ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

หน้าที่ ๒๗๐.

๓๘๒. ๒. โคทตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา ยถาปิ ภทฺโท อาชญฺโญติอาทิกา อายสฺมโต โคทตฺตตฺเถรสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินิตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ สตฺถวาหกุเล นิพฺพตฺโต โคทตฺโตติ นาเมน วยปฺปตฺโต ปิตริ กาลงฺกเต กุฏุมฺพํ สณฺฐเปนฺโต ปญฺจหิ สกฏสเตหิ ภณฺฑํ อาทาย อปราปรํ สญฺจริตฺวา วาณิชฺเชน ชีวิกํ ๑- กปฺเปติ, ยถาวิภวํ ปุญฺญานิปิ กโรติ. โส เอกทิวสํ อนฺตรามคฺเค ธุเร ยุตฺตโคเณ วหิตุํ อสกฺโกนฺเต ปติเต มนุสฺเสสุ ตํ วุฏฺฐาเปตุํ อสกฺโกนฺเตสุ สยเมว คนฺตฺวา ตํ นงฺคุฏฺเฐ คาฬฺหํ วิชฺฌิ. โคโณ "อยํ อสปฺปุริโส มม พลาพลํ อชานนฺโต คาฬฺหํ วิชฺฌตี"ติ กุทฺโธ มนุสฺสวาจาย "โภ โคทตฺต อหํ เอตฺตกํ กาลํ อตฺตโน พลํ อนิคุหนฺโต ตุยฺหํ ภารํ วหึ, อชฺช ปน อสมตฺถภาเวน ปติตํ มํ อติวิย พาธสิ, โหตุ, อิโต จวิตฺวา นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน ตํ พาเธตุํ สมตฺโถ ปฏิสตฺตุ ภเวยฺยนฺ"ติ ปตฺถนานุรูเปน อกฺโกสิ. ตํ สุตฺวา โคทตฺโต "เอวํ นาม สตฺเต พาเธตฺวา กึ อิมาย ชีวิกายา"ติ สํเวคชาโต สพฺพํ วิภวํ ปหาย อญฺญตรสฺส มหาเถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต น จิรสฺเสว อรหตฺตํ ปตฺวา สมาปตฺติสุเขน วีตินาเมนฺโต เอกทิวสํ อตฺตโน สนฺติกํ อุปคตานํ คหฏฺฐปพฺพชิตานํ อริยคณานํ โลกธมฺเม อารพฺภ ธมฺมํ กเถนฺโต:- [๖๕๙] "ยถาปิ ภทฺโท อาชญฺโญ ธุเร ยุตฺโต ธุรสฺสโห มถิโต อติภาเรน สํยุตฺตํ ๒- นาติวตฺตติ. [๖๖๐] เอวํ ปญฺญาย เย ติตฺตา สมุทฺโท วารินา ยถา น ปเร อติมญฺญนฺติ อริยธมฺโมว ปาณินํ. @เชิงอรรถ: ม. ชีวิตเมว ฉ.ม. สํยุคํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗๑.

[๖๖๑] กาเล กาลวสํ ปตฺตา ภวาภววสํ คตา นรา ทุกฺขํ นิคจฺฉนฺติ เตธ ๑- โสจนฺติ มาณวา. [๖๖๒] อุนฺนตา สุขธมฺเมน ทุกฺขธมฺเมน โวนตา ๒- ทฺวเยน พาลา หญฺญนฺติ ยถาภูตํ อทสฺสิโน. [๖๖๓] เย จ ทุกฺเข สุขสฺมิญฺจ มชฺเฌ สิพฺพินิมจฺจคู ฐิตา เต อินฺทขีโลว น เต อุนฺนตโอนตา. [๖๖๔] น เหว ลาเภ นาลาเภ น ยเส น จ กิตฺติยา น นินฺทายํ ปสํสาย น เต ทุกฺเข สุขมฺหิ จ. [๖๖๕] สพฺพตฺถ เต น ลิมฺปนฺติ อุทพินฺทุว โปกฺขเร สพฺพตฺถ สุขิตา ธีรา สพฺพตฺถ อปราชิตา. [๖๖๖] ธมฺเมน จ อลาโภ โย โย จ ลาโภ อธมฺมิโก อลาโภ ธมฺมิโก เสยฺโย ยญฺเจ ลาโภ อธมฺมิโก. [๖๖๗] ยโส จ อปฺปพุทฺธีนํ วิญฺญูนํ อยโส จ โย อยโสว เสยฺโย วิญฺญูนํ น ยโส อปฺปพุทฺธินํ. [๖๖๘] ทุมฺเมเธหิ ปสํสา จ วิญฺญูหิ ครหา จ ยา ครหาว เสยฺโย วิญฺญูหิ ยญฺเจ พาลปฺปสํสนา. [๖๖๙] สุขญฺจ กามมยิกํ ทุกฺขญฺจ ปวิเวกิยํ ปวิเวกทุกฺขํ เสยฺโย ยญฺเจ กามมยํ สุขํ. [๖๗๐] ชีวิตญฺจ อธมฺเมน ธมฺเมน มรณญฺจ ยํ มรณํ ธมฺมิกํ เสยฺโย ยญฺเจ ชีเว อธมฺมิกํ. [๖๗๑] กามโกปปฺปหีนา เย สนฺตจิตฺตา ภวาภเว จรนฺติ โลเก อสิตา นตฺถิ เตสํ ปิยาปิยํ. @เชิงอรรถ: ปาลิ. เต จ ฉ.ม. โจนตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗๒.

[๖๗๒] ภาวยิตฺวาน โพชฺฌงฺเค อินฺทฺริยานิ พลานิ จ ปปฺปุยฺย ปรมํ สนฺตึ ปรินิพฺพนฺตินาสวา"ติ อิมา คาถา อภาสิ. ตตฺถ อาชญฺโญติ อุสภาชานีโย. ๑- ธุเร ยุตฺโตติ สกฏธุเร โยชิโต. ธุรสฺสโหติ ธุรวาโห. คาถาสุขตฺถํ เจตฺถ ทฺวิสการโต ๒- นิทฺเทโส กโต, สกฏภารํ วหิตุํ สมตฺโถติ อตฺโถ. มถิโต อติภาเรนาติ อติภาเรน ครุภาเรน ปีฬิโต. "มทฺทิโต"ติปิ ปาลิ, โส เอวมตฺโถ. สํยุตฺตนฺติ อตฺตโน ขนฺเธ ฐปิตํ ยุคํ นาติวตฺตติ น อติกฺกาเมติ, สมฺมา โย อุทฺธริตฺวา ๓- ธุรํ ฉฑฺเฑตฺวา น ติฏฺฐติ. เอวนฺติ ยถา โส โธรโยฺห อตฺตโน ภทฺราชานียตาย อตฺตโน ธีรวีรตาย อตฺตโน ภารํ นาติวตฺตติ น ปริจฺจชติ, เอวํ เย วารินา วิย มหาสมุทฺโท โลกิยโลกุตฺตราย ปญฺญาย ติตฺตา ธาตา ปริปุณฺณา, เต ปเร นิหีนปญฺเญ น อติมญฺญนฺติ, น ปริภวนฺติ, ตตฺถ การณมาห "อริยธมฺโมว ปาณินนฺ"ติ, ปาณินํ สตฺเตสุ อยํ อริยานํ ธมฺโม ยทิทํ เตสํ ปญฺญาย ปาริปูรึ คตตฺตา ลาภาทินา อตฺตานุกฺกํสนํ วิย อลาภาทินา ปเรสํ อวมฺภนํ. เอวํ ปญฺญาปาริปูริยา อริยานํ สุขวิหารํ ทสฺเสตฺวา ตทภาวโต อนริยานํ ทุกฺขวิหารํ ทสฺเสตุํ "กาเล"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ กาเลติ ลาภาลาภาทินา สมงฺคีภูต- กาเล. กาลวสํ ปตฺตาติ ลาภาทิกาลสฺส จ วสํ อุปคตา, ลาภาทินา โสมนสฺสิตา อลาภาทินา จ โทมนสฺสิตาติ อตฺโถ. ภวาภววสํ คตาติ ภวสฺส อภวสฺส จ วสํ อุปคตา วุฑฺฒิหานิโย อนุวตฺตนฺตา เต. นรา ทุกฺขํ นิคจฺฉนฺติ, เตธ โสจนฺติ มาณวาติ เต นรา "มาณวา"ติ ลทฺธนามา สตฺตา ลาภาลาภาทิวเสน วุฑฺฒิหานิ- วเสน อนุโรธปฏิวิโรธํ อาปนฺนา อิธโลเก โสจนฺติ ปรโลเก จ นิรยาทิทุกฺขํ คจฺฉนฺติ ปาปุณนฺตีติ อตฺโถ. @เชิงอรรถ: ๑สี.,อิ. อุสภาชาเนยฺโย สี. ทีฆรการโก สี.,อิ. อุกฺกาเมตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗๓.

"อุนฺนตา"ติอาทินาปิ โลกธมฺมวเสน สตฺตานํ อนตฺถปฺปตฺติเมว ทสฺเสติ. ตตฺถ อุนฺนตา สุขธมฺเมนาติ สุขเหตุนา สุขปจฺจเยน โภคสมฺปตฺติอาทินา อุนฺนตึ คตา, โภคมทาทินา มตฺตาติ อตฺโถ. ทุกฺขธมฺเมน โวนตาติ ทุกฺขเหตุนา ทุกฺขปจฺจเยน โภควิปตฺติอาทินา นิหีนตํ คตา ทาลิทฺทิยาทินา กาปญฺญตฺตํ ๑- ปตฺตา. ทฺวเยนาติ ยถาวุตฺเตน อุนฺนติโอนติทฺวเยน ลาภาลาภาทิทฺวเยน วา ๒- พาลปุถุชฺชนา หญฺญนฺติ, อนุโรธปฏิวิโรธวเสน วิพาธิยนฺติ ปีฬิยนฺติ. กสฺมา? ยถาภูตํ อทสฺสิโน ยสฺมา เต ธมฺมสภาวํ ยาถาวโต นพฺภญฺญํสุ, ปริญฺญาตกฺขนฺธา ปหีนกิเลสา จ น โหนฺติ, ตสฺมาติ อตฺโถ. "ยถาภูตํ อทสฺสนา"ติปิ ปฐนฺติ, อทสฺสนเหตูติ อตฺโถ. เย จ ทุกฺเข สุขสฺมิญฺจ, มชฺเฌ สิพฺพินิมจฺจคูติ เย ปน อริยา ทุกฺขเวทนาย สุขเวทนาย มชฺฌตฺตตาเวทนาย จ ตปฺปฏิพทฺธํ ฉนฺทราคภูตํ สิพฺพินึ ตณฺหํ อคฺค- มคฺคาธิคเมน อจฺจคู อติกฺกมึสุ, เต อินฺทขีโล วิย วาเตหิ โลกธมฺเมหิ อสมฺปกมฺปิยา ฐิตา, น เต อุนฺนตโอนตา, กทาจิปิ อุนฺนตา วา โอนตา วา น โหนฺติ สพฺพโส อนุนยปฏิฆาภาวโต. เอวํ เวทนาธิฏฺฐานํ อรหโต อนุปเลปํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ โลกธมฺเม วิภชิตฺวา สพฺพตฺถกเมวสฺส อนุปเลปํ ทสฺเสนฺโต "น เหวา"ติอาทิมาห. ตตฺถ ลาเภติ จีวราทีนํ ปจฺจยานํ ปฏิลาเภ. อลาเภติ เตสํเยว อปฺปฏิลาเภ อปคเม. น ยเสติ ปริวารหานิยํ อกิตฺติยญฺจ. กิตฺติยาติ ปรมฺมุขา กิตฺตเน ปตฺถฏยสตายํ. นินฺทายนฺติ สมฺมุขา ครหายํ. ปสํสายนฺติ ปจฺจกฺขโต คุณาภิตฺถวเน. ทุกฺเขติ ทุกฺเข อุปฺปนฺเน. สุเขติ เอตฺถาปิ เอเสว นโย. สพฺพตฺถาติ สพฺพสฺมึ ยถาวุตฺเต อฏฺฐวิเธปิ โลกธมฺเม, สพฺพตฺถ วา รูปาทิเก วิสเย เต ขีณาสวา น ลิมฺปนฺติ สพฺพโส ปหีนกิเลสตฺตา. ยถา กึ? อุทพินฺทุว โปกฺขเร ยถา กมลทเล ชลพินฺทุ อลฺลียิตฺวา ฐิตมฺปิ เตน น ลิมฺปติ, ชลพินฺทุนา จ ๓- กมลทลํ, อญฺญทตฺถุ วิสํสฏฺฐเมว, เอวเมเตปิ อุปฏฺฐิเต ลาภาทิเก, อาปาถคเต @เชิงอรรถ: ม. การุญฺญตํ สี. ลาภาลาภาทิวเสน วา,อิ. ลาภาลาภทฺวเยน วา @ สี.,อิ. ชลพินฺทุว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗๔.

รูปาทิอารมฺมเณ จ วิสํสฏฺฐา เอว. ตโต เอว ธีรา ปณฺฑิตา สพฺพตฺถ ลาภาทีสุ ญาณมุเขน ปิยนิมิตฺตานํ โสกาทีนญฺจ อภาวโต สุขิตา ลาภาทีหิ จ อนภิภวนียโต สพฺพตฺถ อปราชิตาว โหนฺติ. อิทานิ ลาภาลาภาทีสุ เสยฺยํ นิทฺธาเรตฺวา ทสฺเสนฺโต "ธมฺเมนา"ติอาทิมาห. ตตฺถ ธมฺเมน จ อลาโภ โยติ โย ธมฺมํ รกฺขนฺตสฺส ตํนิมิตฺตํ อลาโภ ลาภาภาโว ลาภหานิ, โย จ ลาโภ อธมฺมิโก อธมฺเมน อญฺญาเยน พุทฺธปฏิกุฏฺเฐน วิธินา อุปฺปนฺโน, เตสุ ทฺวีสุ อลาโภ ธมฺมิโก ธมฺมาวโห เสยฺโย, ยาทิสํ ลาภํ ปริวชฺชนฺตสฺส อกุสลา ธมฺมา ปริหายนฺติ, กุสลา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ, ตาทิโส อลาโภ ปาสํสตโร อตฺถาวโห. ยญฺเจ ลาโภ อธมฺมิโกติ โย ลาโภ อธมฺเมน อุปฺปนฺโน, โส น เสยฺโยติ อธิปฺปาโย. ยโส จ อปฺปพุทฺธีนํ, วิญฺญูนํ อยโส จ โยติ โย อปฺปพุทฺธีนํ ทุปฺปญฺญานํ วเสน ปุคฺคลสฺส ยโส ลพฺภติ, โย จ วิญฺญูนํ ปณฺฑิตานํ วเสน อยโส ยสหานิ. อิเมสุ ทฺวีสุ อยโสว เสยฺโย วิญฺญูนํ. เต หิสฺส ยถา อกุสลา ธมฺมา ปริหายนฺติ, กุสลา ธมฺมา อภิวฑฺฒนฺติ, เอวํ ยสหานึ อิจฺเฉยฺยุํ, ตถา จ สพฺพชาติโก ๑- ตํ อคุณํ ปหาย คุเณ ปติฏฺเฐยฺย. น ยโส อปฺปพุทฺธีนนฺติ ทุปฺปญฺญานํ วเสน ยโส เสยฺโย น โหติ, เต หิ อภูตคุณาภิพฺยาหารวเสนาปิ นํ อุปฺปาเทยฺยุํ, โส จสฺส อิธ เจว วิญฺญูครหาทินา สมฺปราเย จ ทุคฺคติยํ ทุกฺขปริกฺกิเลสาทินา อนตฺถาวโห. เตนาห ภควา "ลาโภ สิโลโก สกฺกาโร, มิจฺฉาลทฺโธ จ โย ยโส"ติ ๒- "สกฺกาโร กาปุริสํ หนฺตี"ติ ๓- จ. ทุมฺเมเธหีติ นิปฺปญฺเญหิ. ยญฺเจ พาลปฺปสํสนาติ พาเลหิ อวิทฺทสูหิ ยา นาม ปสํสนา. @เชิงอรรถ: สี.,อิ. ทพฺพชาติโก ขุ.สุตฺต. ๒๕/๔๔๑/๔๑๖ ปธานสุตฺต @ วินย.จูฬ. ๗/๓๓๕/๑๒๓ สํฆเภทกฺขนฺธก, องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๖๘/๘๔ เทวทตฺตสุตฺต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗๕.

กามมยิกนฺติ วตฺถุกามมยํ, กามคุเณ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ. ทุกฺขญฺจ ปวิเวกิยนฺติ ปวิเวกโต นิพฺพตฺตํ กายกิลมถวเสน ปวตฺตํ วิสมาสนุปตาปาทิเหตุกํ กายิกํ ทุกฺขํ, ตํ ปน นิรามิสวิวฏฺฏูปนิสฺสยตาย วิญฺญูนํ ปาสํสา. เตน วุตฺตํ "ปวิเวกทุกฺขํ เสยฺโย"ติ. ชีวิตญฺจ อธมฺเมนาติ อธมฺเมน ชีวิกกปฺปนํ ชีวิตเหตุ อธมฺมจรณํ. ธมฺเมน มรณํ นาม "อิมํ นาม ปาปํ อกโรนฺตํ ตํ มาเรสฺสามี"ติ เกนจิ วุตฺเต มาเรนฺเตปิ ตสฺมึ ปาปํ อกตฺวา ธมฺมํ อวิโกเปนฺตสฺส ธมฺมเหตุมรณํ ธมฺมิกํ เสยฺโยติ ตาทิสํ มรณํ ธมฺมโต อนเปตตฺตา ธมฺมิกํ สคฺคสมฺปาปนโต นิพฺพานุปนิสฺสยโต จ วิญฺญูนํ ปาสํสตรํ. ตถา หิ วุตฺตํ:- "จเช ธนํ องฺควรสฺส เหตุ องฺคํ จเช ชีวิตํ รกฺขมาโน องฺคํ ธนํ ชีวิตญฺจาปิ สพฺพํ จเช นโร ธมฺมมนุสฺสรนฺโต"ติ. ๑- ยญฺเจ ชีเว อธมฺมิกนฺติ ปุริโส ยํ ธมฺมโต อเปตํ ชีวิกํ ชีเวยฺย, ๒- ตํ น เสยฺโย วิญฺญูหิ ครหิตตฺตา อปายสมฺปาปนโต จาติ อธิปฺปาโย. อิทานิ ยถาวุตฺตํ ขีณาสวานํ อนุปเลปํ การณโต ทสฺเสนฺโต "กามโกปปฺปหีนา "อาทิคาถมาห. ตตฺถ กามโกปปฺปหีนาติ อริยมคฺเคน สพฺพโสว ปหีนา อนุโรธปฏิวิโรธา. สนฺตจิตฺตา ภวาภเวติ ขุทฺทเก เจว มหนฺเต จ ภเว อนวเสสปหีนกิเลสปริฬาหตาย วูปสนฺตจิตฺตา. โลเกติ ขนฺธาทิโลเก. อสิตาติ ตณฺหาทิฏฺฐินิสฺสยวเสน อนิสฺสิตา. @เชิงอรรถ: ขุ.ชา. ๒๘/๓๘๒/๑๔๗ มหาสุตโสมชาตก (สฺยา) สี. กปฺเปยฺย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗๖.

นตฺถิ เตสํ ปิยาปิยนฺติ เตสํ ขีณาสวานํ กตฺถจิ ลาภาทิเก รูปาทิวิสเย จ ปิยํ วา อปิยํ วา นตฺถิ, ตํนิมิตฺตานํ กิเลสานํ สพฺพโส สมุจฺฉินฺนตฺตา. อิทานิ ยาย ภาวนาย เต เอวรูปา ชาตา, ตํ ทสฺเสตฺวา อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา เทสนาย กูฏํ คณฺหนฺโต "ภาวยิตฺวานา"ติ โอสานคาถมาห. ตตฺถ ปปฺปุยฺยาติ ปาปุณิตฺวา. เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมว. อิมา เอว จ คาถา เถรสฺส อญฺญาพฺยากรณาปิ อเหสุํ. โคทตฺตตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย จุทฺทสกนิปาตสฺส อตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๒๗๐-๒๗๖. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=33&A=6198&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=6198&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=382              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=7242              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7395              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7395              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]