ตฺวญฺเว ฆราวาสํ วส, น มยฺหํ เอเตน อตฺโถติ วตฺวา มาตรํ อุปสงฺกมิตฺวา "อนุชานาหิ มํ อมฺม, อหํ ปพฺพชิสฺสามีติ วตฺวา, ตาย ติกฺขตฺตุํ ปฏิกฺขิปิตฺวา "สเจ เต สหายโก ภทฺทิยราชา ปพฺพชิสฺสติ, เตน สทฺธึ ปพฺพชาหีติ วุตฺเต, ตํ อุปสงฺกมิตฺวา "มม โข สมฺม ปพฺพชฺชา ตว ปฏิพทฺธาติ วตฺวา ตํ นานปฺปกาเรหิ สญฺาเปตฺวา สตฺตเม ทิวเส อตฺตนา สทฺธึ ปพฺพชตฺถาย ปฏิญฺ คณฺหิ. ตโต "ภทฺทิโย สกฺยราชา อนุรุทฺโธ อานนฺโท ภคุ กิมฺพิโล เทวทตฺโต จาติ อิเม ฉ ขตฺติยา อุปาลิกปฺปกสตฺตมา, เทวา วิย ทิพฺพสมฺปตฺตึ สตฺตาหํ มหาสมฺปตฺตึ อนุภวิตฺวา อุยฺยานํ คจฺฉนฺตา วิย จตุรงฺคินิยา เสนาย นิกฺขมิตฺวา ปรวิสยํ ปตฺวา ราชาณาย สพฺพเสนํ นิวตฺตาเปตฺวา ปรวิสยํ โอกฺกมึสุ. ตตฺถ ฉ ขตฺติยา อตฺตโน อาภรณานิ โอมุญฺจิตฺวา ภณฺฑิกํ กตฺวา "หนฺท ภเณ อุปาลิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๘.

นิวตฺตสฺสุ, อลํ เต เอตฺตกํ ชีวิกายาติ ตสฺส อทํสุ. โส เตสํ ปาทมูเล ปวตฺติตฺวา ปริเทวิตฺวา เตสํ อาณํ อติกฺกมิตุํ อสกฺโกนฺโต อุฏฺาย ตํ คเหตฺวา นิวตฺติ. เตสํ ทฺวิธา ชาตกาเล วนํ โรทนปฺปตฺตํ วิย ปวี กมฺปนาการปฺปตฺตา วิย อโหสิ. อุปาลิกปฺปโกปิ โถกํ คนฺตฺวา นิวตฺติตฺวา เอวํ จินฺเตสิ "จณฺฑา โข สากิยา `อิมินา กุมารา นิปาติตาติ ฆาเตยฺยุํปิ มํ, อิเม หิ นาม สกฺยกุมารา เอวรูปํ สมฺปตฺตึ ปหาย อิมานิ อนคฺฆานิ อาภรณานิ เขฬปิณฺฑํ วิย ฉฑฺเฑตฺวา ปพฺพชิสฺสนฺติ, กิมงฺคํ ปนาหนฺติ จินฺเตตฺวา ภณฺฑิกํ โอมุญฺจิตฺวา ตานิ อาภรณานิ รุกฺเข ลคฺคิตฺวา "อตฺถิกา คณฺหนฺตูติ วตฺวา เตสํ สนฺติกํ คนฺตฺวา เตหิ "กสฺมา นิวตฺโตสีติ ปุฏฺโ ตมตฺถํ อาโรเจสิ. อถ นํ เต อาทาย สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา "มยํ ภนฺเต สากิยา นาม มานนิสฺสิตา, อยํ อมฺหากํ ทีฆรตฺตํ ปริจารโก, อิมํ ปมตรํ ปพฺพาเชถ, มยมสฺส อภิวาทนาทีนิ กริสฺสาม, เอวํ โน มาโน นิมฺมาทยิสฺสตีติ วตฺวา ตํ ปมตรํ ปพฺพาเชตฺวา ปจฺฉา สยํ ปพฺพชึสุ. เตสุ อายสฺมา ภทฺทิโย เตเนว อนฺตรวสฺเสน เตวิชฺโช อโหสิ. อายสฺมา อนุรุทฺโธ ทิพฺพจกฺขุโก หุตฺวา ปจฺฉา มหาปุริสวิตกฺกสุตฺตํ ๑- สุตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. อายสฺมา อานนฺโท โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหิ. ภคุตฺเถโร จ กิมฺพิลตฺเถโร จ อปรภาเค วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณึสุ. เทวทตฺโต โปถุชฺชนิกํ อิทฺธึ ปตฺโต. @เชิงอรรถ: ๑. องฺ. อฏฺก. ๒๓/๒๓๓.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๙.

อปรภาเค สตฺถริ โกสมฺพิยํ วิหรนฺเต, สสาวกสงฺฆสฺส ตถาคตสฺส มหนฺโต ลาภสกฺกาโร นิพฺพตฺติ. ตตฺถ วตฺถเภสชฺชาทิหตฺถา มนุสฺสา วิหารํ ปวิสิตฺวา "กุหึ สตฺถา, กุหึ สารีปุตฺตตฺเถโร, กุหึ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร, กุหึ มหากสฺสปตฺเถโร, กุหึ ภทฺทิยตฺเถโร, กุหึ อนุรุทฺธตฺเถโร, กุหึ อานนฺทตฺเถโร, กุหึ ภคุตฺเถโร, กุหึ กิมฺพิลตฺเถโรติ อสีติมหาสาวกานํ นิสินฺนฏฺานํ โอโลเกนฺตา วิจรนฺติ. "เทวทตฺตตฺเถโร กุหึ นิสินฺโน วา ิโต วาติ ปุจฺฉนฺโต นาม นตฺถิ. โส จินฺเตสิ "อหํ เอเตหิ สทฺธึเยว ปพฺพชิโต, เอเตปิ ขตฺติยปพฺพชิตา, อหํปิ ขตฺติยปพฺพชิโต; ลาภสกฺการหตฺถา มนุสฺสา เอเต ปริเยสนฺติ, มม นามํ คเหตาปิ นตฺถิ, เกน นุ โข สทฺธึ เอกโต หุตฺวา กํ ปสาเทตฺวา มม ลาภสกฺการํ นิพฺพตฺเตยฺยนฺติ. อถสฺส เอตทโหสิ "อยํ ราชา พิมฺพิสาโร ปมทสฺสเนเนว เอกาทสนหุเตหิ สทฺธึ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺิโต, น สกฺกา เอเตน สทฺธึ เอกโต ภวิตุํ, โกสลรญฺาปิ สทฺธึ น สกฺกา เอกโต ภวิตุํ, อยํ โข ปน รญฺโ ปุตฺโต อชาตสตฺตุกุมาโร กสฺสจิ คุณโทสํ น ชานาติ, เอเตน สทฺธึ เอกโต ภวิสฺสามีติ. โส โกสมฺพิโต ราชคหํ คนฺตฺวา กุมารกวณฺณํ อภินิมฺมินิตฺวา จตฺตาโร อาสีวิเส จตูสุ หตฺถปาเทสุ เอกํ คีวาย พนฺธิตฺวา เอกํ สีเส จุมฺพฏกํ กตฺวา เอกํ เอกํสํ กริตฺวา อิมาย อหิเมขลาย อากาสโต โอรุยฺห อชาตสตฺตุสฺส อุจฺฉงฺเค นิสีทิตฺวา, เตน ภีเตน "โกสิ ตฺวนฺติ วุตฺเต, "อหํ เทวทตฺโตติ วตฺวา ตสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๐.

ภยวิโนทนตฺถํ ตํ อตฺตภาวํ ปฏิสํหริตฺวา สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธโร ปุรโต ตฺวา ตํ ปสาเทตฺวา ลาภสกฺการํ นิพฺพตฺเตสิ. โส ลาภสกฺการาภิภูโต "อหํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปริหริสฺสามีติ ปาปกํ จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา สห จิตฺตุปฺปาเทน อิทฺธิโต ปริหายิตฺวา สตฺถารํ เวฬุวนวิหาเร สราชิกาย ปริสาย ธมฺมํ เทเสนฺตํ วนฺทิตฺวา อุฏฺายาสนา อญฺชลิมฺปคฺคยฺห "ภควา ภนฺเต เอตรหิ ชิณฺโณ วุฑฺโฒ มหลฺลโก, อปฺโปสฺสุกฺโก ทิฏฺธมฺมสุขวิหารํ อนุยุญฺชตุ; อหํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปริหริสฺสามิ, นิยฺยาเทถ เม ภิกฺขุสงฺฆนฺติ วตฺวา สตฺถารา เขฬาสิกวาเทน อปสาเทตฺวา ปฏิกฺขิตฺโต, อนตฺตมโน อิมํ ปมํ ตถาคเต อาฆาตํ พนฺธิตฺวา อปกฺกมิ. อถสฺส ภควา ราชคเห ปกาสนียกมฺมํ กาเรสิ. โส "ปริจฺจตฺโตทานิ อหํ สมเณน โคตเมน, อิทานิสฺส อนตฺถํ กริสฺสามีติ อชาตสตฺตุํ อุปสงฺกมิตฺวา "ปุพฺเพ โข กุมาร มนุสฺสา ทีฑายุกา, เอตรหิ อปฺปายุกา, านํ โข ปเนตํ วิชฺชติ, ยํ ตฺวํ กุมาโรว สมาโน กาลํ กเรยฺยาสิ, เตนหิ ตฺวํ กุมาร ปิตรํ หนฺตฺวา ราชา โหหิ, อหํ ภควนฺตํ หนฺตฺวา พุทฺโธ ภวิสฺสามีติ วตฺวา, ตสฺมึ รชฺเช ปติฏฺิเต, ตถาคตสฺส วธาย ปุริเส ปโยเชตฺวา, เตสุ โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา นิวตฺเตสุ, สยํ คิชฺฌกูฏํ อภิรุหิตฺวา "อหเมว สมณํ โคตมํ ชีวิตา โวโรเปสฺสามีติ สิลํ ปวิชฺฌิตฺวา รุหิรุปฺปาทกมฺมํ กตฺวา อิมินาปิ อุปาเยน มาเรตุํ อสกฺโกนฺโต ปุน นาฬาคิรึ วิสฺสชฺชาเปสิ. ตสฺมึ อาคจฺฉนฺเต, อานนฺทตฺเถโร อตฺตโน ชีวิตํ สตฺถุ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๑.

ปริจฺจชิตฺวา ปุรโต อฏฺาสิ. สตฺถา นาคํ ทเมตฺวา นครา นิกฺขมิตฺวา วิหารํ อาคนฺตฺวา อเนกสหสฺเสหิ อุปาสเกหิ อภิหฏํ มหาทานํ ปริภุญฺชิตฺวา, ตสฺมึ ทิวเส สนฺนิปติตานํ อฏฺารสโกฏิสงฺขาตานํ ราชคหวาสีนํ อนุปุพฺพีกถํ กเถสิ. จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย ชาโต. "อโห มหาคุโณ อายสฺมา อานนฺโท; ตถารูเป นาม หตฺถินาเค อาคจฺฉนฺเต, อตฺตโน ชีวิตํ ปริจฺจชิตฺวา สตฺถุ ปุรโต อฏฺาสีติ เถรสฺส คุณกถํ สุตฺวา "น ภิกฺขเว อิทาเนว, ปุพฺเพเปส มมตฺถาย ชีวิตํ ปริจฺจชิเยวาติ วตฺวา ภิกฺขูหิ ยาจิโต จุลฺลหํสมหาหํสกกฺกฏกชาตกานิ ๑- ๒- ๓- กเถสิ. เทวทตฺตสฺสาปิ กมฺมํ เนว ตถา รญฺโ มาราปิตตฺตา, น วธกานํ ปโยชิตตฺตา, น สิลาย ปวิทฺธตฺตา, ปากฏํ อโหสิ; ยถา นาฬาคิริหตฺถิโน วิสฺสชฺชิตตฺตา. ตทา หิ มหาชโน "ราชาปิ เทวทตฺเตเนว มาราปิโต, วธกาปิ ปโยชิตา, สิลาปิ ปวิทฺธา; อิทานิ ปน เตน นาฬาคิริ วิสฺสชฺชาปิโต, เอวรูปํ นาม ปาปํ คเหตฺวา ราชา วิจรตีติ โกลาหลมกาสิ. ราชา มหาชนสฺส กถํ สุตฺวา ปญฺจ ถาลิปากสตานิ หราเปตฺวา น ปุน ตสฺสุปฏฺานํ อคมาสิ. นาคราปิสฺส กุลํ อุปคตสฺส ภิกฺขามตฺตมฺปิ นาทํสุ. โส ปริหีนลาภสกฺกาโร โกหญฺเน ชีวิตุกาโม สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. ชา. อสีติ. ๒๘/๖๘. ตทฏฺกถา. ๘/๒๑๑. ๒. ขุ. ชา. อสีติ. ๒๘/๗๗. @ตทฏฺกถา. ๘/๒๔๒. ๓. ขุ. ชา. จตุ. ๒๗/๑๔๕. ตทฏฺกถา. ๔/๓๓๕. ตตฺถ ปน @"กกฺการุชาตกนฺติ ขายติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๒.

ปญฺจ วตฺถูนิ ยาจิตฺวา ภควตา "อลํ เทวทตฺต, โย อิจฺฉติ, อารญฺโก โหตูติ ปฏิกฺขิตฺโต, "กสฺสาวุโส วจนํ โสภณํ: กึ ตถาคตสฺส อุทาหุ มม? อหํ หิ อุกฺกฏฺวเสน เอวํ วทามิ `สาธุ ภนฺเต ภิกฺขู ยาวชีวํ อรญฺิกา อสฺสุ, ปิณฺฑปาติกา, ปํสุกูลิกา, รุกฺขมูลิกา, มจฺฉมํสํ น ขาเทยฺยุนฺติ, โย ทุกฺขา มุจฺจิตุกาโม, โส มยา สทฺธึ อาคจฺฉตูติ วตฺวา ปกฺกามิ. ตสฺส วจนํ สุตฺวา เอกจฺเจ นวปพฺพชิตา มนฺทพุทฺธิโน "กลฺยาณํ เทวทตฺโต อาห, เอเตน สทฺธึ วิจริสฺสามาติ เตน สทฺธึ เอกโตว อเหสุํ. อิติ โส ปญฺจสเตหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ เตหิ ปญฺจหิ วตฺถูหิ ลูขปฺปสนฺนํ ชนํ สญฺาเปนฺโต กุเลสุ วิญฺาเปตฺวา ภุญฺชนฺโต สงฺฆเภทาย ปรกฺกมิ. โส ภควตา "สจฺจํ กิร ตฺวํ เทวทตฺต สงฺฆเภทาย ปรกฺกมสิ จกฺกเภทายาติ ปุฏฺโ "สจฺจํ ภควาติ วตฺวา "ครุโก โข เทวทตฺต สงฺฆเภโทติอาทีหิ โอวทิโตปิ สตฺถุ วจนํ อนาทยิตฺวา ปกฺกนฺโต, อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ ราชคเห ปิณฺฑาย จรนฺตํ ทิสฺวา "อชฺชตคฺเคทานาหํ อาวุโส อานนฺท อญฺเตฺรว ภควตา อญฺตฺร ภิกฺขุสงฺฆา อุโปสถํ กริสฺสามิ, สงฺฆกมฺมํ กริสฺสามีติ อาห. เถโร ตมตฺถํ ภควโต อาโรเจสิ. ตํ วิทิตฺวา สตฺถา อุปฺปนฺนธมฺมสํเวโค หุตฺวา "เทวทตฺโต สเทวกสฺส โลกสฺส อนตฺถนิสฺสิตํ อตฺตโน อวีจิมฺหิ ปจนกมฺมํ กโรตีติ ปริวิตกฺเกตฺวา "สุกรานิ อสาธูนิ อตฺตโน อหิตานิ จ; ยํ เว หิตญฺจ สาธุญฺจ ตํ เว ปรมทุกฺกรนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๓.

อิมํ คาถํ วตฺวา ปุน อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ "สุกรํ สาธุนา สาธุ, สาธุ ปาเปน ทุกฺกรํ; ปาปํ ปาเปน สุกรํ, ปาปมริเยหิ ทุกฺกรนฺติ. ๑- อถโข เทวทตฺโต อุโปสถทิวเส อตฺตโน ปริสาย สทฺธึ เอกมนฺตํ นิสีทิตฺวา "ยสฺสิมานิ ปญฺจ วตฺถูนิ ขมนฺติ, โส สลากํ คณฺหตูติ วตฺวา, ปญฺจสเตหิ วชฺชีปุตฺตเกหิ นวเกหิ อปฺปกตญฺูหิ สลากาย คหิตาย, สงฺฆํ ภินฺทิตฺวา เต ภิกฺขู อาทาย คยาสีสํ อคมาสิ. ตสฺส ตตฺถ คตภาวํ สุตฺวา สตฺถา เตสํ ภิกฺขูนํ อานยตฺถาย เทฺว อคฺคสาวเก เปเสสิ. เต ตตฺถ คนฺตฺวา อาเทสนาปาฏิหาริยานุสาสนิยา จ อิทฺธิปาฏิหาริยานุสาสนิยา จ อนุสาสนฺตา เต อมตํ ปาเยตฺวา อาทาย อากาเสนาคมึสุ. โกกาลิโกปิ โข "อุฏฺเหิ อาวุโส เทวทตฺต, นีตา เต ภิกฺขู สารีปุตฺตโมคฺคลฺลาเนหิ, นนุ ตฺวํ มยา วุตฺโต `มา อาวุโส สารีปุตฺตโมคฺคลฺลาเนหิ วิสฺสาสิ; ปาปิจฺฉา สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานา, ปาปิกานํ อิจฺฉานํ วสงฺคตาติ วตฺวา ชนฺนุเกน หทยมชฺเฌ ปหริ. ตสฺส ตตฺเถว อุณฺหํ โลหิตํ มุขโต อุคฺคญฺฉิ. อายสฺมนฺตํ ปน สารีปุตฺตํ ภิกฺขุสงฺฆปริวุตํ อากาเสนาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ภิกฺขู อาหํสุ "ภนฺเต อายสฺมา สารีปุตฺโต คมนกาเล อตฺตทุติโยว คโต, อิทานิ มหาปริวาโร อาคจฺฉนฺโต โสภตีติ. สตฺถา "น ภิกฺขเว อิทาเนว, ติรจฺฉานโยนิยํ นิพฺพตฺตกาเลปิ @เชิงอรรถ: ๑. จุลฺลวคฺค. ๗/๑๙๔. ขุ. อุ. ๒๕/๑๖๗.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๔.

มม ปุตฺโต มม สนฺติกํ อาคจฺฉนฺโต โสภติเยวาติ วตฺวา "โหติ สีลวตํ อตฺโถ ปฏิสนฺถารวุตฺตินํ. ลกฺขณํ ปสฺส อายนฺตํ าติสงฺฆปุรกฺขิตํ, อถ ปสฺสสิมํ กาลํ สุวิหีนํว าติภีติ ๑- อิทํ ชาตกํ ๒- กเถสิ. ปุน ภิกฺขูหิ "ภนฺเต เทวทตฺโต กิร เทฺว อคฺคสาวเก อุโภสุ ปสฺเสสุ นิสีทาเปตฺวา `พุทฺธลีฬฺหาย ธมฺมํ เทเสสฺสามีติ ตุมฺหากํ อนุกิริยํ กรีติ วุตฺเต, "น ภิกฺขเว อิทาเนว; ปุพฺเพเปส มม อนุกิริยํ กาตุํ วายมิ, น ปน สกฺขีติ วตฺวา "อปิ วีรก ปสฺเสสิ สกุณํ มญฺชุภาณกํ มยุรคีวสงฺกาสํ ปตึ มยฺหํ สวิฏฺกํ? อุทกถลจรสฺส ปกฺขิโน นิจฺจํ อามกมจฺฉโภชิโน ตสฺสานุกรํ สวิฏฺโก เสวาเลหิ ปลิคุณฺิโต มโตติ ๓- นทีจรกากชาตกํ ๔- กเถตฺวา, อปเรสุปิ ทิวเสสุ ตถารูปิเมว กถํ อารพฺภ "อจาริ วตายํ วิตุทํ วนานิ กฏฺงฺครุกฺเขสุ อสารเกสุ, @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๔. ตทฏฺกถา. ๑/๒๒๐. ๒. ลกฺขณชาตกํ. ๓. ขุ. ชา. @ทุก. ๒๗/๗๕. ตทฏฺกถา. ๓/๑๙๙. ๔. ชาตเก "วีรกชาตกนฺติ ขายติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๕.

อถาสทา ขทิรํ ชาตสารํ, ยตฺถาภิทา ครุโฬ อุตฺตมงฺคนฺติ ๑- จ ลสี จ เต นิปฺผลิตา, มตฺถโก จ วิทาลิโต, สพฺพา เต ผาสุกา ภคฺคา, ทานิ สมฺม วิโรจสีติ ๒- จ เอวมาทีนิ ชาตกานิ ๓- กเถสิ. ปุน "อกตญฺู เทวทตฺโตติ กถํ อารพฺภ "อกรมฺหา ว เต กิจฺจํ, ยํ พลํ อหุวมฺห เส; มิคราช นโม ตฺยตฺถุ; อปิ กิญฺจิ ลภามฺห เส. มม โลหิตภกฺขสฺส นิจฺจํ ลุทฺทานิ กุพฺพโต ทนฺตนฺตรคโต สนฺโต ตํ พฺหุํ, ยํปิ ชีวสีติ ๔- อาทีนิ ชาตกานิ ๕- กเถสิ. ปุน วธาย ปริสกฺกนมสฺส อารพฺภ "าตเมตํ กุรุงฺคสฺส ยํ ตฺวํ เสปณฺณิ เสยฺยสิ; อญฺ เสปณฺณึ คจฺฉามิ, น เม เต รุจฺจเต ผลนฺติ ๖- อาทีนิ ชาตกานิ ๗- กเถสิ. ปุน "อุภโต ปริหีโน เทวทตฺโต ลาภสกฺการโต จ สามญฺโต จาติ กถาสุ ปวตฺตมานาสุ, "น ภิกฺขเว อิทาเนว, ปุพฺเพปิ ปริหีโนเยวาติ วตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. ชา. ทุก. ๒๗/๗๗. ตทฏฺกถา. ๓/๒๑๖. ๒. ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๔๖. ตทฏฺกถา. @๒/๓๘๗. ๓. กนฺทคลชาตกญฺเจว วิโรจนชาตกญฺจ. ๔. ขุ. ชา. จตุ. ๒๗/๑๓๓. @ตทฏฺกถา. ๔/๒๕๘. ๕. ชวสกุณชาตกํ. ๖. ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๗. ตทฏฺกถา. ๑/๒๖๒. @๗. กุรุงฺคมิคชาตกํ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๖.

"อกฺขี ภินฺนา, ปโฏ นฏฺโ, สขีเคเห จ ภณฺฑนํ, อุภโต ปทุฏฺกมฺมนฺตา อุทกมฺหิ ถลมฺหิ จาติ ๑- อาทีนิ ชาตกานิ ๒- กเถสิ. เอวํ ราชคเห วิหรนฺโต เทวทตฺตํ อารพฺภ พหูนิ ชาตกานิ กเถตฺวา, ราชคหโต สาวตฺถึ คนฺตฺวา เชตวนมหาวิหาเร วาสํ กปฺเปสิ. เทวทตฺโตปิ โข นว มาเส คิลาโน, ปจฺฉิเม กาเล สตฺถารํ ทฏฺุกาโม หุตฺวา อตฺตโน สาวเก "อหํ สตฺถารํ ทฏฺุกาโม, ตํ เม ทสฺเสถาติ วตฺวา, เตหิ "ตฺวํ สมตฺถกาเล สตฺถารา สทฺธึ เวรี หุตฺวา อจริ, น มยํ ตํ ตตฺถ เนสฺสามาติ วุตฺเต, "มา มํ นาเสถ, มยา สตฺถริ อาฆาโต กโต, สตฺถุ ปน มยิ เกสคฺคมตฺโตปิ อาฆาโต นตฺถีติ. โส หิ ภควา วธเก เทวทตฺตมฺหิ โจเร องฺคุลิมาลเก ธนปาเล ราหุเล จ สพฺพตฺถ สมมานโสติ "ทสฺเสถ เม ภควนฺตนฺติ ปุนปฺปุนํ ยาจิ. อถ นํ เต มญฺจเกนาทาย นิกฺขมึสุ. ตสฺสาคมนํ สุตฺวา ภิกฺขู สตฺถุ อาโรเจสุํ "ภนฺเต เทวทตฺโต กิร ตุมฺหากํ ทสฺสนตฺถาย อาคจฺฉตีติ. "น ภิกฺขเว โส เตนตฺตภาเวน มํ ปสฺสิตุํ ลภิสฺสตีติ. ภิกฺขู กิร ปญฺจนฺนํ วตฺถูนํ อายาจิตกาลโต ปฏฺาย ปุน พุทฺเธ ทฏฺุํ น ลภนฺติ, อยํ ธมฺมตา. "อสุกฏฺานญฺจ อสุกฏฺานญฺจ อาคโต ภนฺเตติ อาหํสุ. "ยํ อิจฺฉติ, ตํ กโรตุ; น โส มํ ปสฺสิตุํ ลภิสฺสตีติ. "ภนฺเต @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๔๕. ตทฏฺกถา. ๒/๓๗๒. ๒. อุภโตภฏฺชาตกํ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๗.

อิโต โยชนมตฺตํ อาคโต, อฑฺฒโยชนํ, คาวุตํ, โปกฺขรณีสมีปํ อาคโต ภนฺเตติ. "สเจปิ อนฺโตเชตวนํ ปวิสติ, เนว มํ ปสฺสิตุํ ลภิสฺสตีติ. เทวทตฺตํ คเหตฺวา อาคตา เชตวนโปกฺขรณีตีเร มญฺจํ โอตาเรตฺวา โปกฺขรณิยํ นหายิตุํ โอตรึสุ. เทวทตฺโตปิ โข มญฺจโต อุฏฺาย อุโภ ปาเท ภูมิยํ เปตฺวา นิสีทิ. เต ปวึ ปวิสึสุ. โส อนุกฺกเมน ยาว โคปฺผกา ยาว ชนฺนุกา ยาว กฏิโต ยาว ถนโต ยาว คีวโต ปวิสิตฺวา หนุกฏฺิกสฺส ภูมิยํ ปติฏฺิตกาเล คาถมาห "อิเมหิ อฏฺีหิ ตมคฺคปุคฺคลํ เทวาติเทวํ นรทมฺมสารถึ สมนฺตจกฺขุํ สตปุญฺลกฺขณํ ปาเณหิ พุทฺธํ สรณํ คโตสฺมีติ. อิทํ กิร านํ ทิสฺวา ตถาคโต เทวทตฺตํ ปพฺพาเชสิ. สเจ หิ โส น ปพฺพชิสฺส; คิหี หุตฺวา กมฺมํ ภาริยํ อกริสฺส, อายตึ ภวสฺส ปจฺจยํ กาตุํ นาสกฺขิสฺส; ปพฺพชิตฺวา จ ปน, กิญฺจาปิ กมฺมํ ภาริยํ กริสฺสติ, อายตึ ภวสฺส ปจฺจยํ กาตุํ สกฺขิสฺสตีติ นํ สตฺถา ปพฺพาเชสิ. โส หิ อิโต สตสหสฺสกปฺปมตฺถเก อฏฺิสฺสโร นาม ปจฺเจกพุทฺโธ ภวิสฺสติ. โส ปวึ ปวิสิตฺวา อวีจิมฺหิ นิพฺพตฺติ. นิจฺจเล พุทฺเธ อปรทฺธภาเวน ปน นิจฺจโลว หุตฺวา ปจฺจติ. ติโยชนสติเก อนฺโตอวีจิมฺหิ โยชนสตุพฺเพธเมวสฺส สรีรํ นิพฺพตฺติ, สีสํ ยาว กณฺณสกฺขลิโต อุปริ อยกปลฺลํ ปาวิสิ, ปาทา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๘.

ยาว โคปฺผกา เหฏฺา อยปวึ ปวิฏฺา, มหาตาลกฺขนฺธปริมาณํ อยสูลํ ปจฺฉิมภิตฺติโต นิกฺขมิตฺวา ปิฏฺิมชฺฌํ ภินฺทิตฺวา อุเรน นิกฺขมิตฺวา ปุรตฺถิมภิตฺตึ ปาวิสิ, อปรํ ทกฺขิณภิตฺติโต นิกฺขมิตฺวา ทกฺขิณปสฺสํ ภินฺทิตฺวา วามปสฺเสน นิกฺขมิตฺวา อุตฺตรภิตฺตึ ปาวิสิ, อปรํ อุปริ กปลฺลโต นิกฺขมิตฺวา มตฺถกํ ภินฺทิตฺวา อโธภาเคน นิกฺขมิตฺวา อยปวึ ปาวิสิ. เอวํ โส ตตฺถ นิจฺจโล หุตฺวา ปจฺจติ. ภิกฺขู "เอตฺตกํ านํ คนฺตฺวา เทวทตฺโต สตฺถารํ ทฏฺุํ อลภิตฺวาว ปวึ ปวิฏฺโติ กถํ สมุฏฺาเปสุํ. สตฺถา "น ภิกฺขเว เทวทตฺโต อิทาเนว มยิ อปรชฺฌิตฺวา ปวึ ปาวิสิ, ปุพฺเพปิ ปวิฏฺโเยวาติ วตฺวา, หตฺถิราชกาเล มคฺคมุฬฺหํ ปุริสํ สมสฺสาเสตฺวา อตฺตโน ปิฏฺึ อาโรเปตฺวา เขมนฺตํ ปาปิตสฺส เตน ปุน ติกฺขตฺตุํ อาคนฺตฺวา `อคฺคฏฺาเน มชฺฌิมฏฺาเน มูเลติ เอวํ ทนฺเต ฉินฺทิตฺวา ตติยวาเร มหาปุริสสฺส จกฺขุปถํ อติกฺกมนฺตสฺส ตสฺส ปวึ ปวิฏฺภาวํ ทีเปตุํ "อกตญฺุสฺส โปสสฺส นิจฺจํ วิวรทสฺสิโน สพฺพญฺเจ ปวึ ทชฺชา เนว นํ อภิราธเยติ ๑- อิมํ ชาตกํ ๒- กเถตฺวา, ปุนปิ ตเถว กถาย สมุฏฺิตาย, ขนฺติวาทิภูเต อตฺตนิ อปรชฺฌิตฺวา กลาพุราชภูตสฺส ตสฺส ปวึ ปวิฏฺภาวํ ทีเปตุํ ขนฺติวาทิชาตกํ, ๓- จุลฺลธมฺมปาลภูเต อตฺตนิ อปรชฺฌิตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๒๓. ตทฏฺกถา. ๒/๑๒๘. ๒. สีลวนาคชาตกํ. ๓. ขุ. ชา. จตุ. @๒๗/๑๓๗. ตทฏฺกถา. ๔/๒๗๕.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๙.

มหาปตาปราชภูตสฺส ตสฺส ปวึ ปวิฏฺภาวํ ทีเปตุํ จุลฺลธมฺม- ปาลชาตกญฺจ ๑- กเถสิ. ปวึ ปวิฏฺเ ปน เทวทตฺเต, มหาชโน หฏฺตุฏฺโ ธชปตากกทลิโย อุสฺสาเปตฺวา ปุณฺณฆเฏ เปตฺวา "ลาภา วต โนติ มหนฺตํ ฉณํ อนุโภติ. ตมตฺถํ ภควโต อาโรเจสุํ. ภควา "น ภิกฺขเว อิทาเนว เทวทตฺเต มเต มหาชโน ตุสฺสติ, ปุพฺเพปิ ตุสฺสิเยวาติ วตฺวา, สพฺพชนสฺส อปฺปิเย จณฺเฑ ผรุเส พาราณสิยํ ปิงฺคลราเช นาม มเต มหาชนสฺส ตุฏฺภาวํ ทีเปตุํ "สพฺโพ ชโน หึสิโต ปิงฺคเลน, ตสฺมึ มเต, ปจฺจยํ เวทยนฺติ, ปิโย นุ เต อาสิ อกณฺหเนตฺโต. กสฺมา ตุวํ โรทสิ ทฺวารปาล? น เม ปิโย อาสิ อกณฺหเนตฺโต, ภายามิ ปจฺจาคมนาย ตสฺส, อิโต คโต หึเสยฺย มจฺจุราชํ, โส หึสิโต อาเนยฺย นํ ปุน อิธาติ อิมํ ปิงฺคลชาตกํ ๒- กเถสิ. ภิกฺขู สตฺถารํ ปุจฺฉึสุ "อิทานิ ภนฺเต เทวทตฺโต กุหึ นิพฺพตฺโตติ. "อวีจิมหานิรเย ภิกฺขเวติ. "ภนฺเต อิธ ตปฺปนฺโต @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. ชา. ปญฺจ. ๒๗/๑๗๑. ตทฏฺกถา. ๔/๔๕๐. ๒. ขุ. ชา. ทุก. ๒๗/๙๒. ตทฏฺกถา. @๓/๓๒๑.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๐.

วิจริตฺวา ปุน คนฺตฺวา ตปฺปนฏฺาเนเยว นิพฺพตฺโตติ. "อาม ภิกฺขเว, ปพฺพชิตา วา โหนฺตุ คหฏฺา วา ปมาทวิหาริโน อุภยตฺถ ตปฺปนฺติเยวาติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "อิธ ตปฺปติ, เปจฺจ ตปฺปติ, ปาปการี อุภยตฺถ ตปฺปติ; `ปาปํ เม กตนฺติ ตปฺปติ, ภิยฺโย ตปฺปติ ทุคฺคตึ คโตติ. ตตฺถ "อิธ ตปฺปตีติ: อิธ กมฺมตปฺปเนน โทมนสฺสมตฺเตน ตปฺปติ. เปจฺจาติ: ปรโลเก ปน วิปากตปฺปเนน อติทารุเณน อปายทุกฺเขน ตปฺปติ. ปาปการีติ: นานปฺปการสฺส ปาปสฺส กตฺตา. อุภยตฺถาติ: อิมินา วุตฺตปฺปกาเรน ตปฺปเนน อุภยตฺถ ตปฺปติ นาม. ปาปํ เมติ: โส หิ กมฺมตปฺปเนน ตปฺปนฺโต "ปาปํ เม กตนฺติ ตปฺปติ, ตํ อปฺปมตฺตกํ ตปฺปนํ; วิปากตปฺปเนน ปน ตปฺปนฺโต ภิยฺโย ตปฺปติ ทุคฺคตึ คโต, อติผรุเสน ตปฺปเนน อติวิย ตปฺปตีติ. คาถาปริโยสาเน พหู โสตาปนฺนาทโย อเหสุํ. เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา ชาตาติ. เทวทตฺตวตฺถุ. ----------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๑.

๑๓. สุมนาเทวีวตฺถุ. (๑๓) "อิธ นนฺทติ, เปจฺจ นนฺทตีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต สุมนาเทวึ อารพฺภ กเถสิ. สาวตฺถิยํ หิ เทวสิกํ อนาถปิณฺฑิกสฺส เคเห เทฺว ภิกฺขุสหสฺสานิ ภุญฺชนฺติ, ตถา วิสาขาย มหาอุปาสิกาย. สาวตฺถิยญฺจ โย โย ทานํ ทาตุกาโม โหติ; โส โส เตสํ อุภินฺนํ โอกาสํ ลภิตฺวาว กโรติ. "กึการณาติ. "ตุมฺหากํ ทานคฺคํ อนาถปิณฺฑิโก วา วิสาขา วา อาคตาติ ปุจฺฉิตฺวา, "นาคตาติ วุตฺเต, สตสหสฺสํ วิสฺสชฺเชตฺวา กตทานมฺปิ "กึ ทานํ นาเมตนฺติ ครหนฺติ. อุโภปิ หิ เต ภิกฺขุสงฺฆสฺส รุจิญฺจ อนุจฺฉวิกกิจฺจานิ จ ชานนฺติ. เตสุ วิหรนฺเตสุ, ภิกฺขู จิตฺตานุรูปเมว ภุญฺชนฺติ. ตสฺมา สพฺเพ ทานํ ทาตุกามา เต คเหตฺวา คจฺฉนฺติ. อิติ เต อตฺตโน ฆเร ภิกฺขู ปริวิสิตุํ น ลภนฺติ. ตโต วิสาขา "โก นุ โข มม าเน ตฺวา ภิกฺขุสงฺฆํ ปริวิสิสฺสตีติ อุปธาเรนฺตี ปุตฺตสฺส ธีตรํ ทิสฺวา ตํ อตฺตโน าเน เปสิ. สา ตสฺสา นิเวสเน ภิกฺขุสงฺฆํ ปริวิสติ. อนาถปิณฺฑิโกปิ มหาสุภทฺทํ นาม เชฏฺธีตรํ เปสิ. สา หิ ภิกฺขูนํ เวยฺยาวจฺจํ กโรนฺตี ธมฺมํ สุณนฺตี โสตาปนฺนา หุตฺวา ปติกุลํ อคมาสิ. ตโต จุลฺลสุภทฺทํ เปสิ. สาปิ ตเถว กโรนฺตี โสตาปนฺนา หุตฺวา ปติกุลํ คตา. อถ สุมนาเทวึ นาม กนิฏฺธีตรํ เปสิ. สา ปน ธมฺมํ สุตฺวา สกทาคามิผลํ ปตฺวา, กุมาริกาว หุตฺวา ตถารูเปน อผาสุเกน อาตุรา อาหารุปจฺเฉทํ กตฺวา ปิตรํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๒.

ทฏฺุกามา หุตฺวา ปกฺโกสาเปสิ. โส เอกสฺมึ ทานคฺเค ตสฺสา สาสนํ สุตฺวาว อาคนฺตฺวา "กึ อมฺม สุมเนติ อาห. สา ปิตรํ อาห "กึ กนิฏฺภาติกาติ. "วิปฺปลปสิ อมฺมาติ. "น วิปฺปลปามิ กนิฏฺภาติกาติ. "ภายสิ อมฺมาติ. "น ภายามิ กนิฏฺภาติกาติ. เอตฺตกํ วตฺวาเยว ปน สา กาลมกาสิ. โส โสตาปนฺโนปิ สมาโน เสฏฺี ธีตริ อุปฺปนฺนโสกํ อธิวาเสตุํ อสกฺโกนฺโต ธีตุ สรีรกิจฺจํ กาเรตฺวา โรทนฺโต สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา, "กึ คหปติ ทุกฺขี ทุมฺมโน อสฺสุมุโข รุทมาโน อาคโตสีติ วุตฺเต, "ธีตา เม ภนฺเต สุมนาเทวี กาลกตาติ อาห. "อถ กสฺมา โสจสิ, นนุ สพฺเพสํ เอกํสิกํ มรณนฺติ. "ชานาเมตํ ภนฺเต, เอวรูปา ปน เม หิโรตฺตปฺปสมฺปนฺนา ธีตา, สา มรณกาเล สตึ ปจฺจุปฏฺาเปตุํ อสกฺโกนฺตี วิปฺปลปมานา มตา: เตน เม อนปฺปกํ โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชตีติ. "กึ ปน ตาย กถิตํ มหาเสฏฺีติ. "อหํ ตํ ภนฺเต `กึ อมฺม สุมเนติ อามนฺเตสึ, อถ มํ อาห `กึ กนิฏฺภาติกาติ; ตโต `วิปฺปลปสิ อมฺมาติ วุตฺเต, `น วิปฺปลปามิ กนิฏฺภาติกาติ; `ภายสิ อมฺมาติ, `น ภายามิ กนิฏฺภาติกาติ; เอตฺตกํ วตฺวา กาลมกาสีติ. อถ นํ ภควา อาห "น หิ เต มหาเสฏฺิ ธีตา วิปฺปลปตีติ. "อถ กสฺมา เอวมาหาติ. "กนิฏฺตฺตาเยว; ธีตา หิ เต คหปติ มคฺคผเลหิ ตยา มหลฺลิกา; ตฺวํ หิ โสตาปนฺโน, ธีตา ปน เต สกทาคามินี; สา มคฺคผเลหิ มหลฺลิกตฺตา ตํ เอวมาหาติ. "เอวํ ภนฺเตติ. "เอวํ คหปตีติ. "อิทานิ กุหึ นิพฺพตฺตา ภนฺเตติ. "ตุสิตภวเน คหปตีติ วุตฺเต,

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๓.

"ภนฺเต มม ธีตา อิธ าตกานํ อนฺตเร นนฺทมานา วิจริตฺวา อิโต คนฺตฺวาปิ นนฺทนฏฺาเนเยว นิพฺพตฺตาติ. อถ นํ สตฺถา "อาม คหปติ อปฺปมตฺตา นาม คหฏฺา วา ปพฺพชิตา วา อิธโลเก จ ปรโลเก จ นนฺทนฺติเยวาติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "อิธ นนฺทติ, เปจฺจ นนฺทติ, กตปุญฺโ อุภยตฺถ นนฺทติ, `ปุญฺ เม กตนฺติ นนฺทติ, ภิยฺโย นนฺทติ สุคฺคตึ คโตติ. ตตฺถ "อิธาติ: อิธโลเก กมฺมนนฺทเนน นนฺทติ. เปจฺจาติ: ปรโลเก วิปากนนฺทเนน นนฺทติ. กตปุญฺโติ: นานปฺปการสฺส ปุญฺสฺส กตฺตา. อุภยตฺถาติ: อิธ "กตํ เม กุสลํ, อกตํ เม ปาปนฺติ นนฺทติ, ปรตฺถ วิปากํ อนุภวนฺโต นนฺทติ. ปุญฺ เมติ: อิธ นนฺทนฺโต ปน "ปุญฺ เม กตนฺติ โสมนสฺสมตฺตเกเนว กมฺมนนฺทนํ อุปาทาย นนฺทติ. ภิยฺโยติ: วิปากนนฺทเนน ปน สุคตึ คโต, สตฺตปญฺาสวสฺสโกฏิโย สฏฺิญฺจ วสฺสสตสหสฺสานิ ทิพฺพสมฺปตฺตึ อนุภวนฺโต ตุสิตปุเร อติวิย นนฺทตีติ. คาถาปริโยสาเน พหู โสตาปนฺนาทโย อเหสุํ. มหาชนสฺส ธมฺมเทสนา สาตฺถิกา ชาตาติ. สุมนาเทวีวตฺถุ. -----------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๔.

๑๔. เทฺวสหายกภิกฺขุวตฺถุ. (๑๔) "พหุมฺปิ เจ สหิตํ ภาสมาโนติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เทฺว สหายเก ภิกฺขู อารพฺภ กเถสิ. สาวตฺถีวาสิโน หิ เทฺว กุลปุตฺตา สหายกา วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา กาเม ปหาย สตฺถุ สาสเน อุรํ ทตฺวา ปพฺพชิตฺวา ปญฺจ วสฺสานิ อาจริยุปชฺฌายานํ สนฺติเก วสิตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา สาสเน ธุรํ ปุจฺฉิตฺวา วิปสฺสนาธุรญฺจ คนฺถธุรญฺจ วิตฺถารโต สุตฺวา, เอโก ตาว "อหํ ภนฺเต มหลฺลกกาเล ปพฺพชิโต น สกฺขิสฺสามิ คนฺถธุรํ ปูเรตุํ, วิปสฺสนาธุรํ ปน ปูเรสฺสามีติ ยาว อรหตฺตา วิปสฺสนํ กถาเปตฺวา ฆเฏนฺโต วายมนฺโต สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ. อิตโร ปน "อหํ คนฺถธุรํ ปูเรสฺสามีติ อนุกฺกเมน เตปิฏกํ พุทฺธวจนํ อุคฺคณฺหิตฺวา คตคตฏฺาเน ธมฺมํ กเถติ, สรภญฺ ภณติ ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุสตานํ ธมฺมํ วาเจนฺโต วิจรติ, อฏฺารสนฺนํ มหาคณานํ อาจริโย อโหสิ. ภิกฺขู สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺานํ คเหตฺวา อิตรสฺส เถรสฺส วสนฏฺานํ คนฺตฺวา ตสฺโสวาเท ตฺวา อรหตฺตํ ปตฺวา เถรํ วนฺทิตฺวา "สตฺถารํ ทฏฺุกามมฺหาติ วทนฺติ. เถโร "คจฺฉถ อาวุโส, มม วจเนน สตฺถารํ วนฺทิตฺวา อสีติมหาเถเร วนฺทถ, สหายกตฺเถรํปิ เม `อมฺหากํ อาจริโย ตุมฺเห วนฺทตีติ วเทถาติ เปเสสิ. เต วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถารญฺเจว อสีติมหาเถเร จ วนฺทิตฺวา คนฺถิกตฺเถรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา "ภนฺเต อมฺหากํ อาจริโย ตุมฺเห วนฺทตีติ วทนฺติ. อิตเรน จ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๕.

`โก นาเมโสติ วุตฺเต, "ตุมฺหากํ สหายกภิกฺขุ ภนฺเตติ วทนฺติ. เอวํ เถเร ปุนปฺปุนํ สาสนํ ปหิณนฺเต, โส ภิกฺขุ โถกํ กาลํ สหิตฺวา อปรภาเค สหิตุํ อสกฺโกนฺโต, "อมฺหากํ อาจริโย ตุมฺเห วนฺทตีติ วุตฺเต, "โก เอโสติ วตฺวา, "ตุมฺหากํ สหายกภิกฺขุ ภนฺเตติ วุตฺเต, "กึ ปน ตุมฺเหหิ ตสฺส สนฺติเก อุคฺคหิตํ: กึ ทีฆนิกายาทีสุ อญฺตโร นิกาโย, กึ ตีสุ ปิฏเกสุ เอกํ ปิฏกนฺติ วตฺวา, "จตุปฺปทิกํปิ คาถํ น ชานาติ, ปํสุกูลํ คเหตฺวา ปพฺพชิตกาเลเยว อรญฺ ปวิฏฺโ, พหู วต อนฺเตวาสิเก ลภิ, ตสฺส อาคตกาเล มยา ปญฺหํ ปุจฺฉิตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตสิ. อปรภาเค เถโร สตฺถารํ ทฏฺุํ อาคโต, สหายกตฺเถรสฺส สนฺติเก ปตฺตจีวรํ เปตฺวา คนฺตฺวา สตฺถารญฺเจว อสีติมหาเถเร จ วนฺทิตฺวา สหายกตฺเถรสฺส วสนฏฺานํ ปจฺจาคมิ. อถสฺส โส วตฺตํ กาเรตฺวา สมปฺปมาณํ อาสนํ คเหตฺวา "ปญฺหํ ปุจฺฉิสฺสามีติ นิสีทิ. ตสฺมึ ขเณ สตฺถา "เอส เอวรูปํ มม ปุตฺตํ วิเหเตฺวา นิรเย นิพฺพตฺเตยฺยาติ ตสฺมึ อนุกมฺปาย วิหารจาริกํ จรนฺโต วิย เตสํ นิสินฺนฏฺานํ คนฺตฺวา ปญฺตฺเต พุทฺธาสเน นิสีทิ. ตตฺถ ตตฺถ นิสีทนฺตา หิ ภิกฺขู พุทฺธาสนํ ปญฺาเปตฺวา ว นิสีทนฺติ. เตน สตฺถา ปกติปญฺตฺเตเยว อาสเน นิสีทิ. นิสชฺช โข ปน คนฺถิกภิกฺขุํ ปมชฺฌาเน ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา, ตสฺมึ อกถิเต, ทุติยชฺฌานํ อาทึ กตฺวา อฏฺสุปิ สมาปตฺตีสุ รูปารูเปสุ ปญฺหํ ปุจฺฉิ. คนฺถิกตฺเถโร เอกํปิ กเถตุํ นาสกฺขิ. อิตโร ตํ สพฺพํ กเถสิ. อถ นํ โสตาปตฺติมคฺเค ปญฺหํ ปุจฺฉิ. คนฺถิกตฺเถโร

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๖.

กเถตุํ นาสกฺขิ. ตโต ขีณาสวตฺเถรํ ปุจฺฉิ. เถโร กเถสิ. สตฺถา "สาธุ สาธูติ อภินนฺทิตฺวา เสสมคฺเคสุปิ ปฏิปาฏิยา ปญฺหํ ปุจฺฉิ. คนฺถิกตฺเถโร เอกํปิ กเถตุํ นาสกฺขิ. ขีณาสโว ปน ปุจฺฉิตปุจฺฉิตํ กเถสิ. สตฺถา จตูสุปิ าเนสุ ตสฺส สาธุการํ อทาสิ. ตํ สุตฺวา ภุมฺมเทเว อาทึ กตฺวา ยาว พฺรหฺมโลกา สพฺพา เทวตา เจว นาคสุปณฺณา จ สาธุการํ อทํสุ. ตํ สาธุการํ สุตฺวา ตสฺส อนฺเตวาสิกา เจว สทฺธิวิหาริโน จ สตฺถารํ อุชฺฌายึสุ "กึ นาเมตํ สตฺถารา กตํ: กิญฺจิ อชานนฺตสฺส มหลฺลกตฺเถรสฺส จตูสุ าเนสุ สาธุการํ อทาสิ, อมฺหากํ ปนาจริยสฺส สพฺพปริยตฺติธรสฺส ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุสตานํ ปาโมกฺขสฺส ปสํสามตฺตํปิ น กรีติ. อถ เน สตฺถา "กินฺนาเมตํ ภิกฺขเว กเถถาติ ปุจฺฉิตฺวา, ตสฺมึ อตฺเถ อาโรจิเต, "ภิกฺขเว ตุมฺหากํ อาจริโย มม สาสเน ภติยา คาโว รกฺขนสทิโส, มยฺหํ ปน ปุตฺโต ยถารุจิยา ปญฺจโครเส ปริภุญฺชนกสามิสทิโสติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ "พหุมฺปิ เจ สหิตํ ๑- ภาสมาโน น ตกฺกโร โหติ นโร ปมตฺโต, โคโปว คาโว คณยํ ปเรสํ น ภาควา สามญฺสฺส โหติ. อปฺปมฺปิ เจ สหิตํ ภาสมาโน ธมฺมสฺส โหติ อนุธมฺมจารี @เชิงอรรถ: ๑. ม. สํหิต. อยญฺหิ คาถา อุเปนฺทวชิโร นาม โหติ, โส จ ช ต ช คเณหิ เจว @ครุทฺวเยน จ นิยมิโต, ตสฺมา "สํหิต อิติ ยุชฺชติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๗.

ราคญฺจ โทสญฺจ ปหาย โมหํ สมฺมปฺปชาโน สุวิมุตฺตจิตฺโต อนุปาทิยาโน อิธ วา หุรํ วา, ส ภาควา สามญฺสฺส โหตีติ. ตตฺถ "สหิตนฺติ เตปิฏกสฺส พุทฺธวจนสฺเสตํ นามํ, ตํ อาจริเย อุปสงฺกมิตฺวา อุคฺคณฺหิตฺวา พหุมฺปิ ปเรสํ ภาสมาโน วาเจนฺโต กเถนฺโต, ตํ ธมฺมํ สุตฺวา ยํ การเกน ปุคฺคเลน กตฺตพฺพํ, ตกฺกโร น โหติ, กุกฺกุฏสฺส ปกฺขปหรณมตฺตมฺปิ อนิจฺจาทิวเสน มนสิการํ นปฺปวตฺเตสิ; เอโส, ยถา นาม ทิวเส ภติยา คาโว รกฺขนฺโต โคโป ปาโตว สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สายํ คเณตฺวา สามิกานํ นิยฺยาเทตฺวา ทิวสภติมตฺตํ คณฺหาติ, ยถารุจิยา ปน ปญฺจโครเส ปริภุญฺชิตุํ น ลภติ; เอวเมว เกวลํ อนฺเตวาสิกานํ สนฺติกา วตฺตปฏิวตฺตกรณมตฺตสฺส ภาคี โหติ, สามญฺสฺส ปน ภาคี น โหติ. ยถา ปน โคปาลเกน นิยฺยาทิตานํ คุนฺนํ ปญฺจโครสํ โคสามิกาว ปริภุญฺชนฺติ; ตถา เตน กถิตํ ธมฺมํ สุตฺวา การกปุคฺคลา ยถานุสิฏฺ ปฏิปชฺชิตฺวา, เกจิ ปมชฺฌานาทีนิ ปาปุณนฺติ, เกจิ วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา มคฺคผลานิ ปาปุณนฺติ, โคสามิกา โครสสฺเสว, สามญฺสฺส ภาคิโน โหนฺติ. อิติ สตฺถา สีลสมฺปนฺนสฺส พหุสฺสุตสฺส ปมาทวิหาริโน อนิจฺจาทิวเสน โยนิโสมนสิกาเร อปฺปวตฺตสฺส ภิกฺขุโน วเสน ปมํ คาถํ กเถสิ, น ทุสฺสีลสฺส.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๘.

ทุติยคาถา ปน อปฺปสฺสุตสฺสาปิ โยนิโสมนสิกาเร กมฺมํ กโรนฺตสฺส การกปุคฺคลสฺส วเสน กถิตา. ตตฺถ "อปฺปมฺปิ เจติ: โถกํ เอกวคฺคทฺวิวคฺคมตฺตมฺปิ. ธมฺมสฺส โหติ อนุธมฺมจารีติ: อตฺถมญฺาย ธมฺมมญฺาย นวโลกุตฺตรธมฺมสฺส อนุรูปํ ธมฺมํ ปุพฺพภาคปฏิปทาสงฺขาตํ จตุปาริสุทฺธิสีลธุตงฺคอสุภกมฺมฏฺานาทิเภทํ จรนฺโต อนุธมฺมจารี โหติ "อชฺช อชฺเชวาติ ปฏิเวธํ อากงฺขนฺโต วิจรติ; โส อิมาย สมฺมาปฏิปตฺติยา ราคญฺจ โทสญฺจ ปหาย โมหํ, สมฺมา เหตุนา นเยน ปริชานิตพฺพธมฺเม ปริชานนฺโต, ตทงฺควิกฺขมฺภนสมุจฺเฉทปฏิปสฺสทฺธินิสฺสรณวิมุตฺตีนํ วเสน สุวิมุตฺตจิตฺโต, อนุปาทิยาโน อิธ วา หุรํ วา, อิธโลกปรโลเก ปริยาปนฺนา วา อชฺฌตฺติกพาหิรา วา ขนฺธายตนธาตุโย จตูหิ อุปาทาเนหิ อนุปาทิยนฺโต มหาขีณาสโว, มคฺคสงฺขาตสฺส สามญฺสฺส วเสน อาคตสฺส ผลสามญฺสฺส เจว ปญฺจอเสขธมฺมกฺขนฺธสามญฺสฺส จ ภาควา โหตีติ. รตนกูเฏน วิย อคารสฺส, อรหตฺเตน เทสนาย กูฏํ คณฺหีติ. คาถาปริโยสาเน พหู โสตาปนฺนาทโย อเหสุํ. เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา ชาตาติ. เทฺวสหายกภิกฺขุวตฺถุ. ยมกวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา. ปโม วคฺโค.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๘ หน้า ๑๐๔-๑๔๘. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=18&A=2135&modeTY=1&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=18&A=2135&modeTY=1&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=11              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=268              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=269              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=269              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]