บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๓

๓๖๐. ๑๔. สพฺพกามิตฺเถรคาถาวณฺณนา ทฺวิปาทโกติอาทิกา อายสฺมโต สพฺพกามิตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ? อยํ กิร ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต สาสเน อุปฺปนฺนํ อุพฺพุทํ โสเธตฺวา ปฏิปากติกํ เปนฺตํ เอกํ เถรํ ทิสฺวา "อหมฺปิ อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน อพฺพุทํ โสเธตฺวา ปฏิปากติกํ เปตุํ สมตฺโถ ภเวยฺยนฺ"ติ ปตฺถนํ ปฏฺเปตฺวา ตทนุรูปานิ ปุญฺานิ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท อปรินิพฺพุเตเอว ภควติ เวสาลิยํ ขตฺติยกุเล นิพฺพตฺติตฺวา สพฺพกาโมติ ลทฺธนาโม วยปฺปตฺโต าตเกหิ ทารปริคฺคหํ การิโต นิสฺสรณชฺฌาสยตาย ฆราวาสํ ชิคุจฺฉนฺโต ธมฺมภณฺฑา- คาริกสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา สมณธมฺมํ กโรนฺโต อุปชฺฌาเยน สทฺธึ เวสาลึ @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.สุตฺต. ๒๕/๕๘๐/๔๕๐ สลฺลสุตฺต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๔.

อุปคโต าติฆรํ อคมาสิ. ตตฺถ นํ ปุราณทุติยิกา ปติวิโยคทุกฺขิตา กิสา ทุพฺพณฺณา อนลงฺกตา กิลิฏฺวตฺถนิวสนา วนฺทิตฺวา โรทมานา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ, ตํ ทิสฺวา เถรสฺส กรุณาปุรสฺสรํ เมตฺตํ อุปฏฺาปยโต อนุภูตารมฺมเณ อโยนิโสมนสิ การวเสน สหสา กิเลโส อุปฺปชฺชิ. โส เตน กสาหิ ตาฬิโต อาชานีโย วิย สญฺชาตสํเวโค ตาวเทว สุสานํ คนฺตฺวา อสุภนิมิตฺตํ อุคฺคเหตฺวา ตตฺถ ปฏิลทฺธฌานํ ปาทกํ กตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. อถสฺส สสุโร อลงฺกตปฏิยตฺตํ ธีตรํ อาทาย มหตา ปริวาเรน นํ อุปฺปพฺพาเชตุกาโม วิหารํ อคมาสิ. เถโร ตสฺสา อธิปฺปายํ ตฺวา อตฺตโน กาเมสุ วิรตฺตภาวํ สพฺพตฺถ จ อนุปลิตฺตตํ ปกาเสนฺโต:- [๔๕๓] "ทฺวิปาทโกยํ อสุจิ ทุคฺคนฺโธ ปริหีรติ นานากุณปปริปูโร วิสฺสวนฺโต ตโต ตโต. [๔๕๔] มิคํ นิลีนํ กูเฏน พฬิเสเนว อมฺพุชํ วานรํ วิย เลเปน พาธยนฺติ ปุถุชฺชนํ [๔๕๕] รูปา สทฺทา รสา คนฺธา โผฏฺพฺพา จ มโนรมา ปญฺจ กามคุณา เอเต อิตฺถีรูปสฺมิ ทิสฺสเร. [๔๕๖] เย เอตา อุปเสวนฺติ รตฺตจิตฺตา ปุถุชฺชนา วฑฺเฒนฺติ กฏสึ โฆรํ อาจินนฺติ ปุนพฺภวํ. [๔๕๗] โย เจตา ปริวชฺเชติ สปฺปสฺเสว ปทา สิโร โสมํ วิสตฺติกํ โลเก สโต สมติวตฺตติ. [๔๕๘] กาเมสฺวาทีนวํ ทิสฺวา เนกฺขมฺมํ ทฏฺุ เขมโต นิสฺสโฏ สพฺพกาเมหิ ปตฺโต เม อาสวกฺขโย"ติ อิมา คาถา อภาสิ. ตตฺถ ทฺวิปาทโกติ ยทิปิ อปาทกาทโยปิ กายา อสุจีเยว, อธิการวเสน ปน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๕.

อุกฺกฏปริจฺเฉเทน วา เอวํ วุตฺตํ. ยสฺมา วา อญฺเ อสุจิภูตาปิ กายา โลณมฺพิลาทีหิ อภิสงฺขริตฺวา มนุสฺสานํ โภชเนปิ อุปนิยนฺติ, น ปน มนุสฺสกาโย. ตสฺมา อสุจิตรสภาวมสฺส ทสฺเสนฺโต "ทฺวิปาทโก"ติ อาห. อยนฺติ ตทา อุปฏฺิตํ อิตฺถีรูปํ สนฺธายาห. อสุจีติ อสุจิเอว, น เอตฺถ กิญฺจิปิ สุจีติ อตฺโถ. ทุคฺ- คนฺโธ ปริหีรตีติ ทุคฺคนฺโธ สมาโน ปุปฺผคนฺธาทีหิ สงฺขริตฺวา ปริหรียติ. นานา- กุณปปริปูโรติ เกสาทิอเนกปฺปการกุณปภริโต. วิสฺสวนฺโต ตโต ตโตติ ปุปฺผคนฺธา- ทีหิสฺส เชคุจฺฉภาวํ ปฏิจฺฉาเทตุํ วายมนฺตานมฺปิ ตํ วายามํ นิปฺผลํ กตฺวา นวหิ ทฺวาเรหิ เขฬสิงฺฆาณิกาทีนิ โลมกูเปหิ จ เสทชลฺลิกํ วิสฺสวนฺโตเยว ปริหีรตีติ สมฺพนฺโธ. เอวํ เชคุจฺโฉปิ สมาโน จายํ กาโย กูฏาทีหิ วิย มิคาทิเก อตฺตโน รูปาทีหิ อนฺธปุถุชฺชเน วญฺเจติเยวาติ ทสฺเสนฺโต "มิคนฺ"ติอาทิมาห. ตตฺถ มิคํ นิลีนํ กูเฏนาติ ปาสวากราทินา ^๑- กูเฏน นิลีนํ ปฏิจฺฉนฺนํ กตฺวา มิคํ วิย เนสาโท. วกฺขมาโน หิ อิวสทฺโท อิธาปิ อาเนตฺวา โยเชตพฺโพ. พฬิเสเนว อมฺพุชนฺติ อมฺพุชํ มจฺฉํ อามิสพทฺเธน พฬิเสน วิย พาฬิสิโก. วานรํ วิย เลเปนาติ รุกฺขสิลาทีสุ ปกฺขิตฺเตน มกุกฏเลเปน มกฺกฏํ วิย มิคลุทฺโธ อนฺธปุถุชฺชนํ วญฺเจนฺโต พาเธนฺตีติ. เก ปน พาเธนฺตีติ อาห "รูปา สทฺทา"ติอาทิ. รูปาทโย หิ ปญฺจ กาม- โกฏฺาสา วิเสสโต วิสภาควตฺถุสนฺนิสฺสยา วิปลฺลาสูปนิสฺสเยน อโยนิโสมนสิกา เรน ปริกฺขิตฺตานํ อนฺธปุถุชฺชนานํ มโน รเมนฺโต กิเลสวตฺถุตาย อนตฺถาวหภาวโต เต พาเธนฺติ นาม. เตน วุตฺตํ "รูปา สทฺทา ฯเปฯ อิตฺถีรูปสฺมิ ทิสฺสเร"ติ. อิตฺถิคฺคหณํ เจตฺถ อธิการวเสน กตนฺติ เวทิตพฺพํ. เตเนวาห "เย เอตา อุปเสวนฺตี"ติอาทิ. ตสฺสตฺโถ:- เย ปุถุชฺชนา เอตา อิตฺถิโย รตฺตจิตฺตา ราคาภิภูต- จิตฺตา อุปโภควตฺถุสญฺาย อุปเสวนฺติ. วฑฺเฒนฺติ กฏสึ โฆรนฺติ เต ชาติอาทีหิ นิรยาทีหิ จ โฆรํ ภยานกํ อนฺธพาเลหิ อภิรมิตพฺพโต กฏสิสงฺขาตํ สํสารํ ปุนปฺปุนํ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ชาลวาการาทินา, ม. ปาสวากุราทินา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๖.

อุปฺปตฺติมรณาทินา วฑฺเฒนฺติ. เตนาห "อาจินนฺติ ปุนพฺภวนฺ"ติ. โย เจตาติ โย ปน ปุคฺคโล เอตา อิตฺถิโย ตตฺถ ฉนฺทราคสฺส วิกฺขมฺภเนน วา สมุจฺฉินฺทเนน วา อตฺตโน ปาเทน สปฺปสฺส สิรํ วิย ปริวชฺเชติ, โส สพฺพํ โลกํ วิสชิตฺวา ิตตฺตา โลเก วิสตฺติกาสงฺขาตํ ตณฺหํ สโต หุตฺวา สมติวตฺตติ. กาเมสฺวาทีนวํ ทิสฺวาติ "อฏฺิกงฺกลูปมา กามา พหุทุกฺขา พหุปายาสา"ติ- อาทินา ^๑- วตฺถุกาเมสุ กิเลสกาเมสุ อเนกาการโวการํ อาทีนวํ โทสํ ทิสฺวา. เนกฺขมฺมํ ทฏฺุ เขมโตติ กาเมหิ ภเวหิ จ นิกฺขนฺตภาวโต เนกฺขมฺมํ ปพฺพชฺชํ นิพฺพานญฺจ เขมโต อนุปทฺทวโต ทฏฺุ ทิสฺวา. สพฺพกาเมหิปิ เตภูมิกธมฺเมหิ นิสฺสโฏ วิสํยุตฺโต. สพฺเพปิ เตภูมิกา ธมฺมา กามนียฏฺเน กามา, เตหิ จ เถโร วิสํยุตฺโต. เตนาห "ปตฺโต เม อาสวกฺขโย"ติ. เอวํ เถโร อาทิโต ปญฺจหิ คาถาหิ ธมฺมํ กเถตฺวา ฉฏฺคาถาย อญฺ พฺยากาสิ. ตํ สุตฺวา สสุโร "อยํ สพฺพตฺถ อนุปลิตฺโต, น สกฺกา อิมํ กาเมสุ ปตาเรตุนฺ"ติ ยถาคตมคฺเคเนว คโต. เถโรปิ วสฺสสตปรินิพฺพุเต ภควติ อุปสมฺปทาย วีสวสฺสสติโก ปพฺยา เถโร หุตฺวา เวสาลิเกหิ วชฺชิปุตฺเตหิ อุปฺปาทิตํ สาสนสฺส อพฺพุทํ โสเธตฺวา ทุติยํ ธมฺมสงฺคีตึ สงฺคายิตฺวา "อนาคเต ธมฺมาโสกกาเล อุปฺปชฺชนกํ อพฺพุทํ โสเธหี"ติ ติสฺสมหาพฺรหฺมานํ อาณาเปตฺวา อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิ. สพฺพกามิตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา. ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย ฉกฺกนิปาตสฺส อตฺถวณฺณนา นิฏฺิตา. @เชิงอรรถ: ^๑ วินย.มหา. ๒/๔๑๗/๓๐๖ ปาจิตฺติยกณฺฑ, วินย.จูฬ. ๖/๖๕/๘๓ กมฺมกฺขนฺธก, @ม.มู. ๑๒/๒๓๔/๑๙๖ อลคทฺทูปมสุตฺต

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๑๓๓-๑๓๖. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=33&A=3051&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=3051&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=360 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=6685 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=6826 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=6826 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26