อรรถกถาเล่มที่ ๒๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ธ.อ.๗ มล-นาควคฺค

สตฺถา อนุปุพฺพีกถํ กเถสิ. โส เทสนาวสาเน โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา
สตฺถุ ติตฺถิเยหิ อวณฺณํ วตฺวา อตฺตโน นิวาริตภาวํ อาโรเจสิ.
อถ นํ สตฺถา "คหปติ อิเม สตฺตา นาม มหนฺตํปิ อตฺตโน โทสํ
น ปสฺสนฺติ, อวิชฺชมานํปิ ปเรสํ โทสํ วิชฺชมานกํ กตฺวา ตตฺถ
ตตฺถ ภุสํ วิย โอปุนนฺตีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห
        "สุทสฺสํ วชฺชมญฺเญสํ,      อตฺตโน ปน ทุทฺทสํ;
         ปเรสํ หิ โส วชฺชานิ     โอปุนาติ ยถา ภุสํ,
         อตฺตโน ปน ฉาเทติ      กลึว กิตวา สโฐติ.
     ตตฺถ "สุทสฺสนฺติ; ปรสฺส อณุมตฺตํปิ วชฺชํ ขลิตํ สุทสฺสํ
สุเขเนว ปสฺสิตุํ สกฺกา, อตฺตโน ปน อติมหนฺตํปิ ทุทฺทสํ. ปเรสํ หีติ:
เตเนว การเณน โส ปุคฺคโล สงฺฆมชฺฌาทีสุ ปเรสํ วชฺชานิ
อุจฺจฏฺฐาเน ฐตฺวา ภุสํ โอปุนนฺโต วิย โอปุนาติ. กลึว กิตวา
สโฐติ เอตฺถ สกุเณสุ อปรชฺฌนวเสน อตฺตภาโว กลิ นาม,
สาขาภงฺคาทิกํ ปฏิจฺฉาทนํ กิตวา นาม, สากุณิโก สโฐ นาม.
ยถา สกุณลุทฺทโก สกุเณ คเหตฺวา มาเรตุกาโม กิตวาย อตฺตภาวํ
ปฏิจฺฉาเทติ; เอวํ อตฺตโน วชฺชํ ฉาเทตีติ อตฺโถ.
     เทสนาวสาเน พหู  โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ.
                     เมณฺฑกเสฏฺฐิวตฺถุ
                      -----------
              ๑๑. อุชฺฌานสญฺญิตฺเถรวตฺถุ. (๑๙๑)
      "ปรวชฺชานุปสฺสิสฺสาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
อุชฺฌานสญฺญึ นาเมกํ เถรํ อารพฺภ กเถสิ.
      โส กิร "อยํ เอวํ นิวาเสติ, เอวํ ปารุปตีติ ภิกฺขูนํ
อนฺตรเมว ๑- คเวสนฺโต วิจรติ. ภิกฺขู "อสุโก นาม ภนฺเต เถโร
เอวํ กโรตีติ สตฺถุ อาโรเจสุํ. สตฺถา "ภิกฺขเว วตฺตสีเส ฐตฺวา
เอวํ โอวทนฺโต อนนุวาโท, ๒- โย ปน อุชฺฌานสญฺญิตาย ปเรสํ
อนฺตรํ ปริเยสมาโน เอวํ วตฺวา วิจรติ; ตสฺส ฌานาทีสุ เอโกปิ
วิเสโส นุปฺปชฺชติ, เกวลํ อาสวาเยว วฑฺฒนฺตีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห
          "ปรวชฺชานุปสฺสิสฺส      นิจฺจํ อุชฺฌานสญฺญิโน
           อาสวา ตสฺส วฑฺฒนฺติ   อารา โส อาสวกฺขยาติ.
      ตตฺถ "อุชฺฌานสญฺญิโนติ: "เอวํ นิวาเสตพฺพํ, เอวํ
ปารุปิตพฺพนฺติ ปเรสํ อนฺตรํ คเวสิตาย ๓- อุชฺฌานพหุลสฺส ปุคฺคลสฺส
ฌานาทีสุ เอกธมฺโมปิ น วฑฺฒิติ, อถโช อาสวา วฑฺฒนฺติ; เตน
การเณน โส อรหตฺตสงฺขาตา อาสวกฺขยา อารา ทูรโตว โหติ.
      เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ.
                   อุชฺฌานสญฺญิตฺเถรวตฺถุ.
                       ---------
@เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. รนฺธเมว.  ๒. "อนนุวชฺโชติ ยุตฺตตรํ.  ๓. สี. ยุ. รนฺธคเวสิตาย.
                  ๑๒. สุภทฺทวตฺถุ. (๑๙๒)
      "อากาเสว ปทํ นตฺถีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา กุสินารายํ
อุปวตฺตเน มลฺลานํ สาลวเน ปรินิพฺพานมญฺจเก นิปนฺโน สุภทฺทํ
ปริพฺพาชกํ อารพฺภ กเถสิ.
      โส กิร อตีเต, กนิฏฺฐภาตริ เอกสฺมึ สสฺเส นวกฺขตฺตุํ
อคฺคทานํ เทนฺเต, ทาตุํ อนิจฺฉนฺโต โอสกฺกิตฺวา อวสาเน อทาสิ.
ตสฺมา ปฐมโพธิยํปิ มชฺฌิมโพธิยํปิ สตฺถารํ ทฏฺฐุํ นาลตฺถ,
ปจฺฉิมโพธิยํ ปน สตฺถุ ปรินิพฺพานกาเล "อหํ ตีสุ ปญฺเหสุ
อตฺตโน กงฺขํ มหลฺลเก ปริพฺพาชเก ปุจฺฉิตฺวา สมณํ โคตมํ
`ทหโรติ สญฺญาย น ปุจฺฉึ, ตสฺส จทานิ ปรินิพฺพานกาโล, ปจฺฉา
เม สมณสฺส โคตมสฺส อปุฏฺฐการณา วิปฺปฏิสาโร อุปฺปชฺเชยฺยาติ
สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา อานนฺทตฺเถเรน นิวาริยมาโนปิ สตฺถารา
โอกาสํ กตฺวา "อานนฺท มา สุภทฺทํ นิวารยิ, ปุจฺฉตุ มํ ปญฺหนฺติ
วุตฺตตฺตา อนฺโตสาณึ ปวิสิตฺวา เหฏฺฐา มญฺจเก ๑- นิสินฺโน "โภ สมณ ๒-
กินฺนุ โข อากาเส ปทํ อตฺถิ, อิโต พหิทฺธา สมโณ นาม
อตฺถิ, สงฺขารา สสฺสตา นาม อตฺถีติ อิเม ปญฺเห ปุจฺฉิ. อถสฺส
สตฺถา เตสํ อภาวํ อาจิกฺขนฺโต อิมาหิ คาถาหิ ธมฺมํ เทเสสิ
        "อากาเสว ปทํ  นตฺถิ,     สมโณ นตฺถิ พาหิโร;
         ปปญฺจาภิรตา ปชา,       นิปฺปปญฺจา ตถาคตา.
@เชิงอรรถ: ๑. "มญฺจสฺส ปาทปสฺเสติ ยุตฺตตรํ.  ๒. "โคตมาติ ปเทน ภวิตพฺพํ.
         อากาเสว ปทํ นตฺถิ,      สมโณ นตฺถิ พาหิโร ๑-,
         สงฺขารา สสฺสตา นตฺถิ,    นตฺถิ พุทฺธานมิญฺชิตนฺติ.
      ตตฺถ "ปทนฺติ: อิมสฺมึ อากาเส วณฺณสณฺฐานวเสน ๒-
"เอวรูปนฺติ ปญฺญาเปตพฺพํ กสฺสจิ ปทํ นาม นตฺถิ. พาหิโรติ:
มม สาสนโต พหิทฺธา มคฺคผลฏฺโฐ สมโณ นาม นตฺถิ. ปชาติ:
อยํ สตฺตโลกสงฺขาตา ปชา ตณฺหาทีสุ ปปญฺเจสุเยว อภิรตา.
นิปฺปปญฺจาติ: โพธิมูเลเยว ปน สพฺพปปญฺจานํ สมุจฺฉินฺนตฺตา
นิปฺปปญฺจา ตถาคตา. สงฺขาราติ: ปญฺจกฺขนฺธา, เตสุ เอโก สสฺสโต
นาม นตฺถิ. อิญฺชิตนฺติ: พุทฺธานํ ปน, ตณฺหามานทิฏฺฐิอิญฺชิเตสุ
เยน "สงฺขารา สสฺสตาติ คณฺเหยฺยุํ; ตํ เอกํ อิญฺชิตํปิ
นตฺถีติ อตฺโถ.
      เทสนาวสาเน สุภทฺโท อนาคามิผเล ปติฏฺฐหิ. สมฺปตฺตปริสายปิ
สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสีติ.
                       สุภทฺทวตฺถุ.
                   มลวคฺควณฺณนานิฏฺฐิตา.
                    อฏฺฐารสโม วคฺโค.
                      -----------
@เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. พาหิเร. ๒. ปมาทลิขิเตน ภวิตพฺพํ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๔ หน้า ๓๗-๔๐.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=24&A=752&w=อนุปุพฺพ&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=24&A=752&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=28
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=895
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=888
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=888
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25