ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

หน้าที่ ๒๖๔.

๑๔. จุทฺทสกนิปาต ๓๘๑. ๑. ขทิรวนิยเรวตตฺเถรคาถาวณฺณนา จุทฺทสกนิปาเต ยทา อหนฺติอาทิกา อายสฺมโต ขทิรวนิยเรวตตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ? กามญฺจิมสฺส ๑- เถรสฺส คาถา เหฏฺา เอกกนิปาเต ๒- อาคตา, ตตฺถ ปนสฺส อตฺตโน ภาคิเนยฺเยสุ สติชนนมตฺตํ ทสฺสิตนฺติ ตสฺสา เอกกนิปาเต สงฺคโห กโต, อิมา ปน เถรสฺส ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺาย ยาว ปรินิพฺพานา ปฏิปตฺติปกาสิตา คาถา อิมสฺมึ จุทฺทสกนิปาเต สงฺคหํ อาโรปิตา. ตตฺถ อฏฺุปฺปตฺติ เหฏฺา วุตฺตาเยว. อยํ ปน วิเสโส:- เถโร กิร อรหตฺตํ ปตฺวา กาเลน กาลํ สตฺถุ ธมฺมเสนาปติปฺปภุตีนํ มหาเถรานญฺจ อุปฏฺานํ คนฺตฺวา กติปาหเมว ตตฺถ วสิตฺวา ขทิรวนเมว ปจฺจาคนฺตฺวา ผลสมาปตฺติสุเขน พฺรหฺมวิหาเรหิ จ วีตินาเมติ. เอวํ คจฺฉนฺเต กาเล ชิณฺโณ วุฑฺโฒ วโย อนุปฺปตฺโต อโหสิ. โส เอกทิวสํ พุทฺธุปฏฺานํ คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค สาวตฺถิยา อวิทูเร อรญฺเ วสิ. เตน จ สมเยน โจรา นคเร กตกมฺมา อารกฺขมนุสฺเสหิ อนุพนฺธา ปลายนฺตา เถรสฺส สมีเป คหิตภณฺฑํ ฉฑฺเฑตฺวา ปลายึสุ. มนุสฺสา อนุธาวนฺตา เถรสฺส สมีเป ภณฺฑํ ทิสฺวา เถรํ พนฺธิตฺวา "โจโร"ติ สญฺาย คเหตฺวา รญฺโ ทสฺเสสุํ "อยํ เทว โจโร"ติ. ราชา เถรํ มุญฺจาเปตฺวา "กึ ภนฺเต ตุเมฺหหิ อิทํ โจริกกมฺมํ ๓- กตํ วา โน วา"ติ ปุจฺฉิ. เถโร กิญฺจาปิ ชาติโต ปฏฺาย อตฺตนา ตาทิสํ น กตปุพฺพํ, ตํ ปพฺพชิตโต ปฏฺาย ปน อกตภาวสฺส, สพฺพโส กิเลสานํ สมุจฺฉินฺนตฺตา ตาทิสสฺส กรเณ อภพฺพตาย ปกาสนตฺถํ สมีเป ิตานํ ภิกฺขูนํ รญฺโ จ ธมฺมํ เทเสนฺโต:- @เชิงอรรถ: สี. กาจิมสฺส เถร.อ. ๑/๑๗๙(๒)/๑๖๘(นว.) สี.,อิ. โจริยํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๕.

[๖๔๕] "ยทา อหํ ปพฺพชิโต อคารสฺมา อนคาริยํ นาภิชานามิ สงฺกปฺปํ อนริยํ โทสสํหิตํ. [๖๔๖] อิเม หญฺนฺตุ วชฺฌนฺตุ ทุกฺขํ ปปฺโปนฺตุ ปาณิโน สงฺกปฺปํ นาภิชานามิ อิมสฺมึ ทีฆมนฺตเร. [๖๔๗] เมตฺตญฺจ อภิชานามิ อปฺปมาณํ สุภาวิตํ อนุปุพฺพํ ปริจิตํ ยถา พุทฺเธน เทสิตํ. [๖๔๘] สพฺพมิตฺโต สพฺพสโย สพฺพภูตานุกมฺปโก เมตฺตจิตฺตญฺจ ภาเวมิ อพฺยาปชฺฌรโต สทา. [๖๔๙] อสํหิรํ อสงฺกุปฺปํ จิตฺตํ อาโมทยามหํ พฺรหฺมวิหารํ ภาเวมิ อกาปุริสเสวิตํ. [๖๕๐] อวิตกฺกํ สมาปนฺโน สมฺมาสมฺพุทฺธสาวโก อริเยน ตุณฺหีภาเวน อุเปโต โหติ ตาวเท. [๖๕๑] ยถาปิ ปพฺพโต เสโล อจโล สุปฺปติฏฺิโต เอวํ โมหกฺขยา ภิกฺขุ ปพฺพโตว น เวธติ. [๖๕๒] อนงฺคณสฺส โปสสฺส นิจฺจํ สุจิคเวสิโน วาลคฺคมตฺตํ ปาปสฺส อพฺภมตฺตํว ขายติ. [๖๕๓] นครํ ยถา ปจฺจนฺตํ คุตฺตํ สนฺตรพาหิรํ เอวํ โคเปถ อตฺตานํ ขโณ โว มา อุปจฺจคา. [๖๕๔] นาภินนฺทามิ มรณํ นาภินนฺทามิ ชีวิตํ กาลญฺจ ปฏิกงฺขามิ นิพฺพิสํ ภตโก ยถา. [๖๕๕] นาภินนฺทามิ มรณํ นาภินนฺทามิ ชีวิตํ กาลญฺจ ปฏิกงฺขามิ สมฺปชาโน ปติสฺสโต. [๖๕๖] ปริจิณฺโณ มยา สตฺถา กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ โอหิโต ครุโก ภาโร ภวเนตฺติ สมูหตา.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๖.

[๖๕๗] ยสฺส จตฺถาย ปพฺพชิโต อคารสฺมา อนคาริยํ โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต สพฺพสํโยชนกฺขโย. [๖๕๘] สมฺปาเทถปฺปมาเทน เอสา เม อนุสาสนี หนฺทาหํ ปรินิพฺพิสฺสํ วิปฺปมุตฺโตมฺหิ สพฺพธี"ติ อิมา คาถา อภาสิ. ตตฺถายํ อนุปุพฺพปทวณฺณนา:- อิมสฺมึ ทีฆมนฺตเรติ ยทา อหํ ปพฺพชิโตมฺหิ, ตโต ปฏฺาย อยญฺจ เม จริมกาโล, เอตสฺมึ ทีฆมนฺตเร กาเล "อิทํ มยฺหํ โหตู"ติ อภิชฺฌาวเสน วา "อิเม สตฺตา หญฺนฺตู"ติอาทินา พฺยาปาทวเสน วา อนริยํ โทสสํหิตํ สงฺกปฺปํ นาภิชานามีติ โยชนา. เมตฺตญฺจ อภิชานามีติ มิชฺชติ สินิยฺหติ เอตายาติ เมตฺตา, อพฺยาปาโท. เมตฺตา เอติสฺสา อตฺถีติ เมตฺตา, เมตฺตาภาวนา เมตฺตาพฺรหฺมวิหาโร, ตํ เมตฺตํ. จสทฺเทน กรณํ มุทิตํ อุเปกฺขญฺจาติ อิตรพฺรหฺมวิหาเร สงฺคณฺหาติ. อภิชานามีติ อภิมุขโต ชานามิ. อธิคตํ หิ ฌานํ ปจฺจเวกฺขโต ปจฺจเวกฺขณาณสฺส อภิมุขํ โหติ. กีทิสนฺติ อาห "อปฺปมาณนฺ"ติอาทิ. ตํ หิ ยถา พุทฺเธน ภควตา เทสิตํ, ตถา อโนทิสฺสกผรณวเสน อปริมาณสตฺตารมฺมณตาย อปฺปมาณํ. ปคุณพลวภาวาปาทเนน ๑- สุฏฺุ ภาวิตตฺตา สุภาวิตํ. ปมํ เมตฺตา, ตโต กรุณา, ตโต มุทิตา, ปจฺฉา อุเปกฺขาติ เอวํ อนุปุพฺพํ อนุกฺกเมน ปริจิตํ อาเสวิตํ, พหุลีกตํ อภิชานามีติ โยชนา. สพฺเพสํ สตฺตานํ มิตฺโต, สพฺเพ วา เต มยฺหํ มิตฺตาติ สพฺพมิตฺโต. เมตฺตํ หิ ภาเวนฺโต สตฺตานํ ปิโย โหติ. สพฺพสโขติ เอตฺถาปิ เอเสว นโย. สพฺพภูตา- นุกมฺปโกติ สพฺพสตฺตานํ อนุคฺคณฺหนโก. ๒- เมตฺตาจิตฺตญฺจ ภาเวมีติ เมตฺตาย สหิตํ สมฺปยุตฺตํ จิตฺตํ วิเสสโต ภาเวมิ วฑฺเฒมิ, ปกาเสมิ วา อกเถนฺเตปิ ภาวนาย @เชิงอรรถ: อิ. ปคุณพลภาวาปทาเนน สี.,อิ. อนุคฺคณฺหณโก

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๗.

อุกฺกํสคตภาวโต. "เมตฺตํ จิตฺตญฺจ ภาเวมี"ติ วา ปาโ. ตสฺสตฺโถ เหฏฺา วุตฺตนโยว. อพฺยาปชฺฌรโตติ อพฺยาปชฺเฌ สตฺตานํ หิตูปสํหาเร อภิรโต. สทาติ สพฺพกาลํ, เตน ตตฺถ สาตจฺจกิริยํ ๑- ทสฺเสติ. อสํหิรนฺติ น สํหิรํ, อาสนฺนปจฺจตฺถิเกน ราเคน อนากฑฺฒนิยํ. อสงฺกุปฺปนฺติ น กุปฺปํ, ทูรปจฺจตฺถิเกน พฺยาปาเทน อโกปิยํ, เอวํภูตํ กตฺวา มม เมตฺตจิตฺตํ อาโมทยามิ อภิปฺปโมทยามิ พฺรหฺมวิหารํ ภาเวมิ. อกาปุริสเสวิตนฺติ กาปุริเสหิ นีจชเนหิ อเสวิตํ, อกาปุริเสหิ วา อริเยหิ ๒- พุทฺธาทีหิ เสวิตํ พฺรหฺมํ เสฏฺ นิทฺโทสํ เมตฺตาทิวิหารํ ภาเวมิ วฑฺเฒมีติ อตฺโถ. เอวํ อตฺตุทฺเทสวเสน ปญฺจหิ คาถาหิ อตฺตโน ปฏิปตฺตึ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ตํ อญฺาปเทเสน ทสฺเสนฺโต "อวิตกฺกนฺ"ติอาทินา จตสฺโส คาถา อภาสิ. ตตฺถ อวิตกฺกํ สมาปนฺโนติ วิตกฺกวิรหิตํ ทุติยาทิฌานํ สมาปนฺโน, เอเตน เถโร พฺรหฺม- วิหารภาวนาย อญฺาปเทเสน อตฺตนา ทุติยาทิฌานาธิคมมาห. ยสฺมา ปนายํ เถโร ตเมว ฌานํ ปาทกํ กตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา เอกาสเนเนว อรหตฺตํ คณฺหิ, ตสฺมา ตมตฺถํ อญฺาปเทเสเนว ทสฺเสนฺโต "อวิตกฺกํ สมาปนฺโน"ติ วตฺวา "สมฺมาสมฺพุทฺธสาวโก. อริเยน ตุณฺหีภาเวน, อุเปโต โหติ ตาวเท"ติ อาห. ตตฺถ วจีสงฺขาราภาวโต อวิตกฺกาวิจารา สมาปตฺติ "อริโย ตุณฺหีภาโว"ติ วทนฺติ. "สนฺนิปติตานํ โว ภิกฺขเว ทฺวยํ กรณียํ ธมฺมี วา กถา อริโย วา ตุณฺหีภาโว"ติ ๓- ปน วจนโต ยา กาจิ สมาปตฺติ อริโย ตุณฺหีภาโว นาม. อิธ ปน จตุตฺถชฺฌานิกา อคฺคผลสมาปตฺติ อธิปฺเปตา. อิทานิ ตสฺสาธิคตตฺตา โลกธมฺเมหิ อกมฺปนียตํ อุปมาย ปกาเสนฺโต"ยถาปิ ปพฺพโต"ติ คาถมาห. ตตฺถ ยถาปิ ปพฺพโต เสโลติ ยถา สิลามโย เอกฆนเสโล ปพฺพโต, ๔- น ปํสุปพฺพโต น มิสฺสกปพฺพโตติ อตฺโถ. อจโล สุปฺปติฏฺิโตติ @เชิงอรรถ: สี.,อิ. สพฺพกิริยํ สี.,อิ. อกาปุริเสหิ อริเยหิ @ ม.มู. ๑๒/๒๗๓/๒๓๕ ปาสราสิสุตฺต สี.,อิ. เอกฆนสิลาปพฺพโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๘.

สุฏฺุ ปติฏฺิตมูโล ปกติวาเตหิ อจโล อกมฺปนีโย โหติ, ตสฺมา อรหตฺตํ นิพฺพานญฺจ เอวํ โมหกฺขยา ภิกฺขุ, ปพฺพโตว น เวธตีติ โมหสฺส อนวเสสปฺปหานา, โมหมูลกตฺตา จ สพฺพากุสลานํ ปหีนสพฺพากุสโล ๑- ภิกฺขุ ยถา โส ปพฺพโต ปกติวาเตหิ, เอวํ โลกธมฺเมหิ น เวธติ น กมฺปติ, โมหกฺขโยติ วา ยสฺมา อรหตฺตํ นิพฺพานญฺจ วุจฺจติ, ตสฺมา โมหกฺขยาติ โมหกฺขยสฺส เหตุ นิพฺพานสฺส อรหตฺตสฺส จ อธิคตตฺตา จตูสุ อริยสจฺเจสุ สุปฺปติฏฺิโต อสมาปนฺนกาเลปิ ปพฺพโต วิย น เวธติ, ปเคว สมาปนฺนกาเลติ อธิปฺปาโย. อิทานิ ปาปํ นาเมตํ อสุจิสีโล เอว สมาจรติ, น จ สุจิสีโล, สุจิสีลสฺส ปน ตํ อณุมตฺตมฺปิ ภาริยํ หุตฺวา อุปฏฺาตีติ ทสฺเสนฺโต "อนงฺคณสฺสา"ติอาทิ- คาถมาห. ตสฺสตฺโถ:- ราคาทิองฺคณาภาวโต อนงฺคณสฺส สพฺพกาลํ สุจิอนวชฺชธมฺเม เอว คเวสนฺตสฺส สปฺปุริสสฺส วาลคฺคมตฺตํ เกสคฺคมตฺตํ ปาปสฺส เลสมตฺตมฺปิ สกลํ โลกธาตุํ ผริตฺวา ิตํ อพฺภมตฺตํ หุตฺวา อุปฏฺาติ, ตสฺมา น เอวรูเป กมฺเม มาทิสา อาสงฺกิตพฺพาติ อธิปฺปาโย. ยสฺมา นิกฺกิเลเสสุปิ อนฺธพาลา เอวรูเป อปวาเท สมุฏฺาเปนฺติ, ตสฺมา อตฺถกาเมหิ สกฺกจฺจํ อตฺตา รกฺขิตพฺโพติ โอวาทํ เทนฺโต "นครํ ยถา"ติอาทิคาถมาห. ตสฺสตฺโถ:- ยถา ปน ปจฺจนฺตนครวาสีหิ มนุสฺเสหิ ปจฺจนฺตํ นครํ ทฺวารปาการาทีนิ ถิรานิ กโรนฺเตหิ สอนฺตรํ, อุทฺทาปปริขาทีนิ ถิรานิ กโรนฺเตหิ สพาหิรนฺติ สนฺตรพาหิรํ คุตฺตํ กริยติ, เอวํ ตุเมฺหหิปิ สตึ อุปฏฺเปตฺวา อชฺฌตฺติกานิ ฉ ทฺวารานิ ปิทหิตฺวา ทฺวารรกฺขิตํ สตึ อวิสฺสชฺเชตฺวา ยถา คยฺหมานานิ พาหิรานิ ฉ อายตนานิ อชฺฌตฺติกานิ อุปฆาตาย สํวตฺตนฺติ, ตถา อคฺคหเณน ตานิปิ ถิรานิ กตฺวา เตสํ อปฺปเวสาย ทฺวารรกฺขิตํ สตึ อปฺปหาย วิจรนฺตา อตฺตานํ โคเปถ. กสฺมา? ขโณ โว มา อุปจฺจคา. โย หิ เอวํ อตฺตานํ น โคเปติ, ตํ ปุคฺคลํ พุทฺธุปฺปาทกฺขโณ @เชิงอรรถ: สี.,อิ. สพฺพากุสลานํ ปหีนตฺตา ปหีน....

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๙.

มนุสฺสตฺตภาวกฺขโณ มชฺฌิมเทเส อุปฺปตฺติกฺขโณ สมฺมาทิฏฺิยา ปฏิลทฺธกฺขโณ ฉนฺนํ อายตนานํ อเวกลฺลกฺขโณติ สพฺโพปิ อยํ ขโณ อติกฺกมติ, โส ขโณ ตุเมฺห มา อติกฺกมตูติ. เอวํ เถโร อิมาย คาถาย สราชิกํ ปริสํ ภิกฺขู จ โอวทิตฺวา ปุน มรเณ ชีวิเต จ อตฺตโน สมจิตฺตตํ กตกิจฺจตญฺจ ปกาเสนฺโต "นาภินนฺทามิ มรณนฺ"ติอาทิ- มาห. ตํ เหฏฺา วุตฺตตฺถเมว. ๑- เอวํ ปน วตฺวา อตฺตโน ปรินิพฺพานกาลํ อุปฏฺิตํ ทิสฺวา สงฺเขเปเนว เนสํ โอวาทํ ทตฺวา ปรินิพฺพานํ ปเวเทนฺโต โอสานคาถมาห. ตตฺถ สมฺปาเทถปฺ- ปมาเทนาติ สมฺปาเทตพฺพํ ทานสีลาทึ อปฺปมาเทน สมฺปาเทถ, ทิฏฺิธมฺมิก- สมฺปรายิกปเภเท คหฏฺวตฺเต สีลานุรกฺขเณ สมถอนุโยเค วิปสฺสนาภาวนาย จ อปฺปมตฺตา โหถ. เอสา เม อนุสาสนีติ ทานสีลาทีสุ น ปมชฺชถาติ เอสา มม อนุสิฏฺิ โอวาโท. เอวํ สิขาปตฺตํ ปรหิตปฏิปตฺตึ ทีเปตฺวา อตฺตหิตปฏิปตฺติยาปิ มตฺถกํ คณฺหนฺโต "หนฺทาหํ ปรินิพฺพิสฺสํ, วิปฺปมุตฺโตมฺหิ สพฺพธี"ติ อาห. ตตฺถ วิปฺปมุตฺโตมฺหิ สพฺพธีติ สพฺพโส กิเลเสหิ ภเวหิ จ วิปฺปมุตฺโต อมฺหิ, ตสฺมา เอกํเสน ปรินิพฺพายิสฺสามีติ. เอวํ ปน วตฺวา อากาเส ปลฺลงฺเกน นิสินฺโน เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา ปชฺชลนฺโต อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิ. ขทิรวนิยเรวตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺิตา. @เชิงอรรถ: เถร.อ. ๒/๓๗๗(๑)/๓๐๘ สงฺกิจฺจตฺเถรคาถา (สฺยา)

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๒๖๔-๒๖๙. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=33&A=6063&modeTY=1&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=6063&modeTY=1&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=381              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=7214              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7365              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7365              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]