บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๙

หน้าที่ ๓๖๕.

๕. ปมฏฺกสุตฺตวณฺณนา [๘๐๓] ปรมนฺติ ทิฏฺีสูติ ปรมฏฺกสุตฺตํ. กา อุปฺปตฺติ? ภควติ กิร สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต นานาติตฺถิยา สนฺนิปติตฺวา อตฺตโน อตฺตโน ทิฏฺึ ทสฺเสนฺตา ^๑- "อิทํ ปรมนฺ"ติ ^๒- กลหํ กตฺวา รญฺโ อาโรเจสุํ. ราชา สมฺพหุเล ชจฺจนฺเธ สนฺนิปาตาเปตฺวา "อิเมสํ หตฺถึ ทสฺเสถา"ติ อาณาเปสิ. ราชปุริสา อนฺเธ สนฺนิปาตาเปตฺวา "หตฺถึ ปุรโต สยาเปตฺวา ปสฺสถา"ติ อาหํสุ. เต หตฺถิสฺส เอกเมกํ องฺคํ ปรามสึสุ. ตโต รญฺา "กีทิโส ภเณ หตฺถี"ติ ปุฏฺโ โย โสณฺฑํ ปรามสิ, โส "เสยฺยถาปิ มหาราช นงฺคลสีสา"ติ ^๓- ภณิ. เย ทนฺตาทีนิ ปรามสึสุ, เต อิตรํ "มา โภ รญฺโ ปุรโต มุสา ภณี"ติ ปริภาสิตฺวา "เสยฺยถาปิ มหาราช ภิตฺติขิโล"ติอาทีนิ อาหํสุ. ราชา สพฺพํ สุตฺวา "อีทิโส ตุมฺหากํ สมโย"ติ ติตฺถิเย อุยฺโยเชสิ. อญฺตโร ปิณฺฑจาริโก ตํ ปวตฺตึ ตฺวา ภควโต อาโรเจสิ. ภควา ตสฺสํ อฏฺุปฺปตฺติยํ ภิกขู อามนฺเตตฺวา "ยถา ภิกฺขเว ชจฺจนฺธา หตฺถึ อชานนฺตา ตํ ตํ องฺคํ ปรามสิตฺวา วิวทึสุ, เอวํ ติตฺถิยา วิโมกฺขนฺติกธมฺมมชานนฺตา ตํ ตํ ทิฏฺึ ปรามสิตฺวา วิวทนฺตี"ติ วตฺวา ธมฺมเทสนตฺถํ อิมํ สุตฺตมภาสิ. ตตฺถ ปรมนฺติ ทิฏฺีสุ ปริพฺพสาโนติ "อิทํ ปรมนฺ"ติ คเหตฺวา สกาย สกาย ทิฏฺิยา วสมาโน. ยทุตฺตริ กุรุเตติ ยํ อตฺตโน สตฺถาราทึ เสฏฺ กโรติ. หีนาติ อญฺเ ตโต สพฺพมาหาติ ตํ อตฺตโน สตฺถาราทึ เปตฺวา ตโต อญฺเ สพฺเพ "หีนา อิเม"ติ อาห. ตสฺมา วิวาทานิ อวีติวตฺโตติ เตน การเณน โส ทิฏฺิกลเห อวีติวตฺโตว โหติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ทีเปนฺตา, อิ. ทีเปนฺตา @^๒ ฉ.ม.,อิ. "อิทํ ปรมํ, อิทํ ปรมนฺ"ติ ^๓ ฉ.ม. นงฺคลีสาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๖๖.

[๘๐๔] ทุติยคาถายตฺโถ:- เอวํ อวีติวตฺโต จ ยํ ทิฏฺเ สุเต สีลพฺพเต มุเต เอเตสุ วตฺถูสุ อุปฺปนฺนทิฏฺิสงฺขาเต อตฺตนิ ปุพฺเพ วุตฺตปฺปการํ อานิสํสํ ปสฺสติ, ตเทว โส ตตฺถ สกาย ทิฏฺิยา อานิสํสํ "อิทํ เสฏฺนฺ"ติ อภินิวิสิตฺวา อญฺ สพฺพํ ปรสตฺถาราทิกํ นิหีนโต ปสฺสติ. [๘๐๕] ตติยคาถายตฺโถ:- เอวํ ปสฺสโต จสฺส "ยํ อตฺตโน สตฺถาราทึนิสฺสิโต อญฺ ปรสตฺถาราทึ หีนํ ปสฺสติ, ตํ ปน ทสฺสนํ คนฺถเมว กุสลา วทนฺติ, พนฺธนนฺติ วุตฺตํ โหติ. ยสฺมา เอตเทว, ตสฺมา หิ ทิฏฺ ว สุตํ มุตํ วา สีลพฺพตํ ภิกฺขุ น นิสฺสเยยฺย, นาภินิเวเสยฺยาติ วุตฺตํ โหติ. [๘๐๖] จตุตฺถคาถายตฺโถ:- น เกวลํ ทิฏฺสุตาทึ น นิสฺสเยยฺย, อปิจ โข ปน อสญฺชาตํ อุปรูปริ ทิฏฺิมฺปิ โลกสฺมึ น กปฺปเยยฺย, น ชเนยฺยาติ วุตฺตํ โหติ. กีทิสํ? าเณน วา สีลพฺพเตน วาปิ, สมาปตฺติาณาทินา าเณน วา สีลพฺพเตน วา ยา กปฺปิยติ, เอตํ ทิฏฺึ ^๑- น กปฺเปยฺย. น เกวลญฺจ ทิฏฺึ น กปฺปเยยฺย, อปิจ โข ปน มาเนนาปิ ชาติอาทีหิ วตฺถูหิ สโมติ อตฺตานํ อนุปเนยฺย, หีโน น มญฺเถ วิเสสิ วาปีติ. [๘๐๗] ปญฺจมคาถายตฺโถ:- เอวํ หิ ทิฏฺึ อกปฺเปนฺโต อมญฺมาโน จ อตฺตํ ปหาย อนุปาทิยาโน อิธ วา ยํ ปุพฺเพ คหิตํ, ตํ ปหาย อญฺ ^๒- อคฺคณฺหนฺโต ตสฺมิมฺปิ วุตฺตปฺปกาเร าเณ ทุวิธํ นิสฺสยํ โน กโรติ. อกโรนฺโต จ ส เว วิยตฺเตสุ ^๓- นานาทิฏฺิวเสน ภินฺเนสุ สตฺเตสุ น วคฺคสารี ฉนฺทาทิวเสน อคจฺฉนธมฺโม หุตฺวา ทฺวาสฏฺิยา ทิฏฺีสุ กิญฺจิปิ ทิฏฺึ น ปจฺเจติ, น ปจฺจาคจฺฉตีติ วุตฺตํ โหติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ก. เอตาทิสึ ทิฏฺิ ^๒ ฉ.ม. อปรํ ^๓ สี.,อิ. วิยุตฺเตสุ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๖๗.

[๘๐๘-๑๐] อิทานิ โย โส อิมาย คาถาย วุตฺโต ขีณาสโว, ตสฺส วณฺณภณนตฺถํ "ยสฺสูภยนฺเต"ติอาทิกา ติสฺโส คาถาโย อาห. ตตฺถ อุภยนฺเตติ ปุพฺเพ วุตฺตผสฺสาทิเภเท. ^๑- ปณิธีติ ตณฺหา. ภวาภวายาติ ปุนปฺปุนภวาย. อิธ วา หุรํ วาติ สกตฺตภาวาทิเภเท อิธ วา ปรตฺตภาวาทิเภเท ปรตฺถ วา. ทิฏฺเ วาติ ทิฏฺสุทฺธิยา วา. เอส นโย สุตาทีสุ. สญฺาติ สญฺาสมุฏฺาปิกา ทิฏฺิ. ธมฺมาปิ เตสํ น ปฏิจฺฉิตาเสติ ทฺวาสฏฺิทิฏฺิคตธมฺมาปิ เตสํ "อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺ"ติ เอวํ น ปฏิจฺฉิตา. ปารํ คโต น ปจฺเฉติ ตาทีติ นิพฺพานปารํ คโต เตน เตน มคฺเคน ปหีเน กิเลเส ปุน นาคจฺฉติ, ปญฺจหิ จ อากาเรหิ ตาที โหตีติ. เสสํ ปากฏเมวาติ. ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺกถาย สุตฺตนิปาตฏฺกถาย ปรมฏฺกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. -----------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๓๖๕-๓๖๗. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=29&A=8204&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=8204&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=412 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=10077 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=10192 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=10192 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25