ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

หน้าที่ ๕๓๒.

๒๐. สฏฺฐินิปาต ๔๐๐. ๑. มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรคาถาวณฺณนา สฏฺฐินิปาเต อารญฺญิกา ปีณฺฑปาติกาติ ๑- อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ? ตสฺส วตฺถุ ธมฺมเสนาปติวตฺถุมฺหิ วุตฺตเมว. เถโร หิ ปพฺพชิตทิวสโต สตฺตเม ทิวเส มคธรฏฺเฐ กลฺลวาลคามกํ อุปนิสฺสาย สมณธมฺมํ กโรนฺโต ถีนมิทฺเธ โอกฺกนฺเต สตฺถารา "โมคฺคลฺลาน โมคฺคลฺลาน มา พฺราหฺมณ อริยํ ตุณฺหีภาวํ ปมาโท"ติ- อาทินา ๒- สํเวชิโต ถีนมิทฺธํ วิโนเทตฺวา ภควตา วุจฺจมานํ ธาตุกมฺมฏฺฐานํ สุณนฺโต เอว วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา ปฏิปาฏิยา อุปริมคฺคตฺตยํ อุปคนฺตฺวา อคฺคผลกฺขเณ สาวกปารมีญาณสฺส มตฺถกํ ปาปุณิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๓-:- "อโนมทสฺสี ภควา โลกเชฏฺโฐ นราสโภ วิหาสิ หิมวนฺตมฺหิ เทวสงฺฆปุรกฺขโต. วรุโณ นาม นาเมน นาคราชา อหํ ตทา กามรูปี วิกุพฺพามิ มโหทธินิวาสหํ. องฺคณิยคณํ ๔- หิตฺวา ตุริยํ ปฏฺฐเปสหํ สมฺพุทฺธํ ปริวาเรตฺวา วาเทสุํ อจฺฉรา ตทา. วิชฺชมาเนสุ ๕- ตุริเยสุ เทวตุริยานิ วชฺชยุํ ๕- อุภินฺนํ สทฺทํ สุตฺวาน พุทฺโธปิสมฺปพุชฺฌถ. นิมนฺตยิตฺวา สมฺพุทฺธํ สกํ ภวนุปาคมึ อาสนํ ปญฺญเปตฺวาน กาลมาโรจยึ อหํ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อารญฺญิกาติอาทิกา สํ.นิทาน. ๑๖/๒๓๕/๒๕๙ โกลิตสุตฺต @ ขุ.อป. ๓๒/๓๗๕/๔ ฉ.ม. สงฺคณิยํ คณํ @๕-๕ ฉ.ม. วชฺชมาเนสุ ตูเรสุ, เทวา ตูรานิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓๓.

ขีณาสวสหสฺเสหิ ปริวุโต โลกนายโก โอภาเสนฺโต ทิสา สพฺพา ภวนํ เม อุปาคมิ. อุปวิฏฺฐํ มหาวีรํ เทวเทวํ นราสภํ สภิกฺขุสํฆํ ตปฺเปสึ อนฺนปาเนนหํ ตทา. อนุโมทิ มหาวีโร สยมฺภู อคฺคปุคฺคโล ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา อิมา คาถา อภาสถ. โย โส สํฆํ อปูเชสิ พุทฺธญฺจ โลกนายกํ เตน จิตฺตปฺปสาเทน เทวโลกํ คมิสฺสติ. สตฺตสตฺตติกฺขตฺตุญฺจ เทวรชฺชํ กริสฺสติ ปฐพฺยา รชฺชํ อฏฺฐสตํ วสุธํ อาวสิสฺสติ. ปญฺจปญฺญาสกฺขตฺตุญฺจ จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติ โภคา อสงฺขยา ตสฺส อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ ตาวเท. อปริเมยฺเย อิโต กปฺเป โอกฺกากกุลสมฺภโว โคตโม นาม โคตฺเตน สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ. นิรยา โส จวิตฺวาน มนุสฺสตฺตํ คมิสฺสติ โกลิโต นาม นาเมน พฺรหฺมพนฺธุ ภวิสฺสติ. โส ปจฺฉา ปพฺพชิตฺวาน กุสลมูเลน โจทิโต โคตมสฺส ภควโต ทุติโย เหสฺสติ สาวโก. อารทฺธวิริโย ปหิตตฺโต อิทฺธิยา ปารมึ คโต สพฺพาสเว ปริญฺญาย นิพฺพายิสฺสตฺยนาสโว. ปาปมิตฺโตปนิสฺสาย กามราควสํ คโต มาตรํ ปิตรญฺจาปิ ฆาตยึ ทุฏฺฐมานโส. ยํ ยํ โยนุปปชฺชามิ นิรยํ อถ มานุสํ ปาปกมฺมสมงฺคิตํ ๑- ภินฺนสีโส มรามหํ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปาปกมฺมสมงฺคิตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓๔.

อิทํ ปจฺฉิมกํ มยฺหํ จริโม วตฺตเต ภโว อิธาปิ อีทิสํ ๑- มยฺหํ มรณกาเล ภวิสฺสติ. ปวิเวกมนุยุตฺโต สมาธิภาวนารโต สพฺพาสเว ปริญฺญาย วิหรามิ อนาสโว. ธรณิมฺปิ สุคมฺภีรํ พหลํ ทุปฺปธํสิยํ วามงฺคุฏฺเฐน จาเลยฺยํ ๒- อิทฺธิยา ปารมึ คโต. อสฺมิมานํ น ปสฺสามิ มาโน มยฺหํ น วิชฺชติ สามเณเร อุปาทาย ครุจิตฺตํ กโรมหํ. อปริเมยฺเย อิโต กปฺเป ยํ กมฺมํ อภินีหรึ ตมหํ ภูมึ อนุปฺปตฺโต ๓- ปตฺโตมฺหิ อาสวกฺขยํ. ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ. อถ นํ สตฺถา อปรภาเค เชตวนมหาวิหาเร อริยคณมชฺเฌ นิสินฺโน เตน เตน คุเณน อตฺตโน สาวเก เอตทคฺเค ฐเปนฺโต "เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ อิทฺธิมนฺตานํ ยทิทํ มหาโมคฺโคลฺลาโน"ติ ๔- อิทฺธิมนฺตตาย เอตทคฺเค ฐเปสิ, เตน เอวํ สตฺถารา เอตทคฺเค ฐปิเตน สาวกปารมิยา มตฺถกํ ปตฺเตน มหาเถเรน ตํ ตํ นิมิตฺตํ อาคมฺม ตตฺถ ตตฺถ ภาสิตา คาถา, ตา สงฺคีติกาเล ธมฺมสงฺคาหเกหิ:- [๑๑๔๙] "อารญฺญิกา ปิณฺฑปาติกา อุญฺฉาปตฺตาคเต รตา ทาเลมุ มจฺจุโน เสนํ อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตา. [๑๑๕๐] อารญฺญิกา ปิณฺฑปาติกา อุญฺฉาปตฺตาคเต รตา ธุนาม มจฺจุโน เสนํ นฬาคารํว กุญฺชโร. [๑๑๕๑] รุกฺขมูลิกา สาตติกา อุญฺฉาปตฺตาคเต รตา ทาเลมุ มจฺจุโน เสนํ อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตา. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. เอทิโส ฉ.ม. โขเภยฺยํ ฉ.ม. ตาหํ ภูมิมนุปฺปตฺโต @ องฺเอกก. ๒๐/๑๙๐/๒๓ เอตทคฺควคฺค: ปฐมวคฺค

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓๕.

[๑๑๕๒] รุกฺขมูลิกา สาตติกา อุญฺฉาปตฺตาคเต รตา ธุนาม มจฺจุโน เสนํ นฬาคารํว กุญฺชโร. [๑๑๕๓] อฏฺฐิกงฺกลกุฏิเก มํสนฺหารุปสิพฺพิเต ธิรตฺถุ ปูเร ทุคฺคนฺเธ ปรคตฺเต มมายเส. [๑๑๕๔] คูถภเสฺต ตโจนทฺเธ อุรคณฺฑิปิสาจินิ นว โสตานิ เต กาเย ยานิ สนฺทนฺติ สพฺพทา. [๑๑๕๕] ตว สรีรํ นวโสตํ ทุคฺคนฺธกรํ ปริพนฺธํ ภิกฺขุ ปริวชฺชยเต ตํ มีฬฺหํ จ ยถา สุจิกาโม. [๑๑๕๖] เอวญฺเจ ตํ ชโน ชญฺญา ยถา ชานามิ ตํ อหํ อารกา ปริวชฺเชยฺย คูถฏฺฐานํว ปาวุเส. [๑๑๕๗] เอวเมตํ มหาวีร ยถา สมณ ภาสสิ เอตฺถ เจเก วิสีทนฺติ ปงฺกมฺหิว ชรคฺคโว. [๑๑๕๘] อากาสมฺหิ หลิทฺทิยา โย มญฺเญถ รเชตเว อญฺเญน วาปิ รงฺเคน วิฆาตุทยเมว ตํ. [๑๑๕๙] ตทากาสสมํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตํ มา ปาปจิตฺเต อาสาทิ ๑- อคฺคิกฺขนฺธํว ปกฺขิมา. [๑๑๖๐] ปสฺส จิตฺตกตํ พิมฺพํ อรุกายํ สมุสฺสิตํ อาตุรํ พหุสงฺกปฺปํ ยสฺส นตฺถิ ธุวํ ฐิติ. [๑๑๖๑] ปสฺส จิตฺตกตํ รูปํ มณินา กุณฺฑเลน จ อฏฺฐึ ตเจน โอนทฺธํ สห วตฺเถหิ โสภติ. [๑๑๖๒] อลตฺตกกตา ปาทา มุขํ จุณฺณกมกฺขิตํ อลํ พาลสฺส โมหาย โน จ ปารคเวสิโน. [๑๑๖๓] อฏฺฐปทกตา ๒- เกสา เนตฺตา อญฺชนมกฺขิตา อลํ พาลสฺส โมหาย โน จ ปารคเวสิโน. @เชิงอรรถ: สี. อาหนิ ฉ.ม. อฏฺฐาปทกตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓๖.

[๑๑๖๔] อญฺชนีว นวา จิตฺตา ปูติกาโย อลงฺกโต อลํ พาลสฺส โมหาย โน จ ปารคเวสิโน. [๑๑๖๕] โอทหิ มิคโว ปาสํ นาสทา วาคุรํ มิโค ภุตฺวา นิวาปํ คจฺฉาม กทฺทนฺเต มิคพนฺธเก. [๑๑๖๖] ฉินฺโน ปาโส มิควสฺส นาสทา วาคุรํ มิโค ภุตฺวา นิวาปํ คจฺฉาม โสจนฺเต มิคลุทฺทเก. [๑๑๖๗] ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ตทาสิ โลมหํสนํ อเนกาการสมฺปนฺเน สาริปุตฺตมฺหิ นิพฺพุเต. [๑๑๖๘] อนิจฺจา วต สงฺขารา อุปฺปาทวยธมฺมิโน อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌนฺติ เตสํ วูปสโม สุโข. [๑๑๖๙] สุขุมํ เต ปฏิวิชฺฌนฺติ วาลคฺคํ อุสุนา ยถา เย ปญฺจกฺขนฺเธ ปสฺสนฺติ ปรโต โน จ อตฺตโต. [๑๑๗๐] เย จ ปสฺสนฺติ สงฺขาเร ปรโต โน จ อตฺตโต ปจฺจพฺยาธึสุ นิปุณํ วาลคฺคํ อุสุนา ยถา. [๑๑๗๑] สตฺติยา วิย โอมฏฺโฐ ฑยฺหมาโนว มตฺถเก กามราคปฺปหานาย สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเช. [๑๑๗๒] สตฺติยา วิย โอมฏฺโฐ ฑยฺหมาโนว มตฺถเก ภวราคปฺปหานาย สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเช. [๑๑๗๓] โจทิโต ภาวิตตฺเตน สรีรนฺติมธารินา มิคารมาตุ ปาสาทํ ปาทงฺคุฏฺเฐน กมฺปยึ. [๑๑๗๔] นยิทํ สิถิลมารพฺภ นยิทํ อปฺเปน ถามสา นิพฺพานมธิคนฺตพฺพํ สพฺพคนฺถปโมจนํ. [๑๑๗๕] อยญฺจ ทหโร ภิกฺขุ อยมุตฺตมโปริโส ธาเรติ อนฺติมํ เทหํ เชตฺวา มารํ สวาหนํ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓๗.

[๑๑๗๖] วิวรมนุปภนฺติ วิชฺชุตา เวภารสฺส จ ปณฺฑวสฺส จ นควิวรคโต ฌายติ ปุตฺโต อปฺปฏิมสฺส ตาทิโน. [๑๑๗๗] อุปสนฺโต อุปรโต ปนฺตเสนาสโน มุนิ ทายาโท พุทฺธเสฏฺฐสฺส พฺรหฺมุนา อภิวนฺทิโต. [๑๑๗๘] อุปสนฺตํ อุปรตํ ปนฺตเสนาสนํ มุนึ ทายาทํ พุทฺธเสฏฺฐสฺส วนฺท พฺราหฺมณ กสฺสปํ. [๑๑๗๙] โย จ ชาติสตํ คจฺเฉ สพฺพา พฺราหฺมณชาติโย โสตฺถิโย ๑- เวทสมฺปนฺโน มนุสฺเสสุ ปุนปฺปุนํ. [๑๑๘๐] อชฺฌายโกปิ เจ อสฺส ติณฺณํ เวทาน ปารคู เอตสฺส วนฺทนาเยตํ กลํ นาคฺฆติ โสฬสึ. [๑๑๘๑] โย โส อฏฺฐ วิโมกฺขานิ ปุเรภตฺตํ อผุสฺสยิ ๒- อนุโลมํ ปฏิโลมํ ตโต ปิณฺฑาย คจฺฉติ. [๑๑๘๒] ตาทิสํ ภิกฺขุํ มาสาทิ ๓- มาตฺตานํ ขณิ พฺราหฺมณ อภิปฺปสาเทหิ มนํ อรหนฺตมฺหิ ตาทิเน ขิปฺปํ ปญฺชลิโก วนฺท มา เต วิชฏิ มตฺถกํ. [๑๑๘๓] เนโส ๔- ปสฺสติ สทฺธมฺมํ สํสาเรน ปุรกฺขโต อโธคมํ ๕- ชิมฺหปถํ กุมฺมคฺคมนุธาวติ. [๑๑๘๔] กิมีว มีฬฺหปลิตฺโต ๖- สงฺขาเร อธิมุจฺฉิโต ปคาโฬฺห ลาภสกฺกาเร ตุจฺโฉ คจฺฉติ โปฏฺฐิโล. [๑๑๘๕] อิมญฺจ ปสฺส อายนฺตํ สาริปุตฺตํ สุทสฺสนํ วิมุตฺตํ อุภโตภาเค อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตํ. [๑๑๘๖] วิสลฺลํ ขีณสํโยคํ เตวิชฺชํ มจฺจุหายินํ ทกฺขิเณยฺยํ มนุสฺสานํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ อนุตฺตรํ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. โสตฺติโย ฉ.ม. อผสฺสยิ สี. มา หนิ ม. น โส @ ม. อชฺฌคมํ ฉ.ม. มีฬฺหสลฺลิตฺโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓๘.

[๑๑๘๗] เอเต สมฺพหุลา เทวา อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน ทส เทวสหสฺสานิ สพฺเพ พฺรหฺมปุโรหิตา โมคฺคลฺลานํ นมสฺสนฺตา ติฏฺฐนฺติ ปญฺชลีกตา. [๑๑๘๘] นโม เต ปุริสาชญฺญ นโม เต ปุริสุตฺตม ยสฺส เต อาสวา ขีณา ทกฺขิเณยฺโยสิ มาริส. [๑๑๘๙] ปูชิโต นรเทเวน อุปฺปนฺโน มรณาภิภู ปุณฺฑรีกํว โตเยน สงฺขาเรนุปลิมฺปติ. [๑๑๙๐] ยสฺส มุหุตฺเตน สหสฺสธา โลโก สํวิทิโต สพฺรหฺมกปฺโป วสิ อิทฺธิคุเณ จุตูปปาเต กาเล ปสฺสติ เทวตา ส ภิกฺขุ. [๑๑๙๑] สาริปุตฺโตว ปญฺญาย สีเลน อุปสเมน จ โยปิ ปารงฺคโต ภิกฺขุ เอตาวปรโม สิยา. [๑๑๙๒] โกฏิสตสหสฺสสฺส อตฺตภาวํ ขเณน นิมฺมิเน อหํ วิกุพฺพนาสุ กุสโล วสีภูโตมฺหิ อิทฺธิยา. [๑๑๙๓] สมาธิวิชฺชาวสิปารมีคโต โมคฺคลฺลานโคตฺโต อสิตสฺส สาสเน ธีโร สมุจฺฉินฺทิ สมาหิตินฺทฺริโย นาโค ยถา ปูติลตํว พนฺธนํ. [๑๑๙๔] ปริจิณฺโณ มยา สตฺถา กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ โอหิโต ครุโก ภาโร ภวเนตฺติ สมูหตา. [๑๑๙๕] ยสฺส จตฺถาย ๑- ปพฺพชิโต อคารสฺมา อนคาริยํ โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต สพฺพสํโยชนกฺขโย. @เชิงอรรถ: สี. ยสฺสตฺถาย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓๙.

[๑๑๙๖] กีทิโส นิรโย อาสิ ยตฺถ ทุสฺสี ๑- อปจฺจถ วิธุรํ สาวกมาสชฺช กกุสนฺธญฺจ พฺราหฺมณํ. [๑๑๙๗] สตํ อาสิ อโยสงฺกู สพฺเพ ปจฺจตฺตเวทนา อีทิโส นิรโย อาสิ ยตฺถ ทุสฺสี ๑- อปจฺจถ วิธุรํ สาวกมาสชฺช กกุสนฺธญฺจ พฺราหฺมณํ. [๑๑๙๘] โย เอตมภิชานาติ ภิกฺขุ พุทฺธสฺส สาวโก ตาทิสํ ภิกฺขุมาสชฺช กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ. [๑๑๙๙] มชฺเฌสรสฺมึ ๒- ติฏฺฐนฺติ วิมานา กปฺปฐายิโน เวฬุริยวณฺณา รุจิรา อจฺจิมนฺโต ปภสฺสรา อจฺฉรา ตตฺถ นจฺจนฺติ ปุถุ นานตฺตวณฺณิโย. [๑๒๐๐] โย เอตมภิชานาติ ฯเปฯ กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ. [๑๒๐๑] โย จ ๓- พุทฺเธน โจทิโต ภิกฺขุสํฆสฺส เปกฺขโต มิคารมาตุ ปาสาทํ ปาทงฺคุฏฺเฐน กมฺปยิ. [๑๒๐๒] โย เอตมภิชานาติ ฯเปฯ กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ. [๑๒๐๓] โย เวชยนฺตปาสาทํ ปาทงฺคุฏฺเฐน กมฺปยิ อิทฺธิพเลนุปตฺถทฺโธ สํเวเชสิ จ เทวตา. [๑๒๐๔] โย เอตมภิชานาติ ฯเปฯ กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ. [๑๒๐๕] โย เวชยนฺตปาสาเท สกฺกํ โส ปริปุจฺฉติ อปิ อาวุโส ชานาสิ ๔- ตณฺหกฺขยวิมุตฺติโย ตสฺส สกฺโก วิยากาสิ ปญฺหํ ปุฏฺโฐ ยถาตถํ. [๑๒๐๖] โย เอตมภิชานาติ ฯเปฯ กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ. [๑๒๐๗] โย พฺรหฺมานํ ปริปุจฺฉติ สุธมฺมายํ ฐิโต สภํ ๕- อชฺชาปิ ตฺยาวุโส สา ทิฏฺฐิ ยา เต ทิฏฺฐิ ปุเร อหุ ปสฺสสิ วีติวตฺตนฺตํ พฺรหฺมโลเก ปภสฺสรํ. @เชิงอรรถ: ทูสี, ม.มูล. ๑๒/๕๑๓/๔๕๖ สี. สรสฺส, ม. สมุทฺทสฺมึ ฉ.ม. เว @ อปิ วาสว ชานาสิ, ม.มูล. ๑๒/๕๑๓/๔๕๗ @ สุธมฺมายาภิโต สภํ, ม.มูล. ๑๒/๕๑๓/๔๕๗

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔๐.

[๑๒๐๘] ตสฺส พฺรหฺมา วิยากาสิ ปญฺหํ ปุฏฺโฐ ยถาตถํ น เม มาริส สา ทิฏฺฐิ ยา เม ทิฏฺฐิ ปุเร อหุ. [๑๒๐๙] ปสฺสามิ วีติวตฺตนฺตํ พฺรหฺมโลเก ปภสฺสรํ โสหมชฺช กถํ วชฺชํ อหํ นิจฺโจมฺหิ สสฺสโต. ๑- [๑๒๑๐] โย เอตมภิชานาติ ฯเปฯ กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ. [๑๒๑๑] โย มหาเนรุโน กูฏํ วิโมกฺเขน อปสฺสยิ ๒- วนํ ปุพฺพวิเทหานํ เย จ ภูมิสยา นรา. [๑๒๑๒] โย เอตมภิชานาติ ภิกฺขุ พุทฺธสฺส สาวโก ตาทิสํ ภิกฺขุมาสชฺช กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ. [๑๒๑๓] น เว อคฺคิ เจตยติ อหํ พาลํ ฑหามิติ พาโล จ ชลิตมคฺคึ ๓- อาสชฺช นํ ปฑยฺหติ. [๑๒๑๔] เอวเมว ตุวํ มาร อาสชฺช นํ ตถาคตํ สยํ ฑหิสฺสสิ อตฺตานํ พาโล อคฺคึว สมฺผุสํ. [๑๒๑๕] อปุญฺญํ ปสวี มาโร อาสชฺช นํ ตถาคตํ กินฺนุ มญฺญสิ ปาปิม น เม ปาปํ วิปจฺจติ. [๑๒๑๖] กรโต เต จียเต ๔- ปาปํ จิรรตฺตาย อนฺตก มาร นิพฺพินฺท พุทฺธมฺหา อาสํ มากาสิ ภิกฺขุสุ. [๑๒๑๗] อิติ มารํ อตชฺเชสิ ภิกฺขุ เภสกฬาวเน ตโต โส ทุมฺมโน ยกฺโข ตตฺเถวนฺตรธายถา"ติ อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เถโร คาถาโย อภาสิตฺถาติ. อิมินา อนุกฺกเมน เอกจฺจํ สงฺคหํ อาโรเปตฺวา ฐปิตา. ตตฺถ "อารญฺญิกา"ติอาทิกา จตสฺโส คาถา ภิกฺขูนํ โอวาททานวเสน ภาสิตา. อารญฺญิกาติ คามนฺตเสนาสนํ ปฏิกฺขิปิตฺวา อารญฺญกธุตงฺคสมาทาเนน อารญฺญิกา. @เชิงอรรถ: ปาลิ. ปสฺสโต ฉ.ม. อผสฺสยิ ฉ.ม. พาโลว ชลิตํ อคฺคึ @ ปาลิ. มิยฺยเต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔๑.

สํฆภตฺตํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ปิณฺฑปาติกงฺคสมาทาเนน ปิณฺฑปาติกา, ฆเร ฆเร ลทฺธ- ปิณฺฑปาเตน ยาปนกา. อุญฺฉาปตฺตาคเต รตาติ อุญฺฉาจริยาย ปตฺเต อาคเต ปตฺต- ปริยาปนฺเน รตา, เตเนว อภิรตา สนฺตุฏฺฐา. ทาเลมุ มจฺจุโน เสนนฺติ อตฺตานํ อนตฺถชนเน ๑- สหายภาวูปคมนโต มจฺจุราชสฺส เสนาภูตํ กิเลสวาหินึ สมุจฺฉินฺเทม. อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตาติ โคจรชฺฌตฺเตสุ สุฏฺฐุ สมาหิตา หุตฺวา, เอเตนสฺส ปทาลนุปายมาห. ธุนามาติ นิทฺธุนาม วิทฺธํเสม. สาตติกาติ สาตจฺจการิโน ภาวนาย สตตปวตฺตวิริยา. "อฏฺฐิกงฺกลกุฏิเก"ติอาทิกา จตสฺโส คาถา อตฺตานํ ปโลเภตุํ อุปคตาย คณิกาย โอวาทวเสน อภาสิ. ตตฺถ อฏฺฐิกงฺกลกุฏิเกติ อฏฺฐิสงฺขลิกามยกุฏิเก. นฺหารุปสิพฺพิเตติ นวหิ นฺหารุสเตหิ สมนฺตโต สิพฺพิเต. อรญฺเญ กุฏิโย ทารุทณฺเฑ อุสฺสาเปตฺวา วลฺลิอาทีหิ พนฺธิตฺวา กริยนฺติ, ตฺวํ ปน ปรมเชคุจฺเฉน อฏฺฐิกงฺกเลน ปรมเชคุจฺเฉเหว นฺหารูหิ พนฺธิตฺวา กตา, อติวิย เชคุจฺฉา ปฏิกฺกูลา จาติ ทสฺเสติ. ธิรตฺถุ ปูเร ทุคฺคนฺเธติ เกสโลมาทิโน นานปฺปการสฺส อสุจิโน ปูเร ปริปุณฺเณ, ตโต เอว ทุคฺคนฺเธ ธิรตฺถุ ตว ธีกาโร ๒- โหตุ. ปรคตฺเต มมายเสติ อิทญฺจ เต ทุคฺคนฺธสฺส อุปริ โผฏสมุฏฺฐานํ ปริสฺสยํ เอวํ อสุจิทุคฺคนฺธํ เชคุจฺฉํ ปฏิกฺกูลสมาทานํ ตาทิเส เอว อญฺญสฺมึ ปเทเส โสณสิงฺคาลกิมิกุลาทีนํ คตฺตภูเต กเฬวเร มมตฺตํ กโรสิ. คูถภเสฺตติ คูถภริตภสฺตสทิเส. ตโจนทฺเธติ ตเจน โอนทฺเธ ฉวิมตฺต- ปฏิจฺฉาทิตกิพฺพิเส. อุรคณฺฑิปิสาจินีติ อุเร ฐิตคณฺฑทฺวยวตี ๓- ภยานกภาวโต อนตฺถาวหโต ปิสาจสทิสี. ยานิ สนฺทนฺติ สพฺพทาติ ยานิ นว โสตานิ นว วณมุขานิ สพฺพทา รตฺตินฺทิวํ สนฺทนฺติ สวนฺติ อสุจึ ปคฺฆรนฺติ. @เชิงอรรถ: สี. อนตฺถชนกํ สี. ตว ครหา สี. อุฏฺฐิตคณฺฑทฺวยวตี

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔๒.

ปริพนฺธนฺติ สมฺมาปฏิปตฺติปริพนฺธภูตํ. ภิกฺขูติ สํสาเร ภยํ อิกฺขนฺโต ภินฺนกิเลโส วา ทูรโต ปริวชฺชยเตติ ๑- มมตฺตํ น กโรติ. มีฬฺหํ จ ยถา สุจิกาโมติ จอิติ นิปาตมตฺตํ, ยถา สุจิชาติโก สุจิเมว อิจฺฉนฺโต สสีสํ นฺหาโต มีฬฺหํ ทิสฺวา ทูรโตว ปริวชฺเชสิ, เอวเมวํ ๒- ภิกฺขูติ อตฺโถ. เอวญฺเจ ตํ ชโน ชญฺญา, ยถา ชานามิ ตํ อหนฺติ เอวํ สรีรสญฺญิตํ อสุจิปุญฺชํ ยถา อหํ ยถาภูตํ ชานามิ, เอวเมว มหาชโน ชาเนยฺย, ตํ อารกา ทูรโตว ปริวชฺเชยฺย. คูถฏฺฐานํว ปาวุเสติ ปาวุสกาเล ๓- กิลินฺนาสุจึ นิรนฺตรํ คูถฏฺฐานํ วิย สุจิชาติโก. ยสฺมา ปน ตํ ยถาภูตํ น ชานาติ, ตสฺมา ตตฺถ นิมุคฺโค สีสํ น อุกฺขิปตีติ อธิปฺปาโย. เอวํ เถเรน สรีเร โทเส ๔- วิภาวิเต สา คณิกา ลชฺชาว นตมุขา เถเร คารวํ ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา "เอวเมตํ มหาวีรา"ติ คาถํ วตฺวา เถรํ วนฺทิตฺวา อฏฺฐาสิ. ตตฺถ เอตฺถ เจเกติ เอวํ ปากฏปฏิกฺกูลสภาเวปิ เอตสฺมึ กาเย เอกจฺเจ สตฺตา อาสตฺติพลวตาย วิสีทนฺติ วิสาทํ อาปชฺชนฺติ. ปงฺกมฺหิว ชรคฺคโว มหากทฺทมกุจฺฉิยํ สมฺปติตทุพฺพลพลิพทฺโท วิย พฺยสนเมว ปาปุณนฺตีติ อตฺโถ. ปุน ตํ เถโร มาทิเส เอวรูปา ปฏิปตฺติ นิรตฺถกา วิฆาตาวหา เอวาติ ทสฺเสนฺโต "อากาสมฺหี"ติอาทินา คาถาทฺวยมาห. ตสฺสตฺโถ:- โย ปุคฺคโล หลิทฺทิยา อญฺเญน วา รงฺคชาเตน อากาสํ รญฺชิตุํ มญฺเญยฺย, ตสฺส ตํ กมฺมํ วิฆาตุทยํ จิตฺตวิฆาตาวหเมว สิยา, ยถา ตํ อวิสเย โยโค. ตทากาสสมํ จิตฺตนฺติ ตยิทํ มม จิตฺตํ อากาสสมํ กตฺถจิ อลคฺคภาเวน อชฺฌตฺตํ สุฏฺฐุ สมาหิตํ, ตสฺมา มา ปาปจิตฺเต อาสาทีติกาเมสุ นิมุคฺคตาย ลามกจิตฺเต นิหีนจิตฺเต มาทิเส มา อาสาเทหิ. อคฺคิกฺขนฺธํว ปกฺขิมาติ ปกฺขิมา @เชิงอรรถ: สี. ปริวชฺชยเต ตํ สี. เอวเมว สี. ปาวุเส กาเล ม. สรีรภาเว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔๓.

สลโภ อคฺคิกฺขนฺธํ อาสาเทนฺโต อนตฺถเมว ปาปุณาติ, เอวํ สมฺปทมิทํ ตุยฺหนฺติ ทสฺเสติ. ปสฺส จิตฺตกตนฺติอาทิกา สตฺต คาถา ตเมว คณิกํ ทิสฺวา วิปลฺลตฺตจิตฺตานํ ภิกฺขูนํ โอวาททานวเสน วุตฺตา, ตํ สุตฺวา สา คณิกา มงฺกุภูตา อาคตมคฺเคเนว ปลาตา. ตทาสีติอาทิกา จตสฺโส คาถา อายสฺมโต สาริปุตฺตตฺเถรสฺส ปรินิพฺพานํ อารพฺภ วุตฺตา. ตตฺถ อเนกาการสมฺปนฺเนติ อเนเกหิ สีลสํวราทิปฺปกาเรหิ ปริปุณฺเณ. สุขุมํ เต ปฏิวิชฺฌนฺตีติ เต โยคิโน อติสุขุมํ ปฏิวิชฺฌนฺติ นาม, ยถา กึ? วาลคฺคํ อุสุนา ยถา ยถา สตธาภินฺนสฺส วาลสฺส เอกํ อํสุอคฺคํ รตฺตนฺธการติมิสาย วิชฺชุลฺลโตภาเสน วิชฺฌนฺตา วิยาติ อตฺโถ. เก ปน เตติ อาห "เย ปญฺจกฺขนฺเธ ปสฺสนฺติ, ปรโต โน จ อตฺตโต"ติ. ตตฺถ ปรโตติ อนตฺตโต. ตสฺส อตฺตคฺคาหปฏิกฺเขปทสฺสนํ เหตํ. เตนาห "โน จ อตฺตโต"ติ. เอเตน อนตฺตโต. อภิวุฏฺฐิตสฺส อริยมคฺคสฺส วเสน ทุกฺขสจฺเจ ปริญฺญาภิสมยํ อาห, ตทวินาภาวโต ปน อิตเรสมฺปิ อภิสมยานํ สุปฺปฏิวิชฺฌตา วุตฺตา เอว โหตีติ ทฏฺฐพฺพํ. เกจิ ปน "อนตฺถการกโต ๑- ปเร นาม ปญฺจุปาทานกฺขนฺธาติ `ปรโต ปสฺสนฺตี'ติ อิมินา วิเสสโต สพฺโพปิ สมฺมเทว วุตฺโต"ติ วทนฺติ. ปจฺจพฺยาธึสูติ ปฏิวิชฺฌึสุ. สตฺติยา วิย โอมฏฺโฐติ ปฐมคาถา ติสฺสตฺเถรํ อารพฺภ วุตฺตา, ทุติยา วฑฺฒมานตฺเถรํ. ตา เหฏฺฐา วุตฺตตฺถาว. โจทิโต ภาวิตตฺเตนาติ คาถา ปาสาทกมฺปนสุตฺตนฺตํ ๒- อารพฺภ วุตฺตา. ตตฺถ ภาวิตตฺเตน สรีรนฺติมธารินาติ ภควนฺตํ สนฺธาย วทติ. @เชิงอรรถ: ม. อนตฺตการกโต สํ.มหา. ๑๙/๘๒๖/๒๓๕

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔๔.

นยิทํ สิถิลมารพฺภาติอาทิกา เทฺว คาถา หีนวิริยํ เวทนามกํ ทหรภิกฺขุํ อารพฺภ วุตฺตา. ตตฺถ สิถิลมารพฺภาติ สิถิลํ กตฺวา วิริยํ อกตฺวา. อปฺเปน ถามสาติ อปฺปเกน วิริยพเลน นยิทํ นิพฺพานํ อธิคนฺตพฺพํ, มหนฺเตเนว ปน จตุพฺพิธ- สมฺมปฺปธานวิริเยน ปตฺตพฺพนฺติ อตฺโถ. วิวรมนุปภนฺตีติอาทิกา เทฺว คาถา อตฺตโน วิเวกภาวํ อารพฺภ วุตฺตา. ตตฺถ พฺรหฺมุนา อภิวนฺทิโตติ มหาพฺรหฺมุนา สเทวเกน โลเกน จ อภิมุเขน หุตฺวา โถมิโต นมสฺสิโต จ. อุปสนฺตํ อุปรตนฺติอาทิกา ปญฺจ คาถา ราชคหํ ปิณฺฑาย ปวิสนฺตํ มหากสฺสปตฺเถรํ ทิสฺวา "กาฬกณฺณี มยา ทิฏฺฐา"ติ โอโลเกตฺวา ๑- ฐิตํ สาริปุตฺตตฺเถรสฺส ภาคิเนยฺยํ มิจฺฉาทิฏฺฐิพฺราหฺมณํ ทิสฺวา ตสฺส อนุกมฺปาย "อยํ พฺราหฺมโณ มา นสฺสี"ติ อริยูปวาทปฏิฆาตตฺถํ "เถรํ วนฺทาหี"ติ ตํ อุยฺโยเชนฺเตน วุตฺตา. ตตฺถ ชาติสตํ คจฺเฉติ ชาตีนํ สตํ อุปคจฺเฉยฺย. โสตฺติโยติ โสตฺติยชาติโก. เวทสมฺปนฺโนติ ญาณสมฺปนฺโน. เอตสฺสาติ เถรสฺส. อยํ เหตฺถ สงฺเขปตฺโถ:- โย ปุคฺคโล อุทิโตทิตา อสมฺภินฺนา สตพฺราหฺมณชาติโย อนุปฏิปาฏิยา อุปฺปชฺชนวเสน อุปคจฺเฉยฺย, ตตฺถ จ พฺราหฺมณานํ วิชฺชาสุ นิปฺผตฺตึ คโต ติณฺณํ เวทานํ ปารคู สิยา พฺราหฺมณวตฺตญฺจ ปูเรนฺโต, ตสฺเสตํ วิชฺชาทิอนุฏฺฐานํ เอตสฺส มหากสฺสปตฺเถรสฺส วนฺทนาย วนฺทนามยปุญฺญสฺส โสฬสึ กลํ นาคฺฆติ, วนฺทนามยปุญฺญเมว ตโต มหนฺตตรนฺติ. อฏฺฐ วิโมกฺขานีติ รูปชฺฌานาทิเก อฏฺฐ วิโมกฺเข. ภาวนาวเสน หิ ลทฺธานิ รูปชฺฌานานิ ปจฺจนีกธมฺเมหิ สุฏฺฐุ วิมุตฺตตํ อภิรติวเสน อารมฺมเณ นิราสงฺคญฺจ ปวตฺตึ อุปาทาย "วิโมกฺขานี"ติ วุจฺจนฺติ, นิโรธสมาปตฺติ ปน ปจฺจนีกธมฺเมหิ วิมุตฺตตฺตา เอว. อิธ ปน ฌานเมว เวทิตพฺพํ. อนุโลมํ ปฏิโลมนฺติ ปฐมชฺฌานโต @เชิงอรรถ: โปตฺถเกสุ "ทิฏฺโฐติ ตสฺส ปฏิฆาตตฺถํ ปุริสํ โอโลเกตฺวา"ติ อิเม ปาฐา @ทิสฺสนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔๕.

ปฏฺฐาย ยาว เนวสญฺญานาสญฺญายตนา อนุโลมํ, เนวสญฺญานาสญฺญายตนโต ปฏฺฐาย ยาว ปฐมชฺฌานา ปฏิโลมํ. ปุเรภตฺตนฺติ ภตฺตกิจฺจโต ปุเรเยว. อผุสฺสยีติ อเนกาการโวการา ๑- สมาปตฺติโย สมาปชฺชิ. ตโต ปิณฺฑาย คจฺฉตีติ ตโต สมาปตฺติโต วุฏฺฐาย, ตโต วา สมาปตฺติสมาปชฺชิตโต ๒- ปจฺฉา อิทานิ ปิณฺฑาย คจฺฉตีติ ตทหุ ปวตฺตํ เถรสฺส ปฏิปตฺตึ สนฺธาย วทติ, เถโร ปน ทิวเส ทิวเส ตเถว ปฏิปชฺชติ. ตาทิสํ ภิกฺขุํ มาสาทีติ ยาทิสสฺส คุณา เอกเทเสน วุตฺตา, ตาทิสํ ตถารูปํ พุทฺธานุพุทฺธํ มหาขีณาสวํ ภิกฺขุํ มา อาสาเทหิ. มาตฺตานํ ขณิ พฺราหฺมณาติ อาสาทเนน จ พฺราหฺมณ มา อตฺตานํ ขณิ, อริยูปวาเทน อตฺตโน กุสลธมฺมํ มา อุมฺมุเลหิ. อภิปฺปสาเทหิ มนนฺติ "สาธุรูโป วต อยํ สมโณ"ติ อตฺตโน จิตฺตํ ปสาเทหิ. มา เต วิชฏิ มตฺถกนฺติ ตว มตฺถกํ ตสฺมึ กเตน อปราเธน สตฺตธา มา ผลิ. ตสฺมา ตสฺส ปฏิการตฺถํ ขิปฺปเมว ปญฺชลิโก วนฺทาติ. พฺราหฺมโณ ตํ สุตฺวา ภีโต สํวิคฺโค โลมหฏฺฐชาโต ตาวเทว เถรํ ขมาเปสิ. เนโส ปสฺสตีติอาทิกา เทฺว คาถา โปฏฺฐิลํ นาม ภิกฺขุํ สมฺมา อปฏิปชฺชนฺตํ ๓- มิจฺฉาชีวกตํ ทิสฺวา โจทนาวเสน วุตฺตา. ตตฺถ เนโส ปสฺสติ สทฺธมฺมนฺติ เอโส โปฏฺฐิโล ภิกฺขุํ สตํ พุทฺธาทีนํ ธมฺมํ มคฺคผลนิพฺพานํ น ปสฺสติ. กสฺมา? สํสาเรน ปุรกฺขโต สํสารพนฺธนอวิชฺชาทินา ปุรกฺขโต อปาเยสุ นิพฺพตฺตนโต ๔- อโธคมํ เหฏฺฐาคามึ มายาสาเฐยฺยานุคตตฺตา ชิมฺหปถํ มิจฺฉามคฺคภาวโต กุมฺมคฺคภูตํ มิจฺฉาชีวํ อนุธาวติ อนุปริวตฺตติ. กิมีว มีฬฺหปลิตฺโตติ คูถกิมี วิย มีเฬฺหน ปการโต ๕- ลิตฺโต กิเลสาสุจิ- วิมิสฺสิเต สงฺขาเร อธิมุจฺฉิโต อชฺฌาปนฺโน. ปคาโฬฺห ลาภสกฺกาเรติ ลาเภ จ สกฺกาเร จ ตณฺหาวเสน ปการโต คาโฬฺห โอคาโฬฺห. ตุจฺโฉ คจฺฉติ โปฏฺฐิโลติ อธิสีล- สิกฺขาภาวโต ตุจฺโฉ อสาโร หุตฺวา โปฏฺฐิโล ภิกฺขุ คจฺฉติ ปวตฺตติ. @เชิงอรรถ: สี. อเนกาการโวกิณฺณา สี. สมาปตฺติสมาปชฺชนโต สี. สมฺมา ปฏิปชฺชนฺตํ @ สี. นิพฺพตฺตนโก ฉ.ม. สมนฺตโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔๖.

อิมญฺจ ปสฺสาติอาทิกา เทฺว คาถา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ ปสํสนฺเตน วุตฺตา. ตตฺถ อิมญฺจ ปสฺสาติ อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตตฺเถรํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส อตฺตโน จิตฺตํ อาลปติ. สุทสฺสนนฺติ อเสกฺขานํ สีลกฺขนฺธานญฺเจว ปาริปูริยา สาวกปารมี- ญาณสฺส จ ปาริปูริยา สุนฺทรทสฺสนํ. วิมุตฺตํ อุภโตภาเคติ อุภโตภาคโต วิมุตฺตตฺตา อุภโตภาควิมุตฺตํ อุภโตภาเคติ อรูปสมาปตฺติยา รูปกายโต, มคฺเคน นามกายโต, ยถารหํ เตหิเยว วิกฺขมฺภนสมุจฺเฉทภาเคหิ วิมุตฺตนฺติ อตฺโถ. สพฺพโส ราคสลฺลาทีนํ อภาเวน วิสลฺลํ กามาทิโยคานํ สมฺมเทว ขีณตฺตา ขีณสํโยคํ สุปริสุทฺธสฺส วิชฺชตฺตยสฺส อธิคตตฺตา เตวิชฺชํ มจฺจุราชสฺส ภญฺชิตตฺตา มจฺจุหายินํ ปสฺสาติ โยชนา. เอเต สมฺพหุลาติอาทิกา คาถา อายสฺมตา สาริปุตฺตตฺเถเรน มหาโมคฺคลฺลานตฺ- เถรํ ปสํสนฺเตน วุตฺตา. ตตฺถ ปูชิโต นรเทเวนาติ นเรหิ จ เทเวหิ จ ปรมาย ปูชาย ปูชิโต. อุปฺปนฺโน มรณาภิภูติ โลเก อุปฺปนฺโน หุตฺวา มรณํ อภิภวิตฺวา ฐิโต, อถวา ปูชิโต นรเทเวน สมฺมาสมฺพุทฺเธน การณภูเตน อริยาย ชาติยา อุปฺปนฺโน. สมฺมาสมฺพุทฺโธ หิ ปฐมํ กมฺมุนา นโร มนุสฺโส หุตฺวา ปจฺฉาปิ อริยาย ชาติยา อุตฺตโม เทโว เทวาติเทโว อโหสิ, ตสฺมา "นรเทโว"ติ วุจฺจติ, ปูชิโต นรเทเวน ภควตา ปสํสาวเสน อุปฺปนฺโน มรณาภิภูเต โลเก อุปฺปนฺโน หุตฺวา มรณาภิภู มจฺจุหายี. ปุณฺฑรีกํว โตเยน อุทเกน ปุณฺฑรีกํ วิย สงฺขารคเต ตณฺหาทิฏฺฐิเลเปน น อุปลิมฺปติ, กตฺถจิปิ อนิสฺสิโตติ อตฺโถ. ยสฺสาติ เยน. มุหุตฺเตติ ขณมตฺเต กาเล. สหสฺสธาติ สหสฺสปกาโร. โลโกติ โอกาสโลโก. อยํ เหตฺถ อตฺโถ:- เยน มหิทฺธิเกน อายสฺมตา มหาโมคฺคลฺลาเนน สหสฺสิโลกธาตุ ขเณเนว สมฺมเทว วิทิโต ปจฺจกฺขโต ญาโต สพฺรหฺมกปฺโป มหาพฺรหฺมสทิโส อาวชฺชนาทิวสีภาวปฺปตฺติยา อิทฺธิสมฺปทาย จุตูปปาเต จ วสี. กาเล ปสฺสตีติ ตทนุรูเป กาเล ทิพฺเพน จกฺขุนา เทวตา ปสฺสตีติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔๗.

สาริปุตฺโตวาติอาทิกา คาถา อายสฺมตา มหาโมคฺคลฺลาเนน อตฺตโน คุเณ ปกาเสนฺเตน วุตฺตา. ตตฺถ สาริปุตฺโตวาติ คาถาย อยํ สงฺเขปตฺโถ:- ปญฺญาย ปญฺญาสมฺปทาย สีเลน สีลสมฺปตฺติยา อุปสเมน กิเลสวูปสเมน โย ภิกฺขุ ปารงฺคโต ปารํ ปริยนฺตํ อุกฺกํสํ คโต โส สาริปุตฺโต สาวเกหิ ปญฺญาทีหิ คุเณหิ ปรมุกฺกํสคโต. ปญฺญาย สีเลน หิ ปรมุกฺกํสคโต. เอตาวปรโม สิยา เอตปรโม เอว, นตฺถิ ตโต อุตฺตรีติ. อิมํ ปน เถโร ยถา สาริปุตฺโต ปญฺญาย อุตฺตโม, ตถา อหํ สมาธินา อุตฺตโมติ ทีเปตุํ อโวจ. เตเนวาห "โกฏิสตสหสฺสสฺสา"ติอาทิ. ตตฺถ ขเณน นิมฺมิเนติ ขเณเนว โกฏิสตสหสฺสอตฺตภาวํ นิมฺมิเนยฺย นิมฺมิตุํ สมตฺโถ, ตสฺส นิมฺมินเน ๑- น มยฺหํ ภาโร อตฺถิ. วิกุพฺพนาสุ กุสโล, วสีภูโตมฺหิ อิทฺธิยาติ น เกวลํ มโนมยวิกุพฺพนาสุ เอว, สพฺพายปิ อิทฺธิยา วสีภาวปฺปตฺโต อมฺหิ. สมาธิวิชฺชาวสิปารมีคโตติ สวิตกฺกสวิจาราทิสมาธีสุ เจว ปุพฺเพนิวาสญาณาทิ- วิชฺชาสุ จ วสีภาเวน ปารมึ โกฏึ ปตฺโต อสิ. ตสฺส ตณฺหานิสฺสยาทิรหิตสฺส สตฺถุ, สาสเน ยถาวุตฺเตหิ คุเณหิ อุกฺกํสคโต. ธิติสมฺปนฺนตาย ธีโร, โมคฺคลฺลาน- โคตฺโต โมคฺคลฺลาโน, สุฏฺฐุ ฐปิตอินฺทฺริยตาย สมาหิตินฺทฺริโย, ยถา หตฺถินาโค ปูติลตาพนฺธนํ สุเขเนว ฉินฺทติ, เอวํ สกลํ กิเลสพนฺธนํ สมุจฺฉินฺทิ เอวาติ. กีทิโส นิรโย อาสีติอาทโย คาถา โกฏฺฐํ อนุปวิสิตฺวา นิกฺขมิตฺวา ฐิตมารํ ตชฺเชนฺเตน เถเรน วุตฺตา. ตตฺถ กีทิโสติ กึปกาโร. ยตฺถ ทุสฺสีติ ยสฺมึ นิรเย "ทุสฺสี"ติ เอวํนาโม มาโร. อปจฺจถาติ นิรยคฺคินา อปจฺจิ. วิธุรํ สาวกนฺติ วิธุรํ นาม กกุสนฺธสฺส ภควโต อคฺคสาวกํ. อาสชฺชาติ ฆฏฺฏยิตฺวา พาธิตฺวา. กกุสนฺธญฺจ พฺราหฺมณนฺติ กกุสนฺธญฺจ สมฺมาสมฺพุทฺธํ อาสชฺชาติ อตฺโถ. ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส กุมารํ อาวิสิตฺวา มาเรน ขิตฺตา สกฺขรา เถรสฺส สีเส ปติ. @เชิงอรรถ: สี. นิมฺมาเน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔๘.

สตํ อาสิ อโยสงฺกูติ ตสฺมึ กิร นิรเย อุปปนฺนานํ ติคาวุโต อตฺตภาโว โหติ, ทุสฺสีมารสฺสาปิ ตาทิโสว อโหสิ. อถ นิรยปาลา ตาลกฺขนฺธปฺปมาณานํ อโยสูลานํ อาทิตฺตานํ สมฺปชฺชลิตานํ สโชติภูตานํ สตเมว คเหตฺวา "อิมสฺมึว เต ฐาเน ฐิเตน หทเยน จินฺเตตฺวา ปาปํ กตนฺ"ติ สุธาโทณิยํ สุธํ โกฏฺเฏนฺตา วิย หทยมชฺฌํ โกฏฺเฏตฺวา ปณฺณาส ชนา ปาทาภิมุขา, ปณฺณาส ชนา สีสาภิมุขา โกฏฺเฏนฺตา คจฺฉนฺติ, เอวํ คจฺฉนฺตา จ ปญฺจหิ วสฺสสเตหิ อุโภ อนฺเต วตฺวา ๑- ปุน นิวตฺตมานา ปญฺจหิ วสฺสสเตหิ หทยมชฺฌํ อุปคจฺฉนฺติ, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "สตํ อาสิ อโยสงฺกู"ติ. สพฺเพ ปจฺจตฺตเวทนาติ สยเมว ปาฏิเยกฺกเวทนาชนกา. สา กิร เวทนา มหานิรยเวทนาโต ทุกฺขตรา โหติ, ยถา หิ สิเนหปาน ๒- สตฺตาหโต ปริหารสตฺตาหํ ทุกฺขตรํ, เอวํ มหานิรยทุกฺขโต อุสฺสเท วุฏฺฐานเวทนา ทุกฺขตรา. อีทิโส นิรโย อาสีติ อิมสฺมึ ฐาเน เทวทูตสุตฺเตน ๓- นิรโย ทีเปตพฺโพ. โย เอตมภิชานาตีติ โย มหาภิญฺโญ เอตํ กมฺมผลญฺจ หตฺถตเล ฐปิตอามลกํ วิย อภิมุขํ กตฺวา ปจฺจกฺขโต ชานาติ. ภิกฺขุ พุทฺธสฺส สาวโกติ ภินฺนกิเลโส ภิกฺขุ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สาวโก. กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสีติ เอกนฺตกาฬเกหิ ปาป- ธมฺเมหิ ๔- สมนฺนาคตตฺตา กณฺห มาร ทุกฺขํ วินฺทิสฺสสิ. มชฺเฌสรสฺมินฺติ มหาสมุทฺทสฺส มชฺเฌ กิร อุทกํ วตฺถุํ กตฺวา นิพฺพตฺตวิมานานิ กปฺปฏฺฐิติกานิ โหนฺติ. เตนาห "วิมานา กปฺปฐายิโน"ติ. เตสํ เวฬุริยสฺส วิย วณฺโณ โหติ, ปพฺพตมตฺถเก ชลิตนฬคฺคิขนฺโธ วิย จ เอเตสํ อจฺจิโย โชตนฺติ, เตน เต อติวิย ปภสฺสรา ปภาสมฺปนฺนา โหนฺติ. เตนาห "เวฬุริยวณฺณา รุจิรา, อจฺจิมนฺโต ปภสฺสรา"ติ. ปุถุ นานตฺตวณฺณิโยติ นีลาทิวเสน นานตฺตวณฺณา พหู อจฺฉรา ตตฺถ เตสุ วิมาเนสุ นจฺจนฺติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปตฺวา ม. สิเนหตาปน....... @ ม.อุปริ. ๑๔/๒๖๑/๒๓๐, องฺ.เอกก. ๒๐/๓๖/๑๓๓ @ ม. ปาปกมฺเมหิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔๙.

โย เอตมภิชานาตีติ โย เอตํ วิมานํ วตฺถุํ ปจฺจกฺขํ กตฺวา ชานาติ. อยํ หิ อตฺโถ วิมานเปตวตฺถูหิ ทีเปตพฺโพ. พุทฺเธน โจทิโตติ สมฺมาสมฺพุทฺเธน โจทิโต อุยฺโยชิโต. ภิกฺขุสํฆสฺส เปกฺขโตติ มหโต ภิกฺขุสํฆสฺส ปสฺสนฺตสฺส. มิคารมาตุ ปาสาทํ ปาทงฺคุฏฺเฐน กมฺปยีติ ๑- ปุพฺพาราเม วิสาขาย มหาอุปาสิกาย การิตํ สหสฺสคพฺภปฏิมณฺฑิตํ มหาปาสาทํ อตฺตโน ปาทงฺคุฏฺเฐน กมฺเปสึ. เอกสฺมึ หิ สมเย ปุพฺพาราเม ยถาวุตฺตปาสาเท ภควติ วิหรนฺเต สมฺพหุลา นวกตรา ภิกฺขู อุปริปาสาเท นิสินฺนา สตฺถารมฺปิ อจินฺเตตฺวา ติรจฺฉานกถํ กเถตุมารทฺธา, ตํ สุตฺวา ภควา เต สํเวเชตฺวา อตฺตโน ธมฺมเทสนาย ภาชนภูเต กาตุกาโม อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรํ อามนฺเตสิ "ปสฺสสิ ตฺวํ โมคฺคลฺลาน นเว ภิกฺขู ติรจฺฉานกถมนุยุตฺเต"ติ. ตํ สุตฺวา เถโร สตฺถุ อชฺฌาสยํ ญตฺวา อภิญฺญาปาทกํ อาโปกสิณารมฺมณํ จตุตฺถชฺฌานํ สมาปชฺชิตฺวา วุฏฺฐาย "ปาสาทสฺส ปติฏฺฐิโตกาสํ อุทกํ โหตู"ติ อธิฏฺฐาย ปาสาท- มตฺถเก ถูปิกํ ปาทงฺคุฏฺเฐน ปหริ, ปาสาโท โอนมิตฺวา เอเกน ปสฺเสน อฏฺฐาสิ. ปุนปิ ปหริ, อปเรน ปสฺเสน อฏฺฐาสิ. เต ภิกฺขู ภีตา สํวิคฺคา ปาสาทสฺส ปตนภเยน ตโต นิกฺขมิตฺวา ภควโต สมีเป อฏฺฐํสุ. สตฺถา เตสํ อชฺฌาสยํ โอโลเกตฺวา ธมฺมํ เทเสติ. ตํ สุตฺวา เตสุ เกจิ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหึสุ, เกจิ สกทาคามิผเล, เกจิ อนาคามิผเล, เกจิ อรหตฺตผเล ปติฏฺฐหึสุ. สฺวายมตฺโถ ปาสาท- กมฺปนสุตฺเตน ๒- ทีเปตพฺโพ. เวชยนฺตปาสาทนฺติ โส เวชยนฺตปาสาโท ๓- ตาวตึสภวเน โยชนสหสฺสุพฺเพโธ อเนกสหสฺสนิยฺยูหกูฏาคารปฏิมณฺฑิโต เทวาสุรสงฺคาเม อสุเร ชินิตฺวา สกฺเก เทวานมินฺเท นครมชฺเฌ ฐิเต อุฏฺฐิโต วิชยนฺเตน นิพฺพตฺตตฺตา "เวชยนฺโต"ติ ลทฺธนาโม ปาสาโท, ตํ สนฺธายาห "เวชยนฺตปาสาทนฺ"ติ. ตมฺปิ หิ อยํ เถโร ปาทงฺคุฏฺเฐน @เชิงอรรถ: ม.มูล. ๑๒/๕๑๓/๔๕๖ มารตชฺชนียสุตฺต ม.มูล. ๑๒/๕๑๓/๔๕๗ @ สี. เวชยนฺโต ปาสาโท

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕๐.

กมฺเปสิ. เอกสฺมึ หิ สมเย ภควนฺตํ ปุพฺพาราเม วิหรนฺตํ สกฺโก เทวราชา อุปสงฺกมิตฺวา ตณฺหาสงฺขยวิมุตฺตึ ปุจฺฉิ. ตสฺส ภควา วิสฺสชฺเชติ, โส ตํ สุตฺวา อตฺตมโน ปมุทิโต อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา อตฺตโน เทวโลกเมว คโต. อถายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เอวํ จินฺเตสิ "อยํ สกฺโก ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวรูปํ คมฺภีรํ นิพฺพานปฏิสํยุตฺตํ ปญฺหํ ปุจฺฉิ, ภควตา จ ปโญฺห วิสฺสชฺชิโต, กินฺนุ โข ชานิตฺวา คโต, อุทาหุ อชานิตฺวา. ยนฺนูนาหํ เทวโลกํ คนฺตฺวา ตมตฺถํ ชาเนยฺยนฺ"ติ. โส ตาวเทว ตาวตึสภวนํ คนฺตฺวา สกฺกํ เทวานมินฺทํ ตมตฺถํ ปุจฺฉิ. สกฺโก ทิพฺพสมฺปตฺติยา ปมตฺโต หุตฺวา วิกฺเขปํ อกาสิ. เถโร ตสฺส สํเวคชนนตฺถํ เวชยนฺตปาสาทํ ปาทงฺคุฏฺเฐน กมฺเปสิ. เตน วุตฺตํ:- "โย เวชยนฺตปาสาทํ ปาทงฺคุฏฺเฐน กมฺปยิ อิทฺธิพเลนุปตฺถทฺโธ สํเวเชสิ จ เทวตา"ติ. ๑- อยํ ปนตฺโถ จูฬตณฺหาสงฺขยวิมุตฺติสุตฺเตน ๒- ทีเปตพฺโพ. กมฺปิตากาโร เหฏฺฐา วุตฺโตเยว. สกฺกํ โส ปริปุจฺฉตีติ ยถาวุตฺตเมว เถรสฺส ตณฺหาสงฺขยวิมุตฺติปุจฺฉํ สนฺธาย วุตฺตํ. เตนาห "อปิ อาวุโส ชานาสิ, ตณฺหกฺขยวิมุตฺติโย"ติ. ตสฺส สกฺโก วิยากาสีติ อิทํ เถเรน ปาสาทกมฺปเน กเต ๓- สํวิคฺคหทเยน ปมาทํ ปหาย โยนิโส มนสิ กริตฺวา ปญฺหสฺส พฺยากตภาวํ สนฺธาย วุตฺตํ. สตฺถารา เทสิตนิยาเมเนว หิ โส ตทา กเถสิ. เตนาห "ปญฺหํ ปุฏฺโฐ ยถาตถนฺ"ติ. ตตฺถ สกฺกํ โส ปริปุจฺฉตีติ สกฺกํ เทวราชํ โส โมคฺคลฺลานตฺเถโร สตฺถารา เทสิตาย ตณฺหาสงฺขย- วิมุตฺติยา สมฺมเทว คหิตภาวํ ปุจฺฉิ. อตีตตฺเถ หิ อิทํ วตฺตมานวจนํ. อปิ อาวุโส ชานาสีติ อาวุโส อปิ ชานาสิ, กึ ชานาสิ. ตณฺหกฺขยวิมุตฺติโยติ ยถา @เชิงอรรถ: ม.มูล. ๑๒/๕๑๓/๔๕๗ ม.มูล. ๑๒/๓๙๐/๓๔๘ ม. กมฺปเน เอว เตสํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕๑.

ตณฺหาสงฺขยวิมุตฺติโย สตฺถารา ตุยฺหํ เทสิตา, ตถา กึ ชานาสีติ ปุจฺฉิ. ตณฺหกฺขย- วิมุตฺติโยติ วา ตณฺหาสงฺขยวิมุตฺติสุตฺตสฺส เทสนํ ปุจฺฉติ. พฺรหฺมานนฺติ มหาพฺรหฺมานํ. สุธมฺมายํ ฐิโต สภนฺติ สุธมฺมาย สภาย. อยํ ปน พฺรหฺมโลเก สุธมฺมสภาว, น ตาวตึสภวเน, สุธมฺมสภาวิรหิโต เทวโลโก นาม นตฺถิ. อชฺชาปิ ตฺยาวุโส สา ทิฏฺฐิ, ยา เต ทิฏฺฐิ ปุเร อหูติ อิมํ พฺรหฺมโลกํ อุปคนฺตุํ สมตฺโถ นตฺถิ โกจิ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา, สตฺถุ อิธาคมนโต ปุพฺเพ ยา ตุยฺหํ ทิฏฺฐิ อโหสิ, กึ อชฺชาปิ อิทานิปิ สา ทิฏฺฐิ น วิคตาติ. ปสฺสสิ วีติวตฺตนฺตํ, พฺรหฺมโลเก ปภสฺสรนฺติ พฺรหฺมโลเก วีติปตนฺตํ มหากปฺปินมหา- กสฺสปาทีหิ สาวเกหิ ปริวาริตสฺส เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา นิสินฺนสฺส สสาวกสฺส ภควโต โอภาสํ ปสฺสสีติ อตฺโถ. เอกสฺมึ หิ สมเย ภควา พฺรหฺมโลเก สุธมฺมาย สภาย สนฺนิปติตฺวา สนฺนิสินฺนสฺส "อตฺถิ นุ โข โกจิ สมฺโณ วา พฺราหฺมโณ วา เอวํมหิทฺธิโก, โย อิธ อาคนฺตุํ สกฺกุเณยฺยา"ติ จินฺเตนฺตสฺส พฺรหฺมุโน จิตฺต- มญฺญาย ตตฺถ คนฺตฺวา พฺรหฺมุโน มตฺถเก อากาเส นิสินฺโน เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา โอภาสํ มุญฺจนฺโต มหาโมคฺคลฺลานาทีนํ อาคมนํ จินฺเตสิ. สห จินฺตเนน เตปิ ตตฺถ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา สตฺถุ อชฺฌาสยํ ญตฺวา เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา ปจฺเจกทิสาสุ นิสีทิตฺวา โอภาสํ วิสฺสชฺชิตฺวา ๑- สกลพฺรหฺมโลโก เอโกภาโส อโหสิ. สตฺถา พฺรหฺมุโน กลฺลจิตฺตตํ ๒- ญตฺวา จตุสจฺจปกาสนํ ธมฺมํ เทเสสิ. เทสนา- ปริโยสาเน อเนกานิ พฺรหฺมสหสฺสานิ มคฺคผเลสุ ปติฏฺฐหึสุ, ตํ สนฺธาย โจเทนฺโต "อชฺชาปิ ตฺยาวุโส สา ทิฏฺฐี"ติ คาถมาห. อยํ ปนตฺโถ พกพฺรหฺมสุตฺเตน ทีเปตพฺโพ. วุตฺตํ เหตํ ๓-:- เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส พฺรหฺมุโน เอวรูปํ ปาปกํ @เชิงอรรถ: สี., ม. วิสฺสชฺเชสุํ ม. กลฺลจิตฺตํ สํ.สคา. ๑๕/๑๗๖/๑๗๔ อปราทิฏฺฐิสุตฺต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕๒.

ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ โหติ "นตฺถิ โส สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา, โย อิธ อาคจฺเฉยฺยา"ติ. อถโข ภควา ตสฺส พฺรหฺมุโน เจตสา เจโต- ปริวิตกฺกมญฺญาย เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย, ปสาริตํ วา พาหํ สมิญฺเชยฺย, เอวเมว เชตวเน อนฺตรหิโต ตสฺมึ พฺรหฺมโลเก ปาตุรโหสิ. อถโข ภควา ตสฺส พฺรหฺมุโน อุปริเวหาสํ ปลฺลงฺเกน นิสีทิ เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา. อถโข อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส เอตทโหสิ "กหํ นุ โข ภควา เอตรหิ วิหรตี"ติ. อทฺทสา โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ภควนฺตํ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน ตสฺส พฺรหฺมุโน อุปริเวหาสํ ปลฺลงฺเกน นิสินฺนํ เตโชธาตุํ สมาปนฺนํ, ทิสฺวาน เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย, ปสาริตํ วา พาหํ สมิญฺเชยฺย, เอวเมว เชตวเน อนฺตรหิโต ตสฺมึ พฺรหฺมโลเก ปาตุรโหสิ. อถโข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ปุรตฺถิมํ ทิสํ นิสฺสาย ตสฺส พฺรหฺมุโน อุปริเวหาสํ ปลฺลงฺเกน นิสีทิ เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา นีจตรํ ๑- ภควโต. อถโข อายสฺมโต มหากสฺสปสฺส เอตทโหสิ "กหํ นุ โข ภควา เอตรหิ วิหรตี"ติ. อทฺทสา โข อายสฺมา มหากสฺสโป ภควนฺตํ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน ตสฺส พฺรหฺมุโน อุปริเวสาหํ ปลฺลงฺเกน นิสินฺนํ เตโชธาตุํ สมาปนฺนํ, ทิสฺวาน เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส ฯเปฯ เอวเมว เชตวเน อนฺตรหิโต ตสฺมึ พฺรหฺมโลเก ปาตุรโหสิ. อถโข อายสฺมา มหากสฺสโป ทกฺขิณํ ทิสํ นิสฺสาย ตสฺส พฺรหฺมุโน อุปริเวหาสํ ปลฺลงฺเกน นิสีทิ เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา นีจตรํ ภควโต. @เชิงอรรถ: ม. นีจตรกรณํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕๓.

อถโข อายสฺมโต มหากปฺปินสฺส เอตทโหสิ "กหํ นุ โข ภควา เอตรหิ วิหรตี"ติ, อทฺทสา โข อายสฺมา มหากปฺปิโน ภควนฺตํ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน ตสฺส พฺรหฺมุโน อุปริเวสาหํ ปลฺลงฺเกน นิสินฺนํ เตโชธาตุํ สมาปนฺนํ, ทิสฺวาน เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส ฯเปฯ เอวเมว เชตวเน อนฺตรหิโต ตสฺมึ พฺรหฺมโลเก ปาตุรโหสิ. อถโข อายสฺมา มหากปฺปิโน ปจฺฉิมํ ทิสํ นิสฺสาย ตสฺส พฺรหฺมุโน อุปริเวหาสํ ปลฺลงฺเกน นิสีทิ เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา นีจตรํ ภควโต. อถโข อายสฺมโต อนุรุทฺธสฺส เอตทโหสิ "กหํ นุ โข ภควา เอตรหิ วิหรตี"ติ. อทฺทสา โข อายสฺมา อนุรุทฺโธ ภควนฺตํ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน ตสฺส พฺรหฺมุโน อุปริเวหาสํ ปลฺลงฺเกน นิสินฺนํ เตโชธาตุํ สมาปนฺนํ, ทิสฺวาน เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส ฯเปฯ เอวเมว เชตวเน อนฺตรหิโต ตสฺมึ พฺรหฺมโลเก ปาตุรโหสิ. อถโข อายสฺมา อนุรุทฺโธ อุตฺตรํ ทิสํ นิสฺสาย ตสฺส พฺรหฺมุโน อุปริเวหาสํ ปลฺลงฺเกน นิสีทิ เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา นีจตรํ ภควโต. อถโข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ตํ พฺรหฺมานํ คาถาย อชฺฌภาสิ:- อชฺชาปิ เต อาวุโส สา ทิฏฺฐิ ยา เต ทีฏฺฐิ ปุเร อหุ ปสฺสสิ วีติวตฺตนฺตํ พฺรหฺมโลเก ปภสฺสรนฺติ. น เม มาริส สา ทิฏฺฐิ ยา เม ทิฏฺฐิ ปุเร อหุ ปสฺสามิ วีติวตฺตนฺตํ พฺรหฺมโลเก ปภสฺสรํ สฺวาหํ อชฺช กถํ วชฺชํ อหํ นิจฺโจมฺหิ สสฺสโตติ. อถโข ภควา ตํ พฺรหฺมานํ สํเวเชตฺวา เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส ฯเปฯ เอวเมว ตสฺมึ พฺรหฺมโลเก อนฺตรหิโต เชตวเน ปาตุรโหสิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕๔.

อถโข โส พฺรหฺมา อญฺญตรํ พฺรหฺมปาริสชฺชํ อามนฺเตสิ "เอหิ ตฺวํ มาริส เยนายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เตสุปสงฺกม, อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอวํ วเทหิ `อตฺถิ นุ โข มาริส โมคฺคลฺลาน อญฺเญปิ ตสฺส ภควโต สาวกา เอวํมหิทฺธิกา เอวํมหานุภาวา เสยฺยถาปิ ภวํ โมคฺคลฺลาโน กสฺสโป กปฺปิโน อนุรุทฺโธ"ติ. "เอวํ มาริสา"ติ โข โส พฺรหฺมปาริสชฺโช ตสฺส พฺรหฺมุโน ปฏิสฺสุณิตฺวา ๑- เยนายสฺมา มหา- โมคฺคลฺลาโน เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ "อตฺถิ นุ โข มาริส โมคฺคลฺลาน อญฺเญปิ ตสฺส ภควโต สาวกา เอวํมหิทฺธิกา เอวํมหานุภาวา เสยฺยถาปิ ภวํ โมคฺคลฺลาโน กสฺสโป กปฺปิโน อนุรุทฺโธ"ติ. อถโข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ตํ พฺรหฺมปาริสชฺชํ คาถาย อชฺฌภาสิ:- "เตวิชฺชา อิทฺธิปตฺตา จ เจโตปริยายโกวิทา ขีณาสวา อรหนฺโต พหู พุทฺธสฺส สาวกา"ติ. อถโข โส พฺรหฺมปาริสชฺโช อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา เยน โส พฺรหฺมา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ตํ พฺรหฺมานํ เอตทโวจ "อายสฺมา มาริส มหาโมคฺคลฺลาโน เอวมาห:- "เตวิชฺชา อิทฺธิปตฺตา จ เจโตปริยายโกวิทา ขีณาสวา อรหนฺโต พหู พุทฺธสฺส สาวกา"ติ. อิทมโวจ โส พฺรหฺมปาริสชฺโช. อตฺตมโน จ โส พฺรหฺมา ตสฺส พฺรหฺมปาริสชฺชสฺส ภาสิตํ อภินนฺทีติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปฏิสฺสุตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕๕.

อิทํ สนฺธาย วุตฺตํ "อยํ ปนตฺโถ พกพฺรหฺมสุตฺเตน ทีเปตพฺโพ"ติ. มหาเนรุโน กูฏนฺติ กูฏสีเสน สกลเมว สิเนรุปพฺพตราชํ วทติ. วิโมกฺเขน อปสฺสยีติ ฌานวิโมกฺขนิสฺสเยน อภิญฺญาเณน ปสฺสยีติ อธิปฺปาโย. วนนฺติ ชมฺพูทีปํ. โส หิ วนพหุลตาย "วนนฺ"ติ วุตฺโต. เตนาห "ชมฺพูสณฺฑสฺส อิสฺสโร"ติ. ปุพฺพ- วิเทหานนฺติ ปุพฺพวิเทหฏฺฐานํ, ปุพฺพวิเทหนฺติ อตฺโถ. เย จ ภูมิสยา นราติ ภูมิสยา นรา นาม อปรโคยานกา จ อุตฺตรกุรุกา จ มนุสฺสา. เต หิ เคหาภาวโต "ภูมิสยา"ติ วุตฺตา. เตปิ สพฺเพ อปสฺสยีติ สมฺพนฺโธ. อยํ ปนตฺโถ นนฺโทปนนฺท- ทมเนน ๑- ทีเปตพฺโพ:- เอกสฺมึ กิร สมเย อนาถปิณฺฑิโก คหปติ ภควโต ธมฺมเทสนํ สุตฺวา "เสฺว ภนฺเต ปญฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ สทฺธึ มยฺหํ เคเห ภิกฺขํ คณฺหถา"ติ นิมนฺเตตฺวา ปกฺกามิ, ตํทิวสญฺจ ภควโต ปจฺจูสสมเย ทสสหสฺสิโลกธาตุํ โอโลเกนฺตสฺส นนฺโท- ปนนฺโท นาม นาคราชา ญาณมุเข อาปาถํ อาคจฺฉิ. ภควา "อยํ นาคราชา มยฺหํ ญาณมุเข อาปาถํ อาคจฺฉติ, กึ นุ โข ภวิสฺสตี"ติ อาวชฺเชนฺโต สรณคมนสฺส อุปนิสฺสยํ ทิสฺวา "อยํ มิจฺฉาทิฏฺฐิโก ตีสุ รตเนสุ อปฺปสนฺโน, โก นุ โข อิมํ มิจฺฉาทิฏฺฐิโต วิโมเจยฺยา"ติ อาวชฺเชนฺโต มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรํ อทฺทส. ตโต ปภาตาย รตฺติยา สรีรปฏิชคฺคนํ กตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ "อานนฺท ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุสตานํ อาโรเจหิ `ตถาคโต เทวจาริกํ คจฺฉตี"ติ. ตํทิวสญฺจ นนฺโทปนนฺทสฺส อาปานภูมึ สชฺชยึสุ. โส ทิพฺพรตนปลฺลงฺเก ทิพฺเพน เสตจฺฉตฺเตน ธาริยมาโน ติวิธนาฏเกหิ เจว นาคปริสาย จ ปริวุโต ทิพฺพภาชเนสุ อุปฏฺฐาปิตํ อนฺนปานวิธึ โอโลกยมาโน นิสินฺโน โหติ. อถโข ภควา ยถา นาคราชา ปสฺสติ, ตถา กตฺวา ตสฺส วิมานมตฺถเกเนว ปญฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ สทฺธึ ตาวตึสเทวโลกาภิมุโข ปายาสิ. @เชิงอรรถ: วิสุทฺธิ. ๒/๒๓๕ อิทฺธิวิธนิทฺเทส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕๖.

เตน โข ปน สมเยน นนฺโทปนนฺทสฺส นาคราชสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ โหติ "อิเม หิ นาม มุณฺฑกา สมณกา อมฺหากํ อุปริภวเนน เทวานํ ตาวตึสานํ ภวนํ ปวิสนฺติปิ นิกฺขมนฺติปิ, น อิทานิ ตโต ๑- ปฏฺฐาย อิเมสํ อมฺหากํ มตฺถเก ปาทปํสุํ โอกิรนฺตานํ คนฺตุํ ทสฺสามี"ติ อุฏฺฐาย สิเนรุปาทํ คนฺตฺวา ตํ อตฺตภาวํ วิชหิตฺวา สิเนรุํ สตฺตกฺขตฺตุํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวา อุปริ ผณํ กตฺวา ตาวตึสภวนํ อวกุชฺเชน ผเณน ปฏิคฺคเหตฺวา อทสฺสนํ คเมสิ. อถโข อายสฺมา รฏฺฐปาโล ภควนฺตํ เอตทโวจ "ปุพฺเพ ภนฺเต อิมสฺมึ ปเทเส ฐิโต สิเนรุํ ปสฺสามิ, สิเนรุปริภณฺฑํ ปสฺสามิ, ตาวตึสํ ปสฺสามิ, เวชยนฺตํ ปสฺสามิ, เวชยนฺตสฺส ปาสาทสฺส อุปริ ธชํ ปสฺสามิ. โก นุ โข ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย, ยํ เอตรหิ เนว สิเนรุํ ปสฺสามิ ฯเปฯ น เวชยนฺตสฺส ปาสาทสฺส อุปริ ธชํ ปสฺสามี"ติ, อยํ รฏฺฐปาล นนฺโทปนนฺโท นาม นาคราชา ตุมฺหากํ กุปิโต สิเนรุํ สตฺตกฺขตฺตุํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวา อุปริ ผเณน ปฏิจฺฉาเทตฺวา อนฺธการํ กตฺวา ฐิโตติ. "ทเมมิ นํ ภนฺเต"ติ. น ภควา นํ อนุชานิ. อถโข อายสฺมา ภทฺทิโย อายสฺมา ราหุโลติ อนุกฺกเมน สพฺเพปิ ภิกฺขู อุฏฺฐหึสุ. น ภควา อนุชานิ. อวสาเน มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร "อหํ ภนฺเต ทเมมิ นนฺ"ติ อาห. "ทเมหิ โมคฺคลฺลานา"ติ ภควา อนุชานิ. เถโร อตฺตภาวํ วิชหิตฺวา มหนฺตํ นาคราชวณฺณํ อภินิมฺมินิตฺวา นนฺโทปนนฺทํ จุทฺทสกฺขตฺตุํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวา ตสฺส ผณสฺส มตฺถเก อตฺตโน ผณํ ฐเปตฺวา สิเนรุนา สทฺธึ อภินิปฺปีเฬสิ. นาคราชา ธูมายิ, เถโร "น ตุยฺหํเยว สรีเร ธูโม อตฺถิ, มยฺหมฺปิ อตฺถี"ติ ธูมายิ. นาคราชสฺส ธูโม เถรํ น พาธติ. เถรสฺส ปน ธูโม นาคราชํ พาธติ. ตโต นาคราชา ปชฺชลิ, เถโรปิ "น ตุยฺหํเยว สรีเร อคฺคิ อตฺถิ, มยฺหมฺปิ อตฺถี"ติ ปชฺชลิ. นาคราชสฺส เตโช เถรํ น พาธติ, เถรสฺส ปน เตโช นาคราชํ พาธติ. นาคราชา "อยํ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อิโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕๗.

มํ สิเนรุนา อภินิปฺปีเฬตฺวา ธูมายติ เจว ปชฺชติ จา"ติ จินฺเตตฺวา "โภ ตุวํ ๑- โกสี"ติ ปฏิปุจฺฉิ. อหํ โข นนฺท โมคฺคลฺลาโนติ. ภนฺเต อตฺตโน ภิกฺขุภาเวน ติฏฺฐาหีติ. เถโร ตํ อตฺตภาวํ วิชหิตฺวา ตสฺส ทกฺขิณกณฺณโสเตน ปวิสิตฺวา วามกณฺณโสเตน นิกฺขมิ, วามกณฺณโสเตน ปวิสิตฺวา ทกฺขิณกณฺณโสเตน นิกฺขมิ. ตถา ทกฺขิณนาสโสเตน ปวิสิตฺวา วามนาสโสเตน นิกฺขมิ, วามนาสโสเตน ปวิสิตฺวา ทกฺขิณนาสโสเตน นิกฺขมิ. ตโต นาคราชา มุขํ วิวริ. เถโร มุเขน ปวิสิตฺวา อนฺโตกุจฺฉิยํ ปาจีเนน จ ปจฺฉิเมน จ จงฺกมติ. ภควา "โมคฺคลฺลาน มนสิ กโรหิ มหิทฺธิโก นาโค"ติ อาห. เถโร "มยฺหํ โข ภนฺเต จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺฐิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา, ติฏฺฐตุ ภนฺเต นนฺโท- ปนนฺโท, อหํ นนฺโทปนนฺทสทิสานํ นาคราชานํ สตมฺปิ สหสฺสมฺปิ สตสหสฺสมฺปิ ทเมยฺยนฺ"ติ อาห. นาคราชา จินฺเตสิ "ปวิสนฺโต ตาว เม น ทิฏฺโฐ, นิกฺขมนกาเล ทานิ นํ ทาฐานฺตเร ปกฺขิปิตฺวา สงฺขาทิสฺสามี"ติ จินฺเตตฺวา "นิกฺขมถ ภนฺเต, มา มํ อนฺโตกุจฺฉิยํ อปราปรํ จงฺกมนฺโต พาธยิตฺถา"ติ อาห. เถโร นิกฺขมิตฺวา พหิ อฏฺฐาสิ. นาคราชา "อยํ โส"ติ ทิสฺวา นาสวาตํ วิสฺสชฺชิ. เถโร จตุตฺถชฺฌานํ สมาปชฺชิ, โลมกูปมฺปิสฺส วาโต จาเลตุํ นาสกฺขิ. "อวเสสา ภิกฺขู กิร อาทิโต ปฏฺฐาย สพฺพปาฏิหาริยานิ กาตุํ สกฺกุเณยฺยุํ, อิมํ ปน ฐานํ ปตฺวา เอวํ ขิปฺปนิสนฺติโน หุตฺวา สมาปชฺชิตุํ นาสกฺขิสฺสนฺตี"ติ เนสํ ภควา นาคราชทมนํ นานุชานิ. นาคราชา "อหํ อิมสฺส สมณสฺส นาสวาเตน โลมกูปมฺปิ จาเลตุํ นาสกฺขึ, มหิทฺธิโก โส สมโณ"ติ จินฺเตสิ, เถโร อตฺตภาวํ วิชหิตฺวา สุปณฺณรูปํ นิมฺมินิตฺวา @เชิงอรรถ: สี. ตฺวํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕๘.

สุปณฺณวาตํ ทสฺเสนฺโต นาคราชานํ อนุพนฺธิ, นาคราชา ตํ อตฺตภาวํ วิชหิตฺวา มาณวกวณฺณํ อภินิมฺมินิตฺวา "ภนฺเต ตุมฺหากํ สรณํ คจฺฉามี"ติ วทนฺโต เถรสฺส ปาเท วนฺทิ, เถโร "สตฺถา นนฺท อาคโต, เอหิ ตฺวํ, คมิสฺสามา"ติ นาคราชานํ ทเมตฺวา นิพฺพิสํ กตฺวา คเหตฺวา ภควโต สนฺติกํ อคมาสิ. นาคราชา ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา "ภนฺเต ตุมฺหากํ สรณํ คจฺฉามี"ติ อาห. ภควา "สุขี โหหิ นาคราชา"ติ วตฺวา ภิกฺขุสํฆปริวุโต อนาถปิณฺฑิกสฺส นิเวสนํ อคมาสิ. อนาถปิณฺฑิโก "กึ ภนฺเต อติทิวา อาคตตฺถา"ติ อาห. โมคฺคลฺลานสฺส จ นนฺโทปนนฺทสฺส จ สงฺคาโม อโหสีติ. กสฺส ปน ภนฺเต ชโย, กสฺส ปราชโยติ. โมคฺคลฺลานสฺส ชโย, นนฺทสฺส ปราชโยติ. อนาถปิณฺฑิโก "อธิวาเสตุ เม ภนฺเต ภควา สตฺตาหํ เอกปฏิปาฏิยา ภตฺตํ, สตฺตาหํ เถรสฺส สกฺการํ กริสฺสามี"ติ วตฺวา สตฺตาหํ พุทฺธปฺปมุขานํ ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุสตานํ มหาสกฺการํ อกาสิ. เตน วุตฺตํ "นนฺโทปนนฺททมเนน ทีเปตพฺโพ"ติ. โย เอตมภิชานาตีติ เอตํ ยถาวุตฺตํ วิโมกฺขํ ผุสนกรณวเสน ชานาติ. น เว อคฺคิ เจตยติ, อหํ พาลํ ฑหามีติ เอวํ น อคฺคิ อภิสํเจเตติ, นาปิ ฑหนาย ปโยคํ ปรกฺกมํ กโรติ, พาโล เอว ปน ๑- "อยํ มนฺทาคตี"ติ อนิชลนฺตํ วิย ชลิตํ อคฺคึ อาสฺชช น ปฑยฺหติ, เอวเมว มาร น มยํ ฑหิตุกามา พาเธตุกามา, ๒- ตฺวญฺเญว ปน ตถา อาคมนาทิอตฺเถน ตถาคตํ อคฺคิขนฺธสทิสํ อริยสาวกํ อาสชฺช อตฺตานํ ฑหิสฺสสิ, ฑหทุกฺขโต น มุญฺจิสฺสสิ. อปุญฺญํ ปสวีติ อปุญฺญํ ปฏิลภติ. น เม ปาปํ วิปจฺจตีติ มม ปาปํ น วิปจฺจติ, กึ นุ มาร เอวํ มญฺญสิ นยิทมตฺถิ. @เชิงอรรถ: สี. เอว นาม สี. มาร มํ ทหิตุกาโม พาเธตุกาโม

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕๙.

กโรโต เต จียเต ปาปนฺติ เอกํเสน กโรนฺตสฺส เต ปาปํ จิรรตฺตาย จิรกาลํ อนตฺถาย ทุกฺขาย อุปจียติ. มาร นิพฺพินฺท พุทฺธมฺหาติ จตุสจฺจพุทฺธโต พุทฺธสาวกโต นิพฺพินฺท นิพฺพิชฺช ปรโต กมฺมํ. ๑- อาสํ มากาสิ ภิกฺขุสูติ "ภิกฺขู วิโรเธมิ วิเหเสมี"ติ เอตํ อาสํ มากาสิ. อิตีติ เอวํ. มารํ อตชฺเชสีติ "มาร นิพฺพินฺท ฯเปฯ ภิกฺขุสู"ติ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน. เภสกฬาวเนติ เอวํนามเก อรญฺเญ. ตโตติ ตชฺชนเหตุ. โส ทุมฺมโน ยกฺโขติ โส มาโร โทมนสฺสิโก หุตฺวา ตตฺเถว ตสฺมึเยว ฐาเน อนฺตรธายิ, อทสฺสนํ อคมาสิ. อยญฺจ คาถา ธมฺมสงฺคายนกาเล ฐปิตา. ยํ ปเนตฺถ อนฺตรนฺตรา อตฺถโต น วิภตฺตํ, ตํ เหฏฺฐา วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานเมว. เอวมยํ มหาเถโร มารํ ตชฺเชตฺวา เทวจาริกานรกจาริกาทิวเสน อญฺเญหิ สาวเกหิ อสาธารณํ สตฺตูปการํ ๒- กตฺวา อายุปริโยสาเน ปรินิพฺพายิ, ปรินิพฺพายนฺโต จ อโนมทสฺสิสฺส ภควโต ปาทมูเล ปณิธานํ กตฺวา ตโต ปฏฺฐาย ตตฺถ ตตฺถ ภเว อุฬารานิ ปุญฺญานิ กตฺวา สาวกปารมิยา มตฺถเก ฐิโตปิ อนฺตรา กตสฺส ปาปกมฺมสฺส วเสน อุฏฺฐิตาย กมฺมปิโลติกาย ติตฺถิเยหิ อุยฺโยชิเตหิ โจเรหิ พาธิโต อนปฺปกํ สรีรเขทํ กตฺวา ปรินิพฺพายิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๓-:- "อโนมทสฺสี ภควา โลกเชฏฺโฐ นราสโภ วิหาสิ หิมวนฺตมฺหิ เทวสงฺฆปุรกฺขโต. ภควา ตโต โอตริตฺวา วิจริ จาริกํ ชิโน สตฺตกายํ อนุคฺคณฺหนฺโต พาราณสึ อุปาคมิ. ขีณาสวสหสฺเสหิ ปริวุโต โลกนายโก โอภาเสนฺโต ทิสา สพฺพา วิโรจิตฺถ มหามุนิ. @เชิงอรรถ: สี. กมฺมมาห สี. สตฺถูปการํ ขุ.อป. ๓๒/๓๗๕/๔๕ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถราปทาน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๖๐.

ตทาหํ คหปติ หุตฺวา สรเทน มหิทฺธินา อุยฺโยชิโต สหาเยน สตฺถารํ อุปสงฺกมึ. อุปสงฺกมิตฺวาน สมฺพุทฺธํ นิมนฺเตตฺวา ตถาคตํ อตฺตโน ภวนํ เนสิ มานยนฺโต มหามุนึ. ๑- อุปวิฏฺฐํ ๒- มหาวีรํ เทวเทวํ นราสภํ ภิกฺขุสํฆํ สนฺตปฺเปสึ ๓- อนฺนปาเนนหํ ตทา. อนุโมทิ มหาวีโร สยมฺภู อคฺคปุคฺคโล ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา อิมา คาถา อภาสถ. ยํ โส สํฆมปูเชสิ พุทฺธญฺจ โลกนายกํ เตน จิตฺตปฺปสาเทน เทวโลกํ คมิสฺสติ. สตฺตสตฺตติกฺขตฺตุญฺจ เทวรชฺชํ กริสฺสติ ปฐพฺยา รชฺชํ อฏฺฐสตํ วสุธํ อาวสิสฺสติ. ปญฺจปญฺญาสกฺขตฺตุญฺจ จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติ. โภคา อสงฺขิยา ตสฺส อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ ตาวเท. อปริเมยฺเย อิโต กปฺเป โอกฺกากกุลสมฺภโว โคตโม นาม โคตฺเตน สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ. นิรยา โส จวิตฺวาน มนุสฺสตฺตํ คมิสฺสติ โกลิโต นาม นาเมน พฺรหฺมพนฺธุ ภวิสฺสติ. โส ปจฺฉา ปพฺพชิตฺวาน กุสลมูเลน โจทิโต โคตมสฺส ภควโต ทุติโย เหสฺสติ สาวโก. อารทฺธวิริโย ปหิตตฺโต อิทฺธิยา ปารมึ คโต สพฺพาสเว ปริญฺญาย นิพฺพายิสฺสตฺยนาสโว. @เชิงอรรถ: ทุติยคาถาโต ยาว จตุตฺถคาถา, ตาว คาถานํ ปาลิยา วิสมตา ทิสฺสติ @ ฉ.ม. อุปฏฺฐิตํ ฉ.ม. สภิกฺขุสํฆํ ตปฺเปมิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๖๑.

ปาปมิตฺโตปนิสฺสาย กามราควสํ คโต มาตรํ ปิตรญฺจาปิ ฆาตยึ ทุฏฺฐมานโส. ยํ ยํ โยนุปปชฺชามิ นิรยํ อถ มานุสํ ปาปกมฺมสมงฺคิตา ภินฺนสีโส มรามหํ. อิทํ ปจฺฉิมกํ มยฺหํ จริโม วตฺตเต ภโว อิธาปิ อีทิสํ ๑- มยฺหํ มรณกาเล ภวิสฺสติ. ปวิเวกมนุยุตฺโต สมาธิภาวนารโต สพฺพาสเว ปริญฺญาย วิหรามิ อนาสโว. ธรณิมฺปิ สุคมฺภีรํ พหลํ ทุปฺปธํสิยํ วามงฺคุฏฺเฐน จาเลยฺยํ ๒- อิทฺธิยา ปารมึ คโต. อสฺมิมานํ น ปสฺสามิ มาโน มยฺหํ น วิชฺชติ สามเณเร อุปาทาย ครุจิตฺตํ กโรมหํ. อปริเมยฺเย อิโต กปฺเป ยํ กมฺมํ อภินีหรํ ๓- ตาหํ ภูมิมนุปฺปตฺโต ปตฺโตมฺหิ อาสวกฺขยํ. ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ. มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย สฏฺฐินิปาตสฺส อตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ---------------- @เชิงอรรถ: ฉ.ม. เอทิโส ฉ.ม. โขเภยฺยํ ฉ.ม. กมฺมมภินีหรึ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๖๒.

๒๑. มหานิปาต

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๕๓๒-๕๖๒. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=33&A=12299&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=12299&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=400              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=8478              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=8642              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=8642              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]