|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
อยํ หิ เต มยา นุนฺโน สโร ปาสฺสติ โลหิตํ สิโร เต วชฺฌยิตฺวาน หทยํ เฉตฺวา สพนฺธนํ ปนฺถสกุณํ ยชิสฺสามิ ตุยฺหํ มํเสน พฺราหฺมณ ตุยฺหํ มํเสน เมเทน มตฺถลุงฺเคน พฺราหฺมณ อาหุตึ ปคฺคเหสฺสามิ เฉตฺวาน หทยํ ตว ตํ เม สุยิฏฺ สุหุตํ ตุยฺหํ มงฺเสน พฺราหฺมณ น จ ตฺวํ ราชปุตฺตสฺส ภริยํ ปุตฺเต จ เนสฺสสีติ ฯ ตตฺถ อกิจฺจการีติ ตฺวํ อกิจฺจการโก ฯ ทุมฺเมโธติ นิปฺปญฺโ ฯ รฏฺา วิวนมาคโตติ รฏฺโต มหาอรญฺ อาคโต ฯ สโร ปาสฺสตีติ อยํ สโร ตว โลหิตํ ปิวิสฺสติ ฯ วชฺฌยิตฺวานาติ ตํ มาเรตฺวา รุกฺขา ปติตสฺส เต สีสํ ตาลผลํ วิย ลุญฺจิตฺวา สพนฺธนํ หทยมํสํ ฉินฺทิตฺวา ปนฺถเทวตาย ปนฺถสกุณํ นาม ยชิสฺสามิ ฯ น จ ตวนฺติ เอวํ สนฺเต ตฺวํ ราชปุตฺตสฺส ภริยํ วา ปุตฺเต วา น เนสฺสสีติ ฯ โส ตสฺส วจนํ สุตฺวา มรณภยตชฺชิโต มุสาวาทํ กเถนฺโต อาห อวชฺโฌ พฺราหฺมโณ ทูโต เจตปุตฺต สุโณหิ เม ตสฺมา ทูตํ น หนนฺติ เอส ธมฺโม สนนฺตโน นิชฺฌตฺตา สิวิโย สพฺเพ ปิตา นํ ทฏฺุมิจฺฉติ มาตา จ ทุพฺพลา ตสฺส อจิรา จกฺขูนิ ชียเร เตสาหํ ปหิโต ทูโต เจตปุตฺต สุโณหิ เม ราชปุตฺตํ นยิสฺสามิ ยทิ ชานาสิ สํส เมติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๙๓.
ตตฺถ นิชฺฌตฺตาติ สญฺตฺตา ฯ อจิรา จกฺขูนิ ขียเรติ นิจฺจํ โรทเนน นจิรสฺเสว จกฺขูนิ ชียิสฺสนฺติ ฯ ตทา เจตปุตฺโต อิทานิ เวสฺสนฺตรํ กิร อาเนตุํ อาคจฺฉตีติ โสมนสฺสปฺปตฺโต หุตฺวา สุนเข พนฺธิตฺวา เอกมนฺเต เปตฺวา พฺราหฺมณํ โอตาเรตฺวา สาขาสนฺถเร นิสีทาเปตฺวา โภชนํ ทตฺวา ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อิมํ คาถมาห ปิยสฺส เม ปิโย ทูโต ปุณฺณปตฺตํ ททามิ เต อิทญฺจ มธุโน ตุมฺพํ มิคสตฺถิญฺจ พฺราหฺมณ ตญฺจ เต เทสมกฺขิสฺสํ ยตฺถ สมฺมติ กามโทติ ฯ ตตฺถ ปิยสฺส เมติ มม ปิยสฺส เวสฺสนฺตรสฺส ตฺวํ ปิโย ทูโต ตว อชฺฌาสยปูรณตฺถํ ปุณฺณปตฺตํ เทมีติ ฯ ชูชกปพฺพํ นิฏฺิตํ เอวํ เจตปุตฺโต พฺราหฺมณํ โภเชตฺวา ปาเถยฺยสฺสตฺถาย ตสฺส มธุโน ตุมฺพญฺเจว ปกฺกมิคสตฺถิญฺจ ทตฺวา มคฺเค เปตฺวา ทกฺขิณหตฺถํ อุกฺขิปิตฺวา มหาสตฺตสฺส วสโนกาสํ อาจิกฺขนฺโต อาห เอสเสโล มหาพฺรหฺเม ปพฺพโต คนฺธมาทโน ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา สหปุตฺเตหิ สมฺมติ ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสติ เอเต นีลา ปทิสฺสนฺติ นานาผลธรา ทุมา อุคฺคตา อพฺภกูฏาว นีลา อญฺชนปพฺพตา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๙๔.
ธวสฺสกณฺณา ขทิรา สาลา ผนฺทนมาลุวา สมฺปเวเธนฺติ วาเตน สกึ ปีตาว มาณวา อุปริ ทุมปริยาเยสุ สงฺคีติโยว สุยฺยเร นชฺชุหา โกกิลา สํฆา สมฺปตนฺติ ทุมา ทุมํ อวฺหยนฺเตว คจฺฉนฺตํ สาขาปตฺตสมีริตา รมยนฺเตว อาคนฺตุํ โมทยนฺติ นิวาสนํ ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา สห ปุตฺเตหิ สมฺมติ ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสตีติ ฯ ตตฺถ คนฺธมาทโนติ เอส คนฺธมาทนปพฺพโต เอตสฺส ปาเทน อุตฺตราภิมุโข คจฺฉนฺโต ยตฺถ สกฺกทตฺติเย อสฺสเม เวสฺสนฺตโร ราชา สห ปุตฺตทาเรหิ วสติ ตํ ปสฺสิสฺสสีติ อตฺโถ ฯ พฺราหฺมณวณฺณนฺติ เสฏฺปพฺพชิตเวสํ ฯ อาสทญฺจ มสญฺชฏนฺติ อากฑฺฒิตฺวา ผลาผลํ คหณตฺถํ องฺกุสญฺจ อคฺคิชุหนญฺจ มสญฺจ ชฏญฺจ ธาเรนฺโต ฯ จมฺมวาสีติ อชินจมฺมธโร ฯ ฉมา เสตีติ ปวิยํ ปณฺณสนฺถเร สยติ ฯ ธวสฺสกณฺณา ขทิราติ ธวา จ อสฺสกณฺณา จ ขทิรา จ ฯ สกึ ปีตาว มาณวาติ เอกวารเมว ปีตา มชฺชปานโสณฺฑา วิยํ ฯ อุปริ ทุมปริยาเยสูติ รุกฺขสาขาสุ ฯ สงฺคีติโยว สุยฺยฺเรติ นานาสกุณานํ วสนฺตานํ สทฺทา ทิพฺพสงฺคีติ วิย สุยฺยนฺติ ฯ นชฺชุหาติ นชฺชุหสกุณา ฯ สมฺปตนฺตีติ วิกูชนฺตา วิจรนฺติ ฯ สาขา ปตฺตสมีริตาติ สาขานํ ปตฺเตหิ สํฆฏฺฏิตา หุตฺวา วิกูชนฺตา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๙๕.
สกุณา วาเตน สมีริตปตฺตา สาขา เยว วา ฯ อาคนฺตุนฺติ อปคนฺตุกชนํ ฯ ยตฺถาติ ยสฺมึ อสฺสมปเท เวสฺสนฺตโร วสติ ตฺวํ ตตฺถ คนฺตฺวา อิมํ อสฺสมปทสมฺปตฺตึ ปสฺสิสฺสสีติ ฯ ตโต อุตฺตรึปิ อสฺสมปทํ วณฺเณนฺโต อาห อมฺพา กปิตฺถา ปนสา สาลา ชมฺพู วิเภทกา หรีตกี อามลกา อสฺสตฺถา พทรานิ จ จารุติมฺพรุกฺขา เจตฺถ นิโคฺรธา จ กปิตฺถนา มธุมธุกา เถวนฺติ นีเจ ปกฺกา จุทุมฺพรา ปาเรวตา ภเวยฺยา จ มุทฺทิกา จ มธุตฺถิกา มธุํ อเนลกํ ตตฺถ สกมาทาย ภุญฺชเร อญฺเตฺถ ปุปฺผิตา อมฺพา อญฺเ ติฏฺนฺติ โทวิลา อญฺเ อามา จ ปกฺกา จ เภงฺควณฺณา ตทูภยํ อเถตฺถ เหฏฺา ปุริโส อมฺพปกฺกานิ คณฺหติ อามานิ เจว ปกฺกานิ วณฺณคนฺธรสุตฺตมา อเตว เม อจฺฉริยํ หิงฺกาโร ปฏิภาติ มํ เทวานมิว อาวาโส โสภติ นนฺทนูปโม วิเภทิกา นาฬิเกรา ขชฺชุรีนํ พฺรหาวเน มาลาว คนฺถิตา นฺติ ธชคฺคาเนว ทิสฺสเร นานาวณฺเณหิ ปุปฺเผหิ นภํ ตารา จิตามิว กุฏชี กุฏฺตครา ปาฏลิโย จ ปุปฺผิตา ปุนฺนาคา คิริปุนฺนาคา โกวิฬารา จ ปุปฺผิตา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๙๖.
อุทฺธาลกา โสมรุกฺขา อครุภลฺลิยา พหู ปุตฺตชีวา จ กุกฺกุฏา อสนา เจตฺถ ปุปฺผิตา กุฏชา สลฬา นีปา โกสมฺพลพุชา ธวา สาลา จ ปุปฺผิตา ตตฺถ ปลาลขลสนฺนิภา ตสฺสาวิทูเร โปกฺขรณี ภูมิภาเค สโนรเม ปทุมุปฺปลสญฺฉนฺนา เทวานมิว นนฺทเน อเถตฺถ ปุปฺผรสมตฺตา โกกิลา มญฺชุภาณิกา อภิปฺปนาเทนฺติ ตํ วนํ อุตุสมฺปุปฺผิเต ทุเม ภสฺสนฺติ มกรนฺเทหิ โปกฺขเร โปกฺขเรมธู อเถตฺถ วาตา วายนฺติ ทกฺขิณา อถ ปจฺฉิมา ปทุมกิญฺชกฺขเรณูหิ โอกิณฺโณ โหติ อสฺสโม ถูลา สึฆาฏกา เจตฺถ สสาทิยา ปสาทิยา มจฺฉกจฺฉปพฺยาวิธา พหู เจตฺถ มูปยานกา มธุํ ภึเสหิ สวติ ขีรํ สปฺปิ มุฬาลิภิ สุรภิ ตํ วนํ วายติ นานาคนฺธสมีริตํ สมฺโมทิเตว คนฺเธหิ ปุปฺผสาขาหิ ตํ วนํ ภมรา ปุปฺผคนฺเธน สมนฺตามภินาทิตา อเถตฺถ สกุณา สนฺติ นานาวณฺณา พหู ทิชา โมทนฺติ สห ภริยาหิ อญฺมญฺ ปกูชิโน นนฺทิกา ชีวปุตฺตา จ ชีวปุตฺตา ปิยา จโน ปิยา ปุตฺตา ปิยา นนฺทา ทิชา โปกฺขรณีฆรา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๙๗.
มาลาว คนฺถิตา นฺติ ธชคฺคาเนว ทิสฺสเร นานาวณฺเณหิ ปุปฺเผหิ กุสเลเหว คนฺธิกา ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา สห ปุตฺเตหิ สมฺมติ ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสตีติ ฯ ตตฺถ จารุติมฺพรุกฺขาติ สุวณฺณติมฺพรุกฺขา ฯ มธุมธุกาติ มธุรสา มธุกา ฯ เถวนฺตีติ วิโรจนฺติ ฯ มธุตฺถิกาติ มธุ วิย ปคฺฆรนฺติโย มธุรตาย วา มธุสทิสา ฯ ปาเรวตาติ จารุทนฺตา รุกฺขา ฯ ภเวยฺยาติ ทีฆผลา กทลิโย ฯ สกมาทายาติ ตํ สยเมว คเหตฺวา ภุญฺชนฺติ ฯ โทวิลาติ ปติตปุปฺผทลปตฺตา สญฺชายมานผลา ฯ เภงฺควณฺณา ตทูยนฺติ เต อุโภปิ อมฺพา อามา จ ปกฺกา จ มณฺฑูกปิฏิวณฺณาเยว ฯ อเถตฺถ เหฏฺา ปุริโสติ อเถตฺถ อสฺสเม เตสํ อมฺพานํ เหฏฺา ิตโก ว ปุริโส อมฺพผลานิ คณฺหติ อาโรหนกิจฺจํ นตฺถิ ฯ วณฺณคนฺธรสุตฺตมาติ เอเตหิ วณฺณาทีหิ อุตฺตมานิ ฯ อเตว เม อจฺฉริยนฺติ อติวิย เม อจฺฉริยํ ฯ หิงฺกาโรติ หึหินฺติ กรณํ ฯ วิเภทิกาติ ตาลา ฯ มาลาว คนฺถิตาติ สุปุปฺผิตรุกฺขานํ อุปริ คนฺถิตา มาลา วิย ปุปฺผานิ ติฏฺนฺติ ฯ ธชคฺคาเนว ทิสฺสเรติ ตานิ รุกฺขานิ อลงฺกตธชคฺคานิ วิย ทิสฺสนฺติ ฯ กุฏชี กุฏฺตคราติ กุฏชีนาเมกา รุกฺขชาติ กุฏฺคจฺฉา จ ตครคจฺฉา จ ฯ คิริปุนฺนา คาติ มหาปุนฺนาคา ฯ โกวิฬาราติ โกวิฬารรุกฺขา ฯ อุทฺธาลกาติ ปีตปุปฺผวณฺณา ราชรุกฺขา นาม ฯ ภลฺลิยาติ ภลฺลิรุกฺขา นาม ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๙๘.
ลพุชาติ ลพุชา รุกฺขา นาม ฯ ปุตฺตชีวาติ มหานิโคฺรธรุกฺขา ฯ ปลาลขลสนฺนิภาติ เตสํ เหฏฺา ปคฺฆริตปุปฺผปุญฺชา ปลาลขลสทิสาติ วทติ ฯ โปกฺขรณีติ จตุรสฺสโปกฺขรณี ฯ นนฺทเนติ นนฺทนวเน นนฺทนโปกฺขรณี วิย ฯ ปุปฺผรสมตฺตาติ ปุปฺผรเสน มตฺตา ลุฬิตา ฯ มกรนฺเทหีติ กิญฺชกฺขเรหิ ฯ โปกฺขเร โปกฺขเรติ ปทุมินิปณฺเณ เตสํ หิ กิญฺชกฺขรโต เรณุ ภสฺสิตฺวา โปกฺขรมธุ นาม โหติ ฯ ทกฺขิณา อถ ปจฺฉิมาติ เอตฺตาวตา สพฺพา ทิสา วิทิสา วาตา ทสฺสิตา โหนฺติ ฯ ถูลา สึฆาฏกาติ มหนฺตา สึฆาฏกา ฯ สสาทิยาติ ิตา สยญฺชาตสาลี ขุทฺทกสาลี สุกฺกสาลีติปิ วุจฺจนฺติ ฯ ปสาทิยาติ เตเยว ภูมิยํ ปติตา ฯ พฺยาวิธาติ ปสนฺเน อุทเก สณฺฑสณฺฑจาริโน พฺยาวิธา ปฏิปาฏิยา คจฺฉนฺตา ทิสฺสนฺติ ฯ มูปยานกาติ กกฺกฏกา ฯ มธุํ ภึเสหีติ ภึสโกฏิยา ภินฺนาย ปคฺฆรณรโส มธุสทิโส โหติ ฯ ขีรํ สปฺปิ มูฬาลิภีติ มูฬาเลหิ ปคฺฆรณรโส ขีรมิสฺสกนวนีตสปฺปิ วิย โหติ ฯ สมฺโมทิเตวาติ สมฺปตฺตชนํ โมทยติ วิย ฯ สมนฺตามภินาทิตาติ สมนฺตา อภินาเทนฺตา วิจรนฺติ ฯ นนฺทิกาติ อาทีนิ เตสํ นามานิ ฯ เตสุ หิ ปมา สามิ เวสฺสนฺตร อิมสฺมึ วเน วสนฺโต นนฺทาติ วทนฺติ ฯ ทุติยา ตฺวญฺจ สุเขน ชีว ปุตฺตา จ เตติ วทนฺติ ฯ ตติยา ตฺวญฺจ ชีว ปิยา ปุตฺตา จ เตติ วทนฺติ ฯ จตุตฺถา ตฺวญฺจ นนฺท ปิยา ปุตฺตา จ เตติ วทนฺติ ฯ เตน เตสํ เอตาเนว นามานิ อเหสุํ ฯ โปกฺขรณีฆราติ โปกฺขรณิยํ นิวาสิโน ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๙๙.
เอวํ เจตปุตฺเตน เวสฺสนฺตรสฺส วสนฏฺาเน อกฺขาเต ชูชโกปิ ตุสิตฺวา ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อิมํ คาถมาห อิทญฺจ เม สตฺตุภตฺตํ มธุนา ปฏิสํยุตํ มธุปิณฺฑิกา จ สุกตาโย สตฺตุภตฺตํ ททามิ เตติ ฯ ตตฺถ สตฺตุภตฺตนฺติ ปกฺกมธุสนฺนิภํ สตฺตุสํขาตํ ภตฺตํ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ อิทํ มม อตฺถิ ตํ เต ทมฺมิ คณฺหาหิ นนฺติ ฯ ตํ สุตฺวา เจตปุตฺโต อาห ตุยฺเหว สมฺพลํ โหตุ นาหํ อิจฺฉามิ สมฺพลํ อิโตปิ พฺรหฺเม คณฺหาหิ คจฺฉ พฺรหฺเม ยถาสุขํ อยํ เอกปที เอติ อุชุํ คจฺฉติ อสฺสมํ อิสิปิ อุจฺจุโต ตตฺถ ปงฺกทนฺโต รชสฺสิโร ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสติ ตํ ตฺวํ คนฺตฺวาน ปุจฺฉสฺสุ โส เต มคฺคํ ปวกฺขตีติ ฯ ตตฺถ สมฺพลนฺติ ปาเถยฺยํ ฯ เอตีติ โย เอกปทิกมคฺโค อมฺหากํ อภิมุโข เอติ เอส อสฺสมปทํ อุชุํ คจฺฉติ ฯ อจฺจุโตติ เอวํ นามโก เอโก อิสิ ตตฺถ วสติ ฯ อิทํ สุตฺวา พฺรหฺมพนฺธุ เจตํ กตฺวา ปทกฺขิณํ อุทคฺคจิตฺโต ปกฺกามิ เยนาสิ อจฺจุโต อิสีติ ฯ ตตฺถ เยนาสีติ ยสฺมึ าเน อจฺจุโต อิสิ อโหสิ ตตฺถ คโตติ ฯ จุลวนวณฺณนา นิฏฺิตา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๐.
คจฺฉนฺโต โส ภารทฺวาโช อทฺทส อจฺจุตํ อิสึ ทิสฺวาน ตํ ภารทฺวาโช สมฺโมทิ อิสินา สห กจฺจิ นุ โภโต กุสลํ กจฺจิ โภโต อนามยํ กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปถ กจฺจิ มูลผลา พาหู กจฺจิ ฑํสา จ มกสา อปฺปเมว สิรึสปา วเน พาฬมิคากิณฺเณ กจฺจิ หึสา น วิชฺชตีติ ฯ ตตฺถ ภารทฺวาโชติ ชูชโก ฯ อปฺปเมวาติ อปฺปาเยว ฯ หึสาติ เตสํ วเสน ตุมฺหากํ วิหึสา ฯ ตาปโส อาห กุสลญฺเจว เม พฺรหฺเม อโถ พฺรหฺเม อนามยํ อโถ อุญฺเฉน ยาเปมิ อโถ มูลผลา พาหู อโถ ฑํสา จ มกสา อปฺปเมว สิรึสปา วเน พาฬมิคากิณฺเณ หึสา มยฺหํ น วิชฺชติ พหูนิ วสฺสปูคานิ อสฺสเม สมฺมโต มม นาภิชานามิ อุปฺปนฺนํ อาพาธํ อมโนรมํ สฺวาคตนฺเต มหาพฺรหฺเม อโถ เต อทุราคตํ อนฺโต ปวิส ภทฺทนฺเต ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ เต ติณฺฑุกานิ ปิยาลานิ มธุเก กาสมาริโย ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ ภุญฺช พฺรหฺเม วรํ วรํ อิทํปิ ปานียํ สีตํ อาภตํ คิริคพฺภรา ตโต ปิว มหาพฺรหฺเม สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสีติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๑.
ชูชโก อาห ปฏิคฺคหิตํ ยํ ทินฺนํ สพฺพสฺส อคฺฆิยํ กตํ สญฺชยสฺส สกํ ปุตฺตํ สิวีหิ วิปฺปวาสิตํ ตมหํ ทสฺสนมาคโต ยทิ ชานาสิ สํส เมติ ฯ ตตฺถ ตมหํ ทสฺสนมาคโตติ ตํ อหํ ทสฺสนาย อาคโต ฯ ตาปโส อาห น ภวํ เอติ ปุญฺตฺถํ สิวิราชสฺส ทสฺสนํ มญฺเ ภวํ ปตฺถยติ รญฺโ ภริยํ ปติพฺพตํ มญฺเ กณฺหาชินํ ทาสึ ชาลึ ทาสญฺจ อิจฺฉสิ อถ วา ตโย มาตาปุตฺเต อรญฺา เนตุมาคโต น ตสฺส โภคา วิชฺชนฺติ ธนธญฺญฺจ พฺราหฺมณาติ ฯ ตตฺถ น ตสฺส โภคา วิชฺชนฺตีติ โภ พฺราหฺมณ ตสฺส เวสฺสนฺตรสฺส อรญฺเ วิหรนฺตสฺส เนว โภคา วิชฺชนฺติ ธนธญฺญฺจ น วิชฺชติ ทุคฺคโต หุตฺวา วสติ ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา กึ กริสฺสสีติ ฯ ตํ สุตฺวา ชูชโก อาห อกุทฺธรูปาหํ โภโต นาหํ ยาจิตุมาคโต สาหุ ทสฺสนมริยานํ สนฺนิวาโส สทา สุโข อทิฏฺปุพฺโพ สิวิราชา สิวีหิ วิปฺปวาสิโต ตมหํ ทสฺสนมาคโต ยทิ ชานาสิ สํส เมติ ฯ ตตฺถ ชานาสิ สํส เมติ อิทํ วุตฺตํ โหติ อหํ โภโต อกุทฺธรูโป อสฺมิ เอตฺตาวตา อหํ ปน น กิญฺจิ วสฺสนฺตรํ ยาจิตุํ อาคโต--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๒.
อปิจ อริยานํ ทสฺสนํ สาธุ สนฺนิวาโส จ เตหิ สทฺธึ สุโข ฯ อหํ ตสฺส อาจริยพฺราหฺมโณ มยา จ โข ยโต สิวีหิ วิปฺปวาสิโต ตโต ปฏฺาย อทิฏฺปุพฺโพ เตนาหํ ตํ ทสฺสนาย อาคโต ยทิ ตสฺส วสนฏฺานํ ชนาสิ สํส เมติ ฯ โส ตสฺส วจนํ สุตฺวา สทฺทหิตฺวา โหตุ เสฺว ตํ ทสฺสิสฺสามิ เต อชฺช ตาว อิเธว วสาหีติ ตํ ผลาผเลหิ สนฺตปฺเปตฺวา ปุน ทิวเส มคฺคํ ทสฺเสนฺโต ทกฺขิณหตฺถํ ปสาเรตฺวา อาห เอส เสโล มหาพฺรหฺเม ปพฺพโต คนฺธมาทโน ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา สห ปุตฺเตหิ สมฺมติ ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชตํ จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ น มสฺสติ เอเต นีลา ปทิสฺสนฺติ นานาผลธรา ทุมา อุคฺคตา อพฺภกูฏาว นีลา อญฺชนปพฺพตา ธวสฺสกณฺณา ขทิรา สาลา ผนฺทนมาลุวา สมฺปเวเธนฺติ วาเตน สกึ ปีตาว มาณวา อุปริ ทุมปริยาเยสุ สงฺคีติโยว สุยฺยเร นชฺชูหา โกกิลา สํฆา สมฺปตนฺติ ทุมาทุมํ อวฺหยนฺเตว คจฺฉนฺตํ สาขา ปตฺตสมีริตา รมยนฺเตว อาคนฺตุํ โมทยนฺติ นิวาสนํ ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา สห ปุตฺเตหิ สมฺมติ ธาเรนฺโต พฺราหฺมวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๓.
จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสติ กิเรริมาลา วิคตา ภูมิภาเค มโนรเม สทฺทลา หริตา ภูมิ น ตตฺถุทฺธํสเต รโช มยุรคีวสํกาสา ตูลผสฺสสมูปมา ติณานิ นาติวตฺตนฺติ สมนฺตา จตุรงฺคุลา อมฺพา ชมฺพู กปิฏฺา จ นีเจ ปกฺกา จุทุมฺพรา ปริโภเคหิ รุกฺเขหิ วนนฺตํ รติวฑฺฒนํ เวฬุริยวณฺณสนฺนิภํ มจฺฉคุมฺพนิเสวิตํ สุจิ สุคนฺธํ สลิลํ อาโป ตตฺถปิ สนฺทติ ตสฺสาวิทูเร โปกฺขรณี ภูมิภาเค มโนรเม ปทุมุปฺปลสญฺฉนฺนา เทวานมิว นนฺทเน ตีณิ อุปฺปลชาตานิ ตสฺมึ สรสิ พฺราหฺมณ วิจิตฺรนีลาเนกานิ เสตานิ โลหิตกานิ จาติ ฯ ตสฺสตฺโถ เหฏฺา วุตฺตสทิโสว ฯ กเรริมาลา วิคตาติ กเรริปุปฺเผหิ วิคตา ฯ สทฺทลา หริตาติ ธุวสทฺทเลน หริตา ภูมิ ฯ น ตตฺถุทฺธํ สเต รโชติ ตสฺมึ าเน อปฺปมตฺโตปิ รโช น อุทฺธํสติ ฯ ตูลผสฺสสมูปมาติ มุทุสมฺผสฺสตาย ตูลผสฺสสทิสา ฯ ติณานิ นาติวตฺตนฺตีติ ตานิ ตสฺสา ภูมิยา มยุรคีววณฺณานิ ติณานิ สมนฺตโต จตุรงฺคุลปฺปมาณาเนว ปวตฺตนฺติ ตโต ปน อุตฺตรึ น วฑฺฒนฺติ ฯ อมฺพา ชมฺพู กปิฏฺา จาติ อมฺพา จ ชมฺพู จ กปิฏฺา จ ฯ ปริโภเคหีติ นานาวิเธหิ ปุปฺผุปคผลุปเคหิ ปริโภขรุกฺเขหิ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๔.
สนฺทตีติ ตสฺมึ วนสณฺเฑ ปพฺพตโต โอตรนฺตํ อุทกํ สนฺทติ ปวตฺตตีติ อตฺโถ ฯ วิจิตฺรนีลากานิ เสตานิ โลหิตกานิ จาติ เอกานิ นีลานิ เอกานิ เสตานิ เอกานิ โหลิตกานิ จาติ อิเมหิ ตีหิ อุปฺปลชาเตหิ ตํ สรํ วิจิตฺตสุสชฺชิตํ ปุปฺผจงฺโกฏกํ วิย โสภตีติ ทสฺเสติ ฯ เอวํ จตุรสฺสโปกฺขรณึ วณฺเณตฺวา ปุน มุจลินฺทสรํ วณฺเณนฺโต อาห โขมาว ตตฺถ ปทุมา เสตโสคนฺธิเยหิ จ กลมฺพเกหิ สญฺฉนฺโน มุจลินฺโท นาม โส สโร อเถตฺถ ปทุมา ผุลฺลา อปริยนฺตาว ทิสฺสเร คิมฺหา เหมนฺตกา ผุลฺลา ชณฺณุตคฺฆา อุปตฺถรา สุรภี สมฺปวายนฺติ วิจิตฺรา ปุปฺผสณฺิตา ภมรา ปุปฺผคนฺเธน สมนฺตามภินาทิตาติ ฯ ตตฺถ โขมาวาติ โขมมยา วิย ปณฺฑรา ฯ เสตโสคนฺธิเยหิ จาติ เสตุปฺปเลหิ จ โสคนฺธิเยหิ จ กลมฺพเกหิ จ โส สโร สญฺฉนฺโน ฯ อปริยนฺตาว ทิสฺสเรติ อปริมาณา วิย ทิสฺสนฺติ ฯ คิมฺหา เหมนฺตกาติ คิมฺเห จ เหมนฺเต จ สุปุปผิตา ปทุมา ฯ ชณฺณุตคฺฆา อุปตฺถราติ ชณฺณุปฺปมาเณ อุทเก อุปตฺถรา ผุลฺลา โหนฺติ สณฺิตา วิย ขายนฺติ ฯ วิจิตฺรา ปุปฺผสนฺิตานีติ วิจิตฺรา หุตฺวา ปุปฺเผหิ สณฺิตา สทา สุรภี สมฺปวายนฺติ ฯ อเถตฺถ อุทกนฺตสฺมึ รุกฺขา ติฏฺนฺติ พฺราหฺมณ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๕.
กทมฺพา ปาฏลี ผุลฺลา โกวิฬารา จ ปุปฺผิตา องฺโกรา กจฺจิการา จ ปาริชญฺา จ ปุปฺผิตา วารณา วุยฺหนา รุกฺขา มุจลินฺทมุภโต สรํ สิรีสา เสตปาริสา สาธุ วายนฺติ ปทฺมกา นิคฺคณฺฑี สรนิคฺคณฺฑี อสนา เจตฺถ ปุปฺผิตา ปงฺกุรา พหุลา เสลา โสภญฺชนา จ ปุปฺผิตา เกตกา กณิการา จ กรวิรา จ ปุปฺผิตา อชฺชุนา อชฺชุกณฺณา จ มหานามา จ ปุปฺผิตา สมฺปุปฺผิตคฺคา ติฏฺนฺติ ปชฺชลนฺเตว กึสุกา เสตปณฺณิ สตฺตปณฺณา กทลิโย กุสุมฺภรา ธนุตกฺการีปุปฺผหิ สีสปาวารณาหิ จ อจฺฉิปา สิพลีรุกฺขา สลฺลกิโย จ ปุปฺผิตา เสตเครูตคริกา มํสิโกฏฺกุลาวรา ทหรา รุกฺขา วุฑฺฒา จ อกุฏิลา เจตฺถ ปุปฺผิตา อสฺสมํ อุภโต นฺติ อคฺยาคารํ สมนฺตโตติ ฯ ตตฺถ ติฏฺนฺตีติ สรํ ปริกฺขิปิตฺวา ติฏฺนฺติ ฯ กทมฺพาติ กทมฺพรุกฺขา เจว ฯ กจฺจิการา จาติ เอวํ นามกา หุตฺวา รุกฺขา ฯ ปาริชญฺาติ รตฺตกมาลา ฯ วารณาวุยฺหนาติ นาครุกฺขา ฯ มุจลินฺทมุภโตติ มุจฺจลินฺทสฺส อุภยปสฺเสสุ ฯ เสตปาริสาติ เสตคจฺฉรุกฺขา ฯ เต กิร เสตกฺขนฺธา มหาปณฺณา กณิการสทิสปุปฺผา โหนฺติ ฯ นิคฺคณฺฑี สรนิคฺคณฺฑีติ ปกตินิคฺคณฺฑี เจว--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๖.
กาฬนิคฺคณฺฑี จ ฯ ปงฺกุราติ ปณฺฑรรุกฺขา ฯ กุสุมฺภราติ เอกา คจฺฉา ฯ ธนุตกฺการีปุปฺเผหีติ ธนูนญฺจ ตกฺการีนญฺจ ปุปฺเผหิ อุปโสภิตา ฯ สีสปาวารณาหิ จาติ สีสเปหิ จ วารเณหิ จ อุปโสภิตา ฯ อจฺฉิปาติ อาทโยปิ รุกฺขาเยว ฯ เสตเครูตคริกาติ เสตเครู จ ตครา จ ฯ มํสิโกฏฺกุลาวราติ มํสิคจฺฉา จ โกฏฺคจฺฉา จ กุลาวรา จ ฯ อกุฏิลาติ อุชุกา ฯ อคฺยาคารํ สมนฺตโตติ อคฺยาคารํ ปริกฺขิปิตฺวา ิตาติ อตฺโถ อเถตฺถ อุทกนฺตสฺมึ พหู ชาตา ผณิชฺชกา มุคฺคติโย กรติโย เสวาลํ สีสกํ พหุ อุทฺธาปวตฺตํ อุลฺลุลิตํ มกฺขิกา หิงฺคุชาลิกา ทาสิมกญฺจโก เจตฺถ พหู นีเจ กลมฺพกา เอลมฺพรุกฺขาหิ สญฺฉนฺนา รุกฺขา ติฏฺนฺติ พฺราหฺมณ สตฺตาหํ ธาริยมานานํ คนฺโธ เตสํ น ฉิชฺชติ อุภโต สรญฺจ มุจลินฺทํ วปฺปา ติฏฺนฺติ ภาคโส อินฺทวเรหิ สญฺสนฺนํ วนนฺตมุปโสภิตํ อฑฺฒมาสํ ธาริยมานานํ คนฺโธ เตสํ น ฉิชฺชติ นีลปุปฺผิเสตวารี ปุปฺผิตา คิริกณฺณิกา กเลรุกฺเขหิ สญฺฉนฺนํ วนนฺตํ ตุลสีหิ จ สมฺโมทิเตว คนฺเธน ปุปฺผสาขาหิ ตํ วนํ ภมรา ปุปฺผคนฺเธน สมนฺตามภินาทิตา ตีณิ กกฺการุชาตานิ ตสฺมึ สรสิ พฺราหฺมณ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๗.
กุมฺภมตฺตานิเจกานิ มุรมตฺตานิ วา อุโภติ ฯ ตตฺถ ผณิชฺชกาติ ภูตติณกา ฯ มุคฺคติโยติ เอกา มุคฺคชาติ ฯ กรติโยติ ราชมาโส ฯ เสวาลํ สีสกนฺติ อิเมปิ คจฺฉาเยว ฯ อปิ จ สีสกาติ รตฺตจนฺทนํ วุตฺตํ ฯ อุทฺธาปวตฺตํ อุลฺลุลิตนฺติ ตํ อุทกํ ตีรมริยาทพนฺธํ วาตาหตํ อุลฺลุลิตํ หุตฺวา ติฏฺติ ฯ มกฺขิกา หิงฺคุชาลิกาติ หิงฺคุชาลสงฺขาเต วิกสิตปุปฺผคจฺเฉ ปญฺจ วณฺณา มธุมกฺขิกา มธุสฺสเรน วิรวนฺติโย ตตฺถ วิจรนฺตีติ อตฺโถ ทาสิมกญฺจโก เจตฺถาติ อิมาปิ เทฺว รุกฺขชาติโย เอตฺถ ฯ นีเจ กลมฺพกาติ นีเจ กลมฺพกา ฯ เอลมฺพกรุกฺขสญฺฉนฺนาติ เอวํ นามิกาย วลฺลิยา สญฺฉนฺนา ฯ เตสนฺติ เตสํ ตสฺสา วลฺลิยา ปุปฺผานํ สพฺเพสํปิ เอเตสํ ทาสิมกาทีนํ ปุปฺผานํ สตฺตาหํ คนฺโธ น ฉิชฺชติ ฯ เอวํ สุคนฺธสมฺปนฺนานิ ปุปฺผานิ รชตปตฺตสทิสา วาลุกปุณฺณา ภูมิภาคา ฯ คนฺโธ เตสนฺติ เตสํ อินฺทวรปุปฺผาทีนํ คนฺโธ อฑฺฒมาสํ น ฉิชฺชติ ฯ นีลปุปฺผีติ อาทิกา ปุปฺผวลฺลิโย ฯ ตุลสีหิ จาติ ตุลสีคจฺเฉหิ จ กกฺการุชาตานีติ ตีณิ วลฺลิผลานิ ฯ ตตฺถ เอกิสฺสา วลฺลิยา ผลานิ มหาฆฏมตฺตานิ ทฺวินฺนํ มุทิงฺคมตฺตานิ ฯ เตน วุตฺตํ ฯ มูรมตฺตานิ วา อุโภติ อเถตฺถ สาสโป พหุโก นาทิโย หริตายุโต อสีตาลาว ติฏฺนฺติ เฉชฺชา อินฺทวรา พหู อปฺโผฏา สุริยวลฺลี จ กาฬิยา มธุคนฺธิยา อโสกา มุทยนฺตี จ วลฺลิโภ ขุทฺทปุปฺผิโย--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๘.
โกรณฺฑกา อโนชา จ ปุปฺผิตา นาคมลฺลิกา รุกฺขมารุยฺห ติฏฺนฺติ ผุลฺลา กึสุกวลฺลิโย กเตรุหา ปวาเสนฺติ โยธิกา มธุคนฺธิยา นิลิยา สุมนา ภณฺฑี โสภติ ปทุมุตฺตโร ปาฏลิสมุทฺทกปฺปาสี กณิการา จ ปุปฺผิตา เหมชลาว ทิสฺสนฺติ รุจิรา อคฺคิสิขูปมา ยานิ ตานิ จ ปุปฺผานิ ถลชานูทกานิ จ สพฺพานิ ตตฺถ ทิสฺสนฺติ เอวํ รมฺโม มโหทธีติ ฯ ตตฺถ สาสโปติ สิทฺธตฺถโก ฯ พหุโกติ พหุ ฯ นาทิโย หริตายุโตติ หริเตน อายุตฺโต นาทิโย อิมา เทฺวปิ ลสุนชาติโย โสปิ ลสุโน ตตฺถ พหุโกติ อตฺโถ ฯ อสีตาลาว ติฏฺนฺตีติ อสีติ เอวํ นามกา รุกฺขา สินิทฺธาย ภูมิยา อุปฏฺิตา ตาลา วิย ติฏฺนฺติ ฯ เฉชฺชา อินฺทวรา พหูติ อุทกปริยนฺเต พหู สุวณฺณอินฺทวรา มุฏฺินา ฉินฺทิตพฺพา หุตฺวา ิตาติ อตฺโถ ฯ อปฺโผฏาติ อปฺโผฏวลฺลี ฯ วลฺลิโภ ขุทฺทปุปฺผิโยติ วลฺลิโภ จ ขุทฺทปุปฺผิโย จ ฯ นาคมลฺลิกาติ นาคา จ มลฺลิกา จ ฯ กึสุกวลฺลิโยติ สุคนฺธมตฺตา วลฺลีชาติ ฯ กเตรุหา ปวาเสนฺตีติ อิเม จ เทฺว ปุปฺผคจฺฉา ฯ มธุคนฺธิยาติ มธุสมานคนฺธา ฯ นิลิยา สุมนา ภณฺฑีติ วลฺลีสุมนา จ ปกติสุมนา จ ภณฺฑี จ ฯ ปทุมุตฺตโรติ เอโก รุกฺโข ฯ กณิการา จาติ วลฺลิกณิการาปิ รุกฺขกณิการาปิ ฯ เหมชาลาวาติ ปสาริตเหมชาลา วิย ทิสฺสนฺติ ฯ มโหทธีติ มหโต อุทกสฺส--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐๙.
อาธารภโต มุจลินฺทสโรติ ฯ อถสฺสา โปกฺขรณิยา พหุกา วาริโคจรา โรหิตา นลเปสิงฺคู กุมฺภิลา มกรา สุสู มธุ จ มธุลฏฺิ จ ตาลิยา จ ปิยงฺคุกา กุทฺทชา ภทฺทมุฏฺา จ สตฺตปุปฺผา จ โลลุปา สุรภิมรุตครา พหุกา ตุงฺควลฺลิโย ปทฺมกา นารทา โกฏา ฌามกา จ หเรณุกา หลิทฺทกา คนฺธเสลา หริเวรา จ คุคฺคุลา วิเภทกา โจรโกฏฺา กปฺปุรา จ กลิงฺคุกาติ ฯ ตตฺถ อถสฺสา โปกฺขรณิยาติ อิธ โปกฺขรณีสทิสตาย สรเมว โปกฺขรณีติ วทติ ฯ โรหิตาติ อาทีนิ เตสํ วาริโคจรานํ นามานิ ฯ มธุ จาติ นิมฺมกฺขิกมธุ จ ฯ มธุลฏฺิ จาติ ลฏฺิมธุกญฺจ ฯ ตาลิยาติ อาทิกา สพฺพา คนฺธชาติโย อเถตฺถ สีหา พฺยคฺฆา จ ปุริสาลู จ หตฺถิโย เอเณยฺยา ปสทา เจว โรหิตา สรภา มิคา โกฏฺสุณา สุโณปิ จ ตุลิยา นฬสนฺนิภา จามรี จลนี ลงฺฆี ฌาปิตา มกฺกฏา ปิจุ กกฺกฏา กตมายา จ อิกฺกา โคณสิรา พหู ขคฺคา วราหา นกุลา กาฬเกตฺถ พหุตโส มหิสา โสณา สิงฺคาลา จปฺปกา จ สมนฺตโต อากุจฺจา ปจลากา จ จิตฺรกา จาปิ ทีปิโย--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๐.
เปลกา จ วิฆาสาทา สีหา โกกนิสาตกา อฏฺปาทา จ โมรา จ ภสฺสรา จ กุกฺกุฏฺกา จงฺโกรา กุกฺกุฏา นาคา อญฺมญฺ ปกูชิโน พกา พลากา นชฺชูหา ทินฺทิภา โกนฺจวาทิกา พฺยคฺฆินสา โลหปิฏฺา จปฺปกา ชีวชีวกา กปิญฺชรา ติตฺติราโย กุลาวา ปฏิกุฏฺกา มณฺฑาลกา เจลเกฬุ ภณฺฑุติตฺติรนามกา เจลาวกา ปิงฺคุลาโย โกธกา องฺคเหตุกา กรวิกา จ สคฺคา จ อุหุงฺการา จ กุกฺกุหา นานาชิคณากิณฺณํ นานาสรนิกูชิตนฺติ ฯ ตตฺถ ปุริสาลูติ วลวามุขยกฺขินิโย ฯ โรหิตา สรภา มิคาติ โรหิตา เจว สรภา มิคา จ ฯ โกฏฺสุณาติ สิงฺคาลสุนขา ฯ โกฏฺโสณาติปิ ปาโ ฯ สุณาปิ จาติ เอกา เจลกา ขุทฺทกมิคชาติ ฯ ตุลิยาติ ปกฺขิวิฬารา ฯ นฬสนฺนิภาติ นฬปุปฺผวณฺณา รุกฺขสุนขา ฯ จามรี จลนี ลงฺฆีติ จามรีมิคา จ จลนีมิคา จ วาตมิคา จ ฯ ฌาปิตา มกฺกฏาติ เทฺวปิ มหามกฺกฏชาติโยว ฯ ปิจูติ สรปริยนฺเต โคจรคาหี เอกา มกฺกฏี ฯ กกฺกฏา กตมายา จาติ เทฺว มหามิคา ฯ อิกฺกาติ อจฺฉา ฯ โคณสิราติ อรญฺโคณา ฯ กาฬเกตฺถ พหุตโสติ กาฬมิคา นาเมตฺถ พหุตโส ฯ โสณา สิงฺคาลาติ โกกสุนขา จ รุกฺขสุนขา จ สิงฺคาลา จ ฯ จปฺปกาติ ๑- อสฺสมปทํ ปริกฺขิปิตฺวา @เชิงอรรถ: ๑ ปมฺปกาติปิ ปาโ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๑.
ิตา มหาเวฬุจปฺปกา ๑- ฯ อากุจฺจาติ โคธา ฯ ปจลากาติ คชกุมฺภมิคา ฯ จิตฺรกา จาปิ ทีปิโยติ วิจิตฺรมิคา จ ทีปิมิคา จ ฯ เปลกา จาติ สสา ฯ วิฆาสาทาติ เอเต คิชฺฌา สกุณา ฯ สีหาติ เกสรสีหา ฯ โกกนิสาตกาติ โกเก คเหตฺวา ขาทนสีลา ทุฏฺมิคา ฯ อฏฺปาทาติ สรภา มิคา ฯ ภสฺสราติ เสตหํสา จ ฯ กกุฏฺกาติ กกุฏฺสกุณา ฯ จงฺโกราติ จงฺโกรสกุณา ฯ กุกฺกุฏาติ วนกุกฺกุฏา ฯ ทินฺทิภา โกญฺจวาทิกาติ อิเม ตโยปิ สกุณาเยว ฯ พฺยคฺฆินสาติ เสนา ฯ โลหปิฏฺาติ โลหิตวณฺณสกุณา ฯ จปฺปกาติ จปฺปกฏกา ฯ กปิญฺชรา ติตฺติราโยติ กปิญฺชรา จ ติตฺติรา จ ฯ กุลาวา ปฏิกุฏฺกาติ อิเมปิ เทฺว สกุณา ฯ มณฺฑาลกา เปลเกฬูติ มณฺฑาลกา จ เปลเกฬู จ ฯ ภณฺฑุติตฺติรนามกาติ ภณฺฑู จ ติตฺติรา จ นามกา จ ฯ เจลวกา ปิงฺคุลาโยติ เทฺว สกุณชาติโย จ ฯ ตถา โคธกา องฺคเหตุกา ฯ สคฺคาติ วาตสกุณา อุหุงฺการาติ อุลูกสกุณา อเถตฺถ สกุณา สนฺติ นีลกา มญฺชุภาณิกา โมทนฺติ สห ภริยาหิ อญฺมญฺ ปกูชิโน อเถตฺถ สกุณา สนฺติ ทิขา มญฺชุสฺสราสิตา เสตกฺขิกูฏา ภทฺรกฺขา อณฺฑชา จิตฺรเปกฺขณา อเถตฺถ สกุณา สนฺติ ทิชา มญฺชุสฺสราสิตา สิขิณฺฑีนีลคีวาหิ อญฺมญฺ ปกูชิโน กุกฺกุฏฺกา กุฬีรกา โกฏฺา โปกฺขรสาตกา @เชิงอรรถ: ๑ มหาเวณุปมฺปฏิกาติปิ ปาโ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๒.
กาฬเวยฺยา พลียกฺขา กทมฺพา สุวสาลิกา หลิทฺทา โลหิตา เสตา อเถตฺถ นฬกา พหู วารณา เภงฺคราชา จ กทมฺพา สุวโกกิลา กุกฺกุสา กุรุรา หํสา อาฏา ปริวเทนฺติกา จากหํสา อติพลา นชฺชุหา ชีวชีวกา ปาเรวตา รวิหํสา จากวากา นทีจรา วารณาภิรุทา รมฺมา อุโภ กาลุปกูชิโน อเถตฺถ สกุณา สนฺติ นานาวณฺณา พหู ทิชา โมทนฺติ สห ภริยาหิ อญฺมญฺ ปกูชิโน อเถตฺถ สกุณา สนฺติ นานาวณฺณา พหู ทิชา สพฺเพ มญฺชู นิกูชนฺติ มุจลินฺทมุภโต สรํ อเถตฺถ สกุณา สนฺติ กรวีกา นาม เต ทิชา โมทนฺติ สห ภริยาหิ อญฺมญฺ ปกูชิโน อเถตฺถ สกุณา สนฺติ กรวีกา นาม เต ทิชา สพฺเพ มญฺชู นิกูชนฺติ มุจลินฺทมุภโต สรํ เอเณยฺยา ปสตากิณฺณํ นาคสํฆนิเสวิตํ นานาลตาหิ สญฺฉนฺนํ กทลีมิคนิเสวิตํ อเถตฺถ สามา พหุกา นิวาโร วรโก พหุ สาลี อกฏฺปาโก จ อุจฺฉุ ตตฺถ อนปฺปโก อยํ เอกปที เอติ อุชุํ คจฺฉติ อสฺสมํ ขุทํ ปิปาสํ อรตึ ตตฺถ ปตฺโต น วินฺทติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๓.
ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา สห ปุเตหิ สมฺมติ ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสตีติ ฯ ตตฺถ นีลกาติ จิตฺรราชิปตฺตา ฯ มญฺชุสฺสราสิตาติ นิพทฺธมธุสฺสรา ฯ เสตกฺขิกูฏา ภทฺรกฺขาติ อุภยปสฺเสสุ เสเตหิ อกฺขิกูเฏหิ สมนฺนาคตา สุนฺทรกฺขา ฯ จิตฺรเปกฺขณาติ จิตฺรปตฺตา ฯ กุฬีรกาติ กกฺกฏกา ฯ โกฏฺาติ อาทโย สกุณา ฯ วารณาติ หตฺถิลิงฺคสกุณา ฯ กทมฺพาติ มหากทมฺพา คหิตา ฯ สุวโกกิลาติ โกกิเลหิ สทฺธึ วิจรณา สุวกา เจว โกกิลา จ ฯ กุกฺกุสาติ กาฬกุรุรา ฯ กุรุราติ เสตกุรุรา ฯ หํสาติ เสตสกุณหํสา ฯ อาฏาติ ทพฺพีสณฺานมุขสกุณา ฯ ปริวเทนฺติกาติ เอกา สกุณชาติ ฯ วารณาภิรุทารมฺมาติ รมฺมาภิรุทา วารณา ฯ อุโภ กาลุปกูชิโนติ สายํ ปาตํ ปพฺพตปาทํ เอกนินฺนาทํ กโรนฺตา นิกูชนฺติ ฯ เอเณยฺยา ปสตากิณฺณนฺติ เอเณยฺยมิเคหิ จ ปสตมิเคหิ จ จิตฺรมิเคหิ จ อากิณฺณํ ฯ ตตฺถ ปตฺโต น วินฺทตีติ พฺราหฺมณ เวสฺสนฺตรสฺส อสฺสมํ ปตฺโต ปุริโส ตตฺถ อสฺสเม ฉาตํ วา ปานียํ ปิปาสํ วา อุกฺกณฺิตํ วา น ปฏิลภตีติ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อิทํ สุตฺวา พฺรหฺมพนฺธุ อิสึ กตฺวา ปทกฺขิณํ อุทคฺคจิตฺโต ปกฺกามิ ยตฺถ เวสฺสนฺตโร อหูติ ฯ ตตฺถ เวสฺสนฺตโร อหูติ ยสฺมึ าเน เวสฺสนฺตโร อโหสิ ตํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๔.
านํ คโตติ ฯ มหาวนวณฺณนา นิฏฺิตา ฯ ชูชโกปิ อจฺจุตตาปเสน กถิตมคฺเคน ยาว จตุรสฺสโปกฺขรณีตีรํ ปตฺวา จินฺเตสิ อชฺชติกสายณฺเห อิทานิ มทฺที อรญฺโต อาคมิสฺสติ มาตุคาโม หิ นาม ทานสฺส อนฺตรายกโร โหติ เสฺว ตสฺสา อรญฺคตกาเล อสฺสมปทํ คนฺตฺวา เวสฺสนฺตรํ อุปสํกมิตฺวา ทารเก ยาจิตฺวา ตาย อนาคตาย เอวนฺเต คเหตฺวา ปกฺกมิสฺสามีติ ฯ อถสฺสาวิทูเร เอกํ สานุปพฺพตํ อารุยฺห ผาสุกฏฺาเน นิปชฺชิ ฯ ตํ ปน รตฺตึ ปจฺจุสกาเล มทฺที สุปินํ อทฺทส เอวรูโป สุปิโน ทิฏฺโ อโหสิ เอโก ปุริโส กณฺโห เทฺว กาสายานิ ปริทหิตฺวา ทฺวีสุ กณฺเณสุ รตฺตมาลํ ปิลนฺทิตฺวา อาวุธหตฺโถ ตชฺเชนฺโต อาคนฺตฺวา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา มทฺทึ ชฏาสุ คเหตฺวา อากฑฺฒิตฺวา ภูมิยํ อุตฺตานํ ปาเตตฺวา วิรวนฺติยา ตสฺสา เทวิยา เทฺว อกฺขีนิ อุปฺปาเฏตฺวา เทฺว พาหานิ ฉินฺทิตฺวา อุรํ ภินฺทิตฺวา ปคฺฆรนฺตโลหิตพินฺทุํ หทยมํสํ อาทาย ปกฺกามีติ ฯ สา มทฺที ปพุชฺฌิตฺวา ภีตตสิตา ปาปโก เม สุปิโน ทิฏฺโติ สุปินปาโก ปน เวสฺสนฺตเรน สทิโส นาม นตฺถิ ปุจฺฉามิ นนฺติ จินฺเตตฺวา คนฺตฺวา มหาสตฺตสฺส ปณฺณสาลทฺวารํ อาโกเฏสิ ฯ อถ มหาสตฺโต ตํ สทฺทํ สุตฺวา โก เอโสติ อาห ฯ อหํ เทว มทฺทีติ ฯ ภทฺเท อมฺหากํ กติกวตฺตํ ภินฺทิตฺวา กสฺมา อกาเล อาคตาสีติ ฯ เทว อหํ น กิเลสวเสน อาคจฺฉามิ อปิจ โข ปน--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๕.
เม ปาปโก สุปิโน ทิฏฺโติ อาห ฯ เตนาหิ กเถหิ มทฺทีติ ฯ สา อตฺตนา ทิฏฺนิยาเมเนว กเถสิ ฯ มหาสตฺโต ตํ สุปินํ ปริคฺคณฺหิตฺวา มยฺหํ ทานปารมิโย ปูเรสฺสนฺติ เสฺว มํ ยาจโก อาคนฺตฺวา ปุตฺเต ยาจิสฺสติ มทฺทึ อสฺสาเสตฺวา อุยฺโยเชสฺสามีติ จินฺเตตฺวา มทฺทิ ตว ทุสฺสยนทุพฺโภชเนหิ จิตฺตํ อาลุลิตํ ภวิสฺสติ มา ภายีติ ปโมเหตฺวา อสฺสาเสตฺวา อุยฺโยเชสิ ฯ สา วิภาตาย รตฺติยา สพฺพํ กตฺตพฺพกมฺมํ กตฺวา เทฺว ปุตฺเต อาลิงฺคิตฺวา สีเส จุมฺทิตฺวา อชฺช เม ทุสฺสุปิโน ทิฏฺโ อมฺมตาตา อปฺปมตฺตา ภเวยฺยาถาติ โอวทิตฺวา มหาสตฺตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา เทว ทารเกสุ อปฺปมตฺตา โหถาติ มหาสตฺตํ ปุตฺเต ปฏิจฺฉาเปตฺวา ปจฺฉิขณิตฺติอาทีนิ อาทาย อสฺสูนิ มุญฺจนฺตี มูลผลาผลตฺถาย วนํ ปาวิสิ ฯ ชูชโกปิ อิทานิ มทฺที อรญฺ คตา ภวิสฺสตีติ สานุปพฺพตา โอรุยฺห เอกปทิกมคฺเคน อสฺสมาภิมุโข ปายาสิ ฯ อถ มหาสตฺโต ปณฺณสาลโต นิกฺขมิตฺวา ปาสาณผลเก สุวณฺณปติมา วิย นิสีทิตฺวา จินฺเตสิ อิทานิ ยาจโก อาคมิสฺสตีติ ปิปาสิโต วิย สุราโสณฺโฑ ตสฺสาคมนมคฺคํ โอโลเกนฺโต นิสีทิ ฯ ปุตฺตาปิสฺส ปาทมูเล กีฬนฺติ ฯ โส มคฺคํ โอโลเกนฺโต พฺราหฺมณํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา สตฺตมาเส นิกฺขิตฺตํ ทานธุรํ อุกฺขิเปนฺโต วิย เอหิ วต โภ พฺราหฺมณาติ โสมนสฺสปฺปตฺโต ชาลิกุมารํ อามนฺเตนฺโต อิมํ คาถมาห อุฏฺเหิ ชาลิ ปติฏฺ โปราณํ วิย ทิสฺสติ พฺราหฺมณํ วิย ปสฺสามิ นนฺทิโย มาภิกีรเรติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๖.
ตตฺถ โปราณํ วิย ทิสฺสตีติ ปุพฺเพ เชตุตฺตรนคเร นานาทิสาหิ ยาจกานํ อาคมนํ วิย อชฺช ยาจกานํ อาคมนํ ทิสฺสติ ฯ นนฺทิโย มาภิกีรเรติ เอตสฺส พฺราหฺณสฺส ทิฏฺกาลโต ปฏฺาย มํ โสมนสฺสานิ อภิกีรนฺติ ฆมฺมาภิตตฺตสฺส สีเส สีตูทกฆฏสหสฺสาภิเสจนกาโล วิย ชาโต ฯ ตํ สุตฺวา กุมาโร อรห อหํปิ ตาต ปสฺสามิ โย โส พฺรหฺมาว ทิสฺสติ อตฺถิโก วิย อายาติ อติถี โน ภวิสฺสตีติ ฯ วตฺวา จ ปน ชาลิกุมาโร มหาสตฺตสฺส อปจิตึ กโรนฺโต อุฏฺาย พฺราหฺมณํ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปริกฺขารคหณํ อาปุจฺฉิ ฯ พฺราหฺมโณ ตํ โอโลเกตฺวา อยํ เวสฺสนฺตรสฺส ปุตฺโต ชาลิกุมาโร นาม ภวิสฺสติ อาทิโต ปฏฺาเยวสฺส ผรุสวจนํ กเถสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อเปหิ อเปหีติ อจฺฉรํ ปหริ ฯ กุมาโร อปคนฺตฺวา อยํ พฺราหฺมโณ อติผรุโส กินฺนุโขติ ตสฺส สรีรํ โอโลเกนฺโต อฏฺารส ปุริสโทเส ปสฺสิ ฯ พฺราหฺมโณปิ โพธิสตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห กิจฺจิ นุ โภโต กุสลํ กจฺจิ โภโต อนามยํ กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปถ กจฺจิ มูลผลา พหู กจฺจิ ฑํสา จ มกสา อปฺปเมว สิรึสปา วเน พาฬมิคากิณฺเณ กจฺจิ หึสา น วิชฺชตีติ ฯ โพธิสตฺโตปิ เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห กุสรญฺเจว โน พฺรหฺเม อโถ พฺรหฺเม อนามยํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๗.
อโถ อุญฺเฉน ยาเปม อโถ มูลผลา พหู อโถ ฑํสา จ มกสา อปฺปเมว สรึสปา วเน พาฬมิคากิณฺเณ หึสา มยฺหํ น วิชฺชติ สตฺตโน มาเส วสตํ อรญฺเ ชีวิโสกินํ อิทํปิ ปมํ ปสฺสามิ พฺราหฺมณํ เทววณฺณินํ อาทาย เวฬุวํ ทณฺฑํ อคฺคิหุตฺตํ กมณฺฑลุํ สฺวาคตนฺเต มหาพฺรเหฺม อโถ เต อทุราคตํ อนฺโต ปวิสฺส ภทฺทนฺเต ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ เต ติณฺฑุกานิ ปิยาลานิ มธุเก กาสมาริโย ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ ภุญฺช พฺรเหฺม วรํ วรํ อิทํปิ ปานียํ สีตํ อาภตํ คิริคพฺภรา ตโต ปิว มหาพฺรเหฺม สเจ ตฺวํ อภิกงฺคสีติ ฯ วตฺวา จ ปน มหาสตฺโต อยํ พฺราหฺมโณ น อการเณน อิมํ พฺรหารญฺ อาคมิสฺสติ อาคมนการณํ ปปญฺจํ อกตฺวา ปุจฺฉิสสามิ นนฺติ จินฺเตตฺวา อิมํ คาถมาห อถ ตฺวํ เกน วณฺเณน เกน วา ปน เหตุนา อนุปฺปตฺโตสิ พฺรหารญฺ ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ ตตฺถ วณฺเณนาติ การเณน ฯ เหตุนาติ ปจฺจเยน ฯ ชูชโก อาห ยถา วาริวโห ปูโร สพฺพกาลํ น ขียติ เอวนฺตํ ยาจิตา คญฺฉึ ปุตฺเต เม เทหิ ยาจิโตติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๘.
ตตฺถ วาริวโหติ ปญฺจสุ มหานทีสุ อุทกวาโห ฯ น ขียตีติ ปิปาสิเตหิ นทึ อาคนฺตฺวา หตฺเถหิ ภาชเนหิปิ อุสฺสิญฺจิตฺวา ปิวมาโน น ขียติ ฯ เอวนฺตํ ยาจิตา คญฺฉินฺติ ตฺวํ สทฺธาย ปูริตตฺตา เอวรูโปเยวาติ มญฺมาโน อหนฺตํ ยาจิตุํ อาคญฺฉึ ฯ ปุตฺเต เม เทหิ ยาจิโตติ มยา ยาจิโต ตว ปุตฺเต มยฺหํ ทาสตฺถาย เทหีติ ฯ ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต โสมนสฺสปฺปตฺโต หุตฺวา ปาสาริตหตฺเถ สหสฺสตฺถวิกํ เปนฺโต วิย ปพฺพตปาทํ อุนฺนาเทนฺโต อาห ททามิ น วิกมฺปามิ อิสฺสโร นย พฺราหฺมณ ปาโต คตา ราชปุตฺตี สายํ อุญฺฉาโต เอหิติ อกรตฺตึ วสิตฺวาน ปาโต คจฺฉสิ พฺราหฺมณ ตสฺสา นหาเต อุปสึฆาเฏ อถ เน มาลธาริเน เอกรตฺตึ วสิตฺวาน ปาโต คจฺฉสิ พฺราหฺมณ นานาปุปฺเผหิ สญฺฉนฺเน นานาคนฺเธหิ ภูสิเต นานามูลผลากิณฺเณ คจฺฉิสฺสาทาย พฺราหฺมณาติ ฯ ตตฺถ อิสฺสโรติ ตฺวํ มม ปุตฺตานํ อิสฺสโร สามิโก หุตฺวา เอเต นย อปิจ โข ปเนตํ การณํ อตฺถิ เอเตสํ มาตา ราชปุตฺตี ผลาผลตฺถาย ปาโตว คตา สายํ อรญฺโต อาคมิสฺสติ ตาย อานีตานิ มธุรผลาผลานิ ปริภุญฺชิตฺวา อิเธว วเน อชฺเชกรตฺตึ วสิตฺวา ปาโตว ทารเก คเหตฺวา คมิสฺสสีติ ฯ ตสฺสา นหาเตติ ตาย นหาปิเต ฯ อุปสึฆาเฏติ สีเส อุปสึฆาเฏ ฯ อถ เน มาลธาริเนติ อถ วิจิตฺราย มาลาย อลงฺกเต ตํ มาลํ วหมาเน ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๙.
ปาลิโปตฺถเกสุ ปน อถ เนติ ลิขิตํ ฯ ตสฺสตฺโถ น วิจาริโต ฯ มูลผลากิณฺเณติ มคฺเค ปาเถยฺยสฺสตฺถาย ทินฺเนหิ นานามูลผลาผเลหิ อากิณฺเณ ฯ ชูชโก อาห น วาสมภิโรจามิ คมนํ มยฺหํปิ รุจฺจติ อนฺตราโยปิ เม อสฺส คจฺฉญฺเว รเถสภ น เหตา ยาจโยคี นํ อนฺตรายสฺส การิยา อิตฺถิโย มนฺตํ ชานนฺติ สพฺพํ คณฺหนฺติ วามโต สทฺธาย ทานํ ททโต มา สมทกฺขิ มาตรํ อนฺตรายํปิ สา กยิรา คจฺฉญฺเว รเถสภ อามนฺตยสฺสุ เต ปุตฺเต มา เต มาตรมทฺทสุํ สทฺธาย ทานํ ททโต เอวํ ปุญฺ ปวฑฺฒติ อามนฺตยสฺสุ เต ปุตฺเต มา เต มาตรมทฺทสุํ มาทิสสฺส ธนํ ทตฺวา ราช สคฺคํ คมิสฺสสีติ ฯ ตตฺถ น เหตา ยาจโยคี นนฺติ เอตฺถ นนฺติ นิปาตมตฺตํ ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ มหาราช เอตา อิตฺถิโย นาม น หิ ยาจโยคี ยาจนาย อนุจฺฉวิกา น โหนฺติ เกวลํ ฯ อนฺตรายสฺส การิยาติ ทายกานํ ปุญฺนฺตรายํ ยาจกานํ ลาภนฺตรายํ กโรนฺติ ฯ มนฺตนฺติ อิตฺถี มายํ นาม ชานนฺติ ฯ วามโตติ สพฺพํ วามโต คณฺหนฺติ น ทกฺขิณโต ฯ สทฺทาย ทานํ ททโตติ กมฺมญฺจ ผลญฺจ สทฺทหิตฺวา ทานํ ททโต ฯ มาสนฺติ มา เอเตสํ มาตรํ อทกฺขิ ฯ กยิราติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๐.
กเรยฺย ฯ อามนฺตยสฺสูติ ชานาเปหิ มยา สทฺธึ เปเสหีติ วทติ ฯ ททโตติ ททนฺตสฺส ฯ เวสฺสนฺตโร อาห สเจ ตฺวํ นิจฺฉเส ทฏฺุํ มม ภริยํ ปติพฺพตํ อยฺยกสฺสปิเม เทหิ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ อิเม กุมาเร ทิสฺวาน มญฺชุเก ปิยภาณิเน ปีติโต สุมโน จิตฺโต พหุํ ทสฺสติ เต ธนนฺติ ฯ ตตฺถ อยฺยกสฺสาติ มยฺหํ ปิตุโน สญฺชยมหาราชสฺส ฯ ทสฺสติ เตติ โส ราชา ตุยฺหํ พหุํ ธนํ ทสฺสติ ฯ ชูชโก อาห อจฺเฉทนสฺส ภายามิ ราชปุตฺต สุโณหิ เม ราชทณฺฑาย มํ ทชฺชา วิกฺกิเณยฺย หเนยฺย วา ฉินฺโน ธนญฺจ ทาเส จ คาเรยฺหสฺส พฺรหฺมพนฺธุยาติ ฯ ตตฺถ อจฺเฉทนสฺสาติ อจฺฉินฺทิตฺวา คหณสฺส ฯ ราชทณฺฑาย มํ ทชฺชาติ อยํ พฺราหฺมโณ ทารกโจโร ทณฺฑมสฺส อุปเนถาติ เอวํ ทณฺฑตฺถาย มํ อมจฺจานํ ทเทยฺย ฯ คาเรยฺหสฺส พฺรหฺมพนฺธุยาติ พฺราหฺมณิยา จ ครหิตพฺโพ ภวิสฺมามีติ ฯ เวสฺสนฺตโร อาห อิเม กุมาเร ทิสฺวาน มญฺชุเก ปิยภาณิเน ธมฺเม ิโต มหาราชา สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโน ลทฺธา ปีติโสมนสฺสํ พหุํ ทสฺสติ เต ธนนฺติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๑.
ชูชโก อาห นาหนฺตํปิ กริสฺสามิ ยํ มํ ตฺวํ อนุสาสสิ ทารเกว อหํ เนสฺสํ พฺราหฺมณิยา ปริจาริเกติ ฯ ตตฺถ ทารเกวาติ อลํ มยฺหํ อญฺเน ธเนน อหํ อิเม ทารเกว อตฺตโน พฺราหฺมณิยา ปริจาริเก เนสฺสามีติ ฯ ตนฺตสฺส ผรุสวจนํ สุตฺวา ทารกา ภีตา ปิฏฺิปณฺณสาลํ คนฺตฺวา ตโตปิ ปลายิตฺวา คุมฺพคหเน นิลียิตฺวา ตตฺราปิ ชูชเกนาคนฺตฺวา คหิตํ วิย อตฺตานํ สมฺปสฺสมานา กมฺปมานา กตฺถจิ สณฺาเรตุํ อสมตฺถา อิโต จิโต จ ปธาวิตฺวา ยาว จตุรสฺสโปกฺขรณีตีรํ คนฺตฺวา ทฬฺหํ วากจีรํ นิวาเสตฺวา ภีตา อุทกํ โอรุยฺห โปกฺขรณปตฺตํ สีเส เปตฺวา อุทเกน ปฏิจฺฉนฺนา หุตฺวา อฏฺสุ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตโต กุมารา พฺยตฺถิตา สุตฺวา ลุทฺทสฺส ภาสิตํ เตน เตน ปธาวึสุ ชาลี กณฺหาชินา จุโภติ ฯ ชูชโกปิ กุมาเร อทิสฺวา โพธิสตฺตํ อปสาเทสิ โภ เวสฺสนฺตร ตฺวํ อิทาเนว มยฺหํ ทารเก ทตฺวา มยา นาหํ เชตุตฺตรนครํ คมิสฺสามิ ทารเก มม พฺราหฺมณิยา ปริจาริเก เนสฺสามีติ วุตฺเต อิงฺฆิตสณฺ ทตฺวา ปุตฺเต ปลาเปตฺวา อชานนฺโต วิย นิสินฺโน นตฺถิ มญฺเ โลกสฺมึ ตยา สทิโส มุสาวาทีติ ฯ ตํ สุตฺวา มหาสตฺโตปิ กมฺปิโต หุตฺวา ทารกา ปลาตา ภวิสฺสนฺตีติ จินฺเตตฺวา พฺราหฺมณ มา จินฺตยิ อาเนสฺสามิ เต--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๒.
กุมาเรติ วตฺวา อุฏฺาย ปิฏฺิปณฺณสาลํ คนฺตฺวา เตสํ วนคหนํ ปวิฏฺภาวํ ตฺวา ปทวลญฺชานุสาเรน โปกฺขรณีตีรํ คนฺตฺวา อุทเก โอติณฺณปเท ทิสฺวา อุทเก โอรุยฺห ิตา ภวิสฺสนฺตีติ ตฺวา ตาต ชาลีติ ปกฺโกสิตฺวา คาถมาห เอหิ ตาต ปิยปุตฺต ปูเรถ มม ปารมึ หทยํ เมภิสิญฺเจถ กโรถ วจนํ มม ยานนาวาว เม โหถ อจลา ภวสาครา ชาติปารํ ตริสฺสามิ สนฺตาเรสฺสํ สเทวกนฺติ ฯ กุมาโร ปิตุ กถํ สุตฺวา เอวํ จินฺเตสิ อยํ พฺราหฺมโณ มํ ยถารุจึ กโรตุ ปิตรา สทฺธึ เทฺว กถา น กเถสฺสามีติ สีสํ นีหริตฺวา โปกฺขรปตฺตานิ วิยูหิตฺวา อุทกา อุตฺตริตฺวา มหาสตฺตสฺส ทกฺขิณปาเท นิปติตฺวา โคปฺปกสนฺธึ ทฬฺหํ คเหตฺวา ปโรทิ ฯ อถ นํ มหาสตฺโต อาห ตาต ภคินี เต กุหินฺติ ฯ ตาต อิเม สตฺตานาม ภเย อุปฺปนฺเน อตฺตานเมว รกฺขนฺตีติ ฯ อถ มหาสตฺโต ปุตฺเตหิ เม กติกา กตา ภวิสฺสตีติ ตฺวา เอหิ อมฺม กณฺเหติ ปกฺโกสิตฺวา คาถมาห เอหิ อมฺม ปิยา ธีตา ปิยา เม ทานปารมี หทยํ เมภิสิญฺเจถ กโรถ วจนํ มม ยานนาวาว เม โหถ อจลา ภวสาครา ชาติปารํ ตริสฺสามิ อุทฺธริสฺสํ สเทวกนฺติ ฯ สา ปิตุ วจนํ สุตฺวา ปิตรา สทฺธึ เทฺว กถา น กเถสฺสามีติ ตเถว อุทกา อุตฺตริตฺวา มหาสตฺตสฺส วามปาเท นิปติตฺวา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๓.
โคปฺปกสนฺธึ ทฬฺหํ คเหตฺวา ปโรทิ ฯ เตสํ อสฺสูนิ มหาสตฺตสฺส ผุลฺลปทุมวณฺเณ ปาทปิฏฺเ ปตนฺติ ตสฺส อสฺสูนิ เตสํ สุวณฺณผลกสทิสาย ปิฏฺิยา ปตนฺติ ฯ อถ มหาสตฺโต วิลีนมานหทโย วิย วิปฺผนฺทมาปนฺโน มุทุหตฺเถน กุมารานํ ปิฏฺึ ปรามสนฺโต กุมาเร อุฏฺาเปตฺวา อสฺสาเสตฺวา ตาต ชาลิ กึ ตฺวํ มม ทานวิตกฺกภาวํ น ชานาสิ อชฺฌาสยํ เม ตาต มตฺถกํ ปาเปหีติ วตฺวา โคเณ อคฺฆาเปนฺโต วิย ตตฺเถว ิโต กุมาเร อคฺฆาเปสิ ฯ โส กิร ปุตฺตํ อามนฺเตตฺวา อาห ตาต ชาลิ สเจ ตฺวํ ภุชิสฺโส โหตุกาโม พฺราหฺมณสฺส นิกฺขสหสฺสํ ทตฺวา ภุชิสฺโส ภเวยฺยาสิ ภคินี โข ปน เต อุตตมรูปธรา โกจิ นีจชาติโก พฺราหฺมณสฺส กิญฺจิเทว ธนํ ทตฺวา ตว ภคินึ ภุชิสฺสํ กตฺวา ชาติสมฺเภทํ กเรยฺย อญฺตฺร รญฺา สพฺพสตทายโก นาม นตฺถิ ตสฺมา ตว ภคินี ภุชิสฺสา โหตุกามา พฺราหฺมณสฺส ทาสีสตํ ทาสสตํ หตฺถิสตํ อสฺสสตํ ควสตํ นิกฺขสตนฺติ เอวํ สพฺพสตํ ทตฺวา ภุชิสฺสา โหตูติ ฯ เอวํ กุมาเร อคฺฆาเปตฺวา สมสฺสาเสตฺวา อสฺสมปทํ คนฺตฺวา กมณฺฑลุนา อุทกํ คเหตฺวา เอหิ วต โภ พฺราหฺมณาติ อามนฺเตตฺวา สพฺพญฺุตาณสฺส นิพนฺธนํ กตฺวา ตสฺส หตฺเถ อุทกํ ปาเตตฺวา อมฺโภ พฺราหฺมณ ปิยปุตฺเตหิ สตคุเณน สหสฺสคุเณน สตสหสฺสคุเณน สพฺพญฺุตาณเมว ปิยตรนฺติ ปวึ อุนฺนาเทนฺโต พฺราหฺมณสฺส ปิยปุตฺเต ทานมทาสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๔.
ตโต กุมาเร อาทาย ชาลี กณฺหาชินา จุโภ พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโน ตโต กุมาเร อาทาย ชาลี กณฺหาชินา จุโภ พฺราหฺมณสฺส อทา จิตฺโต ๑- ปุตฺตเก ทานมุตฺตมํ ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ตทาสิ โลมหํสนํ ยํ กุมาเร ปทินฺนมฺหิ เมทนี สมกมฺปถ ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ตทาสิ โลมหํสนํ ยํ ปญฺชลิกโต ราชา กุมาเร สุขวจฺฉิเต พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโนติ ฯ ตตฺถ จิตฺโตติ ปีติโสมฺมนสฺสชาโต หุตฺวา ฯ ตทาสิ ยํ ภึสนกนฺติ ตทา ทานเตเชน อุนฺนทนฺตี มหาปถวี จตุนหุตาธิกทฺวิ- โยชนสตสหสฺสพหลา มตฺตวารโณ วิย ตชฺชมานา กมฺปิ ฯ ตทา สาคโร อุพฺพตฺติ ฯ สิเนรุปพฺพตราชา สุเสทิตเวตฺตงฺกุโร วิย โอนมิตฺวา วงฺกตปพฺพตาภิมุโข อฏฺาสิ ฯ สกฺโก เทวราชา อปฺโผเฏสิ ฯ มหาพฺรหฺมา สาธุการมทาสิ ฯ สพฺเพ เทวา สาธุการมทํสุ ฯ ยาว พฺรหฺมโลกา เอกโกลาหลํ อโหสิ ฯ ปถวีสทฺเทน เทโว ตชฺเชนฺโต ขณิกวสฺสํ วสฺสิ ฯ อกาลวิชฺชุลตา นิจฺฉรึสุ ฯ หิมวนฺตวาสิโน สีหาทโย จตุปฺปาทา สกลหิมวนฺตํ เอกนินฺนาทํ กรึสุ ฯ เอวรูปํ ภึสนกํ อโหสิ ฯ ปาลิยํ ปน เมทนี สมกมฺปถาติ เอตฺตกเมว วุตฺตํ ฯ ยนฺติ ยทา ฯ กุมาเร สุขวฑฺฉิเตติ สุขวฑฺฒิเต สุขวสิเต @เชิงอรรถ: ๑ วิตฺโตติปิ ปาโ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๕.
สุขปริจาเค อทาสิ ฯ อทา ทานนฺติ อมฺโภ พฺราหฺมณ ปุตฺเตหิ เม สตคุเณน สหสฺสคุเณน สตสหสฺสคุเณน สพฺพญฺุตาณเมว ปิยตรนฺติ ตสฺสตฺถาย อทาสิ ฯ มหาสตฺโต ทานํ ทตฺวา อโห สุทินฺนํ วต เม ทานนฺติ ปีตึ อุปฺปาเทตฺวา กุมาเร โอโลเกนฺโต อฏฺาสิ ฯ ชูชโกปิ วนคุมฺพคหนํ ปวิสิตฺวา วลฺลึ ทนฺเตหิ ฉินฺทิตฺวา อาทาย กุมารสฺส ทกฺขิณหตฺถํ กุมาริกาย วามหตฺเถน สทฺธึ เอกโต พนฺธิตฺวา ตเมว วลฺลีโกฏึ คเหตฺวา โปถยมาโน คเหตฺวา ปายาสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตโต โส พฺราหฺมโณ ลุทฺโท ลตํ ทนฺเทหิ ฉินฺทิย ลตาย หตฺเถ พนฺธิตฺวา ลตาย อนุมชฺชถ ตโต รชฺชุมาทาย ทณฺฑมาทาย พฺราหฺมโณ อาโกฏยนฺโต เต เนติ สิวิราชสฺส เปกฺขโตติ ฯ ตตฺถ ตตฺถ เตสํ ปหตปหตฏฺาเน ฉวิ ฉิชฺชิ ฯ โลหิตานิ ปคฺฆรนฺติ ฯ ปหรณกาเล อญฺมญฺสฺส ปิฏฺึ ททนฺติ ฯ อเถกสฺมึ วิสมฏฺาเน พฺราหฺมโณ ปกฺขลิตฺวา ปติ ฯ กุมารานํ มุทุหตฺเถหิ ถทฺธวลฺลี คลิตา ฯ เต โรทมานา ปลายิตฺวา มหาสตฺตสฺส สนฺติกํ อคมํสุ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตโต กุมารา ปกฺกามุํ พฺราหฺมณสฺส ปมุญฺจิย อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ ปิตรํ โส อุทิกฺขสิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๖.
เวธมสฺสฏฺปตฺตํว ปิตุปาทภิวนฺทติ ปิตุ ปาทานิ วนฺทิตฺวา อิทํ วจนมพฺรวิ อมฺมา จ ตาต นิกฺขนฺตา ตวญฺจ โน ตาต ทสฺสสิ ยาว อมฺมํปิ ปสฺเสมุ อถ โน ตาต ทสฺสสิ อมฺมา จ ตาต นิกฺขนฺตา ตฺวญฺจ โน ตาต ทสฺสสิ มา โน ตฺวํ ตาต อททา ยาว อมฺมาปิ เอติ โน ตทายํ พฺราหฺมโณ กามํ วิกฺกีณาตุ หนาตุ วา พลงฺกปาโท อทฺธนโข อโถ โอพทฺธปิณฺฑิโก ทีโฆตฺตโรฏฺโ จปโล กฬาโร ภคฺคนาสโก กุมฺโภทโร ภคฺคปิฏฺิ อโถ วิสมจกฺขุโก โลหมสฺสุ หริตเกโส วลีนํ ติลกาหโต ปิงฺคโล จ วินโต จ วิกโฏ จ พฺรหา ขโร อชินานิปิ สนฺนทฺโธ อมนุสฺโส ภยานโก มนุสฺโส อุทาหุ ยกฺโข มํสโลหิตโภชโน คามา อรญฺ อาคมฺม ธนํ ตํ ตาต ยาจติ นียมานา ปิสาเจน กินฺนุ ตาต อุทกฺขสิ อสฺมา นูน เต หทยํ อยสา ทฬฺหพนฺธนํ โย โน พนฺเธ น ชานาสิ พฺราหฺมเณน ธเนสินา อจฺจายิเกน ลุทฺเทน โย โน คาโวว สุมฺภติ อิเธว อจฺฉตํ กณฺหา น สา ชานาติ กิสฺมิญฺจิ มิคีว ขีรสมตฺตา ยูถา หีนาว กนฺทตีติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๗.
ตตฺถ อุทกฺขสีติ มหาสตฺตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา กมฺปมาโน โอโลเกสิ ฯ เวธนฺติ เวธมาโน ฯ ตฺวญฺจ โน ตาต ทสฺสสีติ ตาต ตวญฺจ อเมฺห ตาย อนาคตาย เอว พฺราหฺมณสฺส อทาสิ ฯ เอวํ มา กริ อธิวาเสหิ ตาว ตาต ยาว อมฺมํปิ ปสฺเสมุ อถ โน ตาต ตาย ทิฏฺกาเล ตฺวํปิ ทสฺสสิ ฯ วิกฺกีณาตุ หนาตุ วาติ ตาต อมฺมาย อาคตกาเล เอส อมฺเห วิกฺกีณาตุ วา หนาตุ วา ยํ วา อิจฺฉิติ ตํ กโรตุ ฯ อปิจ โข ปเนส กกฺขโล ผรุโส อฏฺารสหิ ปุริสโทเสหิ สมนฺนาคโตติ อฏฺารส ปุริสโทเส กเถสิ ฯ ตตฺถ พลงฺกปาโทติ ปตฺถฏปาโท ฯ อทฺธนโขติ ปูตินโข ฯ โอพทฺธปิณฺฑิโกติเหฏฺา คฬิตปิณฺฑิกมํโส ฯ ทีโฆตฺตโรฏฺโติ มุขํ ปิทหิตฺวา ิเตน ทีเฆน อุตฺตโรฏฺเน สมนฺนาคโต ฯ จปโลติ ปคฺฆริตลาโล ฯ กฬาโรติ สูกรทาาหิ วิย นิกฺขนฺตทนฺเตหิ สมนฺนาคโต ฯ ภคฺคนาสโกติ ภคฺคาย วิสมาย นาสาย สมนฺนาคโต ฯ โลหมสฺสูติ ตมฺพโลหวณฺณมสฺสุ ฯ หริตเกโสติ สุวณฺณวณฺณฬเกโส วิรุฬฺหเกโส ฯ วลีนนฺติ สรีรจมฺมสฺส วลี น คหิโต ฯ ติลกาหโกติ กาฬติลกปริกิณฺโณ ฯ ปิงฺคโลติ นิพฺพิฏฺปิงฺคโล วิฬารกฺขิสทิเสหิ อกฺขีหิ สมนฺนาคโต ฯ วินโตติ กฏิยํ ปิฏฺิยํ กณฺเติ ตีสุ าเนสุ วงฺโก ฯ วิกโฏติ วิกฏปาโท รวฏฺิสนฺธีติปิ วุตฺตํ กฏกฏาติ วิรวนฺเตหิ อฏฺิสนฺธีหิ สมนฺนาคโต ฯ พฺรหาติ ทีโฆ ฯ อมนุสฺโสติ น มนุสฺโส มนุสฺสเวเสน วเน วิจรนฺโต ยกฺโขปิ โข ตาต เอส ฯ ภยานโกติ อติวิยา ภึสนโก ฯ มนุสฺโส อุทาหุ ยกฺโขติ ตาต สเจ โกจิ เอตํ พฺราหฺมณํ ทิสฺวา ปุจฺเฉยฺย อถ มํสโลหิตโภชโนติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๘.
วตฺตุํ ยุตฺตํ ฯ ธนํ ตํ ตาต ยาจตีติ ตาต เอส อมฺหากํ มํสํ ขาทิตุกาโม ตุมฺเห ปุตฺตธนํ ยาจติ ฯ อุทิกฺขสีติ อชฺฌุเปกฺขสิ ฯ อสฺมา นูน เต หทยนฺติ ตาต มาตาปิตูนํ หทยํ นาม ปุตฺเตสุ มุทุกํ โหติ ปุตฺตานํ ทุกฺขํ น สหติ ตว ปน ปาสาโณว มญฺเ หทยํ ฯ อถวา ฯ อยสา ทฬฺหพนฺธนํ เตน อมฺหากํ เอวรูเป ทุกฺเข อุปฺปนฺเน น รุชติ ฯ นชานาสีติ อชานนฺโต วิย อจฺฉสิ ฯ อจฺจายิเกน ลุทฺเทนาติ อติวิย ลุทฺเทน ปมาณาติกฺกนฺเตน ฯ โย โนติ พฺราหฺมเณน โน อมฺเห กนิฏฺภาติเก พทฺเธ พนฺธิเต โย ตฺวํ น ชานาสิ ฯ สุมฺภตีติ โปเถติ ฯ อิเธว อจฺฉตนฺติ ตาต อยํ กณฺหาชินา น กิญฺจิ ทุกฺขํ ชานาติ ยถา นาม ขีรสมตฺตา มิคโปติกา ยูถา ปริหีนา มาตรํ อปสฺสนฺตี ขีรตฺถาย กนฺทติ เอวํ อมฺมํ อปสฺสนฺตี กนฺทิตฺวา สุสฺสิตฺวา มริสฺสติ ฯ ตสฺมา มญฺเว พฺราหฺมณสฺส เทหิ อหํ คมิสฺสามิ อยํ กณฺหา อิเธว โหตูติ ฯ เอวํ วุตฺเตปิ มหาสตฺโต น กิญฺจิ กเถสิ ฯ ตโต กุมาโร มาตาปิตโร อารพฺภ ปริเทวนฺโต อาห น เม อิทํ ตถา ทุกฺขํ ลพฺพา หิ ปุมุนา อิทํ ยญฺจ อมฺมํ น ปสฺสามิ ตํ เม ทุกฺขตรํ อิโต น เม อิทํ ตถา ทุกฺขํ ลพฺพา หิ ปุมุนา อิทํ ยญฺจ ตาตํ น ปสฺสามิ ตํ เม ทุกฺขตรํ อิโต สา นูน กปณา อมฺมา จิรํ รตฺตาย รุจฺฉิติ กณฺหาชินํ อปสฺสนฺตี กุมารึ จารุทสฺสนึ โส นูน กปโณ ตาโต จิรํ รตฺตาย รุจฺฉิติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒๙.
กณฺหาชินํ อปสฺสนฺโต กุมารึ จารุทสฺนึ สา นูน กปณา อมฺมา จิรํ รุจฺฉิติ อสฺสเม กณฺหาชินํ อปสฺสนฺตี กุมารึ จารุทสฺนึ โส นูน กปโณ ตาโต จิรํ รุจฺฉิติ อสฺสเม กณฺหาชินํ อปสฺสนฺโต กุมารึ จารุทสฺสนึ สา นูน กปณา อมฺมา จิรํ รตฺตาย รุจฺฉิติ อฑฒฺรตฺเตว รตฺเต วา นทีว อวสุสฺสติ โส นูน กปโณ ตาโต จิรํ รตฺตาย รุจฺฉิติ อฑฺฒรตฺเตว รตฺเต วา นทีว อวสุสฺสติ อิเม เต ชมฺพุกา รุกฺขา เวทิสา สินฺธุวาริตา วิวิธานิ รุกฺขชาตานิ ตานิ อชฺช ชหามฺหเส อสฺสตฺถา ปนสา เจเม นิโคฺรธา จ กปิตฺถนา วิวิธานิ ผลชาตานิ ตานิ อชฺช ชหามฺหเส อิเม ติฏฺนฺติ อารามา อยํ สีตูทกา นที ยตฺถสฺสุ ปุพฺเพ กีฬาม ตานิ อชฺช ชหามฺหเส วิวิธานิ ปุปฺผชาตานิ อสฺมึ อุปริ ปพฺพเต ยานสฺสุ ปุพฺเพ ธาเรม ตานิ อชฺช ชหามฺหเส วิวิธานิ ผลชาตานิ อสฺมึ อุปริ ปพฺพเต ยานสฺสุ ปุพฺเพ ภุญฺชาม ตานิ อชฺช ชหามฺหเส อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา พลิพทฺทา จ โน อิเม เยหิสฺสุ ปุพฺเพ กีฬาม ตานิ อชฺช ชหามฺหเสติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๐.
ตตฺถ ปุมุนาติ อิทํ ภเว วิจรนฺเตน ปุริเสน ลภิตพฺพํ ฯ ตํ เม ทุกฺขตรํ อิโตติ ตํ เม อมฺมํ ปสฺสิตุํ อลภนฺตสฺส ทุกฺขํ อิโต โปถนทุกฺขโต สตคุเณน สหสฺสคุเณน สตสหสฺสคุเณน ทุกฺขตรํ ฯ รุจฺจตีติ โรทิสฺสติ ฯ อฑฺฒรตฺเตว รตฺเต วาติ อฑฺฒรตฺเต วา สกลรตฺเต วา อมฺเห สริตฺวา จิรํ โรทิสฺสติ ฯ อวสุสฺสตีติ อปฺโปทกา กุนฺนที วิย อวสุสฺสติ ยถา สา ขิปฺปเมว อวสุสฺสติ เอวํ อรุเณ คจฺฉนฺเตเยว สุสฺสิตฺวา มริสฺสตีติ อธิปฺปาเยเนวมาห ฯ เวทิสาติ โอลมฺพนสาขา ฯ ตานีติ เยสํ โน มูลปุปฺผผลานิ คณฺหนฺเตหิ จิรํ กีฬิตานิ ตานิ อชฺช อุโภปิ มยํ ชหาม ฯ หตฺถิกาติ ตาเตน อมฺหากํ กีฬนตฺถาย กตหตฺถิกา ฯ ตสฺส เอวํ ปริเทวมานสฺเสว สทฺธึ ภคนิยา ชูชโก อาคนฺตฺวา กุมาเร โปเถนฺโต คเหตฺวา ปกฺกามิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห นียมานา กุมารา เต ปิตรํ เอตมพฺรวุํ อมฺมํ อาโรคฺยํ วชฺชาสิ ตฺวญฺจ ตาต สุขี ภว อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา พลิพทฺทา จ โน อิเม ตานิ อมฺมาย ทชฺชาสิ โสกนฺเตหิ วิเนสฺสติ อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา พลิพทฺทา จ โน อิเม ตานิ อมฺมา อุทิกฺขนฺตี โสกํ ปฏิวิเนสฺสตีติ ฯ ตทา มหาสตฺตสฺส ปุตฺเต อารพฺภ พลวโสโก อุปฺปชฺชิ ฯ หทยมํสํ อุณฺหํ อโหสิ ฯ โส โสเกน เกสรสีเหน--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๑.
คหิตมตฺตวารวารโณ วิย ราหุมุเข ปวิฏฺจนฺโท วิย จ กมฺปมาโน สกภาเวน สนฺธาเรตุํ อสกฺโกนฺโต อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา กลูนํ ปริเทวิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา ทานํ ทตฺวาน ขตฺติโย ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา กลูนํ ปริเทวยีติ ฯ ตโต ปรํ มหาสตฺตสฺส วิลาปคาถา โหนฺติ กนฺวชฺชจฺฉาตา ตสิตา อุปรุจฺเฉนฺติ ทารกา สายํ สํเวสนากาเล โก เน ทสฺสติ โภชนํ กนฺวชฺชจฺฉาตา ตสิตา อุปรุจฺเฉนฺติ ทารกา สายํ สํเวสนากาเล อมฺมจฺฉาตมฺหา เทถ โน กถนฺนุ ปถํ คจฺฉนฺติ ปตฺติกา อนุปาหนา สนฺตา สุเณหิ ปาเทหิ โก เน หตฺเถ คเหสฺสติ กถนฺนุ โส น ลชฺเชยฺย สมฺมุขา ปหรํ มม อทูสกานํ ปุตฺตานํ อลชฺชี วต พฺราหฺมโณ โยปิเม ทาสีทาสสฺส อญฺโ วา ปน เปสิโย ตสฺสาปิ สุวิหีนสฺส โก ลชฺชี ปหริสฺสติ วาริชสฺเสว เม สโต พนฺธสฺส กุมิโน มุเข อกฺโกสติ ปหรติ ปิเย ปุตฺเต อปสฺสโตติ ฯ ตตฺถ กนฺวชฺชาติ กํ นุ อชฺช ฯ อุปรุจฺเฉนฺตีติ สฏฺีโยชนมคฺคํ อุปคนฺตฺวา โรทิสฺสนฺติ ฯ สํเวสนากาเลติ มหาชนสฺส ปริเวสนกาเล ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๒.
โก เน ทสฺสตีติ โก เนสํ โภชนํ ทสฺสติ ฯ กถนฺนุ ปถํ คจฺฉนฺตีติ กถํ นุ สฏฺีโยชนมคฺคํ คมิสฺสนฺติ ฯ ปตฺติกาติ หตฺถิยานาทีหิ วิรหิตา ฯ อุปาหนาติ อุปาหนมตฺเตนาปิ วิรหิตา สุขุมาลปาทา ฯ คเหสฺสตีติ กิลมถวิโนทนตฺถาย โก คณฺหิสฺสติ ฯ ทาสีทาสสฺสาติ ทาสี ทาโส อสฺส ฯ อญฺโ วา ปน เปสิโยติ ตสฺสาปิ ทาโส ตสฺสาปิ ทาโสติ เอวํ ทาสปติทาสปรมฺปราย โย มยฺหํ จตุตฺโถ เปสิโย เปสนการโก อสฺส ฯ ตสฺส เอวํ สุวิหีนสฺสาปิ อยํ เวสฺสนฺตรสฺส ทาสปติทาโสติ ตฺวา ฯ โก ลชฺชีติ โก ลชฺชาสมฺปนฺโน ปหเรยฺย น ยุตฺตํ นุโข ตสฺส นิลฺลชฺชสฺส มม ปุตฺเต ปหริตุนฺติ ฯ วาริชสฺเสวาติ กุมฺมิโน มุเข พนฺธสฺส มจฺฉสฺเสว สโต มม ฯ อปสฺสโตติ อกาโร นิปาตมตฺตํ ฯ ปสฺสนฺตสฺเสว ปิเย ปุตฺเต อกฺโกสติ เจว ปหรติ จ อโห เอส อติทารุโณติ ฯ อถสฺส กุมาเรสุ สิเนเหน เอวํ ปริวิตกฺโก อุทปาทิ อยํ พฺราหฺมโณ มม ปุตฺเต อติวิย วิเหเตีติ โสกํ สณฺาเรตุํ อสกฺโกนฺโต พฺราหฺมณํ อนุพนฺธิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา อาเนสฺสามิ เต กุมาเรติ ฯ ตโต อฏฺานเมตํ กุมารานํ ปีฬนํ เม อติวิย ทุกฺขํ ทานํ ทตฺวา ปจฺฉา อนุตปฺปนํ นาม สตํ ธมฺโม น โหตีติ จินฺเตสิ ฯ ตทตฺถโชตนา อิมา เทฺว ปริวิตกฺกคาถา นาม โหนฺติ อาทู จาปํ คเหตฺวาน ขคฺคํ พนฺธิตฺวา วามโต อาเนยฺยามิ สเก ปุตฺเต ปุตฺตานํ หิ วโธ ทุกฺโข อฏฺานเมตํ ทุกฺขรูปํ ยํ กุมารา วิหญฺเร--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๓.
สตญฺจ ธมฺมมญฺาย โก ทตฺวา อนุตปฺปตีติ ฯ ตตฺถ สตนฺติ ปุพฺเพ โพธิสตฺตานํ ปเวณีธมฺมํ ฯ โส กิร ตสฺมึ ขเณ โพธิสตฺตานํ ปเวณึ อนุสฺสริ ฯ ตโต สพฺเพ โพธิสตฺตา ธนปริจฺจาคํ องฺคปริจฺจาคํ ชีวิตปริจฺจาคํ ปุตฺตปริจฺจาคํ ภริยปริจฺจาคนฺติ อิเม ปญฺจมหาปริจฺจาเค อปริจฺจชิตฺวา พุทฺธภูตปุพฺพา นาม นตฺถิ อหํปิ เตสํ อพฺภนฺตเร อนุปวิฏฺโ อโหสึ ฯ มยาปิ ปุตฺตธีตโร อทตฺวา น สกฺกา พุทฺเธน ภวิตุนฺติ จินฺเตตฺวา กึ ปน ตฺวํ เวสฺสนฺตร ปเรสํ ทาสตฺถาย ทินฺนปุตฺตานํ ทุกฺขภาวํ น ชานาสิ เยน พฺราหฺมณํ อนุพนฺธิตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปสฺสามีติ สญฺ อุปฺปาเทสิ ฯ ทานํ ทตฺวา ปจฺฉานุตาโป นาม ตว นานุรูโป โหตีติ เอวํ อตฺตานํ ปริภาสิตฺวา สเจปิ เอโส กุมาเร มาเรสฺสติ ทินฺนกาลโต ปฏฺาย มม กิญฺจิ น โหตีติ ทฬฺหํ สีลสมาทานํ อธิฏฺาย ปณฺณสาลโต นิกฺขมิตฺวา ปณฺณสาลทฺวาเร ปาสาณผลเก กาญฺจนปติมา วิย นิสีทิ ฯ ชูชโกปิ โพธิสตฺตสฺส สมฺมุเข กุมาเร โปเถตฺวา เนติ ฯ ตโต กุมาโร วิลปนฺโต อาห สจฺจํ กิเรวมาหํสุ นรา เอกจฺจิยา อิธ ยสฺส นตฺถิ สกา มาตา ยถา นตฺถิ ตเถว โส เอหิ กณฺเห มริสฺสาม นตฺถตฺโถ ชีวิเตน โน ทินฺนมฺหาปิ ชนินฺเทน พฺราหฺมณสฺส ธเนสิโน อจฺจายิกสฺส ลุทฺทสฺส โย โน คาโวว สุมฺภติ อิเม เต ชมฺพุกา รุกฺขา เวทิสา สินฺธุวาริตา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๔.
วิวิธานิ รุกฺขชาตานิ ตานิ กณฺเห ชหามฺหเส อสฺสตฺถา ปนสา เจ เม นิโคฺรธา จ กปิตฺถนา วิวิธานิ ผลชาตานิ ตานิ กณฺเห ชหามฺหเส อิเม ติฏฺนฺติ อารามา อยํ สีตูทกา นที ยตฺถสฺสุ ปุพฺเพ กีฬาม ตานิ กณฺเห ชหามฺหเส วิวิธานิ ปุปฺผชาตานิ อสฺมึ อุปริ ปพฺพเต ยานสฺสุ ปุพฺเพ ธาเรม ตานิ กณฺเห ชหามฺหเส วิวิธานิ ผลชาตานิ อสฺมึ อุปริ ปพฺพเต ยานสฺสุ ปุพฺเพ ภุญฺชาม ตานิ กณฺเห ชหามฺหเส อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา พลิพทฺทา จ โน อิเม เยหิสฺสุ ปุพฺเพ กีฬาม ตานิ กณฺเห ชหามฺหเสติ ฯ ตตฺถ ยสฺสาติ ยสฺส สนฺติเก สกา มาตา นตฺถิ ฯ ปุน พฺราหฺมโณ เอกสฺมึ วิสมฏฺาเน ปกฺขลิตฺวา ปตติ ฯ เตสํ หตฺถโต พนฺธนํ มุญฺจิตฺวา คลิตํ ฯ เต ปหตกุกฺกุฏา วิย กมฺปมานา ปลายิตฺวา เอกเวเคเนว ปิตุ สนฺติกํ อาคมึสุ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห นียมานา กุมารา เต พฺราหฺมณสฺส ปมุญฺจิย เตน เตน ปธาวึสุ ชาลี กณฺหาชินา จุโภติ ฯ ตตฺถ เตน เตนาติ เตน มุตฺตกฺขเณน เยน เตสํ ปิตา เตน ปธาวึสุ ฯ ปธาวิตฺวา ปิตุ สนฺติกํเยว อาคมึสูติ อตฺโถ ฯ ชูชโกปิ เวเคนุฏฺาย วลฺลีทณฺฑหตฺโถ กปฺปุฏฺานคฺคิ วิย--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๕.
อวตฺถรนฺโต อาคนฺตฺวา อติวิย ปลายิตุํ เฉกา ตุมฺเหติ หตฺเถ พนฺธิตฺวา ปุน เต เนติ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตโต โส รชฺชุมาทาย ทณฺฑมาทาย พฺราหฺมโณ อาโกฏยนฺโต เต เนติ สิวีราชสฺส เปกฺขโตติ ฯ เอวํ นียมาเนสุ กณฺหาชินา นิวตฺติตฺวา โอโลเกนฺตี ปิตรา สทฺธึ สลฺลปิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตํ ตํ กณฺหาชินาโวจ อยํ มํ ตาต พฺราหฺมโณ ลฏฺิยา ปฏิโกเฏติ ฆเร ชาตํว ทาสิยํ น จายํ พฺราหฺมโณ ตาต ธมฺมิกา โหนฺติ พฺราหฺมณา ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน ขาทิตุํ ตาต เนติ โน นียมานา ปิสาเจน กินฺนุ ตาต อุทิกฺขสีติ ฯ ตตฺถ ตนฺติ ตํ ปสฺสมานํ นิสินฺนํ ปิตรํ สิวีราชํ ฯ ทาสิยนฺติ ทาสิกํ ฯ ขาทิตุนฺติ ขาทนตฺถาย ฯ อยํ หิ ตาต โน คิริทฺวาเรสุ อสมฺปตฺเตเยว อุโภหิ จกฺขูหิ รตฺตโลหิตปคฺฆรนฺเตหิ ขาทิตุํ เนติ สพฺเพ ขาทิสฺสามีติ เนติ ตฺวญฺจ ขาทิตุํ วา ปจิตุํ วา นียมาเน อมฺเห อุทิกฺขสิ สพฺพทา สุขิโต โหหีติ ปริเทวิ ฯ ทหรกุมาริกาย วิลปนฺติยา กมฺปมานาย คจฺฉนฺติยา มหาสตฺตสฺส พลวโสโก อุปฺปชฺชิ ฯ หทยวตฺถุ อุณฺหํ อโหสิ ฯ นาสิกาย อปฺปโหนฺติยา มุเขน อุณฺเห อสฺสาสปสฺสาเส วิสชฺเชสิ ฯ อสฺสูนิ โลหิตวินฺทูนิ หุตฺวาเนตฺเตหิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๖.
นิกฺขมึสุ ฯ โส อิทํ เอวรูปํ ทุกฺขํ สิเนหโทเสน ชาตํ น อญฺเน การ เณน มยา ตสฺมา สิเนหํ อกตฺวา มชฺฌตฺเตเนว ภวิตพฺพนฺติ ตถารูปํ โสกํ อตฺตโน าณพเลน วิโนเทตฺวา ปกตินิสินฺนากาเรเนว นิสีทิ ฯ คิริทฺวารํ อสมฺปตฺตา กุมาริกา วิลปนฺตี อคมาสิ ฯ อิเม โน ปาทุกา ทุกฺขา ทีโฆ จทฺธา สุทุคฺคโม นีเจ โวลมฺพเก สุริเย พฺราหฺมโณว ตเรติ โน โอกนฺทามฺหเส ภูตานิ ปพฺพตานิ วนานิ จ สรสฺส สิรสา วนฺทาม สุปติตฺเถ จ อาปเก ติณา ลตา จ โอสโถฺย ปพฺพตานิ วนานิ จ อมฺมํ อาโรคฺยํ วชฺชาถ อยํ โน เนติ พฺราหฺมโณ วชฺชนฺตุ โภนฺโต อมฺมญฺจ มทฺทึ อสฺมากมาตรํ สเจ อนุปฺปติตุกามา ขิปฺปํ อนุปฺปเตยฺย โน อยํ เอกปที เอติ อุชุํ คจฺฉติ อสฺสมํ ตเมว อนุปฺปตฺเตยฺยาสิ อปิ ปสฺเสสิ โน ลหุํ อโห วต เร ชฏินี วนมูลผลาหาริยา สุญฺ ทิสฺวาน อสฺสมํ ตนฺเต ทุกฺขํ ภวิสฺสติ อติเวลํ นูน อมฺมาย อุญฺฉาลทฺธํ อนปฺปกํ ยา โน พนฺเธ น ชานาติ พฺราหฺมเณน ธเนสินา อจฺจายิเกน ลุทฺเทน โย โน คาโวว สุมฺภติ อปชฺช อมฺมํ ปสฺเสมุ สายํ อุญฺฉาโต อาคตํ ทชฺชา อมฺมา พฺราหฺมณสฺส ผลํ ขุทฺเทน มิสฺสกํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๗.
ตทายํ อาสิโต ฉาโต น พาฬฺหํ ตรเยยฺย โน สุณา จ วต โน ปาทา พาฬฺหํ ตรติ พฺราหฺมโณ อิติ ตตฺถ วิลปึสุ กุมารา มาตุคิทฺธิโนติ ฯ ตตฺถ ปาทุกาติ ขุทฺทกปาทา ฯ โอกนฺทามฺหเสติ อวกฺกนฺทาม ฯ อปจิตึ นีจวุตฺตึ ทสฺเสนฺตา ชานาเปม ฯ สรสฺสาติ อิมสฺส ปทุมสรสฺส ปริคฺคหิตา เทวตา นาคกุลานิ สิรสา วนฺทาม ฯ สุปติตฺเถ จ อาปเกติ สุปติตฺถาย นทิยา อธิวตฺถา เทวตาปิ วนฺทาม ฯ ติณา ลตาติ ติณานิ จ โอลมฺพนลตาโย จ ฯ โอสโถฺยติ โอสธิโย ฯ สพฺพตฺถ อธิวตฺถา เทวตาโย สนฺธาย เอวมาห ฯ อนุปติตุกามาติ สเจปิ สา อมฺหากํ ปทานุปทํ อาคจฺฉตุกามา อมฺมา ฯ อปิ ปสฺเสสิ โน ลหุนฺติ อปิ นาม เอตาย เอกปทิยา อนุปฺปตฺตมานา ปุตฺตเก ตว ลหุํ ปสฺเสยฺยาสีติ เอวํ วเทยฺยาถ ฯ ชฏินีติ มาตรํ ปรมฺมุขาลปเนน อาลปนฺตี อาห ฯ อติเวลนฺติ ปมาณาติกฺกนฺตํ กตฺวา ฯ อุญฺฉาติ อุญฺฉาจริยาย ลทฺธํ วนมูลผลํ ฯ ขุทฺเทน มิสฺสกนฺติ ขุทฺทกมธุนา มิสฺสกํ ฯ อาสิโตติ อาสิตาสิโน ปริภุตฺตปฺผโล ฯ ฉาโตติ สุหิโต ฯ น พาฬฺหํ ตรเยยฺยาติ น ถทฺธเวเคน นเยยฺย ฯ มาตุคิทฺธิโนติ มาตริ คิทฺเธน สมนฺนาคตา พลวสิเนหา เอวํ วิลปึสูติ ฯ กุมารปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ ยํ ปน รญฺา มหาปวึ อุนฺนาเทตฺวา พฺราหฺมณสฺส ปิยปุตฺเตสุ ทินฺเนสุ ยาว พฺรหฺมโลกา เอกโกลาหลํ ชาตํ เตนาปิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๘.
ภิชฺชิตหทยา วิย หิมวนฺตวาสิโน เทวตาโย เตสํ พฺราหฺมเณน นียมานานํ ตํ วิลาปํ สุตฺวา มนฺตยึสุ สเจ มทฺที สกาลสฺเสว อสฺสมํ อาคมิสฺสติ สา ตตฺถ ปุตฺเต อทิสฺวา เวสฺสนฺตรํ ปุจฺฉิตฺวา พฺราหฺณสฺส ทินฺนภาวํ สุตฺวา พลวสิเนเหน ปทานุปทํ ธาวิตฺวา มหนฺตํ ทุกฺขํ อนุภเวยฺยาติ ฯ อถ เต ตโย เทวปุตฺเต ตุมฺเห สีหพยคฺฆทีปิเวเสน เทวิยา อาคมนมคฺคํ รุมฺหิตฺวา ตาย ยาจิยมานาปิ ยาว สุริยตฺถงฺคมา มคฺคํ อทตฺวา ยถา จนฺทาโลเกน อสฺสมํ ปวิสติ เอวมสฺสาปิ สีหาทีหิ อวิเหนตฺถาย อารกฺขํ สุสํวิทหิตํ กเรยฺยาถาติ อาณาเปสุํ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห เตสํ ลาลปิตํ สุตฺวา ตโย พาฬา วเน มิคา สีโห พยคฺโฆ จ ทีปี จ อิทํ วจนมพฺรวุํ มา เหว โน ราชปุตฺตี สายํ อุญฺฉาโต อาคตา มา เหวมฺหากํ นิพฺโภเค เหยิตฺถ วเน มิคา สีโห เจนํ วิเหเยฺย พยคฺโฆ ทีปี จ ลกฺขณํ เนว ชาลิกุมารสฺส กุโต กณฺหาชินา สิยา อุภเยเนว ชิยฺเยถ ปติปุตฺเต จ ลกฺขณาติ ฯ ตตฺถ อิทํ วจนมพรวุนฺติ ตุมฺเห ตโย ชนา สีโห จ พยคฺโฆ จ ทีปี จาติ เอวํ ตโย พาฬา วเน มิคา โหถาติ อิทํ ตา เทวตา ตโย เทวปุตฺเต วจนํ อพฺรวุํ ฯ มา เหว โนติ มทฺที ราชปุตฺตี อุญฺฉาโต สายํ มา อาคมิ จนฺทาโลเกน สายเมว อาคจฺฉตูติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓๙.
วทนฺติ ฯ มา เหวมฺหากํ นิพฺโภเคติ อมฺหากํ นิพฺโภเค วิชิเต อมฺหากํ วนฆฏาย มา ตํ โกจิ วเน พาฬมิโค วิเหยิตฺถ ฯ ยถา น วิเหเนฺติ เอวมสฺสาปิ อรกฺขํ คณฺหถาติ วทนฺติ ฯ สีโห เจ นนฺติ สเจ หิ นํ อนารกฺขํ สีหาทีสุ โกจิ วิเหเยฺย อถสฺสา ชีวิตกฺขยํ ปตฺตาย เนว ชาลิกุมาโร วสฺส กุโต กณฺหาชินา สิยา เอวํ สา ลกฺขณสมฺปนฺนา อุภเยเนว ชิยฺเยถ ฯ ปติปุตฺเต จาติ ทวีหิ โกฏฺาเสหิ ชิยฺเยถ ตสฺมา สุสํวิทหิตํ อารกฺขํ กโรถาติ ฯ อถ เต ตโย เทวปุตฺตา สาธูติ ตาสํ เทวตานํ วจนํ ปฏิสุณิตฺวา สีหพยคฺฆทีปิโน หุตฺวา อาคนฺตฺวา ตสฺสา อาคมนมคฺเค ปฏิปาฏิยา นิปชฺชึสุ ฯ มทฺที ปิ โข อชฺช มยา ทุสฺสุโนปิ ทิฏฺโ สกาลสเสว วนมูลผลาผลานิ คเหตฺวา อสฺสมปทํ คมิสฺสามีติ กมฺปมานา มูลผลาผลานิ อุปธาเรสิ ฯ อถสฺสา หตฺถโต ขณิตฺติกํ ปตติ ฯ ตถา อํสโต ปจฺฉิ ปตติ ฯ ทกฺขิณกฺขิ จ ผนฺทติ ผลิโน รุกฺขา อผลา วิย อผลาว ผลิโน วิย ขายึสุ ฯ สพฺพา ทิสา น ปญฺายึสุ ฯ สา กินฺนุ โข อิทํ ปุพฺเพ อพฺภูตปุพฺพํ อชฺช เม โหติ กึ ภวิสฺสติ มยฺหํ วา เม ปุตฺตานํ วา อุทาหุ เวสฺสนฺตรสฺส จาติ จินฺเตตฺวา อาห ขณิตฺติกํ เม ปติตํ ทกฺขิณกฺขิ จ ผนฺทติ อผลา ผลิโน รุกฺขา สพฺพา มุยฺหนฺติ เม ทิสา ตสฺสา สายณฺหกาลมฺหิ อสฺสมาคมนํ ปติ อตฺถงฺคตมฺหิ สุริเย พาฬา ปนฺเถ อุปฏฺหุํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๐.
นีเจ โวลมฺพเก สุริเย ทูเร จ วต อสฺสโม ยญฺจ เนสํ อิโต หาสํ ตนฺเต ภุญฺเชยฺยุํ โภชนํ โส นูน ขตฺติโย เอโก ปณฺณสาลาย อจฺฉติ โตเสนฺโต ทารเก ฉาเต มมํ ทิสฺวา อนายตึ เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ กปณาย วรากิยา สายํ สํเวสนากาเล ขีรํ ปีตาว อจฺฉเร เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ กปณาย วรากิยา สายํ สํเวสนากาเล วารึ ปีตาว อจฺฉเร เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ กปณาย วรากิยา ปจฺจุคฺคตา มํ ติฏฺนฺติ วจฺฉา พาลาว มาตรํ เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ กปณาย วรากิยา ปจฺจุคฺคตา มํ ติฏฺนฺติ หํสาวูปริปลฺลเล เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ กปณาย วรากิยา ปจฺจุคฺคตา มํ ติฏฺนฺติ อสฺสมสฺสาวิทูรโต เอกายโน เอกปโถ สรา โสพฺภา จ ปสฺสโต อญฺ มคฺคํ น ปสฺสามิ เยน คจฺเฉยฺย อสฺสมํ มิคา นมตฺถุ ราชาโน กานนสฺมึ มหพฺพลา ธมฺเมน ภาตโร โหถ มคฺคํ เม เทถ ยาจิตา อวรุทฺธสฺสาหํ ภริยา ราชปุตฺตสฺส สิรีมโต ตญฺจาหํ นาติมญฺามิ รามํ สีตาวนุพฺพตา ตุมฺเห จ ปุตฺเต ปสฺเสถ สายํ สํเวสนํ ปตึ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๑.
อหญฺจ ปุตฺเต ปสฺเสยฺยํ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ พหุญฺจิทํ มูลผลํ ภกฺโข จายํ อนปฺปโก ตโต อุปฑฺฒํ ทสฺสามิ มคฺคํ เม เทถ ยาจิตา ราชปุตฺตี จ โน มาตา ราชปุตฺโต จ โน ปิตา ธมฺเมน ภาตโร โหถ มคฺคํ เม เทถ ยาจิตาติ ฯ ตตฺถ ตสฺสาติ ตสฺสา มม ฯ อสฺสมาคมนํ ปตีติ อสฺสมํ ปฏิจฺจ สนฺธาย อาคจฺฉนฺติยา ฯ อุปฏฺหุนฺติ อุปฏฺาย ิตา ฯ เต กิร ปมํ ปฏิปาฏิยา นิปชฺชิตฺวา ตาย อาคมนกาเล อุฏฺาย วิชิมฺหิตฺวา มคฺคํ รุมฺภนฺตา ปฏิปาฏิยา ติริยํ อฏฺสุ ฯ ยญฺจ เนสนฺติ อหญฺจ ยํ อิโต มูลผลาผลํ เตสํ หริสฺสํ ตํ เวสฺสนฺตโร จ อุโภ ปุตฺตกา ปสฺสาติ เต ตโยปิ ชนา ภุญฺเชยฺยุํ อญฺ เนสํ โภชนํ นตฺถิ ฯ อนายตินฺติ อนาคจฺฉนฺตึ มํ ตฺวา เอกโกว นูน ทารเก โตเสนฺโต นิสินฺโน ฯ สํเวสนากาเลติ อญฺเสุ ทิวเสสุ อตฺตโน ขาทาปนปิปายนกาเล ฯ ขีรํ ปีตาวาติ ยถา ขีรปีตา มิคโปตกา ขีรสฺสตฺถาย กนฺทิตฺวา ตํ อลภิตฺวา กนฺทนฺตาว นิทฺทํ โอกฺกมนฺติ เอวํ เต ผลาผลตฺถาย กนฺทิตฺวา ตํ อลภิตฺวา กนฺทนฺตาว นิทฺทํ อุปคตา ภวิสฺสนฺตีติ วทติ ฯ วารึ ปีตาวาติ อสฺสมปเท ยถา มิคโปตกา ปิปาสิกา ปานียตฺถาย กนฺทิตฺวา ตํ อลภิตฺวา กนฺทนฺตาว นิทฺทํ โอกฺกมนฺตีติ อิมินา นเยน อตฺโถ ทฏฺพฺโพ ฯ อจฺฉเรติ อจฺฉนฺติ ฯ ปจฺจุคฺคตา มํ ติฏฺนฺตีติ มํ ปจฺจุคฺคตา หุตฺวา ติฏฺนฺติ ฯ ปจฺจุคฺคตุนฺติปิ ปาโ ฯ ปจฺจุคฺคนฺตฺวาติ อตฺโถ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๒.
เอกายโนติ เอกสฺเสว อายโน เอกปทิกมคฺโค ฯ เอกปโถติ โส จ เอโกว ทุติโย นตฺถิ โอกฺกมิตฺวาปิ คนฺตุํ น สกฺกา ฯ กสฺมา ฯ ยสฺมา สรา โสพฺภา จ ปสฺสโต ฯ นมตฺถูติ สา อญฺ มคฺคํ อทิสฺวา เอเต ยาจิตฺวา ปฏิกฺกมาเปสฺสามีติ ผลปจฺฉึ อํสโต โอตาเรตฺวา อญฺชลึ ปคฺคยฺห นมสฺมานา เอวมาห ฯ ภาตโรติ มยํ หิ มนุสฺสราชปุตฺตา ตุมฺเหปิ มิคราชปุตฺตา อิติ เม ธมฺเมน ภาตโร โหถ ฯ อวรุทฺธสฺสาติ รฏฺโต ปพฺพาชิตสฺส ฯ รามํ สีตาวนุพฺพตาติ ยถา ทสรถมหาราชปุตฺตํ รามํ ตสฺส กนิฏฺา สีตา เทวี ตสฺเสว อคฺคมเหสี หุตฺวา ตํ อนุพฺพตา ปติเทวตา หุตฺวา อปฺปมตฺตา อุปฏฺาติ ตถา อหํปิ เวสฺสนฺตรํ อปฺปมตฺตา อุปฏฺาสินฺติ วทติ ฯ ตุมฺเห จาติ ตุมฺเห จ มยฺหํ มคฺคํ ทตฺวา สายํ โคจรคฺคหณกาเล ปุตฺเต ปสฺสถ อหญฺจ อตฺตโน ปุตฺเต ปสฺเสยฺยํ เทถ มคฺคนฺติ ยาจติ ฯ อถ เต เทวปุตฺตา เวลํ โอโลเกนฺตา อิทานิ ตสฺสา มคฺคํ ทาตุํ เวลาติ ตฺวา อุฏฺาย อปคจฺฉึสุ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตสฺสา ลาลปฺปมานาย พหุการุญฺสญฺิตํ สุตฺวา เนลปตึ วาจํ พาฬา ปนฺถา อปกฺกมุนฺติ ฯ ตตฺถ เนลปตินฺติ น เอลปตึ เอลปาตรหิตํ วิสทํ มธุรวาจํ ฯ สา พาเฬสุ อปคเตสุ อสฺสมํ อคมาสิ ฯ ตทา จ ปุณฺณมีอุโปสโถ อโหสิ ฯ สา จงฺกมนโกฏึ ปตฺวา เยสุ เยสุ าเนสุ ปุพฺเพ ปุตฺเต ปสฺสติ เตสุ เตสุ าเนสุ อปสฺสนฺตี อาห--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๓.
อิมมฺหิ นํ ปเทสมฺหิ ปุตฺตกา ปํสุกุณฺิตา ปจฺจุคฺคตา มํ ติฏฺนฺติ วจฺฉา พาลาว มาตรํ อิมมฺหิ นํ ปเทสมฺหิ ปุตฺตกา ปํสุกุณฺิตา ปจฺจุคฺคตา มํ ติฏฺนฺติ หํสาวูปริปลฺลเล อิมมฺหิ นํ ปเทสมฺหิ ปุตฺตกา ปํสุกุณฺิตา ปจฺจุคฺคาตา มํ ติฏฺนฺติ อสฺสมสฺสาวิทูรโต เต มิคา วิย อุกฺกณฺณา สมนฺตามภิธาวิโน อานนฺทิโน ปมุทิตา วตฺตมานาว กมฺปเร ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ ฉคิลีว มิคี ฉาปํ ปกฺขี ปุตฺตาว ปญฺชรา โอหาย ปุตฺเต นิกฺขมฺม สิหีวามิสคิทฺธินี ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ อิทํ เนสํ ปรกฺกนฺตํ นาคานมิว ปพฺพเต จิตกา ปริกิณฺณาโย อสฺสมสฺสาวิทูรโต ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ วาลุกายปิ โอกิณฺณา ปุตฺตกา ปํสุกุณฺิตา สมนฺตามภิธาวนฺติ เต น ปสฺสามิ ทารเก เย มํ ปุเร ปจฺจุเทนฺติ อรญฺา ทูรมายตึ ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ ฉคิลีว มิคี ฉาปา ปจฺจุคนฺตฺวาน มาตรํ ทูเร มํ ปฏิวิโลเกนฺติ เต น ปสฺสามิ ทารเก--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๔.
อิทญฺจ เนสํ กีฬนํ ปติตํ ปณฺฑุเวลุวํ ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ ถนา จ มยฺหํ เม ปูรา อุโร จ สมฺปทาลิภิ ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ อุจฺจงฺเก เม โกวิจินติ ถนา เมกาว ลมฺพติ ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ ยสฺสา สายณฺหสมยํ ปุตฺตกา ปํสุกุณฺิตา อุจฺจงฺเก เม วิวตฺตนฺติ เต น ปสฺสามิ ทารกา อยํ โส อสฺสโม ปุพฺเพ สมฺมชฺโช ปฏิภาติ มํ ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสนฺตฺยา ภมเต วิย อสฺสโม กิมิทํ อปฺปสทฺโทว อสฺสโม ปฏิภาติ มํ กาโกลาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกา กิมิทํ อปฺปสทฺโทว อสฺสโม ปฏิภาติ มํ สกุณาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกาติ ฯ ตตฺถ นนฺติ นิปาตมตฺตํ ฯ ปํสุกุณฺิตาติ ปํสุมกฺขิตา ฯ ปจฺจุคฺคตา มนฺติ มํ ปจฺจุคฺคตา หุตฺวา ปจฺจุคฺคนฺตุนฺติปิ ปาโ ฯ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา อิจฺเจว อตฺโถ ฯ อุกฺกณฺณาติ ยถา มิคโปตกา มาตรํ ทิสฺวา กณฺเณ อุกฺขิปิตฺวา คีวํ ปสาเรตฺวา มาตรํ อุปคนฺตฺวา หฏฺตุฏฺา สมนฺตา อภิธาวิโน โหนฺติ ฯ วตฺตมานาว กมฺปเรติ วตฺตมานา มาตุ หทยมํสํ กมฺเปนฺติ วิย เอวํ ปุพฺเพ มม ปุตฺตา โหนฺติ ฯ ตฺยชฺชาติ เต อชฺช น ปสฺสามิ ฯ ฉคิลีว มิคี ฉาปนฺติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๕.
ยถา ฉคิลี จ มิคี จ ปญฺชรสขาตา กุลาวกา มุตฺตา ปกฺขี จ อามิสคิทฺธินี สีหี จ อตฺตโน ฉาปํ โอหาย โคจราย ปกฺกมนฺติ ตถาหํ โอหาย ปุตฺเต นิกฺขมนฺตีติ วทติ ฯ อิทํ เนสํ ปรกฺกนฺตนฺติ วสฺสารตฺเต สานุปพฺพเต นาคานํ ปทวลญฺชํ วิย อิทํ เนสํ กีฬนฏฺาเน อาธาวนปริธาวนปริกฺกนฺตํ ปญฺายติ ฯ จิตกาติ สญฺิตนิจิตา วาลุกปุญฺชา ฯ ปริกิณฺณาโยติ วิปฺปกิณฺณาโย ฯ สมนฺตามภิธาวนฺตีติ อญฺเสุ ทิวเสสุ สมนฺตา อภิธาวนฺติ ฯ ปจฺจุเทนฺตีติ ปุจฺจุคฺคจฺฉนฺติ ฯ ทูรมายตินฺติ ทูรโต อาคจฺฉนฺตึ ฯ ฉคิลีว มิคี ฉาปาติ อตฺตโน มาตรํ ทิสฺวา ฉคิลึ วิย มิคึ ฉาปาติ ฯ อิทญฺจ เนสํ กีฬนนฺติ หตฺถีรูปกาทีหิ กีฬนฺตานํ อิทญฺจ เนสํ สุวณฺณวณฺณํ กีฬนํ เวลุวํ ปริคฺคลิตฺวา ปติตํ ฯ มยฺหิเมติ มยฺหํ อิเม ถนา จ ขีรสฺส ปูรา ฯ อุโร จ สมฺปทาลิภีติ หทยญฺจ ผลติ วิย ฯ อุจฺจงฺเก เม วิวตฺตนฺตีติ มม อุจฺจงฺเก อาวฏฏฺนฺติ ปริวตฺตนฺติ ฯ สมฺมชฺโช ปฏิภาติ มนฺติ สมฺมชฺชฏฺานํ วิย มม อุปฏฺาสิ ฯ ตฺยชฺชาติ เต อชฺช ฯ อปสฺสนฺตฺยาติ อปสฺสนฺติยา มม ฯ ภมเต วิยาติ กุลาลจกฺกํ วิย ภมติ ฯ กาโกลาติ วนกากา ฯ มตา นูนาติ อทฺธา มตา เกนจิ นีตา ภวิสฺสนฺติ ฯ สกุณาปีติ อวเสสสกุณา ฯ มตา นูนาติ อทฺธา มตา ภวิสฺสนฺติ ฯ อิติ สา วิลปนฺตี มหาสตฺตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ผลปจฺฉึ โอตาเรตฺวา มหาสตฺตํ ตุณฺหิมาสินํ ทิสฺวา ทารเกปสฺส สนฺติเก อปฺปสฺสนฺตี อาห--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๖.
กิมิทํ ตุณฺหีภูโตสิ อปิ รตฺเตว เม มโน กาโกลาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกา กิมิทํ ตุณฺหีภูโตสิ อปิ รตฺเตว เม มโน สกุณาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกา กจฺจิ นุ เม อยฺยปุตฺต มิคา ขาทึสุ ทารเก อรญฺเ อีริเน วิวเน เกน นีตา เม ทารกา อาทู เต ปหิตา ทูตา อาทู สุตฺตา ปิยํวทา อาทู พหิโน นิกฺขนฺตา ขิทฺทาสุ ปสุตา นุเต เนวาสํ เกสา ทิสฺสนฺติ หตฺถปาทา จ ชาลิโน สกุณานญฺจ โอปาโต เกน นีตา เม ทารกาติ ฯ ตตฺถ อปิ รตฺเตว เม มโนติ อปิจ พลวปจฺจูเส สุปินํ ปสฺสนฺติยา วิย เม มโน ฯ มิคาติ สีหาทโย พาฬมิคา ฯ อีริเนติ นิโรเช ฯ วิวเนติ วิวิเต ฯ อาทู เตติ อาทู เชตุตฺตรนคเร สิวิรญฺโ สนฺติกํ ตยา ทูตา กตฺวา เปสิตา ฯ อาทู สุตฺตาติ อนฺโต ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา สยิตา ฯ อาทู พหิ โนติ อาทู โน เต ทารกา ขิทฺทาปสุตา หุตฺวา พหิ นิกฺขนฺตาติ ปุจฺฉติ ฯ เนวาสํ เกสา ทิสฺสนฺตีติ สามิ เวสฺสนฺตร เนว เตสํ กาฬญฺชนวณฺณา เกสา ทิสฺสนฺติ ชาลวิจิตฺตา หตฺถปาทา ทิสฺสนฺติ ฯ สกุณานญฺจ โอปาโตติ หิมวนฺตปฺปเทเส หตฺถิลิงฺคสกุณา นาม อตฺถิ เตปิ อุปติตฺวา อาทาย อากาเสเนว คจฺฉนฺติ เตน ตํ ปุจฺฉามิ กินฺเตหิ สกุเณหิ นีตา อิโต อญฺเสํปิ เกสญฺจิ เตสํ สกุณานํ วิย โอปาโต ชาโต--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๗.
อกฺขาหิ เกน นีตา เม ทารกาติ ฯ เอวํ วุตฺเตปิ มหาสตฺโต น กิญฺจิ กเถสิ ฯ อถ นํ สา เทว กสฺมา มยา สทฺธึ น กเถสิ โก มม โทโสติ วตฺวา อาห อิทํ ตโต ทุกฺขตรํ สลฺลวิทฺโธ ยถา วโณ ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ อิทํปิ ทุติยํ สลฺลํ กมฺเปติ หทยํ มม ยญฺจ ปุตฺเต น ปสฺสามิ ตฺวญฺจ มํ นาภิภาสสิ อชฺช เจ เม อิมํ รตฺตึ ราชปุตฺเต น สํสสิ มญฺเ โอกฺกนฺตสนฺตมํ ปาโต ทกฺขสิ โน มตนฺติ ฯ ตตฺถ อิทํ ตโต ทุกฺขตรนฺติ สามิ เวสฺสนฺตร ยํ มม รฏฺา ปพฺพชิตาย อรญฺเ วสนฺติยา ปุตฺเต จ อปสฺสนฺติยา ทุกฺขํ อิทํ ตว มยา สทฺธึ อกถนํ มยฺหํ ตโต ทุกฺขตรํ ตฺวํ หิ มํ อคฺคิทฑฺฒํ ปฏิทหนฺโต วิย ตาลา ปติตํ ทณฺเฑน โปเถนฺโต วิย สลฺเลน วเณ ปฏิวิชฺฌนฺโต วิย ตุณฺหีภาเวน กิลเมสิ ฯ อิทํ หิ เม หทยํ สลฺลวิทฺโธ ยถา วโณ ตเถว กมฺปติ เจว รุชติ จ ฯ สํวิทฺโธติปิ ปาโ ฯ สมฺปฏิวิทฺโธติ อตฺโถ ฯ โอกฺกนฺตสนฺตมนฺติ อปคตชีวิตํ มํ ฯ ทกฺขสิ โนติ เอตฺถ โนกาโร นิปาตมตฺโต ฯ กาลสฺเสว มตํ มํ ปสฺสสีติ อตฺโถ ฯ อถ มหาสตฺโต กกฺขลกถาย นํ ปุตฺตโสกํ ชหาเปสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อิมํ คาถมาห นนุ มทฺที วราโรหา ราชปุตฺตี ยสสฺสินี--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๘.
ปาโต คตาสิ อุญฺฉาย กิมิทํ สายมาคตาติ ฯ ตตฺถ กิมิทํ สายมาคตาติ มทฺทิ ตฺวํ อภิรูปา ปาสาทิกา หิมวนฺเต จ นาม พหู วนจรกา ตาปสวิชฺชาธราทโย จ วิจรนฺติ โก ชานาติ กิญฺจิ ตยา กตํ ตฺวํ ปาโตว คนฺตฺวา กิมิทํ สายมาคจฺฉสิ ทหรกุมาเร โอหาย อรญฺคติตฺถิโย นาม สสฺสามิกิตฺถิโย วา อสฺสามิกิตฺถิโย เอวรูปา น โหนฺติ กา นุ โข เม ทารกานํ ปวุตฺติ กึ วา เม สามิโก จินฺเตสฺสตีติ เอตฺตกํปิ เต นาโหสิ ตฺวํ ปาโตว คนฺตฺวา จนฺทาโลเกน อาคจฺฉสิ มม ทุคฺคตภาวสฺเสเวส โทโสติ ตชฺเชตฺวา นิพฺพเชตฺวา กเถสิ ฯ สา ตสฺส กถํ สุตฺวา อาห นนุ ตฺวํ สทฺทมสฺโสสิ เย สรํ ปาตุมาคตา สีหสฺส วินทนฺตสฺส พฺยคฺฆสฺส จ นิกูชิตํ อหุ ปุพฺพนิมิตฺตํ เม วิจรนฺตฺยา พฺรหาวเน ขณิตฺโต เม หตฺถา ปติโต อุคฺคีวญฺจาปิ อํสโต ตทาหํ พฺยตฺถิตา ภีตา ปุถุํ กตฺวาน อญฺชลึ สพฺพา ทิสา นมสฺสิสฺสํ อปิ โสตฺถิ อิโต สิยา มา เหว โน ราชปุตฺโต หโต สีเหน ทีปินา ทารกา วา ปรามฏฺา อจฺฉโกกตรจฺฉิภิ สีโห พฺยคฺโฆ จ ทีปี จ ตโย พาฬา วเน มิคา เต มํ ปริยาวรุํ มคฺคํ เตน สายมฺหิ อาคตาติ ฯ ตตฺถ เย สรํ ปาตุนฺติ เย ปานียํ ปาตุํ อิมํ สรํ อาคตา ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔๙.
พฺยคฺฆสฺส จาติ พฺยคฺฆสฺส จ อญฺเสญฺจ หตฺถิอาทีนํ จตุปฺปทานญฺเจว สกุณสํฆสฺส จ นิกูชิตํ เอกนินฺนาทํ สทฺทํ กึ ตฺวํ วสฺโสสีติ ปุจฺฉติ ฯ โส ปน มหาสตฺเตน ปุตฺตานํ ทินฺนเวลาย สทฺโท อโหสิ ฯ อหุ ปุพฺพนิมิตฺตนฺติ เทว อิมสฺส เม ทุกฺขสฺส อนุภวนตฺถาย ปุพฺพนิมิตฺตํ อโหสิ ฯ อุคฺคีวนฺติ อํสกูเฏ ปจฺฉิลคฺคนกํ ฯ ปุถุนฺติ วิสุํ วิสุํ สพฺพา ทสทิสา นมสฺสิสฺสํ ฯ มา เหว โนติ อมฺหากํ ราชปุตฺโต สีหาทีหิ หโต มา โหตุ ทารกา อจฺฉาทีหิ ปรามฏฺา มา โหนฺตูติ ปตฺถยนฺตี นมสฺสิสฺสํ ฯ เต มํ ปริยาวรุํ มคฺคนฺติ สามิ อหํ อิมานิ จ ภึสนกานิ มหนฺตานิ ทุสฺสุปิโน จ เม ทิฏฺโ อชฺช สกาลสฺเสว อาคมิสฺสามีติ ผลิตรุกฺเข อผเล วิย อผเล จ ผลิเต วิย ปสฺสามิ กิจฺเฉน ผลาผลานิ คเหตฺวา คิริทฺวารํ สมฺปาปุณิตุํ อสกฺโกนฺตี อถ เต สีหาทโย มํ ทิสฺวา มคฺคํ ปฏิปาฏิยาว รุมฺหิตฺวา อฏฺสุ เตน สายํ อาคตมฺหิ ขมาหิ เม สามีติ วทติ ฯ มหาสตฺโต ตาย สทฺธึ เอตฺตกเมว กถํ วตฺวา ยาว อรุณุคฺคมนา น กิญฺจิ กเถสิ ฯ อิโต ปฏฺาย มทฺที นานปฺปการํ วิลปนฺตี อาห อหํ ปติญฺจ ปุตฺเต จ อาจริยมิว มาณโว อนุฏฺิตา ทิวารตฺตึ ชฏินี พฺรหฺมจารินี อชินานิ ปริทหิตฺวา วนมูลผลหาริยา วิจรามิ ทิวารตฺตึ ตุมฺหํ กามา หิ ปุตฺตกา อิทํ สุวณฺณหาลิทฺทํ อาภตํ ปณฺฑุเวลุวํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๐.
รุกฺขปกฺกานิ จาหาสึ อิเม โว ปุตฺตกีฬนา อิทํ มุฬาลิวตฺตกํ สาลุกํ ชิญฺชโรทกํ ภุญฺช ขุทฺเทน สํยุตฺตํ สห ปุตฺเตหิ ขตฺติย ปทุมํ ชาลิโน เทหิ กุมุทํ ปน กุมาริยา มาลิเน ปสฺส นจฺจนฺเต สิวิปุตฺตานิ อวฺหย ตโต กณฺหาชินา ยาติ นิสาเมหิ รเถสภ มญฺชุสฺสราย วคฺคุยา อสฺสมํ อุปคจฺฉนฺติยา สมานสุขทุกฺขมฺหา รฏฺา ปพฺพาชิตา อุโภ อปิ สิวิปุตฺเต ปสฺเสสิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ สมเณ พฺราหฺมเณ นูน พฺรหฺมจริยปรายเน อหํ โลเก อภิสสึ สีลวนฺเต พหุสฺสุเต ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภติ ฯ ตตฺถ อาจริยมิว มาณโวติ วตฺตสมฺปนฺโน อนฺเตวาสิโก อาจริยํ วิย ปฏิชคฺคติ ฯ อนุฏฺิตาติ ปาริจริยาย อุฏฺาเนน อนุฏฺิตา อปฺปมตฺตา หุตฺวา ปฏิชคฺคามิ ฯ ตุมฺหํ กามาติ ตุมฺหากํ กาเมน ตุมฺเห ปตฺถยนฺติ ฯ ปุตฺตกาติ กุมาเร อาลปนฺตี ปริเทวติ ฯ สุวณฺณหาลิทฺทนฺติ ปุตฺตกา อหํ ตุมฺหากํ นหาปนตฺถาย สุวณฺณวณฺณํ หาลิทฺทํ นิสฺสทายํ ฆํสิตฺวา อาทาย อาคตา ฯ ปณฺฑุเวลุวนฺติ กีฬนตฺถาย จ โว อิทํ สุวณฺณวณฺณํ เวลุวปกฺกํปํ มยา อาภตํ ฯ รุกฺขปกฺกานีติ ตุมฺหากํ กีฬนตฺถาย อญฺานิปิ มนาปานิ กุขผลานิ อาหาสึ ฯ อิเม โวติ ปุตฺตกา อิเม โว กีฬนาติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๑.
วทติ ฯ มูฬาลิวตฺตกนฺติ มูฬาลิกณฺฑลิกํ ฯ สาลุกนฺติ อิทํ อุปฺปลาทิสาลุกมฺปิ เม พหุ อาภตํ ฯ ชิญฺชโรทกนฺติ สึฆาฏกํ ฯ ภุญฺชาติ อิทํ สพฺพํ ขุทฺทกมธุนา สํยุตฺตํ ปุตฺเตหิ สทฺธึ ภุญฺชาติ ปริเทวติ ฯ สิวิปุตฺตานิ อวฺหยาติ สามิ สิวิราช ปณฺณสาลาย สยาปิตฏฺานโต สึฆํ ปุตฺเต ปกฺโกสิ ฯ อปิ สิวิปุตฺเต ปสํเสสีติ สามิ สิวิราช อปิ ปุตฺเต ปสฺสสิ สเจ ปสฺสสิ เม ทสฺเสหิ มา มํ อติวิย กิลเมหิ ฯ อภิสสินฺติ ตุมฺหากํ ปุตฺตธีตโร มา ปสฺสถาติ เอวํ นูน อกฺโกสึ ฯ เอวํ วิลปมานายปิ ตาย สทฺธึ มหาสตฺโต น กิญฺจิ กเถสิ ฯ สา ตสฺมึ อกเถนฺเต กมฺปมานา จนฺทาโลเกน อตฺตโน ปุตฺเต วิจินนฺตี เยสุ เยสุ ชมฺพุกา รุกฺขาทีสุ าเนสุ เต ปุพฺเพ กีฬึสุ ตานิ ตานิ สพฺพานิ านานิ ปตฺวา ปริเทวนฺตี อาห อิเม เต ชมฺพุกา รุกฺขา เวทิสา สินฺธุวาริตา วิวิธานิ รุกฺขชาตานิ เต กุมารา น ทิสฺสเร อสฺสตฺถา ปนสา เจเม นิโคฺรธา จ กปิตฺถนา วิวิธานิ ผลชาตานิ เต กุมารา น ทิสฺสเร อิเม ติฏฺนฺติ อารามา อยํ สีตูทกา นที ยตฺถสฺสุ ปุพฺเพ กีฬึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเร วิวิธานิ ปุปฺผชาตานิ อสฺมึ อุปริปพฺพเต ยานสฺสุ ปุพฺเพ ธารึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเร วิวิธานิ ผลชาตานิ อสฺมึ อุปริปพฺพเต--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๒.
ยานสฺสุ ปุพฺเพ ภุญฺชึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเร อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา พลิพทฺทา จ โน อิเม เยหิสฺสุ ปุพฺเพ กีฬึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเรติ ฯ ตตฺถ อิเม โน หตฺถิกา อสฺสาติ สา ปพฺพตุปริ ทารเก คเวสนฺตี อทิสฺวา ปริเทวมานา ตโต โอรุยฺห ปุน อสฺสมปทํ อาคนฺตฺวา ตตฺถ เต อุปธาเรนฺตี เตสํ กีฬนภณฺฑกานิ ทิสฺวา เอวมาห ฯ อถสฺสา ปริเทวนสทฺเทน เจว ปทสทฺเทน จ มิคปกฺขิโน จลึสุ ฯ สา เต ทิสฺวา อาห อิเม สามา สโสลูกา พหุกา กทลีมิคา เยหิสฺสุ ปุพฺเพ กีฬึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเร อิเม หํสา จ โกญฺจา จ มยูรา จิตฺรเปขุนา เยหิสฺสุ ปุพฺเพ กีฬึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเรติ ฯ ตตฺถ สามาติ ขุทฺทกา สามวณฺณมิคา ฯ สโสลูกาติ สสา จ วนอุลูกา จ ฯ สา อสฺสมปเท ปิยปุตฺเต อทิสฺวา ตโต นิกฺขมิตฺวา ปุปฺผวนฆฏํ ปวิสิตฺวา ตํ ตํ านํ โอโลเกตฺวา อาห อิมา ตา วนคุมฺพาโย ปุปฺผิตา สพฺพกาลิกา ยตฺถสฺสุ ปุพฺเพ กีฬึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเร อิมา ตา โปกฺขรณี รมฺมา จกฺกวากูปกูชิตา มณฺฑาลเกหิ สญฺสนฺนา ปทุมุปฺปลเกหิ จ ยตฺถสฺสุ ปุพฺเพ กีฬึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเรติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๓.
ตตฺถ วนคุมฺพาโยติ วนมาลาคุมฺพาว ฯ สา กจฺถจิ ปุตฺเต อทิสฺวา ปุน มหาสตฺตสฺส สนฺติกํ อาคนฺตฺวา ตํ ทุมฺมุขํ นิสินฺนํ ทิสฺวา อาห น เต กฏฺานิ ภินฺนานิ น เต อุทกมาภตํ อคฺคิปิ เต น หาสิโต กินฺนุ มนฺโทว ฌายสิ ปิโย ปิเยน สงฺคมฺม สโมหํ พฺยปหญฺติ ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภติ ฯ ตตฺถ น หาสิโตติ น ชลิโต ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ สามิ ตฺวํ ปุพฺเพ กฏฺานิ ภินฺทสิ อุทกํ อาหริตฺวา เปสิ องฺคารกปลฺเล อคฺคึ กโรสิ อชฺช เอเตสุ เอกํปิ อกตฺวา กินฺนุ มนฺโทว ฌายสิ ตว กิริยา มยฺหํ น รุจฺจติ ฯ ปิโย ปิเยนาติ เวสฺสนฺตโร มยฺหํ ปิโย อิโต เม ปิยตโร นตฺถิ อิมินา เม ปิเยน สงฺคมฺม สมฺมาคนฺตฺวา ปุพฺเพ สโมหํ พฺยปหญฺติ ทุกฺขํ วิคจฺฉติ อชฺช ปน เม อิมํ ปสฺสนฺติยาปิ โสโก น วิคจฺฉติ กินฺนุ โข การณนฺติ ฯ ตฺยชฺชาติ โหตุ ทิฏฺ เม การณํ เต อชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ เตน เม อิมํ ปสฺสนฺติยาปิ โสโก น วิคจฺฉตีติ ฯ ตาย เอวํ วุตฺเตปิ มหาสตฺโต ตุณฺหีภูโตว นิสีทิ ฯ สา ตสฺมึ อกเถนฺเต โสกสลฺลสมปฺปิตา ปหตกุกฺกุฏี วิย กมฺปมานา ปุน ปมํ วิจรณฏฺานานิ วิจริตฺวา มหาสตฺตสฺส สนฺติกํ ปจฺจาคนฺตฺวา อาห น โข โน เทว ปสฺสามิ เยน เต นีหฏา มตา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๔.
กาโกลาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกา น โข โน เทว ปสฺสามิ เยน เต นีหฏา มตา สกุณาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกาติ ฯ ตตฺถ น โข โนติ เทว น โข อมฺหากํ ปุตฺเต ปสฺสามิ ฯ เยน เต นีหฏา มตาติ เกนจิ เตสํ นีหฏภาวํปิ น ชานามีติ อธิปฺปาเยเนว อาห ฯ ตาย เอวํ วุตฺเตปิ มหาสตฺโต น กิญฺจิ กเถสิ ฯ สา ปุตฺตโสเกน ผุฏฺา ปุตฺเต อุปธาเรนฺตี ตติยวารํ ตานิ ตานิ านานิ วาตเวเคน วิจริ ฯ ตาย กิร เอกรตฺตึ วิจริตฏฺานํ อุปริคยฺหมานํ ปณฺณรสโยชนมคฺคํ อโหสิ ฯ อถ รตฺติ วิภายิ ฯ อรุโณทโย ชาโต ฯ สา ปุนาคนฺตฺวา มหาสตฺตสฺส สนฺติเก ิตา ปริเทวิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห สา ตตฺถ ปริเทวิตฺวา ปพฺพตานิ วนานิ จ ปุนเทวสฺสมํ คนฺตฺวา สามิกสฺสนฺติ โรทติ น โข โน เทว ปสฺสามิ เยน เต นีหฏา มตา กาโกลาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกา น โข โน เทว ปสฺสามิ เยน เต นีหฏา มตา สกุณาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกา น โข โน เทว ปสฺสามิ เยน เต นีหฏา มตา วิจรนฺตี รุกฺขมูเลสุ ปพฺพเตสุ คุหาสุ จ อิติ มทฺที วราโรหา ราชปุตฺตี ยสสฺสินี--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๕.
พาหา ปคฺคยฺห กนฺทิตฺวา ตตฺเถว ปติตา ฉมาติ ฯ ตตฺถ สามิกสฺสนฺติ โรทตีติ ภิกฺขเว สา มทฺที ตตฺถ วงฺกตปพฺพตกุจฺฉิยํ สานุปพฺพตานิ จ วนคหนานิ จ วิจรนฺตี ปริเทวิตฺวา ปุนาคนฺตฺวา สามิกํ นิสฺสาย ตสฺส สนฺติเก ิตา ปุตฺตานํ อตฺถาย โรทนฺติ น โข โนติ อาทีนิ วทนฺตี ปริเทวตีติ อตฺโถ ฯ อิติ มทฺที วราโรหาติ ภิกฺขเว เอวํ สา อุตฺตนมรูปธรา วราโรหา มทฺที รุกฺขมูลาทีสุ วิจรนฺตี ทารเก อทิสฺวา นิสฺสํสยํ มตา ภวิสฺสนฺตีติ พาหา ปคฺคยฺห กนฺทิตฺวา ตตฺเถว เวสฺสนฺตรสฺส ปาทมูเล ฉินฺนสุวณฺณกทลี วิย ฉมายํ ปตติ ฯ อถ มหาสตฺโต มตา มทฺทีติ สญฺาย กมฺปมาโน อฏฺาเน วิเทเส มตา มทฺที สเจ หิสฺสา เชตุตฺตรนคเร กาลกิริยา ภวิสฺสติ มหนฺโต ปริหาโร อภวิสฺส เทฺว รฏฺานิ จเลยฺยุํ ฯ อหํ ปน อรญฺเ เอกโกว กินฺนุโข กริสฺสามีติ อุปฺปนฺนพลวโสโกปิ สตึ ปจฺจุปฏฺเปตฺวา ชานิสฺสามิ ตาวาติ อุฏฺาย หทเย ทกฺขิณหตฺถํ เปตฺวา สนฺตาปปวุตฺตึ ตฺวา กมณฺฑลุนา อุทกํ อาหริตฺวา สตฺตมาเส กายสํสคฺคํ อนาปนฺนปุพฺโพปิ พลวโสเกน อตฺตโน ปพฺพชิตภาวํ สลฺลกฺเขตุํ อสกฺโกนฺโต อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ ตสฺสา สีสํ อุกฺขิปิตฺวา อูรูสุ เปตฺวา อุทเกน ปริปฺโผสิตฺวา มุขญฺจ หทยญฺจ ปริมชฺชนฺโต นิสีทิ ฯ มทฺทีปิ โข โถกํ วีตินาเมตฺวา สตึ ปฏิลภิตฺวา หิโรตฺตปฺปํ ปจฺจุปฏฺเปตฺวา วุฏฺาย มหาสตฺตํ วนฺทิตฺวา สามิ เวสฺสนฺตร ทารกา เต กุหึ คตาติ ปุจฺฉิ ฯ โส อาห เทวิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๖.
เอกสฺส พฺราหฺมณสฺส ทาสตฺถาย มยา ทินฺนาติ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตฺมชฺช ปตฺตํ ราชปุตฺตึ อุทเกนาภิสิญฺจิถ อสฺสฏฺ นํ วิทิตฺวาน อถ นํ เอตมพฺรวีติ ฯ ตตฺถ ตฺมชฺช ปตฺตนฺติ อตฺตโย สนฺติกํ ปตฺตํ ฯ ปาทมูเล ปติตฺวา วิสญฺีภูตนฺติ อตฺโถ ฯ เอตมพฺรวีติ เอตํ เอกสฺส เม พฺราหฺมณสฺส ทาสตฺถาย ทินฺนาติ วจนํ อพฺรวีติ ฯ ตโต ตาย เทว ปุตฺเต พฺราหฺมณสฺส ทตฺวา มม สพฺพรตฺตึ ปริเทวิตฺวา วิจรนฺติยา กินฺนาจิกฺขสีติ วุตฺเต มหาสตฺโต อาห อาทิเยเนว เต มทฺทิ ทุกฺขํ นกฺขาตุมิจฺฉิสฺสํ ทลิทฺโท ยาจโก วุฑฺโฒ พฺราหฺมโณ ฆรมาคโต ตสฺส ทินฺนา มยา ปุตฺตา มทฺทิ มา ภายิ อสฺสส มํ ปสฺส มทฺทิ มา ปุตฺเต มา พาฬฺหํ ปริเทวยิ ลจฺฉาม ปุตฺเต ชีวนฺตา อโรคา จ ภวามฺหเส ปุตฺเต ปสุญฺจ ธญฺญฺจ ยญฺจ อญฺฆเร ธนํ ทชฺชา สปฺปุริโส ทานํ ทิสฺวา ยาจกมาคเต อนุโมทาหิ เม มทฺทิ ปุตฺตเก ทานมุตฺตมนฺติ ฯ ตตฺถ อาทิเยเนวาติ อาทิเกน ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ สเจ เต อหํ อาทิโต ปฏฺาย เอตมตฺถํ อาจิกฺขิสฺสํ ฯ ตํ สุตฺวา ตว โสกํ สณฺาเรตุํ อสกฺโกนฺติยา หทยํ ผเลยฺย ฯ ตสฺมา อาทิเยเนว เต มทฺทิ ทุกฺขํ น อกฺขาตุมิจฺฉิสฺสํ ฯ ฆรมาคโตติ อิทํ อมฺหากํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๗.
วสนฏฺานํ อาคโต ฯ อโรคา จ ภวามฺหเสติ ยถา ตถา มยํ อโรคา โหม ชีวมานา อวสฺสํ ปุตฺเต พฺราหฺมเณน นีเตปิ ปสฺสิสฺสามาติ วทติ ฯ ยญฺจ อญฺฆเร ธนนฺติ ยํ อญฺฆเร สวิญฺาณกาวิญฺาณกธนํ ฯ ทชฺชา สปฺปุริโส ทานนฺติ สปฺปุริโส อุตฺตมตฺถํ ปตฺเถนฺโต อุรํ ภินฺทิตฺวา หทยมํสํปิ คเหตฺวา ทานํ ทเทยฺยาติ ฯ มทฺที อาห อนุโมทามิ เต เทว ปุตฺตเก ทานมุตฺตมํ ทตฺวา จิตฺตํ ปสาเทหิ ภิยฺโย ทานํ ทโท ภว โย ตฺวํ มจฺเฉรภูเตสุ มนุสฺเสสุ ชนาธิป พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโนติ ฯ ตตฺถ อนุโมทามิ เตติ ทสมาเส กุจฺฉิยา ธาเรตฺวา วิชายิตฺวา ทิวสสฺส ทฺวิติกฺขตฺตุํ นหาเปตฺวา ปาเยตฺวา โภเชตฺวา อุเร นิปชฺชาเปตฺวา ปฏิชคฺคิ เต ปุตฺตเกสุ โพธิสตฺเตน ทินฺเนสุ สยํ ปตฺตึ อนุโมทนฺติ เอวมาห ฯ อิมินา การเณน ชานิตพฺพํ ปิตาว ทารกานํ สามิโกติ ฯ ภิยฺโย ทานํ ทโท ภวาติ มหาราช อุตฺตรึปิ ปุนปฺปุนํ ทานํ ทายโกว โหหีติ สุทินฺนนฺเต ทานํ จิตฺตํ ปสาเทหิ โย ตฺวํ มจฺเฉรภูเตสุ สตฺเตสุ ปิยปุตฺเต อทาสีติ ฯ เอวํ วุตฺเตปิ มหาสตฺโต มทฺทิ กินฺนาเมตํ กเถสิ สเจ หิ มยา ปุตฺเต ทตฺวา จิตฺตํ ปสาเทตุํ นาภวิสฺส อิมานิ เม อจฺฉริยานิ นปฺปวตฺเตยฺยุนฺติ สพฺพานิ ปวินินฺนาทิตาทีนิ กเถสิ ฯ ตโต มทฺที ตาเนว อจฺฉริยานิ ปกิตฺเตตฺวา ทานํ อนุโมทนฺตี อาห--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๘.
นินฺนาทิตา เต ปวี สทฺโท เต ติทิวงฺคโต สมนฺตา วิชฺชุตา อาคู คิรีนํว ปฏิสฺสุตาติ ฯ ตตฺถ วิชฺชุตา อาคูติ อกาลวิชฺชุลตา หิมวนฺตปฺปเทเส สมนฺตา นิจฺฉรึสุ ฯ คิรีนํว ปฏิสฺสุตาติ คิรีนํ ปฏิสฺสุตสทฺทา วิย วิรวา อุปฏฺหึสุ ตสฺส เต อนุโมทนฺติ อุโภ นารทปพฺพตา อินฺโท จ พฺรหฺมา จ ปชาปติ จ โสโม ยโม เวสฺสวณฺโณ จ ราชา สพฺเพ เทวา อนุโมทนฺทิ ตาวตึสา สอินฺทกา อิติ มทฺที วราโรหา ราชปุตฺตี ยสสฺสินี เวสฺสนฺตรสฺส อนุโมทิ ปุตฺตเก ทานมุตฺตมนฺติ ฯ ตตฺถ นารทปพฺพตาติ อิเมปิ เต เทฺว เทวนิกายา อตฺตโน วิมานทฺวาเร ิตาว สุทินฺนํ วต เต ทานนฺติ อนุโมทนฺติ ฯ ตาวติสา สอินฺทกาติ อินฺทเชฏฺกา ตาวตึสาปิ เทวา เต ทานํ อนุโมทนฺติ ฯ เอวํ มหาสตฺเตน อตฺตโน ทาเน วณฺณิเต ตเมว วตฺถํ ปริวตฺติตฺวา มหาราช เวสฺสนฺตร สุทินฺนํ เต ทานนฺติ ฯ มทฺทีปิ โข ตเถว ทานํ วณฺเณตฺวา อนุโมทมานา นิสีทิ ฯ เตน สตฺถา อิติ มทฺที วราโรหาติ คาถมาห มทฺทีปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ เอวนฺเตสุ อญฺมญฺ สมฺโมทนียํ กถํ กเถนฺเตสุ สกฺโก เทวราชา จินฺเตสิ อยํ เวสฺสนฺตรมหาราชา หิยฺโย ชูชกสฺส ปวึ อุนฺนาเทตฺวา ทารเก อทาสิ อิทานิ นํ โกจิ หีนปุริโส อุปสงฺกมิตฺวา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕๙.
สพฺพลกฺขณสมฺปนฺนํ สีลวตึ มทฺทึ ยาจิตฺวา ราชานํ เอกกํ กตฺวา มทฺทึ คเหตฺวา คจฺเฉยฺย ตโต เอส อนาโถ นิปฺปจฺจโย ภเวยฺย ยนฺนูนาหํ พฺราหฺมณวณฺเณน นํ อุปสงฺกมิตฺวา มทฺทึ ยาจิตฺวา ปารมิกูฏํ คาหาเปตฺวา กสฺสจิ อวิสชฺชนียํ กตฺวา ปุน ตํ ตสฺเสว ทตฺวา อาคมิสฺสามีติ ฯ โส สุริยุคฺคมนเวลายํ ตสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตโต รตฺยา วิวสเน สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ สกฺโก พฺราหฺมณวณฺเณน ปาโต เนสํ อทิสฺสถาติ ฯ ตตฺถ ปาโต เนสํ อทิสฺสถาติ ปาโตว เนสํ ทฺวินฺนํ ชนานํ ปญฺายมานรูโป ปุรโต อฏฺาสิ ฯ ตฺวา จ ปน ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห กจฺจิ นุ โภโต กุสลํ กจฺจิ โภโต อนามยํ กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปถ กจฺจิ มูลผลา พหู กจฺจิ ฑํสา จ มกสา อปฺปเมว สิรึสปา วเน พาฬมิคากิณฺเณ กจฺจิ หึสา น วิชฺชตีติ ฯ เอวํ วุตฺเตปิ มหาสตฺโต เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห กุสลญฺเจว โน พฺรหฺเม อโถ พฺรหฺเม อนามยํ อโถ อุญฺเฉน ยาเปม อโถ มูลผลา พหู อโถ ฑํสา จ มกสา อปฺปเมว สิรึสปา วเน พาฬมิคากิณฺเณ หึสา มยฺหํ น วิชฺชติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๐.
สตฺต โน มาเส วสตํ อรญฺเ ชีวิโสกินํ อิทํปิ ทุติยํ ปสฺสาม พฺราหฺมณํ เทววณฺณินํ อาทาย เวลุวํ ทณฺฑํ ธาเรนฺตํ อชินกฺขิปํ สฺวาคตนฺเต มหาพฺรหฺเม อโถ เต อทุราคตํ อนฺโต ปวิส ภทฺทนฺเต ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ เต ติณฺฑุกานิ ปิยาลานิ มธุเก กาสมาริโย ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ ภุญฺช พฺรหฺเม วรํ วรํ อิทํปิ ปานียํ สีตํ อาภตํ คิริคพฺภรา ตโต ปิว มหาพฺรหฺเม สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสีติ ฯ เอวํ เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา มหาสตฺโต อาห อถ ตฺวํ เกน วณฺเณน เกน วา ปน เหตุนา อนุปฺปตฺโตสิ พฺรหารญฺ ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ อิติ โส ตสฺส อาคมนการณํ ปุจฺฉิ ฯ อถ นํ สกฺโก มหาราช อหํ มหลฺลโก อิธาคจฺฉนฺโต ตว ภริยํ มทฺทึ ยาจิตุํ อาคโตมฺหิ ตํ เม เทหีติ วตฺวา คาถมาห ยถา วารีวโห ปูโร สพฺพกาลํ น ขียติ เอวนฺตํ ยาจิตาคจฺฉึ ภริยํ เม เทหิ ยาจิโตติ ฯ อวํ วุตฺเตปิ มหาสตฺโต หิยฺโย เม พฺรหฺมณสฺส ทารกา ทินฺนา อหํ อรญฺเ เอกโกว หุตฺวา กถนฺเต มทฺทึ ทสฺสามีติ อวตฺวา ปสาริตหตฺเถ สหสฺสตฺถวิกํ เปนฺโต วิย อสชฺชิตฺวา อวชฺชิตฺวา อโนลีนมานโส หุตฺวา คิรึ อุนฺนาเทนฺโต วิย อิมํ คาถมาห--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๑.
ททามิ น วิกมฺปามิ ยํ มํ ยาจสิ พฺราหฺมณ สนฺตํ นปฺปฏิคุยฺหามิ ทาเน เม รมเต มโนติ ฯ ตตฺถ สนตํ นปฺปฏิคุยหามีติ สํวิชฺชมานํ น นิคุยฺหามิ ฯ เอวญฺจ ปน วตฺวา มหาสตฺโต สีฆเมว กมณฺฑลุนา อุทกํ อาหริตฺวา อุทกํ พฺราหฺมณสฺส หตเถ ปาเตตฺวา ปิยภริยํ พฺราหฺมณสฺส อทาสิ ฯ ตํขณญฺเว เหฏฺาวุตฺตปฺปการานิ สพฺพานิ อจฺฉริยานิ ปาตุรเหสุํ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตถา อาห มทฺทึ หตฺเถ คเหตฺวาน อุทกสฺส กมณฺฑลุํ พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ สิวีนํ วฏฺวฑฺฒโน ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ตทาสิ โลมหํสนํ มทฺทึ ปริจฺจชนฺตสฺส เมทนี สมกมฺปถ เนวสฺส มทฺที ภกุฏี น สนฺธียติ น โรทติ เปกฺขเตวสฺส ตุณฺหิยา เอส ชานาติ ยํ วรนฺติ ฯ ตตฺถ วทา ทานนฺติ อมฺโภ พฺราหฺมณ มทฺทิโตปิ เม สตคุเณน สหสฺสหคุเณน สตสหสฺสคุเณน สพฺพญฺุตาณเมว ปิยตรํ อิทํ เม ทานํ สพฺพญฺุตาณปฏิเวธสฺส ปจฺจโย โหตูติ วตฺวา ทานํ อทาสิ ฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ ชาลึ กณฺหาชินํ ธีตํ มทฺทึ เทวึ ปติพฺพตํ จชฺชมาโน น จินฺเตสึ โพธิยาเยว การณา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๒.
น เม เทสฺสา อุโภ ปุตฺตา มทฺที เทวี นอปฺปิยา สพฺพญฺุตํ ปิยํ มยฺหํ ตสฺมา ปิเย อทาสหนฺติ ฯ ตตฺถ สมกมฺปถาติ ปวี อุทกปริยนฺตํ กตฺวา กมฺปิตฺถ ฯ เนวสฺส มทฺที ภกุฏีติ ภิกฺขเว ตสฺมึ ขเณ มทฺทิยา มหลฺลกพฺราหฺมณสฺส มํ ราชา เทตีติ โกธวเสน มุเข ภกุฏีปิ นาโหสิ ฯ น สนฺธียติ น โรทตีติ สามิกิมํ โอโลเกสีติ เนว มงฺกุ อโหสิ น อกฺขีนิ ปูเรตฺวา โรทติ ฯ อถ โช ตุณฺหิยา หุตฺวา มาทิสํ อิตฺถีรตนํ ททมาโน น นิกฺการณา ทสฺสติ ฯ เอโสว ยํ วรํ ชานาตีติ ผุลฺลปทุมวณฺณํ อสฺส มุขํ เปกฺขเตว โอโลกิยมานา ิตาติ อตฺโถ ฯ อถ มหาสตฺโต กีทิสา มทฺทีติ ตสฺสา มุขํ โอโลเกสิ ฯ สา กึ มํ เทว มุขํ โอโลเกสีติ วตฺวา สีหนาทํ นทนฺตี อิมํ คาถมาห โกมารี ยสฺสาหํ ภริยา สามิโก มม อิสฺสโร ยสฺสิจฺเฉ ตสฺส มํ ทชฺชา วิกฺกีเณยฺย หเนยฺย วาติ ฯ ตตฺถ ยสฺสาติ ยสฺส ตวาหํ โกมาริยา ภริยา โส ตฺวญฺเจว มม สามิโก อิสฺสโร จ นาม อาสิ ยสฺสิจฺฉติ ตสฺส วา ทเทยฺย ธเนน วา อตฺเถ สติ มํ วิกฺกีเณยฺย มํเสน วา อตฺเถ สติ หเนยฺย ตสฺมา ยํ โว รุจฺจติ ตํ กโรถ นาหํ กุชฺฌามีติ ฯ อถ สกฺโก เตสํ ปณีตชฺฌาสยํ วิทิตฺวา ตสฺส ถุตึ อกาสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๓.
เตสํ สงฺกปฺปมญฺาย เทวินฺโท เอตทพฺรวิ สพฺเพ ชิตา เต ปจฺจุหา เย ทิพฺพา เย จ มานุสา นินฺนาทิตา เต ปวี สทฺโท เต ติทิวงฺคโต สมนฺตา วิชุตา อาคู คิรีนํ ปติสฺสุตา ตสฺส เต อนุโมทนฺติ อุโภ นารทปพฺพตา อินฺโท จ พฺรหฺมา จ ปชาปติ จ โสโม ยโม เวสฺสวณฺโณ จ ราชา สพฺเพ เทวา อนุโมทนฺติ ทุกฺกรํ หิ กโรติ โส ทุทฺททํ ททมานานํ ทุกฺกรํ กมฺมกุพฺพตํ อสนฺโต นานุกุพฺพนฺติ สตํ ธมฺโม ทุรนฺวโย ตสฺมา สตญฺจา สตญฺจ นานา โหติ อิโต คติ อสนฺโต นิรยํ ยนฺติ สนฺโต สคฺคปรายนา ยเมตํ กุมาเร อททา ภริยํ อททา วเน วสํ พฺรหฺมยานมโนกฺกมฺม สคฺเค เต ตํ วิปจฺจตูติ ฯ ตตฺถ ปจฺจุหาติ ปจฺจถิกา ฯ ทิพฺพาติ ทิพฺพสมฺปตฺติปฏิพาหกา ฯ มานุสาติ มนุสฺสสมฺปตฺติปฏิพาหกา ฯ เก ปน เตติ มจฺฉริยธมฺมา เต สพฺเพ ปุตฺตทารํ เทนฺเตน มหาสตฺเตน ชิตา ฯ เตนาห สพฺเพ ชิตา เต ปจฺจุหาติ ฯ ทุกฺกรํ หิ กโรติ โสติ โส เวสฺสนฺตโร ราชา เอกโกว อรญฺเ วสนฺโต ภริยํ พฺราหฺมณสฺส เทนฺโต ทุกฺกรํ กโรตีติ เอวํ เต สพฺเพ เทวา อนุโมทนฺตีติ วทติ ฯ ยเมตนฺติ คาถํ อนุโมทนํ กโรนฺโต อาห ฯ วเน วสนฺติ วเน--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๔.
วสนฺโต ฯ พฺรหฺมยานนฺติ เสฏฺยานํ ติวิโธ หิ สุจริตธมฺโม เอวรูโป จ ทานธมฺโม อริยมคฺคสฺส ปจฺจโย โหตีติ พฺรหฺมยานนฺติ วุจฺจติ ฯ ตสฺมา ยนฺตํ อิทํ อชฺช ทานํ ททโต นิปฺผนฺนํ พฺราหฺมยานํ อปายภูมึ อโนกฺกมิตฺวา ฯ สคฺเค เต ตํ วิปจฺจตูติ วิปากปริโยสาเนว สพฺพญฺุตณสฺส ทายกํ โหตูติ ฯ เอวมสฺส สกฺโก อนุโมทนํ กตฺวา อิทานิ มยา อิเธว ปปญฺจํ อกตฺวา อิมํ อิมสฺเสว ทตฺวา คนฺตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา อาห ททามิ โภโต ภริยํ มทฺทึ สพฺพงฺคโสภณํ ตวญฺเจว มทฺทิยา ฉนฺโน มทฺที จ ปตินา สห ยถา ปโย จ สงฺโข จ อุโภ สมานวณฺณิโน เอวํ ตุวญฺจ มทฺที จ สมานมนเจตสา อวรุทฺเธตฺถ อรญฺสฺมึ อุโภ สมฺมถ อสฺสเม ขตฺติยา โคตฺตสมฺปนฺนา สุชาตา มาตุเปติโต ยถา ปุญฺานิ กยิราถ ททนฺตา อปราปรนฺติ ฯ ตตฺถ ฉนฺโนติ อนุรูโป ฯ อุโภ สมานวณฺณิโนติ สมานวณฺณา อุโภปิ ปริสุทฺธาเยว ฯ สมานมนเจตสาติ อาจาราทีหิ สมาเนน มนสํขาเตน เจตสา สมนฺนาคตา ฯ อวรุทฺเธตฺถาติ รฏฺโต ปพฺพาชิตา หุตฺวา เอตฺถ อรญฺเ วสถ ฯ ยถา ปุญฺานีติ ยถา เชตุตฺตรนคเร โว พหูนิ ปุญฺานิ กตานิ หิยฺโย ปุตฺตานํ อชฺช ภริยาย ทานวเสนปิ กตานีติ เอตฺตเกเนว ปริโตสํ อกตฺวา ตโต อุตฺตรึปิ อปราปรํ ททนฺตา ยถานุรูปานิ ปุญฺานิ กเรยฺยาถ เยวาติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๕.
อถ สกฺโก มหาสตฺตสฺส มทฺทึ ปฏิจฺฉาเทตฺวา วรํ ทาตุํ อตฺตานํ อาจิกฺขนฺโต อาห สกฺโกหมสฺสมิ เทวินฺโท อาคโตสฺมิ ตวนฺติเก วรํ วรสฺสุ ราชิสิ วเร อฏฺ ททามิ เตติ ฯ กเถนฺโต กเถนฺโตเยว ทิพฺพตฺตภาเวน ชลนฺโต ตรุณสุริโย วิย อากาเส อฏฺาสิ ฯ ตโต โพธิสตฺโต วรํ คณฺหนฺโต อาห วรญฺเจ เม อโท สกฺก สพฺพภูตานมิสฺสร ปิตา มํ อนุโมเทยฺย อิโต ปตฺตํ สกํ ฆรํ อาสเนน นิมนฺเตยฺย ปเมตํ วรํ วเร ปุริสสฺส วธํ น โรเจยฺยํ อปิ กิพฺพิสการกํ วชฺชํ วธมฺหา โมเจยฺยํ ทุติเยตํ วรํ วเร เย วุฑฺฒา เย จ ทหรา เย จ มชฺฌิมโปริสา มเมว อุปชีเวยฺยุํ ตติเยตํ วรํ วเร ปรทารํ น คจฺเฉยฺยํ สทารปสุโต สิยํ ถีนํ วสํ น คจฺเฉยฺยํ จตุตฺเถตํ วรํ วเร ปุตฺโต เม สกฺก ชาเยถ โส จ ทีฆายุโก สิยํ ธมฺเมน ชิเน ปวึ ปญฺจเมตํ วรํ วเร ตโต รตฺยา วิวสเน สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ ทิพฺยา ภกฺขา ปาตุภเวยฺยุํ ฉฏฺเมตํ วรํ วเร ททโต เม น ขีเยถ ทตฺวา นานุตปฺเปยฺยหํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๖.
ททํ จิตฺตํ ปสาเทยฺยํ สตฺตเมตํ วรํ วเร อิโต วิมุจฺจมานาหํ สคฺคคามี วิเสสคู อนิพฺพตฺตี ตโต อสฺสํ อฏฺเมตํ วรํ วเรติ ฯ ตตฺถ อนุโมเทยฺยาติ สมฺปฏิจฺเฉยฺย น กุชฺเฌยฺย ฯ อิโต ปตฺตนฺติ อิมมฺหา อรญฺา สกํ ฆรํ อนุปฺปตฺตํ ฯ อาสเนนาติ ราชาสเนน รชฺชํ เม เทตูติ วทติ ฯ อปิ กิพฺพิสการกนฺติ ราชา หุตฺวา ราชาปราธิกํปิ วชฺฌํ วธมฺหา โมเจยฺยํ เอวรูปสฺสปิ เม วโธ นาม มา รุจฺจตุ ฯ มเมว อุปชีเวยฺยุนฺติ สพฺเพ เต มมญฺเว อุปชีเวยฺยุํ ฯ ธมฺเมน ชิเนติ ธมฺเมน ชิเนตุ สเมน รชฺชํ กาเรตูติ อตฺโถ ฯ วิเสสคูติ วิเสสคมโน หุตฺวา ตุสิตปุเร นิพฺพตฺตี โหมีติ วทติ ฯ อนิพฺพตฺตี ตโต อสฺสนฺติ ตโต ตุสิตภวนโต จวิตฺวา มนุสฺสตฺตํ อาคโตว ปุนพฺภเวว อนิพฺพตฺตี อสฺสํ สพฺพญฺุตํ ปาปุเณยฺยนฺติ วทติ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา เทวินฺโท เอตทพฺรวิ อจิรํ วต เต ตาโต ปิตา ตํ ทฏฺุเมสฺสตีติ ฯ ตตฺถ ทฏฺุเมสฺสตีติ มหาราช ตว ปีตา อจิเรเนว ตํ ปสฺสิตุกาโม หุตฺวา อิธาคมิสฺสติ อาคนฺตฺวา จ ปน เต เสตจฺฉตฺตํ ทตฺวา เชตุตฺตรนครเมว เนสฺสติ สพฺเพ เต มโนรถา มตฺถกมฺปาปุนิสสนฺติ มา จินฺตยิ อปฺปมตฺโต โหหิ มหาราชาติ ฯ เอวํ มหาสตฺตสฺส โอวาทํ ทตฺวา สกฺโก สกฏฺานเมว คโต ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๗.
ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อิทํ วตฺวาน มฆวา เทวราชา สุชมฺปติ เวสฺสนฺตเร วรํ ทตฺวา สคฺคกายํ อปกฺกมีติ ฯ ตตฺถ เวสฺสนฺตเรติ เวสฺสนฺตรสฺส ฯ อปกฺกมีติ คโต อนุปฺปตฺโตเยวาติ ฯ สกฺกปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ ตทา โพธิสตฺโต จ มทฺที จ สมฺโมทมานา สกฺกทตฺติเย อสฺสเม วสึสุ ฯ อถ ชูชโกปิ กุมาเร คเหตฺวา สฏฺีโยชนมคฺคํ ปฏิปชฺชิ ฯ เทวตา กุมารานํ อารกฺขมกรึสุ ฯ ชูชโกปิ สุริเย อตฺถงฺคมิเต กุมาเร คจฺเฉ พนฺธิตฺวา ภูมิยํ นิปชฺชาเปตฺวา สยํปิ จณฺฑวาฬมิคภเยน รุกฺขํ อารุยฺห สาขาวิฏปสฺสพฺภนฺตเร สยติ ฯ ตสฺมึ ขเณ เอโก เทวปุตฺโต เวสฺสนฺตรวณฺเณนาคนฺตฺวา อถ เอกาเทวธีตา มทฺทีวณฺเณนาคนฺตฺวา เทฺว กุมาเร โมเจตฺวา เตสํ หตฺถปาเท สมฺพาหิตฺวา นหาตฺวา มณฺเฑตฺวา ทิพฺพโภชนํ ภุญฺชาเปตฺวา สพฺพาลงฺกาเรน อลงฺกริตฺวา ทิพฺพสยเน สยาเปตฺวา ยาว อรุณุคฺคมนกาเล ปุน พนฺธากาเรเนว นิปชฺชาเปตฺวา อนฺตรธายนฺติ ฯ เอวํ เต เทวตาสงฺคเหน อโรคา หุตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ เอตาย รตฺติยา วิภาตาย รุกฺขา โอรุยฺห มุโขทกํ ทนฺตกฏฺ ขาทิตฺวา โส ผลาผลํ ปริภุญฺชิตฺวา ตทา ชูชโก เทฺว ทารเก คเหตฺวา เอกมคฺคํ คนฺตฺวา กาลิงฺครฏฺ คจฺฉามีติ จินฺเตตฺวา คนฺตฺวา เทฺว มคฺเค ทิสฺวา เอกํ มคฺคํ กาลิงฺครฏฺ เอกํ มคฺคํ เชตุตฺตรนครณฺจาติ เทวตาวิคหิโต หุตฺวา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๘.
กาลิงฺครฏฺมคฺคํ ปหาย เอกมคฺคํ เชตุตฺตรนครํ ทิสฺวา อยํ กาลิงฺครฏฺ คมนมคฺโคติ สญฺาย เทฺว ทารเก อาเนสิ ฯ กาลิงฺครฏฺ คจฺฉามีติ คิริทุคฺคานํ ปพฺพตปาทํ อติกฺกมฺม อฑฺฒมาเสน เชตุตฺตรนครํ สมฺปตฺโต ฯ ตํ ทิวสํ ปจฺจูสกาเล สญฺชโย สิวิมหาราชา สุปินํ ปสฺสิ ฯ เอวรูโปปิ สุปิโน อโหสิ รญฺโ มหาวินิจฺฉเย นิสินฺนสฺส เอโก ปุริโส กณฺโห เทฺว ปทุมานิ อาหริตฺวา รญฺโ หตฺเถ เปสิ ฯ ราชา ตานิ คเหตฺวา ทฺวีสุ กณฺเณสุ ปิลนฺธติ เตสํ เรณู ภสฺสิตฺวา รญฺโ อุเร ปตนฺติ ฯ โส ปพุชฺฌิตฺวา ปาโตว สุปินปาเก พฺราหฺมเณ ปกฺโกสาเปตฺวา ราชา ปุจฺฉิ ฯ เต พฺราหฺมณา จิรปฺปวุฏฺา เต เทว พนฺธวา อาคมิสฺสนฺตีติ พฺยากรึสุ ตํ สุตฺวา ราชา ตุฏฺโ เต อุยฺโยเชตฺวา ปาโตว สีสํ นฺหาตฺวา นานคฺครสโภชนํ ภุญฺชิตฺวา สพฺพาภรณาลงฺกาเรหิ อตฺตานํ อลิงฺกริตฺวา มหาวินิจฺฉเย นิสีทิ ฯ เทวตา พฺราหฺมณํ ทฺวีหิ กุมาเรหิ สทฺธึ อาเนตฺวา ราชงฺคเณ ปยึสุ ฯ ตสฺมึ ขเณ ราชา มคฺคํ โอโลเกนฺโต เทฺว กุมาเร ทิสฺวา อาห กสฺเสตํ มุขมาภาติ เหมํวุตฺตตฺตมคฺคินา นิกฺขํว ชาตรูปสฺส อุกฺกามุขปหํสิตํ อุโภ สทิสปจฺจงฺคา อุโภ สทิสลกฺขณา ชาลิสฺส สทิโส เอโก เอกา กณฺหาชินา ยถ สีหา วิลาว นิกฺขนฺตา อุโภ สมฺปตฺติรูปกา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖๙.
ชาตรูปมยาเยว อิเม ทิสฺสนฺติ ทารกาติ ฯ ตตฺถ วุตฺตตฺตมคฺคินาติ อุตฺตตฺตํ อคฺคินา ฯ สีหา วิลาว นิกฺขนฺตาติ สุวณฺณคุหาโตว นิกฺขนฺตสีโห วิย ฯ เอวํ ราชา ตีหิ คาถาหิ กุมาเร วณฺเณตฺวา เอกํ อมจฺจํ พฺยตฺตํ สุสิกฺขิตํ อาณาเปสิ คจฺฉ ตฺวํ พฺราหฺมณํ ทฺวีหิ ทารเกหิ สทฺธึ อาเนหีติ ฯ โส ตํ สุตฺวา อุฏฺาย เวเคน คนฺตฺวา พฺราหฺมถํ ทวีหิ ทารเกหิ สทฺธึ อาเนตฺวา รญฺโ ทสฺเสสิ ฯ อถ ราชา พฺราหฺมณํ ปุจฺฉนฺโต อาห กุโต นุ ตฺวํ ภารทฺวาช อิเม อาเนสิ ทารเก อชฺช รฏฺมนุปฺป กุโต อาคจฺฉสิ พฺราหฺมณาติ ฯ ชูชโก อาห มยฺหนฺเต ทารกา เทว ทินฺนา จิตฺเตน สญฺชย อชฺช ปณฺณรสา รตฺตี ยโต ลทฺธา เม ทารกาติ ฯ ตํ สุตฺวา ราชา สญฺชโย อาห เกน วาจาย เปยฺเยน สมฺมา าเยน สทฺทเห โก เต ตํ ทานมททา ปุตฺตเก ทานมุตฺตมนฺติ ฯ ตตฺถ ทินฺนา จิตฺเตนาติ ตุฏฺเน ปสนฺเนน ฯ อชฺช ปณฺณรสา รตฺตีติ มยา อิเมสํ ลทฺธทิวสโต ปฏฺายเยว อชฺช ปณฺณรสา รตฺตีติ วทติ ฯ ตตฺถ เกน วาจาย เปยฺเยนาติ พฺราหฺมณ เกน ปิยวจเนน เต ตยา ลทฺธา ฯ สมฺมา าเยน สทฺทเหติ มุสาวาทํ อกตฺวา สมฺมาเทว าเยน การเณน อมฺเห สทฺทหาเปยฺยาสิ ฯ ปุตฺตเกติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๐.
อตฺตโน ปิยปุตฺตเก อุตฺตมํ ทานํ กตฺวา โก เต เอตํ อททา ฯ ชูชโก อาห โย ยาจตํ ปติฏฺาสิ ภูตานํ ธรณีริว โส เม เวสฺสนฺตโร ราชา ปุตฺเตทาสิ วเน วสํ โย ยาจตํ คติ อาสิ สวนฺตีนํว สาคโร โส เม เวสฺสนฺตโร ราชา ปุตฺเตทาสิ วเน วสนฺติ ฯ ตตฺถ ปติฏฺาสีติ ปติฏฺา อาสิ ตํ สุตฺวา อมจฺจา เวสฺสนฺตรํ ครหมานา อาหํสุ ทุกฺกฏํ วต โภ รญฺา สทฺเธน ฆรเมสินา กถํ นุ ปุตฺตเก ทชฺชา อรญฺเ อวรุทฺธโก อิมํ โภนฺโต นิสาเมถ ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา กถํ เวสฺสนฺตโร ราชา ปุตฺเตทาสิ วเน วสํ ทาสํ ทาสิญฺจ โส ทชฺชา อสฺสํ วาสฺสตรีรถํ หตฺถิญฺจ กุญฺชรํ ทชฺชา กถํ นุ ปุตฺตเก ทชฺชา สุวณฺณํ รชตํ สิลํ มุตฺตา เวฬุริยามณิ ปพาฬรตนํ ทชฺชา กถํ โส ทชฺชา ทารเกติ ฯ ตตฺถ สทฺเธนาติ โภ สทฺเธนาปิ สทฺธาย สมฺปนฺเนนปิ สตา ฯ ฆรเมสินาติ ฆราวาสํ วสนฺเตน รญฺา อิทํ ทุกฺกฏํ วต อยุตฺตํ วต กตํ ฯ อวรุทฺธโกติ รฏฺา ปพฺพาชิโต เวสฺสนฺตโร อรญฺเ วสนฺโต ฯ อิมํ โกนฺโตติ โภนฺโต นครวาสิโน ยาวนฺโต เอตฺถ สมาคตา สพฺเพ อิมํ นิสาเมถ อุปธาเรถ กถํ นาเมโส อตฺตโน ปุตฺตเก--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๑.
ทาเส กตฺวา อาทาสิ เกน นาเมน เอวรูปํ กตปุพฺพนฺติ อธิปฺปาเยเนวมาหํสุ ฯ ทชฺชาติ ทาสาทีสุ ยํกิญฺจิ ธนํ เทตุ ฯ กถํ โส ทชฺชา ทารเกติ อิเม ปน ทารเก เกน การเณน อทาสีติ อาหํสุ ฯ ตํ สุตฺวา กุมาโร ปิตุ ครหํ อสหนฺโต วาตาภิหตสฺส สิเนรุโน อตฺตโน พาหุนา อุปตฺถมฺเภนฺโต วิย อิมํ คาถมาห ยสฺส นาสฺส ฆเร ทาโส อสฺโส วาสฺสตรีรโถ หตฺถี จ กุญฺชโร นาโค กึ โส ทชฺชา ปิตามหา ยสฺส นาสฺสสฺสเม สิลํ สุวณฺณรชตํ มณิ ปพาฬหรตนํ เจว กึ โส ทชฺชา ปิตามหาติ ฯ ตํ สุตฺวา สญฺชโย อาห ทานมสฺส ปสํสาม นาวนินฺทาม โปตก กถํ นุ หทยํ อาสิ ตุมฺเห ทตฺวา วนิพฺพเกติ ฯ ตตฺถ ทานมสฺส ปสํสามาติ โปตก มยํ ตว ปิตุโน ทานํ ปสํสาม น นินฺทามาติ ฯ ตํ สุตฺวา กุมาโร อาห ปิตา มยฺหํ มหาราช อมฺเห ทตฺวา วนิพฺพเก สุตฺวาน กลูนํ วาจํ อจฺฉกณฺหาย ภาสิตํ ทุกฺขสฺส หทยํ อาสิ อโถ อุณฺหํปิ อสฺสสิ โรหิณีเหว ตามฺพกฺขี ปิตา อสฺสูนิ วตฺตยีติ ฯ ตตฺถ ทุกฺขสฺสาติ ปิตามหา มม ภคินิยา กณฺหาชินาย วุตฺตํ เอตํ วจนํ สุตฺวา ตสฺส หทยํ ทุกฺขํ อาสิ ฯ โรหิณีเหว ตามฺพกฺขีติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๒.
ตามฺพวณฺณา โรหิณี วิย ตามฺพกฺขีหิ มม ปิตา ตสฺมึ ขเณ โลหิตอสฺสูนิ ปวตฺตยีติ อิทานิ ตํ กณฺหาชินาย วจนํ ทสฺเสนฺโต อาห ยนฺตํ กณฺหาชินาโวจ อยํ มํ ตาต พฺราหฺมโณ ลฏฺิยา ปฏิโกเฏติ ฆเร ชาตํว ทาสิยํ น จายํ พฺราหฺมโณ ตาต ธมฺมิกา โหนฺติ พฺราหฺมณา ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน ขาทิตุํ ตาต เนติ โน นียมานา ปิสาเจน กินฺนุ ตาต อุทิกฺขสีติ ฯ อถ โส เต พฺราหฺมณสฺส หตฺถโต อมุญฺจนฺเตเยว ทิสฺวา ราชา คาถมาห ราชปุตฺตี จ โว มาตา ราชปุตฺโต จ โว ปิตา ปุพฺเพ เม องฺกมารุยฺห กินฺนุ ติฏฺถ อารกาติ ฯ ตตฺถ ปุพฺเพ เมติ ตุมฺเห อิโต ปุพฺเพ มํ ทิสฺวา เวเคนาคนฺตฺวา มม องฺกมารุยฺห อิทานิ กินฺนุ โข การณํ อารกา ติฏฺถาติ ฯ ชาลิกุมาโร อาห ราชปุตฺตี จ โน มาตา ราชปุตฺโต จ โน ปิตา ทาสา มยํ พฺราหฺมณสฺส ตสฺมา ติฏฺาม อารกาติ ฯ ตตฺถ ทาสา มยนฺติ ปุพฺเพ มยํ เทว ราชปุตฺตาติ ชานาม อิทานิ ปน มยํ พฺราหฺมณสฺส ทาสา น ตุมฺหากํ นตฺตาโรติ ฯ ราชา สญฺชโย อาห มา สมฺเมวํ อวจุตฺถ ทยฺหเต หทยํ มม--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๓.
จิตกายํว เม กาโย อาสเน น สุขํ ลเภ มา สมฺเมวํ อวจุตฺถ ภิยฺโย โสกํ ชเนถ มํ นิกฺกีณิสฺสามิ ทพฺเพน น โว ทาสา ภวิสฺสถ กิมคฺฆิยํ หิ โว ตาต พฺราหฺมณสฺส ปิตา อทา ยถาภูตํ เม อกฺขาถ ปฏิปาเทนฺตุ พฺราหฺมณนฺติ ตตฺถ สมฺมาติ ปิยวจนํ ฯ จิตกายํว เม กาโยติ อิทานิ มม กาโย องฺคารจิตกายํ อาโรปิโต วิย ฯ ชเนถ มนฺติ ชเนถ เม อยเมว ปาโ ฯ นิกฺกีณิสฺสามิ ทพฺเพนาติ ธนํ ทตฺวา โมเจสฺสามิ ฯ กิมคฺฆิยนฺติ กึ อคฺฆํ กตฺวา ฯ ปฏิปาเทนฺตูติ ธนํ ปฏิจฺฉาเทนฺตุ ฯ ตํ สุตฺวา กุมาโร อาห สหสฺสคฺฆํ หิ มํ ตาต พฺราหฺมณสฺส ปิตา อทา อจฺฉํ กณฺหาชินํ กญฺ หตฺถิอาทิสเตน วาติ ฯ ตตฺถ สหสฺสคฺฆมฺหิ มนฺติ เทว มํ ตาโต นิกฺขสหสฺส อคฺฆาเปตฺวา ตสฺส อทาสิ ฯ อจฺฉนฺติ กนิฏฺ ปน เม กณฺหาชินํ กญฺ ฯ หตฺถิอาทิสเตนาติ หตฺถินา อสฺเสน จ รเถน จาติ สพฺเพสํ เอเตสํ สตานํ สเตน อนฺตมโสปิ มญฺจปีเก อุปาทาย สพฺพสเตน อคฺฆาเปสีติ อาห ฯ ตํ สุตฺวา ราชา กุมารานํ นิกฺกยํ ทาเปนฺโต อาห อุฏฺเหิ กตฺเต ตรมาโน พฺราหฺมณสฺส อวากร ทาสีสตํ ทาสสตํ ควํ หตฺถูสภํ สตํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๔.
ชาตรูปสหสฺสญฺจ โปตานํ เทหิ นิกฺกยนฺติ ฯ ตตฺถ อวากราติ เทหิ ฯ นิกฺกยนฺติ อคฺฆสฺส มูลํ เทหิ ฯ ตํ สุตฺวา กตฺตา ตถา กตฺวา กุมารานํ อคฺฆสฺส มูลํ พฺราหฺมณสฺส ขิปฺปํ ทาเปสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตโต กตฺตา ตรมาโน พฺราหฺมณสฺส อวากริ ทาสีสตํ ทาสสตํ คฺวํ หตฺถุสภํ สตํ ชาตรูปสหสฺสญฺจ โปตานํทาสิ นิกฺกยนฺติ ฯ ตตฺถ อวากรีติ อทาสิ ฯ นิกฺกยนฺติ อคฺฆสฺส มูลํ เทหิ ฯ เอวํ พฺราหฺมณสฺส สพฺพสตญฺจ นิกฺขสหสฺสญฺจ กุมารานํ นิกฺกยํ อทาสิ ฯ สตฺตภูมิกญฺจ ปาสาทํ ตสฺส อทาสิ ฯ ตโต ปฏฺาย พฺราหฺมณสฺส มหาปริวาโร อโหสิ ฯ โส ธนํ ปฏิสาเมตฺวา ปาสาทํ อภิรุยฺห มหาปลฺลงฺเก นิสีทิตฺวา สาธุรสโภชนํ ภุญฺชิตฺวา มหาสยเน นิปชฺชิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ทาสีสตํ ทาสสตํ คฺวํ หตฺถุสภํ สตํ อสฺสตรีรถญฺเจว สพฺพโภเค สตํ สตํ ชาตรูปสหสฺสญฺจ พฺราหฺมณสฺส ธเนสิโน อจฺจายิกสฺส ลุทฺทสฺส โปตานํทาสิ นิกฺกยนฺติ ฯ อถ สญฺชโย มหาราชา กุมาเรปิ สีสํ นหาเปตฺวา โภชนํ ภุญฺชาเปตฺวา เทฺว กุมาเร อลงฺกริตฺวา สีสํ จุมฺพิตฺวา เอกํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๕.
อยฺยโก เอกํ อยฺยิกาติ เทฺว ขตฺติยา อุจฺจงฺเก อุปเวเสยฺยุํ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห นิกฺกีณิตฺวา นหาเปตฺวาน โภชยิตฺวาน ทารเก สมลงฺกริตฺวา ภณฺเฑหิ อุจฺจงฺเก อุปเวสยุํ สีสํ นหาเต สุจิวตฺเถ สพฺพาภรณภูสิเต ราชา องฺเก กริตฺวาน อยฺยโก ปริปุจฺฉถ กุณฺฑเล ฆุสิเต มาเล สพฺพาลงฺการภูสิเต ราชา องฺเก กริตฺวาน อิทํ วจนมพฺรวิ กจฺจิ อุโภ อโรคา เต ชาลิ มาตาปิตา ตว กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปนฺติ กจฺจิ มูลผลา พหู กจฺจิ ฑํสา จ มกสา อปฺปเมว สิรึสปา วเน พาฬมิคากิณฺเณ กจฺจิ หึสา น วิชฺชตีติ ฯ ตตฺถ กุณฺฑเลติ กุณฺฑลานิ ปิลนฺธาเปตฺวา ฯ ฆุสิเตติ อุคฺโฆสิเต มโนรมฺมรวํ รวนฺเต กุณฺฑเล ฯ มาเลติ อุโภ ตานิ ปุปฺผานิ ปิลนฺธาเปตฺวา ฯ องฺเก กริตฺวานาติ ชาลิกุมารํ องฺเก นิสีทาเปตฺวา ฯ ตํ สุตฺวา ชาลิกุมาโร อาห อโถ อุโภ อโรคา เต เทว มาตาปิตา มม อโถ อุญฺเฉน ยาเปนฺติ อโถ มูลผลา พหู อโถ ฑํสา จ มกสา อปฺปเมว สิรึสปา วเน พาฬมิคากิณฺเณ หึสา เนสํ น วิชฺชติ ขนนฺตาลุกลมฺพานิ วิฬานิตกฺกลานิ จ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๖.
โกลมฺพลา ตกฺกํ เวฬุํ สา โน อาหจฺจ โปสติ ยญฺเจว สา อาหรติ วนมูลผลหาริยา ตํ โน สพฺเพ สมาคนฺตฺวา รตฺตึ ภุญฺชาม โน ทิวา อมฺมา จ โน กีสา ปณฺฑุ อาหรนฺตี ทุมปฺผลํ วาตาตเปน สุขุมาลี ปทุมํ หตฺถคตมิว อมฺมาย ปตนูเกสา วิจรนฺตฺยา พฺรหาวเน วเน พาฬมิคากิณฺเณ ขคฺคทีปินิเสวิเต เกเสสุ ชฏํ พนฺธิตฺวา กจฺเฉ ชลฺลมธารยิ ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสตีติ ฯ ตตฺถ ขนนฺตาลุกลมฺพานีติ อาลูนิ จ กลมฺพานิ จ ขนนฺติ อิมินา มาตาปิตูนํ กิจฺเฉน ชีวิตํ วณฺเณติ ฯ ตนฺโนติ เอตฺถ โนติ นิปาตมตฺตํ ฯ ปทุมํ หตฺถคตมิวาติ หตฺเถน ปริมทฺทิตํ ปทุมํ วิย ชาตา ฯ ปตนูเกสาติ เทว อมฺมาย เม พฺรหาวเน วิจรนฺติยา เต ภมรปตฺตวณฺณา กาฬเกสา รุกฺขสาขาทีหิ วิลุตฺตา ปตนูเกสา ชาตา ฯ ชลฺลมธารยีติ อุโภหิ กจฺเฉหิ ชลฺลิกํ ธาเรติ กิลิฏฺเวเสน วิจรตีติ ฯ โส เอวํ มาตุ ทุกฺขิตภาวํ กเถตฺวา ปุน อยฺยกํ โจเทนฺโต อิมํ คาถมาห ปุตฺตา ปิยา มนุสฺสานํ โลกสฺมึ อุทปชฺชึสุ น หิ นูนมฺหากํ อยฺยกสฺส ปุตฺเต สิเนโห อชายถาติ ฯ ตตฺถ อุทปชฺชึสูติ อุปฺปชฺชนฺติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๗.
ตโต ราชา อตฺตโน โทสํ อาวิกโรนฺโต อาห ทุกฺกฏญฺจ หิ โน โปต ภูนหจฺจํ กตํ มยา โยหํ สิวีนํ วจนา ปพฺพาเชสึ อทูสกํ ยํ เม กิญฺจิ อิธ อตฺถิ ธนธญฺญฺจ วิชฺชติ เอตุ เวสฺสนฺตโร ราชา สิวิรฏฺเ ปสาสตูติ ฯ ตตฺถ โปตาติ โปต ชาลิกุมาร เอตํ อมฺหากํ ทุกฺกฏํ ฯ ภูนหจฺจนฺติ วุฑฺฒิฆาตกมฺมํ ฯ ยํ เม กิญฺจีติ ยํ เม กิญฺจิ อิธ อตฺถิ สพฺพเมตํ เต ปิตุโน เทมิ ฯ สิวิรฏฺเ ปสาสตูติ อิมสฺมึ นคเร โส ราชา หุตฺวา ปสาสตุ ฯ ชาลิกุมาโร อาห น เทว มยฺหํ วจนา เอหิติ สิวิสุตฺตโม สยเมว เทโว คนฺตฺวาน สิญฺจ โภเคหิ อตฺรชนฺติ ฯ ตตฺถ สิวิสุตฺตโมติ สิวิเสฏฺโ ฯ สิญฺจาติ มหาเมโฆ วิย วุฏฺิยา โภเคหิ อภิสิญฺจ ฯ โส ตสฺส วจนํ สุตฺวา เสนาคุตฺตํ ปกฺโกสาเปตฺวา มหาเภริญฺจาราเปตฺวา อาณาเปสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตโต เสนาปตึ ราชา สญฺชโย อชฺฌภาสถ หตฺถิ อสฺสา รถา ปตฺติ เสนา สนฺนาหยนฺตุ นํ เนคมา จ มํ อนฺเวนฺตุ พฺราหฺมณา จ ปุโรหิตา ตโต สฏฺีสหสฺสานิ โยธิโน จารุทสฺสนา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๘.
ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา นานาวตฺเถหิ อลงฺกตา นีลวตฺถาธราเนเก ปีตาเนเก นิวาสิตา อญฺเ โลหิตอุณฺหีสา สุทฺธาเนเก นิวาสิตา ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา นานาวตฺเถหิ อลงฺกตา หิมวา ยถา คนฺธโร ปพฺพโต คนฺธมาทโน นานารุกฺเขหิ สญฺฉนฺโน มหาภูตคณาลโย โอสเถหิ จ ทิพฺเพหิ ทิสา ภาติ ปวาติ จ ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา ทิสา ภนฺตุ ปวนฺตุ จ ตโต นาคสหสฺสานิ โยชยนฺตุ จตุทฺทส สุวณฺณกจฺเฉ มาตงฺเค เหมกปฺปนิวาสเส อารุฬฺเห คามณีเยภิ โตมรํ กุสปาณิภิ ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา หตฺถิขนฺเธหิ ทสฺสิตา ตโต อสฺสสหสฺสานิ โยชยนฺตุ จตุทฺทส อาชานิเย จ ชาติเย สินฺธเว สีฆวาหเน อารูฬฺเห คามณีเยภิ อิลฺลิยาจาปธาริภิ ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา อสฺสปิฏฺเ อลงฺกตา ตโต รถสหสฺสานิ โยชยนฺตุ จตุทฺทส อโยสุกตเนมิโย สุวณฺณจิตฺรโปกฺขเร อาโรเปนฺตุ ธเช ตตฺถ จมฺมานิ กวจานิ จ วิปฺผาเลนฺตุ จ จาปานิ ทฬฺหธมฺมา ปหาริโน ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา รเถสุ รถชีวิโนติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗๙.
ตตฺถ สนฺนาหยนฺตูติ อาวุธานิ สนฺนยฺหนฺตุ ฯ สฏฺีสหสฺสานีติ มม ปุตฺเตน สหชาตา สฏฺีสหสฺสา อมจฺจา ฯ นีลวตฺถาธราเนเกติ เอเก นีลวตฺถาธรา นีลวตฺถานิ นิวาสิตา หุตฺวา อายนฺตุ ฯ มหาภูตคณาลโยติ ยกฺขคณานํ อาลโย ฯ ทิสา ภนฺตุ ปวนฺตุ จาติ วุตฺตปฺปการา หิมวา วิย อาภรณวิเลปนาทีหิ โอภาสยนฺตุ เจว ปวายนฺตุ จ ฯ หตฺถิกฺขนฺเธหีติ เต หตฺถิคามิโน หตฺถิกฺขนฺเธหิ ขิปฺปมายนฺตุ ฯ ทสฺสิตาติ ทสฺสิตวิภูสนา ฯ อโยสุกตเนมิโยติ อเยน สุฏฺุ ปริกฺขิตเนมิโย ฯ สุวณฺณจิตฺรโปกฺขเรติ สุวณฺเณน ขจิตโปกฺขเร เอวรูเป จตุทฺทสสหสฺสรเถ โยชยนฺตูติ วทติ ฯ วิปฺผาเลนฺตูติ อาโรเปนฺตุ ฯ เอวํ ราชา เสนางฺคํ ตํ วิจาเรตฺวา ปุตฺตสฺส เม เชตุตฺตรนครโต ยาว วงฺกตปพฺพตา อฏฺอุสภวิตฺถารโต อาคมนมคฺคํ สมตลํ อลงฺกริตฺวา มคฺคาลงฺการตฺถาย อิทญฺจิทญฺจ กโรถาติ อาณาเปนฺโต อาห ลาชา โอโลกิยา ปุปฺผา มาลาคนฺธวิเลปนา อคฺคิยานิ ปติฏฺนฺตุ เยน มคฺเคน เอหิติ คาเม คาเม สตํ กุมฺภา เมรยสฺส สุราย จ มคฺคมฺหิ ปติตา นฺตุ เยน มคฺเคน เอหิติ มํสา ปูวา จ สํกุลฺยา กุมฺมาสา มจฺฉสํยุตา มคฺคมฺหิ ปติตา นฺตุ เยน มคฺเคน เอหิติ สปฺปิ เตลํ ทธิ ขีรํ กงฺคุปิฏฺา พหู สุรา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๐.
มคฺคมฺหิ ปติตา นฺตุ เยน มคฺเคน เอหิติ อาฬาริกา จ สูทา จ นฏฺฏนาฏกคายิกา ปาณิสฺสรา กุมฺภถูนิโย มุทฺทิกา โสกชฺฌายิกา อาหยนฺตุ สพฺพวีณาโย เภริโย ทินฺทิมานิ จ ขรมุขานิ ธมนฺตุ นทนฺตุ เอกโปกฺขรา มุทิงฺคา ปณฺฑวา สํขา โคธา ปริวเทนฺติกา ทินฺทิมานิ จ หญฺนฺตุ กุฏุมฺพา ทินฺทิมานิ จาติ ฯ ตตฺถ ลาชา โอโลกิยา ปุปฺผาติ ลาเชหิ สทฺธึ ลาชปญฺจมากานิ ปุปฺผานิ โอกีรณปุปฺผานิ ปฏิยาเทถาติ อาณาเปสิ ฯ มาลาคนฺธวิเลปนา มคฺคมฺหิ วิตาเนสุ โอลมฺพกมาลานิ เจว คนฺธวิเลปนานิ จ ฯ อคฺฆิยานิ จาติ ปุปฺผคฺฆิยานิ จ รตนคฺฆิยานิ จ เยน มคฺเคน มม ปุตฺโต เอหิติ ตตฺถ มคฺเค ติฏฺนฺตุ ฯ คาเม คาเมติ คามทฺวาเร คามทฺวาเร ปติฏฺิเต ฯ ปติตา นฺตูติ ปิปาสิตานํ ปิวนตฺถาย ปติยาทิตา หุตฺวา สุราเมรยกุมฺภาทีนิ ติฏฺนฺตุ ฯ มจฺฉสํยุตาติ มจฺเฉหิ สํยุตฺตา ฯ กงฺคุปิฏฺาติ กงฺคุปิฏฺมยา ฯ มุทฺทิกาติ มณฺฑกคายิกา ฯ โสกชฺฌายิกาติ มายาการา อญฺเปิ วา เยเกจิ อุปนฺนโสกหรณสมตฺถา โสกชฺฌายิกาติ วุจฺจนฺติ ฯ ขรมุขานีติ สามุทฺทิกา มหาสํขา ทกฺขิณาวฏฺฏา ฯ สํขาติ มุฏฺิสํขา นาฬิกสํขาติ เทฺว สํขา ฯ โคธา ปริวเทนฺติกา ทินฺทิมานิ กุฏุมฺพานิ จาติ อิมานิ จตฺตาริ ตุริยาเนว ฯ เอวํ ราชา มคฺคาลงฺการํ วิจาเรสิ ฯ ตทา ชูชโกปิ ปมาณาติกฺกนฺตํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๑.
ภุญฺชิตฺวา ชิราเปตุํ อสกฺโกนฺโต ตตฺเถว กาลมกาสิ ฯ อถ ราชา ตสฺส สรีรกิจฺจํ การาเปตฺวา นคเร มหาเภริญฺจาราเปตฺวา เยเกจิ ตสฺส าตกา อิมานิ เต คณฺหนฺตูติ กิญฺจิ ตสฺส าตกํ อปสฺสิตฺวา สพฺพํ ธนํ ปุน อตฺตโนเยว โกฏฺาคาเร สํหราเปสิ ฯ อถ ราชา สตฺตเมว ทิวเส สพฺพา ทฺวาทสอกฺโขภิณี เสนาโย สนฺนิปตึสุ ฯ ราชา มหนฺเตน ปริวาเรน ชาลิกุมารํ มคฺคนายกํ กตฺวา เสนํ อาทาย นครา นิกฺขมิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห สา เสนา มหตี อาสิ อุยฺยุตฺตา สิวิพาหิณี ชาลินา มคฺคนาเยน วงฺกํ ปายาสิ ปพฺพตํ โกญฺจํ นทติ มาตงฺโค กุญฺชโร สฏฺิหายโน กจฺฉาย พชฺฌมานาย โกญฺจํ นทติ วารโณ อาชานิยา หสิสฺสนฺติ เนมิโฆโส อชายถ นภํ รโช อจฺฉาเทหิ อุยฺยุตฺตา สิวิพาหิณี สา เสนา มหตี อาสิ อุยฺยุตฺตา หาริหารินี ชาลินา มคฺคนาเยน วงฺกํ ปายาสิ ปพฺพตํ เต ปาวึสุ พฺรหารญฺ พหุสาขํ มโหทกํ ปุปฺผรุกฺเขหิ สญฺฉนฺนํ ผลรุกฺเขหิ จูภยํ ตตฺถ วินฺทุสฺสรา วคฺคู นานาวณฺณา พหู ทิชา กูชนฺตมุปกูชนฺติ อุตุสํปุปฺผิเต ทุเม เต คนฺตฺวา ทีฆมทฺธานํ อโหรตฺตานมจฺจเยน--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๒.
ปเทสนฺตํ อุปคญฺฉุํ ยตฺถ เวสฺสนฺตโร อหูติ ฯ ตตฺถ มหตีติ ทฺวาทสอกฺโขภิณีสํขาตา เสนา ฯ อุยฺยุตฺตาติ ปยาตา ฯ โกญฺจํ นทตีติ ตทา กาลิงฺครฏฺวาสิโน พฺราหฺมณา อตฺตโน รฏฺเ เทเว วุฏฺเ ตํ มหานาคํ อาหริตฺวา สญฺชยสฺส อทํสุ ฯ โส สามิกํ วต ปสฺสิตุํ ลภิสฺสามีติ ตุฏฺโ โกญฺจนาทํ อกาสิ ฯ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ กจฺฉายาติ สุวณฺณกจฺฉาย พชฺฌมานายปิ ตุสิตฺวา โกญฺจํ นทติ ฯ หสิสฺสนฺตีติ มหาสทฺทํ อกํสุ ฯ หาริหารินีติ หริตพฺพหรณสมตฺถา ฯ ปาวึสูติ ปวิสึสุ ฯ พหุสาขนฺติ พหุรุกฺขสาขํ ฯ ทีฆมทฺธานนฺติ สฏฺีโยชนมคฺคํ ฯ อุปาคญฺฉุนฺติ ยตฺถ เวสฺสนฺตโร อโหสิ ตํ ปเทสํ อุปาคตาติ อตฺโถ ฯ มหาราชปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ ชาลิกุมาโรปิ มุจลินฺทสรตีเร ขนฺธาวารํ นิวาสาเปตฺวา จตุทฺทสถรสหสฺสานิ อาคตมคฺคาภิมุขาเนว ปาเปตฺวา ตสฺมึ ตสฺมึ ปเทเส สีหพฺยคฺฆทีปิขคฺคาทีสุ อารกฺขํ สํวิทหิ ฯ หตฺถิอาทีนํ สทฺโท มหา อโหสิ ฯ อถ มหาสตฺโต ตํ สทฺทํ สุตฺวา กินฺนุ โข เม ปจฺจามิตฺตา มม ปิตรํ ฆาเตตฺวา มมตฺถาย อาคตาติ มรณภยภีโต มทฺทึ อาทาย ปพฺพตํ อารุยฺห เสนํ โอโลเกสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห เตสํ สุตฺวาน นิคฺโฆสํ ภีโต เวสฺสนฺตโร อหุ ปพฺพตํ อภิรุหิตฺวา ภีโต เสนํ อุทิกฺขติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๓.
อิงฺฆ มทฺทิ นิสาเมหิ นิคฺโฆโส ยาทิโส วเน อาชานียา หสิสฺสนฺติ ธชคฺคาเนว ทิสฺสเร อิเม นูน อรญฺมฺหิ มิคสํฆานิ ลุทฺทกา วาคุราหิ ปริกฺขิตฺวา โสพฺเภ ปาเตตฺวา ตาวเท วิกฺโกสมานา ติปฺปาหิ หนฺติ เนสํ วรํ วรํ ตถา มยํ อทูสกา อรญฺเ อวรุทฺธกา อมิตฺตหตฺถฏฺคตา ปสฺส ทุพฺพลฆาตกนฺติ ฯ ตตฺถ อิงฺฆาติ โจทนตฺเถ นิปาโต ฯ นิสาเมหีติ สกเสนา วา ปรเสนา วาติ โอโลเกหิ อุปทาเรหิ ฯ อิเม นูน อรญฺมฺหีติ อาทีนํ อฑฺฒเตยฺยคาถานํ เอวํ อตฺถสมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพ ฯ มทฺทิ ยถา อรญฺมฺหิ มิคสํฆานิ ลุทฺทกา วาคุราหิ ปริกฺขิปิตฺวา อถ วา โสพฺเภ ปาเตตฺวา ตาวเทว หนถ อเร ทุฏฺมิเคติ วิกฺโกสมานา ติปฺปาหิ มิคมารณสตฺตีหิ เนสํ มิคานํ วรํ วรํ หนฺติ หนนฺติ ฯ อิเม นูน ตเถว อมฺเห อสพฺภาหิ วาจาหิ วิกฺโกสมานา ติปฺปาหิ สตฺตีหิ หนิสฺสนฺติ มยญฺจ อทูสกา อรญฺเ อวรุทฺธกา รฏฺา ปพฺพาชิตา วสาม เอวํ สนฺเตปิ ฯ อมิตฺตหตฺถฏฺคตาติ อมิตฺตานํ หตฺถฏฺคตา ฯ ปสฺส ทุพฺพลฆาตกนฺติ เอวํ มรณภเยน ปริเทวิ ฯ สา ตสฺส วจนํ สุตฺวา เสนํ โอโลเกตฺวา สกเสนาย ภวิตพฺพนฺติ มหาสตฺตํ อสฺสาเสนฺตี อิมํ คาถมาห อมิตฺตา นปฺปสเหยฺยุํ อคฺคิว อุทกณฺณเว ตเทว ตฺวํ วิจินฺเตหิ อปิ โสตฺถิ อิโต สิยาติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๔.
ตตฺถ อคฺคิว อุทกณฺณเวติ ยถา ติณุกฺกาทิวเสน อุปฺปนีโต อคฺคิ อณฺณวสํขาตานิ ปุถุลคมฺภีรานิ อุทกานิ นปฺปสหติ ตาเปตุํ น สกฺโกติ ตถา ปจฺจามิตฺตา นปฺปสเหยฺยุํ นาภิภวิสฺสนฺติ ฯ ตเทวาติ ยํ ปน สกฺเกน ตุยฺหํ วรํ ทตฺวา มหาราช นจิรสฺเสว เต ปิตา เอหิตีติ วุตฺตํ ตเทว ตฺวํ วิจินฺเตหิ อปิจ นาม อิโต พลนิกายโต อมฺหากํ โสตฺถิ สิยาติ มหาสตฺตํ อสฺสาเสสิ ฯ อถ มหาสตฺโต โสกํ ตนุํ ปนุทิตฺวา ตาย สทฺธึ ปพฺพตา โอรุยฺห ปณฺณสาลทฺวาเร นิสีทิ อิตราปิ อตฺตโน ปณฺณสาลทฺวาเร นิสีทิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา โอโรหิตฺวาน ปพฺพตา นิสีทิ ปณฺณสาลายํ ทฬฺหํ กตฺวาน มานสนฺติ ฯ ตตฺถ ทฬฺหํ กตฺวาน มานสนฺติ มยํ ปพฺพชิตา นาม อมฺหากํ โกจิ กึ กริสฺสตีติ ถิรํ หทยํ กตฺวา นิสีทิ ฯ ตสฺมึ ขเณ สญฺชโย เทวึ อามนฺเตตฺวา ภทฺเท ผุสฺสติ อมฺเหสุ สพฺเพสุ เอกโต คเตสุ โสโก มหา ภวิสฺสติ ปมนฺตาว อหํ คจฺฉามิ ตโต อิทานิ โสกํ วิโนเทตฺวา นิสินฺนา ภวิสฺสนฺตีติ สลฺลกฺเขตฺวา ตฺวํ มหนฺเตน ปริวาเรน คจฺเฉยฺยาสิ อถ โถกํ กาลํ วีตินาเมตฺวา ชาลี จ กณฺหาชินา จ ปจฺฉโต อาคจฺฉนฺตูติ วตฺวา รถํ วิวตฺตาเปตฺวา อาคตมคฺคาภิมุขํ กตฺวา ตตฺถ ตตฺถ อารกฺขํ สํวิทหิตฺวา อลงฺกตหตฺถิกฺขนฺธวรคโต โอรุยฺห ปุสฺตสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๕.
นิวตฺตยิตฺวาน รถํ วุฏฺาเปตฺวาน เสนิโย เอกํ อรญฺเ วิหรนฺตํ ปิตา ปุตฺตํ อุปาคมิ หตฺถิกฺขนฺธโต โอรุยฺห เอกํโส ปญฺชลีกโต ปริกิณฺโณ อมจฺเจหิ ปุตฺตํ สิญฺจิตุมาคมิ ตตฺถทฺทส กุมารํ โส รมฺมรูปํ สมาหิตํ นิสินฺนํ ปณฺณสาลายํ ฌายนฺตํ อกุโตภยนฺติ ฯ ตตฺถ วุฏฺาเปตฺวาน เสนิโยติ อารกฺขณตฺถาย พลนิกาเย วุฏฺาเปตฺวา ฯ เอกํโสติ เอกํสํ กตอุตราสงฺโค ฯ สิญฺจิตุมาคมีติ รชฺเช อภิสิญฺจิตุํ อุปาคมิ ฯ รมฺมรูปนฺติ อนญฺชิตมณฺฑิตํ ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตํ ปิตรํ ปุตฺตคิทธินํ เวสฺสนฺตโร จ มทฺที จ ปจฺจุคคนฺตฺวา อวนฺทิสุํ มทฺที จ สิรสา ปาเท สสุรสฺสาภิวาทยิ มทฺที อหญฺจ เต เทว ปาเท วนฺทามิ เต หุสา เตสุ ตตฺถ ปลิสชฺช ปาณินา ปริมชฺชถาติ ฯ ตตฺถ ปาเท วนฺทามิ เต หุสาติ เทว อหํ เต สุณิสา ปาเท วนฺทามีติ เอวํ วตวา วนฺทิ ฯ เตสุ ตตฺถาติ เต อุโภปิ ชเน ตสฺมึ สกฺกทตฺติเย อสฺสเม ฯ ปลิสชฺชาติ หทเย นิปชฺชาเปตฺวา สีเส ปริจุมฺพิตฺวา มุทุเกน ปาณินา ปริมชฺชถ ปิฏฺิโย เนสํ ปริมชฺชิ ฯ ตโต ราชา โรทิตฺวา ปริเทวิตฺวา โสเก ปรินิพฺพุเต เตหิ สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห กจฺจิ โว กุสลํ ปุตฺต กจฺจิ ปุตฺต อนามยํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๖.
กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปถ กจฺจิ มูลผลา พหู กจฺจิ ฑํสา จ มกสา อปฺปเมว สิรึสปา วเน พาฬมิคากิณฺเณ กจฺจิ หึสา น วิชฺชตีติ ฯ ปิตุ วจนํ สุตฺวา มหาสตฺโต อาห อตฺถิ โน ชีวิกา เทว สา จ ยาทิสิ กีทิสา กสิรา ชีวิกา โหม อุญฺฉาจริยาย ชีวิตํ อนิทฺธินํ มหาราช ทเมตฺยสฺสํว สารถิ ตฺยมฺหา อนิทฺธิกา ทนฺตา อสมิทฺธิ ทเมติ โน อปิ โน กีสานิ มํสานิ ปิตุ มาตุ อทสฺสนา อวรุทฺธานํ มหาราช อรญฺเ ชีวิโสกินนฺติ ฯ ตตฺถ ยาทิสิ กีทิสาติ ยา วา สา วา ลามกาติ อตฺโถ ฯ กสิรา ชีวิกา โหมาติ ตาต อมฺหากํ อุญฺฉาจริยาย ชีวิตนฺนาม กีทิสํ ทุกฺขา โน ชีวิกา อโหสิ ฯ อนิทฺธินนฺติ มหาราช อนิทฺธิ อสมิทฺธินํ ทลิทฺทํ ปุริสํ นาม ทเมติ สา จ อนิทฺธิ เฉโก สารถิ อสฺสํ วิย ทเมติ นิพฺพิเสวนํ กโรติ เต มยํ อิธ วสนฺตา อนิทฺธิกา ทนฺตา นิพฺพิเสวนา กตา อสมิทฺธิเยว โน ทเมตีติ ฯ ทเมถ โนติปิ ปาโ ทมยิตฺถ โนติ อตฺโถ ฯ ชีวิโสกินนฺติ อวิคตโสกานํ อรญฺเ วสนฺตานํ กินฺนาม อมฺหากํ สุขนฺติ วทติ ฯ เอวญฺจ ปน วตฺวา ปุน ปุตฺตานํ ปวุตฺตึ ปจฺฉนฺโต อาห เยปิ เต สิวิเสฏฺสฺส ทายาทปฺปตฺตมานสา ชาลี กณฺหาชินา จุโภ พฺราหฺมณสฺส วสานุคา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๗.
อจฺจายิกสฺส ลุทฺทสฺส โย เน คาโวว สุมฺภติ เต ราชปุตฺติยา ปุตฺเต ยทิ ชานาถ สํสถ ปริยาปุณาถ โน ขิปฺปํ สปฺปทฏฺว มาณวนฺติ ฯ ตตฺถ ทายาทปฺปตฺตมานสาติ มหาราช เย เต ตว สิวิเสฏฺสฺส ทายาทาว อปฺปตฺตมานสา อสมฺปุณฺณมโนรถา หุตฺวา พฺราหฺมณสฺส วสานุคา ชาตา เต เทฺว กุมารา โย โส พฺราหฺมโณ คาโว วิยปิ สุมฺภติ เต ราชปุตฺติยา ปุตฺเต ยทิ ทิฏฺวเสน วา สุตวเสน วา ชานาถ สํสถ ฯ สปฺปทฏฺว มาณวนฺติ วิสนิมฺมทนตฺถาย สปฺปทฏฺ มาณวํ ติกิจฺฉนฺโต วิย ขิปฺปํ โน ปริยาปุณาถ กเถถาติ วทติ ฯ ราชา อาห เอเต กุมารา นิกฺกีตา ชาลี กณฺหาชินา จุโภ พฺราหฺมณสฺส ธนํ ทตฺวา ปุตฺต มา ภายิ อสฺสสีติ ฯ ตตฺถ นิกฺกีตาติ นิกฺกยํ ทตฺวา คหิตา ฯ ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต ปฏิลทฺธสฺสาโส ปิตรา สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กโรนฺโต อาห กจฺจิ นุ ตาต กุสลํ กจฺจิ ตาต อนามยํ กจฺจิ นุ ตาต เม มาตุ จกฺขุ น ปริหายตีติ ฯ ตตฺถ จกฺขูติ ปุตฺตโสเกน โรทนฺติยา จกฺขุ น ปริหายตีติ ปุจฺฉิ ฯ ราชา อาห--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๘.
กุสลญฺเจว เม ปุตฺต อโถ ปุตฺต อนามยํ อโถ จ ปุตฺต เต มาตุ จกฺขุ น ปริหายตีติ ฯ มหาสตฺโต อาห กจฺจิ อโรคํ โยคฺคนฺเต กจฺจิ วหติ วาหนํ กจฺจิ ผีโต ขนปโท กจฺจิ วุฏฺิ น ฉิชฺชตีติ ฯ ตตฺถ วุฏฺีติ เทโว ฯ ราชา อาห อโถ อโรคํ โยคฺคมฺเม อโถ วหติ วาหนํ อโถ ผีโต ชนปโท อโถ วุฏฺิ น ฉิชฺชตีติ ฯ เอวํ เตสํ สลฺลปนฺตานญฺเจว ผุสฺสตีปิ โข เทวี อิทานิ เต ตโย โสกํ ตนุกํ กตฺวา นิสินฺนา ภวิสฺสนฺตีติ สลฺลกฺเขตฺวา มหนฺเตน ปริวาเรน สทฺธึ ปุตฺตสฺส สนฺติกํ อคมาสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห อิจฺเจว มนฺตยนฺตานํ มาตา เนสํ อทิสฺสถ ราชปุตฺตี คิริทฺวาเร ปตฺติกา อนุปาหนา ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตึ มาตรํ ปุตฺตคิทฺธินึ เวสฺสนฺตโร จ มทฺที จ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา อวนฺทิสุํ มทฺที จ สิรสา ปาเท สสฺสุยา อภิวาทยิ มทฺที อหญฺหิ เต อยฺเย ปาเท วนฺทามิ หุสาติ ฯ เตสํ หิ ผุสฺสตึ เทวึ วนฺทิตฺวา ิตกาเล เทฺว ปุตฺตา กุมารกุมาริกาหิ ปริวุตา อาคมึสุ ฯ มทฺที จ เตสํ อาคมนมคฺคํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘๙.
โอโลเกนฺตีเยว อฏฺาสิ ฯ สา ปุตฺเต โสตฺถินา อาคจฺฉนฺเต ทิสฺวา สกภาเวน สนฺาเรตุํ อสกฺโกนฺตี ตรุณวจฺฉา วิย คาวี ปริเทวมานา ตโต ปายาสิ ฯ เตปิ ตํ ทิสฺวา ปริเทวนฺตา ตทภิมุขาว ธาวึสุ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห มทฺทิญฺจ ปุตฺตกา ทิสฺวา ทูรโต โสตฺถิมาคตา กนฺทนฺตา อภิธาวึสุ วจฺฉา พาลาว มาตรํ มทฺที จ ปุตฺตเก ทิสฺวา ทูรโต โสตฺถิมาคเต วารุณีว ปเวเธนฺติ ถนธาราภิสิญฺจถาติ ฯ ตตฺถ กนฺทนฺตา อภิธาวึสูติ กนฺทนฺตา อภิธาวึสุ ฯ วารุณีว ปเวเธนฺตีติ ยกฺขปวิฏฺา อิกฺขณิกา วิย ปเวธมานา ฯ ถนธาราภิสิญฺจถาติ ขีรธารา ทฺวีหิ ถเนหิ อภิสิญฺจถ ฯ สา กิร มหนฺเตน สทฺเทน ปริเทวิตฺวา กมฺปมานา วิสญฺี หุตฺวา ทีฆโต ปวิยํ ปตติ ฯ กุมาราปิ เวเคนาคนฺตฺวา มาตรํ ปตฺวา วิสญฺิโน หุตฺวา มาตุ อุปริเยว ปติตา ฯ ตสฺมึ ขเณ ตสฺสา ทฺวีหิ ถเนหิ เทฺว ขีรธารา นิกฺขมิตฺวา เตสํ มุเขเยว ปวิสึสุ ฯ สเจ กิร เอตฺตโก อสฺสาโส นาภวิสฺส เทฺว กุมารา สุกฺขหทยา หุตฺวา อนสฺสึสุ ฯ เวสฺสนฺตโรปิ ปิยปุตฺเต ทิสฺวา โสกํ สณฺาเรตุํ อสกฺโกนฺโต วิสญฺี หุตฺวา ตตฺเถว ปตติ ฯ มาตาปิตโรปิสฺส วิสญฺิโน หุตฺวา ตตฺเถว ปตึสุ ฯ ตถา มหาสตฺตสฺส สหชาตา สฏฺีสหสฺสา อมจฺจา เต ทิสฺวา วิสญฺิโน หุตฺวา ตตฺเถว ปตึสุ ฯ ตํ การุญฺ ปสฺสนฺเตสุ เตสุ เอโกปิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๐.
สกภาเวน สณฺาเรตุํ นาสกฺขิ ฯ สกลํ อสฺสมปทํ ยุคนฺตวาตมทฺทิตํ วิย สาลวนํ อโหสิ ฯ ตสฺมึ ขเณ ปพฺพตา นทึสุ มหาปวี กมฺปิ มหาสมุทฺโท สํขุภิ สิเนรุปพฺพตราชา โอนมิ ฉกามาวจรเทวโลกา เอกโกลาหลา อเหสุํ ฯ อถ สกฺโก เทวราชา ฉ ขตฺติยา สปริสา วิสญฺิโน ชาตา เตสุ เอโกปิ อุฏฺาย กสฺสจิ สรีเร อุทฺกํ สิญฺจิตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถิ หนฺททานิ เนสํ โปกฺขรวสฺสํ วสฺสาเปสฺสามีติ จินฺเตตฺวา ฉกฺขตฺติยสมาคเม โปกฺขรวสฺสํ วสฺสาเปสิ ฯ ตตฺถ เย เตมิตุกามา เต เตเมนฺติ อเตมิตุกามานํ อุปริ เอกวินฺทุมตฺตมฺปิ น สณฺาติ ปทุมปตฺตโต อุทกํ วิย วินิวตฺติตฺวา คจฺฉติ ฯ อิติ โปกฺขรปตฺเต ปติตวสฺสํ วิย ตํ โปกฺขรวสฺสํ อโหสิ ฯ ตทา ฉ ขตฺติยา อสฺสาสํ ปฏิลภึสุ ฯ มหาชโน มหาสตฺตสฺส าติสมาคเม โปกฺขรวสฺสํ วสฺสิ มหาปวี กมฺปีติ อจฺฉิริยํ ปเวเทสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห สมาคตานํ าตีนํ มหาโฆโส อชายถ ปพฺพตา สมนาทึสุ มหี อากมฺปิตา อหุ วุฏฺิธารํ ปวตฺเตนฺโต เทโว ปาวสฺสิ ตาวเท อถ เวสฺสนฺตโร ราชา าตีหิ สมคจฺฉถ นตฺตาโร สุณิสา ปุตฺโต ราชา เทวี จ เอกโต ยทา สมาคตา อาสุํ ตทาสิ โลมหํสนํ ปญฺชลิกา ตสฺส ยาจนฺติ โรทนฺตา เภรเว วเน--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๑.
เวสฺสนฺตรญฺจ มทฺทิญฺจ สพฺเพ รฏฺา สมาคตา ตฺวํ โนสิ อิสฺสโร ราชา รชฺชํ กาเรถ โน อุโภติ ฯ ตตฺถ โฆโสติ การุญฺโฆโส ฯ ปญฺชลิกาติ สพฺเพ นาครา เจว เนคมา จ ชานปทา จ ปคฺคหิตญฺชลี หุตฺวา ฯ ตสฺส ยาจนฺตีติ ตสฺส ปาเทสุ ปติตฺวา โรทิตฺวา กนฺทิตฺวา เทว ตฺวํ โน สามิโก อิสฺสโร ปิตา เต อิเธว อภิญฺจิตฺวา นครํ เนตุกาโม หุตฺวา กุลสนฺตกํ เสตจฺฉตฺตํ ปฏิจฺฉถาติ ยาจนฺตีติ ฯ ฉกฺขตฺติยปพฺพํ นิฏฺิตํ ฯ ตํ สุตฺวา มหาสตฺโต ปิตรา สทฺธึ สลฺลปนฺโต อิมํ คาถมาห ธมฺเมน รชฺชํ กาเรนฺตํ รฏฺา ปพฺพาชยิตฺถ มํ ตวญฺจ ชานปทา เจว เนคมา จ สมาคตาติ ฯ ตโต ราชา อตฺตโน โทสํ ปุตฺตํ ขมาเปนฺโต อาห ทุกฺกฏญฺจ หิ โน ปุตฺต ภูนหจฺจํ กตํ มยา โยหํ สิวีนํ วจนา ปพฺพาเชสึ อทูสกนฺติ ฯ อิมํ คาถํ วตฺวา อตฺตโน ทุกฺขหรณตฺถํ ปุตฺตํ ยาจนฺโต อิตรํ คาถมาห เยน เกนจิ วณฺเณน ปิตุ ทุกฺขํ อุทพฺพเห มาตุยา ภคินิยาปิ อปิ ปาเณหิ อตฺตโนติ ฯ ตตฺถ อุทพฺพเหติ หเรยฺย ฯ อปิ ปาเณหิ อตฺตโนติ ตาต ปุตฺเตน นาม ชีวิตํ ปริจฺจชิตฺวาปิ มาตาปิตูนํ โสกทุกฺขํ หริตพฺพํ ตสฺมา มม โทสํ หทเย อกตฺวา มม วจนํ กโรหิ อิมํ อิสิลิงฺคํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๒.
นีหริตฺวา ราชเวสํ คณฺห ตาตาติ อิมินา กิร ตํ อธิปฺปาเยเนวมาห โพธิสตฺโต รชฺชํ กาเรตุกาโมปิ เอตฺตเก ปน วจเน อกถิเต ครุกนฺนาม น โหติ ตสฺมา รญฺา สทฺธึ กเถสิ ฯ ราชา มหาสตฺตํ อาราเธสิ ฯ มหาสตฺโต สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ อถสฺส อธิวาสนํ วิทิตฺวา สหชาตา สฏฺีสหสฺสา อมจฺจา นหานกาโล มหาราช รโชชลฺลํ ปวาหยาติ วทึสุ ฯ อถเน มหาสตฺโต โถกํ อธิวาเสถาติ วตฺวา ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา อิสิภณฺฑํ โอมุญฺจิตฺวา ปฏิสาเมตฺวา สงฺขวณฺณํ สาฏกํ นิวาเสตฺวา ปณฺณสาลโต นิกฺขมิตฺวา อิทํ มยา นวมาเส อฑฺฒมาสญฺจ สมณธมฺมสฺส กตฏฺานํ ปารมีกูฏํ คณฺหนเตน ทานํ ทตฺวา ปวิยา กมฺปิตฏฺานนฺติ ปณฺณสาลํ ติกฺขตฺตุํ ปทกฺขิณํ กตฺวา ปญฺจางฺคปติฏฺิเตน วนฺทิตฺวา อฏฺาสิ ฯ อถสฺส กปฺปกาทโย เกสมสฺสุกมฺมาทีนิ กรึสุ ฯ ตตฺเถว นํ สพฺพาภรณภูสิตํ เทวราชมิว วิราชมานํ รชฺเช อภิสิญฺจึสุ ฯ เตน วุตฺตํ ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา รโชชลฺลํ ปวาหยิ สพฺพํ วตฺตํ จเชตฺวาน ราชเวสมธารยีติ ฯ ตตฺถ ปวาหยีติ หาเรสิ หาเรตฺวา จ ปน ราชเวสํ คณฺหีติ อตฺโถ ฯ อถสฺส ยโส มหา อโหสิ ฯ เตน โอโลกิโตโลกิตฏฺานํ กมฺปิ ฯ มุขมงฺคลิกา มงฺคลานิ โฆสยึสุ ฯ สพฺพตุริยานิ ปคฺคณฺหึสุ ฯ มหาสมุทฺทกุจฺฉิยํ เมฆตชฺชิตนิคฺโฆโส วิย ตุริยนิคฺโฆโส--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๓.
มหา อโหสิ ฯ หตฺถิรตนํ อลงฺกริตฺวา อมจฺจา อุปนยึสุ ฯ โส ขคฺครตนํ พนฺธิตฺวา หตฺถิรตนํ อภิรุหิ ฯ ตาวเทว นํ สพฺเพ สหชาตา สฏฺีสหสฺสา อมจฺจา สพฺปาลงฺการปฏิมณฺฑิตา ปริวารยึสุ ฯ สพฺพา กญฺาโย มทฺทึปิ เทวึ นหาเปตฺวา อลงฺกริตฺวา อภิสิญฺจิตฺวา สีเส จ ปนสฺสา อภิเสโกทกํ อภิสิญฺจิยมานา เวสฺสนฺตโร อภิปาเลตูติ อาทีนิ มงฺคลานิ วทึสุ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห สีสนหาโต สุจิวตฺโถ สพฺพาลงฺการภูสิโต ปจฺจยํ นาคมารุยฺห ขคฺคํ พนฺธิ ปรนฺตปํ ตโต สฏฺีสหสฺสานิ โยธิโน จารุทสฺสนา สหชาตา ปริกรึสุ นนฺทยนฺตา รเถสภํ ตโต มทฺทึ นหาเปสุํ สิวิกญฺา สมาคตา เวสฺสนฺตโรตํ ปาเลตุ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ อโถปิ ตํ มหาราช สญฺชโย อภิรกฺขตูติ ฯ ตตฺถ ปจฺจยํ นาคมารุยฺหาติ ตํ อตฺตโน ชาตทิวเส อุปนฺนํ หตฺถินาคํ ฯ ปรนฺตปนฺติ อมิตฺตตาปนํ ฯ ปกรึสูติ ปริวารยึสุ ฯ นนฺทยนฺตาติ โตเสนฺตา ฯ สิวิกญฺาติ สิวิรญฺโ ปชาปติโย สนฺนิปติตฺวา คนฺโธทเกน นหาเปสุํ ฯ ชาลี กณฺหาชินา จุโภติ อิเม เต ปุตฺตาปิ มาตรํ รกฺขนฺตูติ ฯ อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา ปุพฺเพ กิเลสมตฺตโน อานนฺทิยํ ปริจรึสุ รมฺมณีเย คิริพฺพเช--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๔.
อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา ปุพฺเพ กิเลสมตฺตโน อานนฺทจิตฺตา สุมนา ปุตฺเต สงฺคมฺม ลกฺขณา อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา ปุพฺเพ กิเลสมตฺตโน อานนฺทจิตฺตา ปีติตา สห ปุตฺเตหิ ลกฺขณาติ ฯ ตตฺถ อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธาติ ภิกฺขเว เวสฺสนฺตโร จ มทฺที จ อิทํ ปจฺจยํ อิทํ ปติฏฺ ลภิตฺวา รชฺเช ปติฏฺหิตฺวาติ อตฺโถ ฯ ปุพฺเพติ อิโต ปุพฺเพ อตฺตโน วนวาสํ กิเลสํ อนุสฺสริตฺวา อานนฺทิยํ เภรึ อาจรึสุ ฯ รมฺมณีเย คิริพฺพเชติ รมฺมณีเย วงฺกตคิริกุจฺฉิมฺหิ เวสฺสนฺตรสฺส รญฺโ อาณาติ กญฺจนลตาวินทฺธํ อานนฺทเภริญฺจาราเปตฺวา อานนฺทฉณํ กรึสุ ฯ อานนฺทจิตฺตา สุมนาติ ลกฺขณสมฺปนฺนา ฯ มทฺที ปุตฺเต สงฺคมฺม ปาปุณิตฺวา จิตฺตา สุมนา หุตฺวา อติวิย นนฺทิตฺวาติ อตฺโถ ฯ ปีติตาติ ปวตฺตปีติโสมนสฺสา หุตฺวา ฯ เอวํ ปีติตา หุตฺวา จ ปน ปุตฺเต อาห เอกภตฺตา ปุเร อาสึ นิจฺจํ ถณฺฑิลสายินี อิติ เมตํ วตํ อาสิ ตุมฺหํ กามา หิ ปุตฺตกา ตเมว ตํ สมิทฺธชฺช ตุมฺเห สงฺคมฺม ปุตฺตกา มาตุชํปิ ตํ ปาเลตุ ปิตุชํปิ จ ปุตฺตกา อโถปิ ตํ มหาราชา สญฺชโย อภิรกฺขตุ ยํกิญฺจิตฺถิ กตํ ปุญฺ มยฺหญฺเจว ปิตุ จ เต สพฺเพน เตน กุสเลน อชโร ตฺวํ อมโร ภวาติ ฯ ตตฺถ ตุมฺหํ กามา หิ ปุตฺตกาติ ปุตฺตกา อหํ ตุมฺเห--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๕.
ปตฺถยมานา ปุเร ตุมฺเหสุ พฺราหฺมเณน นีเตสุ เอกภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา ภูมิยํ สยึ อิติ เม ตุมฺหากํ กามา เอตํ วตํ อาสีติ วทติ ฯ สมิทฺธชฺชาติ ตเมว วตํ อชฺช สมิทฺธํ ฯ มาตุชํปิ ตํ ปาเลตุ ปิตุชํปิ จ ปุตฺตกาติ ปุตฺตกา มาตุชาตํ โสมนสฺสํ ปิตุชาตํ โสมนสฺสํปิ ปาเลตุ มาตาปิตูนํ สนฺตกํ ปุญฺ ตํ ปาเลตูติ อตฺโถ ฯ เตเนวาห ยํกิญฺจิตฺถิ กตํ ปุญฺนฺติ ฯ ผุสฺสตีปิ โข เทวี อิโต ปฏฺาย มม สุณฺหา อิมาเนว วตฺถานิ นิวาเสตุ อิมานิ จ อาภรณานิ ธาเรตูติ สุวณฺณสมุคฺเค ปูเรตฺวา ปหิณิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห กปฺปาสิกญฺจ โกเสยฺยํ โขมโกทุมฺพรานิ จ สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ ตโต โขมญฺจ กายูรํ องฺคทํ มณิเมขลํ สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ ตโต โขมญฺจ กายูรํ คีเวยฺยํ รตนามยํ สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ อุณฺณตํ มุขผุลฺลญฺจ นานารตฺเต จ มาณิเย สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ อุคฺคตฺถนํ คิงฺคมกํ เมขลํ ปฏิปาทุกํ สสฺสู สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ สุตตญฺจ สุตฺตวชฺชญฺจ อุปนิชฺฌาย เสยฺยสิ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๖.
อโสภถ ราชปุตฺตี เทวกญฺาว นนฺทเน สีสนหาตา สุจิวตฺถา สพฺพาภรณภูสิตา อโสภถ ราชปุตฺตี ตาวตึสาว อจฺฉรา กทลี วาตจฺฉุปิตา ชาตา จิตฺตลตาวเน ทนฺตาวรณสมฺปนฺนา ราชปุตฺตี อโสภถ สกุณี มานุสินีว ชาตา จิตฺตปฺปตฺตา ปติ นิโคฺรธปกฺกพิมฺโพฏฺี ราชปุตฺตี อโสภถาติ ฯ ตตฺถ โขมญฺจ กายูรนฺติ สุวณฺณมยํ ขชฺชูรีผลสณฺานํ คีวาปสาธนเมว ฯ รตนามยนฺติ อปรํปิ รตนมยํ คีเวยฺยํ ฯ องฺคทํ มณิเมขลนฺติ องฺคทาภรณญฺจ มณิมยเมขลญฺจ ฯ อุณฺณตนฺติ เอกํ ปสาธนํ ฯ มุขผุลฺลนฺติ นลาตนฺเต ติลกมาลาภรณํ ฯ นานารตฺเตติ นานาวณฺเณ ฯ มาณิเยติ มณิมเย ฯ อุคฺคตฺถนํ คิงฺคมกนฺติ เอตานิปิ เทฺว อาภรณานิ ฯ เมขลนฺติ สุวณฺณรชตมยํ เมขลํ ฯ ปฏิปาทุกนฺติ ปาทปสาธนํ ฯ สุตฺตญฺจ สุตฺตวชฺชญฺจาติ สุตฺตารุฬฺหญฺจ อสุตฺตารุฬฺหญฺจ ปสาธนํ ฯ ปาลิยํ ปน สุปฺปญฺจ สุปฺปวชฺชญฺจาติปิ ลิขิตํ ฯ อุปนิชฺฌาย เสยฺยสีติ เอตํ สุตฺตารุฬฺหญฺจ อสุตฺตารุฬฺหํ อาภรณํ ตํ ตํ โอนฏฺานํ โอโลเกตฺวา อลงฺกริตฺวา ิตา เสยฺยสิ อุตฺตมรูปธรา มทฺที เทวี เทวกญฺาว นนฺทวเน อโสภถ ฯ วาตจฺฉุปิตาติ จิตฺตลตาวเน ชาตา วาตสํผุฏฺาสุวณฺณกทลี วิย ตํ ทิวสํ สา วิชิมฺหมานา อโสภถ ฯ ทนฺตาวรณสมฺปนฺนาติ พิมฺพผลสทิเสหิ รตฺตทนฺตาวรเณหิ สมนฺนาคตา ฯ สกุณี มานุสินีว ชาตา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๗.
จิตฺตปตฺตา ปตีติ ยถา มนุสฺสสรีเรน ชาตา มานุสินี นาม สกุณีปิ จิตฺตปฺปตฺตา อากาเส ปตฺตมานา ปกฺเข ปสาเรตฺวา คจฺฉนฺตี โสภติ เอวํ สา รตฺตโอฏฺตาย นิโคฺรธพิมฺพปกฺกสทิสโอฏฺา อโสภถ ตสฺสา จ นาคมาเนสุํ นาติวุฑฺฒํว กุญฺชรํ สตฺติกฺขมํ สรกฺขมํ อีสาทนฺตํ อุรุฬฺหวํ สา มทฺที นาคมารุหิ นาติวุฑฺฒํว กุญฺชรํ สตฺติกฺขมํ สรกฺขมํ อีสาทนฺตํ อุรุฬฺหวนฺติ ฯ ตตฺถ ตสฺสา จาติ ภิกฺขเว ตสฺสา จ มทฺทิยา สพฺพาลงฺการ ปฏิมณฺฑิตํ กตฺวา นาติวุฑฺฒํ ตรุณํ มชฺฌิมวยํ สตฺติสรปหารกฺขมํ เอกํ ตรุณหตฺถึ อุปเนสุํ ฯ นาคมารุหีติ หตฺถิปิฏฺึ อภิรุหิ ฯ อิติ เต อุโภปิ มหนฺเตน ยเสน ขนฺธาวารํ อคมํสุ ฯ สญฺชยราชาปิ ทฺวาทสหิ อกฺโขภิณีหิ สทฺธึ มาสมตฺตํ ปพฺพตกีฬญฺจ วนกีฬญฺจ กีฬิ ฯ มหาสตฺตสฺส เตเชน ตาว มหนฺเต อรญฺเ โกจิ พาฬมิโค วา ปกฺขี วา น กิญฺจิ สตฺตํ วิเหเติ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ มิคา อหุ เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน นาญฺมญฺ วิเหยุํ ฯ สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน นาญฺมญฺ วิเหยุํ สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ มิคา อหุ เอกชฺฌํ สนฺนิปตึสุ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๘.
เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ เอกชฺฌํ สนฺนิปตึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน สพฺพมฺหิ ตํ อญฺมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ มิคาอหุ นาสฺส มญฺชูนิ กูชึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ นาสฺส มญฺชูนิ กูชึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเนติ ฯ ตตฺถ ยาวนฺเตตฺถาติ ยาวนฺโต เอตฺถ ฯ เอกชฺฌํ สนนิปตึสูติ เอกสฺมึ าเน สนฺนิปตึสุ ฯ สนฺนิปติตฺวา จ ปน อิโต ปฏฺาย อิทานิ อมฺหากํ อญฺมญฺ ลชฺชา วา สํวโร วา น ภวิสฺสตีติ โทมนสฺสปฺปตฺตา อเหสุํ ฯ นาสฺส มญฺชูนิ กูชึสูติ มหาสตฺตสฺส วิโยคทุกฺขิตา มธุรรวํ น รวึสุ ฯ สญฺชยนรินฺโท ทฺวทสหิ อกฺโขภิณีหิ สทฺธึ มาสมตฺตํ ปพฺพตกีฬนฺจ วนกีฬญฺจ กีฬิตฺวา เสนาคุตฺตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ตาตา จิรํ โน อรญฺเ วุฏฺามฺหา กินเต มม ปุตฺตสฺส คมนมคฺโค อลงฺกโตติ ปุจฺฉิตฺวา อาม เทว กาโล โว คมนายาติ วุตฺเต เวสฺสนฺตรสฺส อาโรเจตฺวา เภริญฺจาราเปตฺวา เสนํ อาทาย นิกฺขมิ ฯ วงฺกตคิริกุจฺฉิโต ยาว เชตุตฺตรนครา สฏฺีโยชนํ อลงฺกตมคฺคํ มหาสตฺโต--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙๙.
มหนฺเตน ปริวาเรน ปฏิปชฺชิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ปฏิยตฺโต ราชมคฺโค วิจิตฺโต ปุปฺผสณฺโต วสิ เวสฺสนฺตโร ราชา ยตฺถ ยาว เชตุตฺตรา ตโต สฏฺีสหสฺสานิ โยธิโน จารุทสฺสนา สมนฺตา ปริกรึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน โอโรธา จ กุมารา จ เวสิยานา จ พฺราหฺมณา สมนฺตา ปริกรึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน หตฺถาโรหา อนีกฏฺา รถิกา ปตฺติการกา สมนฺตา ปริกรึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน กโรฏิยา จมฺมธรา ลิลฺลิหตฺถา สุวมฺมิกา ปุรโต ปฏิปชฺชึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน สมาคตา ชานปทา เนคมา จ สมาคตา สมนฺตา ปริกรึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเนติ ฯ ตตฺถ ปฏิยตฺโตติ วิสาขปุณฺณมีปูชากาเล วิย อลงฺกโต ฯ วิจิตฺโตติ กทลีปุณฺณฆฏธชปฏากาทีหิ วิจิตฺโต ฯ ปุปฺผสณฺโตติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๐๐.
ลาชปญฺจมเกหิ ปุปฺเผหิ สณฺโต ฯ ยตฺถาติ ยสฺมึ วงฺกตปพฺพเต เวสฺสนฺตโร วสิ ตโต ปฏฺาย ยาว เชตุตฺตรนครา นิรนฺตรํ อลงฺกตปฏิยตฺโต อโหสิ ฯ กโรฏิยาติ สีสกโรฏิโกติ ลทฺธนามา สีเส ปฏิมุกฺกกโรฏิกา โยธา ฯ จมฺมธราติ กณฺวารณจมฺมธรา ฯ สุวมฺมิกาติ วิจิตฺราหิ ชาลิกาหิ สุฏฺุวมฺมิกา ฯ ปุรโต ปฏิปชฺชึสูติ เอวรูปา มตฺตหตฺถีสุปิ อาคจฺฉนฺเตสุ อนิวตฺติโน สุรโยธา รญฺโ เวสฺสนฺตรสฺส ปูรโต ปฏิปชฺชึสุ ฯ ราชา สฏฺีโยชนมคฺคํ ทฺวีหิ มาเสหิ อติกมฺม เชตุตฺตรนครํ ปตฺโต อลงฺกตปฏิยตฺตนครํ ปวิสิตฺวา ปาสาทํ อภิรุหิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห เต ปาวึสุ ปุรํ รมฺมํ พหุปาการโตรณํ อุเปตํ อนฺนปาเนหิ นจฺจคีเตหิ จูภยํ จิตฺตา ชานปทา อาสุํ เนคมา จ สมาคตา อนุปฺปตฺเต กุมารมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน เจลุกฺเขโป ปวตฺเตตฺถ อาคเต ธนทายเก นนฺทิปฺปเวสิ นคเร พนฺธโมกฺโข อโฆสถาติ ฯ ตตฺถ พหุปาการโตณนฺติ พหุเกหิ อุจฺเจหิ ปากาเรหิ จ อฏฺฏาลเกหิ โตรเณหิ จ สมนฺนาคตํ ฯ นจฺจคีเตหิ จูภยนฺติ นจฺเจหิ จ คีเตหิ จ อุภเยหิ สมนฺคตํ ฯ จิตฺตาติ ตุฏฺา โสมนสฺสปฺปตฺตา ฯ อาคเต ธนทายเกติ มหาชนสฺส ธนทายเก มหาสตฺเต อาคเต ฯ นนฺทิปฺปเวสีติ เวสฺสนฺตรสฺส มหาราชสฺส อาณาติ นคเร--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๐๑.
นนฺทิเภริญฺจริ ฯ พนฺธโมกฺโข อโฆสถาติ สพฺพสตฺตานํ พนฺธนา โมกฺโข อุคฺโฆสิโต อนฺตมโส วิฬารํ อุปาทาย เวสฺสนฺตรมหาราชา สพฺพสตฺเต พนฺธนา วิสชฺชาเปสิ ฯ โส นครํ ปวิฏฺทิวเสเยว ปจฺจูสกาเล จินฺเตสิ เสฺว วิภาตาย รตฺติยา สมาคตภาวํ สุตฺวา ยาจกา อาคมิสฺสนฺติ เตสาหํ กึ ทสฺสามีติ ฯ ตสฺมึ ขเณ สกฺกสฺส ภวนํ อุณฺหาการํ ทสฺเสสิ ฯ โส อาวชฺเชนฺโต ตํ การณํ ตฺวา ตาวเทว ราชนิเวสนสฺส ปุริมวตฺถุญฺจ ปจฺฉิมวตฺถุญฺจ กฏิปฺปมาณํ ปูเรนฺโต ฆนเมโฆ วิย สตฺตรตนวสฺสํ วสฺสาเปสิ ฯ สกลนคเร ชาณุปฺปมาณํ วสฺสาเปสิ ฯ ปุนทิวเส มหาสตฺโต เตสํ เตสํ กุลานํ ปุริมปจฺฉิมวตฺถูสุ วุฏฺฏธนํ เตสญฺเว โหตูติ ทาเปตฺวา อวเสสํ อาหราเปตฺวา อตฺตโน เคหวตฺถุสฺมึ ธเนน สทฺธึ โกฏฺาคาเรสุ โอกีราเปตฺวา ทานมุเข ปฏฺเปสิ ฯ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา อาห ชาตรูปมยํ วสฺสํ เทโว ปาวสฺสิ ตาวเท เวสฺสนฺตเร ปวิฏฺมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา ทานํ ทตฺวาน ขตฺติโย กายสฺส เภทา สปญฺโ สคฺคํ โส อุปฺปชฺชถาติ ฯ ตตฺถ สคฺคํ โส อุปปชฺชถาติ ตโต จุโต ทุติยจิตฺเตน ตุสิตปุเร อุปปชฺชิ ฯ สตฺถา อิมํ คาถาสหสฺสปฏิมณฺฑิตํ มหาเวสฺสนฺตรธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ ภิกฺขเว ปุพฺเพปิ มม าติสมาคเม มหาเมโฆ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๐๒.
โปกฺขรวสฺสํ วสฺสิเยวาติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ ตทา ชูชโก เทวทตฺโต อโหสิ อมิตฺตตาปนา จิญฺจมาณวิกา เจตปุตฺโต ฉนฺโน อจฺจุตตาปโส สาริปุตฺโต สกฺโก อนุรุทฺโธ สญฺชยนรินฺโท สุทฺโธทนมหาราชา ผุสฺสตี เทวี มหามายา มทฺที เทวี ราหุลมาตา ชาลิกุมาโร ราหุโล กณฺหาชินา อุปลวณฺณา เสสปริสา พุทฺธปริสา เวสฺสนฺตโร ราชา ปน อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ นครกณฺฑํ นิฏฺิตํ ฯ เวสฺสนฺตรชาตกวณฺณนา สมตฺตา ฯอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๔ หน้า ๓๙๒-๕๐๒. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=44&A=8149&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=44&A=8149&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=1045 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=6511 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=7624 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=7624 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_28
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)   |
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]