บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๓๖

๑๐ สญฺชีวชาตกํ อสนฺตํ โย ปคฺคณฺหาตีติ อิทํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต อชาตสตฺตุสฺส รญฺโ อสนฺตํ สมฺปคฺคหํ อารพฺภ กเถสิ ฯ โส หิ พุทฺธานํ ปฏิกณฺฏกภูเต ทุสฺสีเล ปาปธมฺเม เทวทตฺเต ปสีทิตฺวา ตํ อสนฺตํ อสปฺปุริสํ ปคฺคยฺห ตสฺส สกฺการํ กริสฺสามีติ พหุํ ธนํ ปริจฺจชิตฺวา คยาสีเส วิหารํ กาเรตฺวา ตสฺส วจนํ คเหตฺวา ปิตรํ ธมฺมราชานํ โสตาปนฺนํ อริยสาวกํ ฆาเตตฺวา อตฺตโน โสตาปตฺติมคฺคสฺส อุปนิสฺสยํ ฉินฺทิตฺวา มหาวินาสํ ปตฺโต ฯ โส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๑.

หิ เทวทตฺโต ปวึ ปวิฏฺโติ สุตฺวา กจฺจิ นุ โข มมฺปิ ปวี คิเลยฺยาติ ภีตตสิโต รชฺชสุขํ น ลภติ สยเน อสฺสาทํ น วินฺทติ ติพฺพการณาภิตุนฺโน เปโต วิย กมฺปมาโน วิจรติ ฯ โส ปวึ คิลมานํ วิย อวีจิชาลํ นิกฺขมนฺตํ วิย อตฺตานํ อาทิตฺตาย โลหปวิยา อุตฺตานํ นิปชฺชาเปตฺวา อยสูเลหิ โกฏฺฏิยมานํ วิย จ สมนุปสฺสิ ฯ เตนสฺส ปหฏกุกฺกุฏสฺเสว มุหุตฺตมฺปิ กมฺปมานสฺส อวฏฺานํ นาม นาโหสิ ฯ สมฺมาสมฺพุทฺธํ ปสฺสิตุกาโม ขมาเปตุกาโม ปญฺหํ ปุจฺฉิตุกาโม อโหสิ อตฺตโน ปน อปราธมหนฺตตาย อุปสงฺกมิตํ น สกฺโกติ ฯ อถสฺส ราชคหนคเร กตฺติกรตฺติวาเร สมฺปตฺเต เทวนคเร วิย อลงฺกเต มหาตเล อมจฺจคณปริวุตสฺส กาญฺจนาสเน นิสินฺนสฺส ชีวกํ โกมารภจฺจํ อวิทูเร นิสินฺนํ ทิสฺวา เอตทโหสิ ชีวกํ คเหตฺวา สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สนฺติกํ คมิสฺสามิ น โข ปน สกฺกา มยา อุชุกเมว คนฺตุํ อหํ สมฺม ชีวก สยํ คนฺตุํ น สกฺโกมิ เอหิ มํ สตฺถุ สนฺติกํ เนหีติ อเนกปริยาเยนสฺส รตฺติสมฺปทํ วณฺเณตฺวา กึ นุ โข อชฺช มยํ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา ปยิรูปาเสยฺยาม ยนฺโน ปยิรูปาสตํ จิตฺตํ ปสีเทยฺยาติ วกฺขามิ ตํ สุตฺวา อมจฺจา อตฺตโน สตฺถารานํ วณฺณํ กเถสฺสนฺติ ชีวโกปิ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส วณฺณํ กเถสฺสติ อถ นํ คเหตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ คจฺฉิสฺสามีติ ฯ โส ปญฺจหิ ปเทหิ รตฺตึ วณฺเณสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๒.

ลกฺขญฺา วต โภ โทสินา รตฺติ อภิรูปา วต โภ โทสินา รตฺติ ทสฺสนียา วต โภ โทสินา รตฺติ ปาสาทิกา วต โภ โทสินา รตฺติ รมณียา วต โภ โทสินา รตฺติ กํ นุ โข อชฺช มยํ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา ปยิรูปาเสยฺยาม ยนฺโน ปยิรูปาสตํ จิตฺตํ ปสีเทยฺยาติ ฯ อเถโก อมจฺโจ ปุรณกสฺสปสฺส วณฺณํ กเถสิ เอโก มกฺขลิโคสาลสฺส เอโก อชิตเกสกมฺพลสฺส เอโก ปกุธกจฺจายนสฺส เอโก สญฺชยเวฬฏฺปุตฺตสฺส เอโก นาฏปุตฺตนิคฺคณฺสฺสาติ ฯ ราชา เตสํ กถํ สุตฺวา ตุณฺหี อโหสิ ฯ โส หิ ชีวกสฺเสว มหามจฺจสฺส กถํ ปจฺจาสึสติ ฯ ชีวโกปิ รญฺา มํ อารพฺภ กถิเตเยว ชานิสฺสามีติ อวิทูเร ตุณฺหี นิสีทิ ฯ อถ นํ ราชา อาห ตฺวํ ปน สมฺม ชีวก กึ ตุณฺหีติ ฯ ตสฺมึ ขเณ ชีวโก อุฏฺายาสนา เยน ภควา เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา เอโส เทว ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ อมฺหากํ อมฺพวเน วิหรติ สทฺธึ อฑฺฒเตรเสหิ ภิกฺขุสเตหิ ตญฺจ ปน ภควนฺตํ เอวํ กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคโตติ นวสตานิ ปาฏิหาริยานิ ชาติโต ปฏฺาย ปุพฺพนิมิตฺตาทิเภทํ ภควโต อานุภาวํ ปกาเสตฺวา ตํ ภควนฺตํ เทโว ปยิรูปาสตุ ธมฺมํ สุณาตุ ปญฺหํ ปุจฺฉตูติ อาห ฯ ราชา สมฺปุณฺณมโนรโถ หุตฺวา เตนหิ สมฺม ชีวก หตฺถิยานานิ กปฺปาเปหีติ ยานานิ กปฺปาเปตฺวา มหนฺเตน ราชานุภาเวน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๓.

ชีวกมฺพวนํ คนฺตฺวา ตตฺถ มณฺฑลมาเล ภิกฺขุสงฺฆปริวุตํ ตถาคตํ ทิสฺวา สนฺตวีจิมชฺเฌ มหานาวํ วิย นิจฺจลํ ภิกฺขุสงฺฆํ อิโต จิโต จ อนุวิโลเกตฺวา เอวรูปา นาม เม ปริสา น ทิฏฺปุพฺพาติ อิริยาปเถเยว ปสีทิตฺวา สงฺฆสฺส อญฺชลึ ปคฺคณฺหิตฺวา ถุตึ วตฺวา ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺโน สามญฺผลปญฺหํ ปุจฺฉิ ฯ อถสฺส ภควา ทฺวีหิ ภาณวาเรหิ ปฏิมณฺฑิตํ สามญฺผลสุตฺตนฺตํ กเถสิ ฯ โส สุตฺตปริโยสาเน อตฺตมโน ภควนฺตํ ขมาเปตฺวา อุฏฺายาสนา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ สตฺถา อจิรปกฺกนฺตสฺส รญฺโ ภิกฺขู อามนฺเตตฺวา ขตายํ ภิกฺขเว ราชา อุปหตายํ ภิกฺขเว ราชา สจายํ ภิกฺขเว ราชา อิสฺสริยสฺส การณา ปิตรํ ธมฺมิกํ ธมฺมราชานํ ชีวิตา น โวโรเปสฺสติ อิมสฺมึเยว อาสเน วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุปฺปชฺชิสฺสติ เทวทตฺตมฺปน นิสฺสาย อสนฺตํ สมฺปคฺคหํ กตฺวา โสตาปตฺติผลา ปริหีโนติ อาห ฯ ปุนทิวเส ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺาเปสุํ อาวุโส อชาตสตฺตุ กิร อสนฺตํ สมฺปคฺคหํ กตฺวา ทุสฺสีลํ ปาปธมฺมํ เทวทตฺตํ นิสฺสาย ปิตุฆาตกมฺมสฺส กตตฺตา โสตาปตฺติผลา ปริหีโน เทวทตฺเตน นาสิโต ราชาติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ วุตฺเต น ภิกฺขเว อชาตสตฺตุ อิทาเนว อสนฺตํ สมฺปคฺคหํ กตฺวา มหาวินาสํ ปตฺโต ปุพฺเพเปส อสนฺตํ สมฺปคฺคเหเนว อตฺตานํ นาเสสีติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๔.

อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต มหาวิภเว พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺโต ตกฺกสิลํ คนฺตฺวา สพฺพสิปฺปานิ อุคฺคณฺหิตฺวา พาราณสิยํ ทิสาปาโมกฺโข อาจริโย หุตฺวา ปญฺจมาณวกสตานํ สิปฺปํ วาเจสิ ฯ เตสุ มาณเวสุ เอโก สญฺชีโว นาม มาณโว อตฺถิ ฯ โพธิสตฺโต ตสฺส มตกุฏฺาปนมนฺตํ อทาสิ ฯ โส อุฏฺาปนมนฺตเมว คเหตฺวา ปฏิพาหนมนฺตํ อคเหตฺวา เอกทิวสํ มาณเวหิ สทฺธึ ทารุอตฺถาย อรญฺ คนฺตฺวา เอกํ มตพฺยคฺฆํ ทิสฺวา มาณเว อาห โภ อิมํ มตพฺยคฺฆํ อุฏฺาเปสฺสามีติ ฯ มาณวา น สกฺขิสฺสสีติ อาหํสุ ฯ ปสฺสนฺตานญฺเยว โว อุฏฺาเปสฺสามีติ ฯ สเจ สกฺโกสิ อุฏฺาเปหีติ เอวญฺจ ปน วตฺวา เต มาณวา รุกฺขํ อภิรุหึสุ ฯ สญฺชีโว มนฺตํ ปริวตฺเตตฺวา มตพฺยคฺฆํ สกฺขราย ปหรติ ฯ พฺยคฺโฆ อุฏฺาย เวเคน คนฺตฺวา สญฺชีวํ คลนาลิยํ ฑํสิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา ตตฺเถว ปติ ฯ อุโภ เอกฏฺาเนเยว มตา นิปชฺชึสุ ฯ มาณวา ทารูนิ อาทาย คนฺตฺวา ตํ ปวุตฺตึ อาจริยสฺส อาโรเจสุํ ฯ อาจริโย มาณเว อามนฺเตตฺวา ตาตา อสนฺตํ สมฺปคฺคหกา นาม อยุตฺตฏฺาเน สกฺการสมฺมานํ กโรนฺตา เอวรูปํ ทุกฺขํ ปฏิลภนฺติเยวาติ วตฺวา อิมํ คาถมาห อสนฺตํ โย ปคฺคณฺหาติ อสนฺตํ จูปเสวติ ตเมว ฆาสํ กุรุเต พฺยคฺโฆ สญฺชีวิโก ยถาติ ฯ ตตฺถ อสนฺตนฺติ ตีหิ ทุจฺจริเตหิ สมนฺนาคตํ ทุสฺสีลํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๕.

ปาปธมฺมํ ฯ โย ปคฺคณฺหาตีติ ยํ ขตฺติยาทีสุ โยโกจิ เอวรูปํ ทุสฺสีลํ ปพฺพชิตํ วา จีวราทิสมฺปทาเนน คหฏฺ วา อุปรชฺชเสนาปติฏฺานาทิ- สมฺปทาเนน ปคฺคณฺหาติ สกฺการสมฺมานํ กโรตีติ อตฺโถ ฯ อสนฺตํ จูปเสวตีติ โย จ เอวรูปํ อสนฺตํ ทุสฺสีลํ อุปเสวติ ภชติ ปยิรูปาสติ ฯ ตเมว ฆาสํ กุรุเตติ ตเมว อสนฺตํ สมฺปคฺคณฺหกํ โส ทุสฺสีโล ปาปปุคฺคโล ฆสติ ขาทติ วินาสํ ปาเปติ ฯ กถํ ฯ พฺยคฺโฆ สญฺชีวิโก ยถาติ ยถา สญฺชีเวน มาณเวน มนฺตํ ปริวตฺเตตฺวา มตพฺยคฺโฆ สญฺชีวิโก ชีวิตสมฺปทาเนน สมฺปคฺคหิโต อตฺตโน ชีวิตทายกํ สญฺชีวเมว ชีวิตา โวโรเปตฺวา ตตฺเถว ปาเตสิ เอวํ อญฺโปิ โย อสนฺตํ สมฺปคฺคหํ กโรติ โส ทุสฺสีโล ตํ อตฺตโน สมฺปคฺคหกเมว วินาเสติ เอวํ อสนฺตํ สมฺปคฺคหกา วินาสํ ปาปุณนฺตีติ ฯ โพธิสตฺโต อิมาย คาถาย มาณวานํ ธมฺมํ เทเสตฺวา ทานาทีนิ ปุญฺานิ กตฺวา ยถากมฺมํ คโต ฯ สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา มตพฺยคฺฆุฏฺาปโก มาณโว อชาตสตฺตุ อโหสิ ทิสาปาโมกฺโข อาจริโย ปน อหเมวาติ ฯ สญฺชีวชาตกํ ทสมํ ฯ กกณฺฏกวคฺโค ปณฺณรสโม ฯ เอกนิปาตวณฺณนา นิฏฺิตา ฯ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๖ หน้า ๔๑๐-๔๑๕. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=36&A=8176&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=36&A=8176&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=150 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=986 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=976 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=976 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ http://84000.org/tipitaka/read/?index_27