ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕ ภาษาบาลีอักษรไทย ที.อ. (สุมงฺคล.๒)

อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว ภควโต ธมฺมเทสนา อตฺถํ สาเธติ, ปทปรมานํ อนาคตตฺถาย
วาสนา ๑- โหติ.
      อถ ภควา อิเมสํ จตุนฺนํ ปุคฺคลานํ อตฺถาวหํ ธมฺมเทสนํ วิทิตฺวา
เทเสตุกมฺยตํ อุปฺปาเทตฺวา ปุน เต สพฺเพสุปิ ตสุ ภเวสุ สพฺเพ สตฺเต
ภพฺพาภพฺพวเสน เทฺว โกฏฺฐาเส อกาสิ. เย สนฺธาย วุตฺตํ "เย เต สตฺตา
กมฺมาวรเณน สมนฺนาคตา, วิปากาวรเณน สมนฺนาคตา, กิเลสาวรเณน
สมนฺนาคตา, อสฺสทฺธา อจฺฉนฺทิกา ทุปฺปญฺญา อภพฺพา นิยามํ โอกฺกมิตุํ
กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ, อิเม เต สตฺตา อภพฺพา, กตเม สตฺตา ภพฺพา,
เย เต สตฺตา น กมฺมาวรเณน  ฯเปฯ อิเม เต สตฺตา ภพฺพาติ. ๒-
      ตตฺถ สพฺเพปิ อภพฺพปุคฺคเล ปหาย ภพฺพปุคฺคเลเยว ญาเณน
ปริคฺคเหตฺวา "เอตฺตกา เอตฺถ ๓- ราคจริตา, เอตฺตกา โทสโมหวิตกฺก-
สทฺธาพุทฺธิจริตา"ติ ฉ โกฏฺฐาเส อกาสิ. เอวํ กตฺวา "ธมฺมํ เทเสสฺสามี"ติ
จินฺเตสิ. พฺรหฺมา ตํ ญตฺวา โสมนสฺสชาโต ภควนฺตํ คาถาหิ อชฺฌภาสิ. อิทํ สนฺธาย
"อถ โข โส ภิกฺขเว มหาพฺรหฺมา"ติ อาทิ วุตฺตํ.
      [๗๐] ตตฺถ อชฺฌภาสีติ อธิ อภาสิ, อธิกิจฺจํ อารพฺภ อภาสีติ
อตฺโถ.
      เสเล ยถา ปพฺพตมุทฺธนิฏฺฐิโตติ เสลมเย เอกฆเน ปพฺพตมุทฺธนิ
ยถาฐิโตว, น หิ ตตฺถ ฐิตสฺส ทสฺสนตฺถํปิ คีวุกฺขิปนปสารณาทิกิจฺจํ อตฺถิ.
ตถูปมนฺติ ตปฺปฏิกาคํ เสลปพฺพตูปมํ. อยํ ปเนตฺถ สงฺเขปตฺโถ, ยถา เสลปพฺพตมุทฺธนิ
ฐิโตว ๔- จกฺขุมา ปุริโส สมนฺตโต ชนตํ ปสฺเสยฺย, ตถาปิ ตฺวํ สุเมธโส ๕-
สุนฺทรปญฺโญ ๕- สพฺพญฺญุตญาเณน สมนฺตจกฺขุ ภควา ธมฺมมยํ ปญฺญามยํ
ปาสาทมารุยฺห สยํ อเปตโสโก โสกาวกิณฺณํ ชาติชราภิภูตํ ชนตํ อเวกฺขสฺสุ ๖-
อุปธารย อุปปริกฺข.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อนาคเต วาสนตฺถาย.    ขุ. ปฏิ. ๓๑/๒๘๒/๑๘๑ อาสยานุสยญาณนิทฺเทส (สยา.)
@อภิ.วิ. ๓๕/๘๒๖-๘๒๗/๔๑๗ ทสกนิทฺเทส   ฉ.ม. เอตฺถาติ น ทิสฺสติ   ฉ.ม. ยถาฐิโตว
@๕-๕ ฉ.ม.,อิ. สุเมธ สุนฺทรปญฺญ   ฉ.ม. อเปกฺขสฺสุ
      อยเมตฺถาธิปฺปาโย:- ยถา หิ ปพฺพตปาเท สมนฺตา มหนฺตํ เขตฺตํ
กตฺวา ตตฺถ เกทารปาฬีสุ กุฏิกาโย กตฺวา รตฺตึ อคฺคึ ชาเลยฺยุํ. จตุรงฺคสมนฺนาคตญฺจ
อนฺธการํ อสฺส. อถสฺส ปพฺพตสฺส มตฺถเก ฐตฺวา จกฺขุมโต ปุริสสฺส ภูมึ
โอโลกยโต เนว เขตฺตํ, น เกทารปาฬิโย, น กุฏิโย, น ตตฺถ สยิตมนุสฺสา
ปญฺญาเยยฺยุํ, กุฏิกาสุ ปน อคฺคิชาลมตฺตเมว ปญฺญาเยยฺย. เอวเมว ธมฺมปาสาทมารุยฺห
สตฺตนิกายํ โอโลกยโต ตถาคตสฺส เย เต อกตกลฺยาณา สตฺตา, เต
เอกวิหาเร ทกฺขิณชานุปสฺเส นิสินฺนาปิ พุทฺธจกฺขุสฺส อาปาถํ นาคจฺฉนฺติ,
รตฺตึ ขิตฺตสรา วิย โหนฺติ. เย ปน กตกลฺยาณา เวเนยฺยปุคฺคลา เต ตสฺส
ทูเร ฐิตาปิ อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ, เต ๑- อคฺคิ วิย หิมวนฺตปพฺพโต วิย จ.
วุตฺตํปิ เจตํ:-
         ทูเร สนฺโต ปกาเสนฺติ     หิมวนฺโตว ปพฺพโต.
         อสนฺเตตฺถ น ทิสฺสนฺติ      รตฺตึ ขิตฺตา ยถา สราติ. ๒-
      อุฏฺเฐหีติ ภควโต ธมฺมเทสนตฺถํ จาริกจรณํ ยาจนฺโต ภณติ. วีราติ อาทีสุ
ภควา วีริยวนฺตตาย วีโร, เทวปุตฺตมจฺจุกิเลสมารานํ วิชิตตฺตา วิชิตสงฺคาโม,
ชาตีกนฺตาราทินิตฺถรณตฺถาย เวเนยฺยสตฺถวาหนสมตฺถตาย สตฺถวาโห,
กามจฺฉนฺทอิณสฺส อภาวโต อนโณติ เวทิตพฺโพ.
      [๗๑] อปารุตาติ วิวฏา. อมตสฺส ทฺวาราติ อริยมคฺโค. โส หิ
อมตสงฺขาตสฺส นิพฺพานสฺส ทฺวารํ. โส มยา วิวริตฺวา ฐปิโตติ ทสฺเสติ.
ปมุญฺจนฺตุ สทฺธนฺติ สพฺเพ อตฺตโน สทฺธํ ปมุญฺจนฺตุ วิสชฺเชนฺตุ. ปจฺฉิมปททฺวเย
อยมตฺโถ, อหํ หิ อตฺตโน ปคุณํ สุปวตฺตํปิ ๓- อิมํ ปณีตํ อุตฺตมํ ธมฺมํ
กายวาจาหิ กิลมถสญฺญี หุตฺวา น ภาสึ, อิทานิ ปน สพฺเพ ชนา สทฺธาภาชนํ
อุปเนนฺตุ, ปูเรสฺสามิ เตสํ สงฺกปฺปนฺติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. โส.    ขุ.ธ. ๒๕/๓๐๔/๖๙ จูฬสุภทฺทาวตฺถุ.   ฉ.ม. สุปฺปวตฺติตมฺปิ.
                         อคฺคสาวกยุควณฺณนา
      [๗๓] โพธิรุกฺขมูเลติ โพธิรุกฺขสฺส อวิทูเร อชปาลนิโคฺรเธ
อนฺตรหิโตติ อตฺโถ. เขเม มิคทาเยติ อิสิปตนํ เตน สมเยน เขมํ นาม
อุยฺยานํ โหติ, มิคานํ ปน อภยวาสตฺถาย ทินฺนตฺตา มิคทาโยติ วุจฺจติ. ตํ
สนฺธาย วุตฺตํ "เขเม มิคทาเย"ติ ยถา จ วิปสฺสี ภควา, เอวํ อญฺเญปิ พุทฺธา
ปฐมํ ธมฺมเทสนตฺถาย คจฺฉนฺตา อากาเสน คนฺตฺวา ตตฺเถว โอตรนฺติ. อมฺหากํ
ปน ภควา อุปกสฺส อาชีวกสฺส อุปนิสฺสยํ ทิสฺวา "อุปโก อิมํ อทฺธานํ
ปฏิปนฺโน, โส มํ ทิสฺวา สลฺลปิตฺวา คมิสฺสติ. อถ ปุน นิพฺพินฺโน อาคมฺม
อรหตฺตํ สจฺฉิกริสฺสตี"ติ ญตฺวา อฏฺฐารสโยชนมคฺคํ ปทสาว อคมาสิ. ทายปาลํ
อามนฺเตสีติ ทิสฺวาว ปุนปฺปุนํ โอโลเกตฺวา "อยฺโย โน ภนฺเต อาคโต"ติ
วตฺวา อุปคตํ อามนฺเตสิ.
      [๗๕] อนุปุพฺพีกถนฺติ ๑- ทานกถํ, ทานานนฺตรํ สีลํ, สีลานนฺตรํ
สคฺคํ, สคฺคานนฺตรํ มคฺคนฺติ เอวํ อนุปฏิปาฏิยา ๒- กถํ กเถสิ. ตตฺถ ทานกถนฺติ
อิทํ ทานํ นาม สุขานํ นิทานํ, สมฺปตฺตีนํ มูลํ, โภคานํ ปติฏฺฐา, วิสมคตสฺส
ตาณํ เลณํ คติ ปรายนํ อิธโลกปรโลเกสุ ทานสทิโส อวสฺสโย ปติฏฺฐา
อารมฺมณํ ตาณํ เลณํ คติ ปรายนํ นตฺถิ. อิทํ หิ อวสฺสยฏฺเฐน รตนมยสีหาสนสทิสํ,
ปติฏฺฐานฏฺเฐน มหาปฐวีสทิสํ, อารมฺมณฏฺเฐน อาลมฺพนรชฺชุสทิสํ.
อิทญฺหิ ทุกฺขนิตฺถรณฏฺเฐน นาวา, สมสฺสาสนฏฺเฐน สงฺคามสูโร, ภยปริตฺตาณฏฺเฐน
สงฺขตนครํ, มจฺเฉรมลาทีหิ อนุปลิตฺตฏฺเฐน ปทุมํ, เตสํ ทหนฏฺเฐน ๓- อคฺคิ,
ทูราสทฏฺเฐน อาสีวิโส, อสนฺตาสนฏฺเฐน สีโห, พลวนฺตฏฺเฐน หตฺถี,
อภิมงฺคลสมฺมตฏฺเฐน เสตอุสโภ, เขมนฺตภูมิสมฺปาปนฏฺเฐน วลาหโก อสฺสราชา.
ทานํ หิ โลเก สกฺกสมฺปตฺตึ เทติ มารสมฺปตฺตึ พฺรหฺมสมฺปตฺตึ จกฺกวตฺติสมฺปตฺตึ
สาวกปารมีญาณํ ปจฺเจกโพธิญาณํ อภิสมฺโพธิญาณํ เทตีติ เอวมาทิ
ทานคุณปฏิสํยุตฺตํ กถํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อนุปุพฺพึ กถนฺติ.    ฉ.ม. อนุปฏิปาฏิกถํ กเถสิ, อิ. กเถลีติ น ทิสฺสติ.
@ ฉ.ม. นิทหนฏฺเฐน, อิ. นิทฺทหนตฺเถน.
      ยสฺมา ปน ทานํ ททนฺโต สีลํ สมาทาตุํ สกฺโกติ, ตสฺมา
ตทนนฺตรํ สีลกถํ กเถสิ. ลีลกถนฺติ สีลํ นาเมตํ อวสฺสโย ปติฏฺฐา อารมฺมณํ
ตาณํ เลณํ คติ ปรายนํ. อิธโลกปรโลกสมฺปตฺตีนํ หิ สีลสทิโส ๑- อวสฺสโย
ปติฏฺฐา ๒- อารมฺมณํ ตาณํ เลณํ คติ ปรายนํ นตฺถิ, สีลสทิโส อลงฺกาโร
นตฺถิ, สีลปุปฺผสทิสํ ปุปฺผํ นตฺถิ, สีลคนฺธสทิโส คนฺโธ นตฺถิ, สีลาลงฺกาเรน
หิ อลงฺกตํ สีลกุสุมปิลนฺธิตํ ๓- สีลคนฺธานุลิตฺตํ สเทวโก โลโก โอโลเกนฺโต
ติตฺตึ น คจฺฉตีติ เอวมาทิ สีลคุณปฏิสํยุตฺตํ กถํ.
      อิทํ ปน สีลํ นิสฺสาย อยํ สคฺโค ลพฺภตีติ ทสฺเสตุํ สีลานนฺตรํ
สคฺคกถํ กเถสิ. สคฺคกถนฺติ อยํ สคฺโค นาม อิฏฺโฐ กนฺโต มนาโป,
นิจฺจเมตฺถ กีฬา, ทิพฺพสมฺปตฺติโย ๔- ลพฺภนฺติ, จาตุมฺมหาราชิกา เทวา
นวุติวสฺสสตสหสฺสานิ ทิพฺพสุขํ ทิพฺพสมฺปตฺตึ จ ลภนฺติ ๕- ตาวตึสา ติสฺโส จ
วสฺสโกฏิโย สฏฺฐี จ วสฺสสตสหสฺสานีติ เอวมาทิ สคฺคคุณปฏิสํยุตฺตํ กถํ.
สคฺคสมฺปตฺตึ กถยนฺตานญฺหิ พุทฺธานํ มุขํ นปฺปโหติ. วุตฺตมฺปิ เจตํ
"อเนกปริยาเยน โข อหํ ภิกฺขเว สคฺคกถํ กเถยฺยนฺ"ติ อาทิ.
      เอวํ สคฺคกถาย ปโลเภตฺวา ปน หตฺถึ อลงฺกริตฺวา ตสฺส โสณฺฑํ
ฉินฺทนฺโต วิย "อยํปิ สคฺโค อนิจฺโจ อทฺธุโว, น เอตฺถ ฉนฺทราโค
กาตพฺโพ"ติ ทสฺสนตฺถํ "อปฺปสฺสาทา กามา พหุทุกฺขา พหูปายาสา, อาทีนโว
เอตฺถ ภิยฺโย"ติ ๖- อาทินา นเยน กามานํ อาทีนวํ โอการํ สงฺกิเลสํ กเถสิ.
ตตฺถ อาทีนโวติ โทโส. โอกาโรติ อวกาโร ลามกภาโว. สงฺกิเลโสติ เตหิ
สตฺตานํ สํสาเร สงฺกิลิสฺสนํ. ยถาห "สงฺกิลิสฺสนฺติ ๗- วต โภ สตฺตา"ติ. ๘- เอวํ
กามาทีนเวน ตชฺเชตฺวา เนกฺขมฺเม อานิสํสํ ปกาเสสีติ, ปพฺพชฺชาย  คุณํ
ปกาเสสีติ อตฺโถ. เสสํ อมฺพฏฺฐสุตฺตวณฺณนายํ วุตฺตนยญฺเจว อุตฺตานตฺถญฺจ.
      [๗๗] อลตฺถุนฺติ กถํ อลตฺถุํ? เอหิภิกฺขุภาเวน. ภควา กิร เตสํ
อิทฺธิมยปตฺตจีวรสฺสูปนิสฺสยํ โอโลเกนฺโต อเนกาสุ ชาตีสุ จีวรทานาทีนิ ทิสฺวา
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. สีลสทิสา ปติฏฺฐา.               ฉ.ม. สีลกุสุมปิฬนฺธนํ.
@ ฉ.ม. นิจฺจํ สมฺปตฺติโย ลพฺภนฺติ, อิ. นิจฺจํ น ทิสฺสติ   ฉ.ม.,อิ. ปฏิลภนฺติ
@ ม.มู. ๑๒/๑๗๗/๑๓๖ จูฬทุกฺขกฺขนฺธสุตฺต, ม.ม. ๑๓/๔๒/๒๙ โปตลิยสุตฺต.
@ ฉ.ม., อิ. กิลิสุสนฺติ           ม.ม. ๑๓/๓๕๑/๓๓๕ องฺคุลิมาลสุตฺต
เอถ ภิกฺขโวติ อาทิมาห. เต ตาวเทว ภณฺฑู กาสายวสนา อฏฺฐหิ
ภิกฺขุปริกฺขาเรหิ สรีเร ปฏิมุกฺเกเหว ๑- วสฺสสติกตฺเถรา วิย ภควนฺตํ นมสฺสมานาว
นิสีทึสุ.
      สนฺทสฺเสสีติ อาทีสุ อิธโลกตฺถํ สนฺทสฺเสสิ, ปรโลกตฺถํ สนฺทสฺเสสิ.
อิธโลกตฺถํ ทสฺเสนฺโต อนิจฺจนฺติ ทสฺเสสิ, ทุกฺขนฺติ ทสฺเสสิ, อนตฺตาติ ทสฺเสสิ,
ขนฺเธ ทสฺเสสิ, ธาตุโย ทสฺเสสิ, อายตนานิ ทสฺเสสิ, ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ ทสฺเสสิ,
รูปกฺขนฺธสฺส อุทยํ ทสฺเสนฺโต ปญฺจ ลกฺขณานิ ทสฺเสสิ, ตถา เวทนากฺขนฺธาทีนํ,
ตถา วยํ ทสฺเสนฺโตติ ๒- อุทยพฺพยวเสน ปญฺญาสลกฺขณานิ ทสฺเสสิ,
ปรโลกตฺถํ ทสฺเสนฺโต นิรยํ ทสฺเสสิ, ติรจฺฉานโยนึ, ปิตฺติวิสยํ, ๓- อสุรกายํ,
ติณฺณํ กุสลานํ วิปากํ, ฉนฺนํ เทวโลกานํ, นวนฺนํ พฺรหฺมโลกานํ  สมฺปตฺตึ
ทสฺเสสิ.
      สมาทเปสีติ จตุปาริสุทฺธิสีลธุตงฺคทสกถาวตฺถุอาทิเก ๔- กลฺยาณธมฺเม
คณฺหาเปสิ. สมุตฺเตเชสีติ สุฏฺฐ อุตฺเตเชสิ, อพฺภุสฺสาเหสิ. อิธโลกตฺถญฺจ
ปรโลกตฺถญฺจ ตาเสตฺวา ๕- ตาเสตฺวา ๕- อธิคตํ วิย กตฺวา กเถสิ.
ทฺวตฺตึสกมฺมกรณปญฺจวีสติมหาภยปฺปเภทํ หิ อิธโลกตฺถํ พุทฺเธ ภควติ ตาเสตฺวา
ตาเสตฺวา กถยนฺเต ปจฺฉาพาหุํ ๖- คาฬฺหพนฺธนํ พนฺธิตฺวา จาตุมฺมหาปเถ ปหารสเตน
ตาเลตฺวา ๗- ทกฺขิณทฺวาเรน นียมาโน วิย อาฆาตนคณฺฑิกาย ฐปิตสีโส วิย
สูเล อุตฺตาสิโต วิย มตฺตหตฺถินา มทฺทิยมาโน วิย จ อุตฺตสนฺโต ๘- โหติ.
ปรโลกตฺถญฺจ กถยนฺเต นิรยาทีสุ นิพฺพตฺโต วิย เทวโลกสมฺปตฺตึ อนุภวมาโน
วิย จ โหติ.
      สมฺปหํเสสีติ ปฏิลทฺธคุเณน โมเทสิ, ๙- มหานิสํสํ กตฺวา กเถสีติ
อตฺโถ.
      สงฺขารานํ อาทีนวนฺติ เหฏฺฐาปฐมมคฺคาธิคมตฺถํ กามานํ อาทีนวํ
กเถสีติ, อิธ ปน อุปริมคฺคาธิคมตฺถํ "อนิจฺจา ภิกฺขเว สงฺขารา อทฺธุวา
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สรีรปฏิมุกฺเกเหว,   ฉ.ม. ทสฺเสนฺโตปิ.   ฉ.ม., อิ. เปตฺติวิสยํ.
@ ฉ.ม......เตรสธุตงฺค....   อิ. ตาเปตฺวา ตาเปตฺวา เอวมุปริปิ
@ ฉ.ม., อิ. ปจฺฉาพาหํ.     ฉ.ม., อิ. ตาเฬตฺวา
@ ฉ.ม. สํวิคฺโค, อิ. สตฺโต.    ฉ.ม., อิ. โจเทสิ.
อนสฺสาสิกา, ยาวญฺจิทํ ภิกฺขเว อลเมว สพฺพสงฺขาเรสุ นิพฺพินฺทิตุํ อลํ
วิรชฺชิตุํ อลํ วิมุจฺจิตุนฺ"ติ ๑- อาทินา นเยน สงฺขารานํ อาทีนวญฺจ ลามกภาวญฺจ
ตปฺปจฺจยญฺจ กิลมถํ ปกาเสสิ. ยถา จ ตตฺถ เนกฺขมฺเม, เอวมิธ "สนฺตมิทํ
ภิกฺขเว นิพฺพานํ นาม ปณีตํ ตาณํ เลณนฺ"ติ อาทินา นเยน นิพฺพาเน
อานิสํสํ ปกาเสสิ.
                       มหาชนกายปพฺพชฺชาวณฺณนา
      [๗๘] มหาชนกาโยติ เตสํเยว  ทฺวินฺนํ กุมารานํ อุปฏฺฐากชนกาโย.
      [๘๐] ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉาม ธมฺมญฺจาติ สํฆสฺส อปริปุณฺณตฺตา
เทฺววาจิกเมว สรณํ อคมํสุ.
      [๘๑] อลตฺถุนฺติ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว เอหิภิกฺขุภาเวเนว อลตฺถุํ.
อิโต อนฺนตเร ปพฺพชิตวาเรปิ เอเสว นโย.
                         จาริกานุชานนวณฺณนา
      [๘๖] ปริวิตกฺโก อุทปาทีติ กทา อุทปาทีติ? สมฺโพธิโต
สตฺตสํวจฺฉรานิ สตฺตมาเส สตฺตทิวเส ๒- อติกฺกมิตฺวา อุทปาทิ. ภควา กิร ปิตุ
สงฺคหํ กโรนฺโต วิหาสิ. ราชาปิ จินฺเตสิ "มยฺหํ เชฏฺฐปุตฺโต นิกฺขมิตฺวา
พุทฺโธ ชาโต, ทุติยปุตฺโต เม นิกฺขมิตฺวา อคฺคสาวโก ชาโต, ปุโรหิตปุตฺโต
ทุติยสาวโก ๓- อิเม จ อวเสสา ภิกฺขู คิหิกาเลปิ มยฺหํ ปุตฺตเมว ปริวาเรตฺวา
วิจรึสุ. อิเม ปุพฺเพ ๔- อิทานิปิ มยฺหํเยว ภารา, ๕- อหเมว เต ๖- จตูหิ ปจฺจเยหิ
อุปฏฺฐหิสฺสามิ, อญฺเญสํ โอกาสํ น ทสฺสามี"ติ วิหารทฺวารโกฏฺฐกโต ปฏฺฐาย
ยาว ราชเคหทฺวารา อุภยโต ขทิรปาการํ กาเรตฺวา กิลญฺเชหิ ฉาทาเปตฺวา
วตฺเถหิ ปฏิจฺฉาทาเปตฺวา อุปริ จ ฉาทาเปตฺวา สุวณฺณตารกวิจิตฺตํ สโมสริต-
ตาลกฺขนฺธมตฺตวิวิธปุปฺผทามวิตานํ ๗- กาเรตฺวา เหฏฺฐา ภูมิยํ จิตฺตตฺถเรหิ ๘-
@เชิงอรรถ:  สํ. นิ. ๑๖/๑๒๔/๑๗๒ ติณกฏฺฐสุตฺต, องฺ สตฺตก ๒๓/๖๓/๑๐๒ สตฺตสุริยสุตฺต. (สยา)
@ อิ. สตฺต จ ทิวเส.   ฉ.ม. ทุติยอคฺคสาวโก.   ฉ.ม. อิเม สพฺเพ   ฉ.ม. ภาโร.
@ ฉ.ม. อหเมว จ เน.   ฉ.ม. สโมลมฺพิต....   ฉ.ม. จิตฺตตฺถรเณหิ,
@  อิ. ภูมึ วิจิตฺรตฺถรเนหิ
อตฺถราเปตฺวา ๑- อนฺโต อุโภสุ ปสฺเสสุ มาลาวจฺฉเก ๒- ปุณฺณฆเฏ, สกลมคฺควาสตฺถาย
จ คนฺธนฺตเร ปุปฺผานิ, ปุปฺผนฺตเร คนฺเธ จ ฐปาเปตฺวา ภควโต กาลํ
อาโรจาเปสิ.
       ภควา ภิกฺขุสํฆปริวุโต อนฺโตสาณิยาว ราเคหํ คนฺตฺวา ภตฺตกิจฺจํ
กตฺวา วิหารํ ปจฺจาคจฺฉติ. อญฺโญ โกจิ ทฏฺฐุมฺปิ น ลภติ, กุโต ปน ภิกฺขํ
วา ทาตุํ, ปูชํ วา กาตุํ, ธมฺมํ วา โสตุํ. นาครา จินฺเตสุํ "อชฺช สตฺถุโน
โลเก อุปฺปนฺนสฺส สตฺตมาสาธิกานิ สตฺตสํวจฺฉรานิ, มยญฺจ ๓- ทฏฺฐุมฺปิ น
ลภาม, ปเคว ภิกฺขํ วา ทาตุํ, ปูชํ วา กาตุํ, ธมฺมํ วา โสตุํ, ราชา `มยฺหํเยว
พุทฺโธ, มยฺหํเยว ธมฺโม, มยฺหํเยว สํโฆ'ติ มมายิตฺวา สยเมว อุปฏฺฐหติ, ๔-
สตฺถา จ อุปฺปชฺชมาโน สเทวกสฺส โลกสฺส อตฺถาย หิตาย อุปฺปนฺโน. น หิ
รญฺโญว นิรโย อุโณฺห อสฺส, อญฺเญสํ นีลุปฺปลวรสทิโส. ตสฺมา ราชานํ
วทาม. สเจ โน สตฺถารํ เทติ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ เทติ, รญฺญา สทฺธึ
ยุชฺฌิตฺวาปิ สํฆํ คเหตฺวา ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กโรม. น สกฺกา โข ปน
สุทฺธนาคเรเหว ๕- เอวํ กาตุํ, เอกํ เชฏฺฐกํ  ปุริสํปิ คณฺหามา"ติ.
      เต เสนาปตึ อุปสงฺกมิตฺวา ตสฺเสว ตมตฺถํ อาโรเจตฺวา "สามิ
กึ อมฺหากํ ปกฺโข โหติ, ๖- อุทาหุ รญฺโญ"ติ อาหํสุ. โส "อหํ ตุมฺหากํ
ปกฺโข โหมิ, อปิจ โข ปน ปฐมทิวโส มยฺหํ ทาตพฺโพ ปจฺฉา ตุมฺหากํ
วาโร"ติ. เต สมฺปฏิจฺฉึสุ. โส ราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา "นาครา เทว ตุมฺหากํ
กุปิตา"ติ อาห. กิมตฺถํ ตาตาติ. สตฺถารํ กิร ตุเมฺหว อุปฏฺฐหถ, อเมฺห น
ลภามาติ สเจ อิทานิปิ ลภนฺติ, น กุปฺปนฺติ, อลภนฺตา ตุเมฺหหิ สทฺธึ
ยุชฺฌิตุกามา เทวาติ. ยุชฺฌามิ ตาต, น ภิกฺขุสํฆํ เทมีติ. เทว ตุมฺหากํ ทาสา
ตุเมฺหหิ สทฺธึ ยุชฺฌามาติ วทนฺติ, ตุเมฺห กํ คณฺหิตฺวา ยุชฺฌิสฺสถาติ. นนุ
ตฺวํ เสนาปตีติ. นาคเรหิ วินา น สมตฺโถ อหํ เทวาติ. ตโต ราชา "พลวนฺโต
นาครา เสนาปติปิ เตสญฺเญว ปกฺโข"ติ ญตฺวา "อญฺญานิปิ สตฺตมาสาธิกานิ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม., อิ. สนฺถราเปตฺวา         อิ. มาลาสญฺจิเต.
@ อิ.   มาสญฺจ.                 ฉ.ม. อุปฏฺฐหิ, อิ. อุปฏฺฐาติ
@ ม. อิ. ยุทฺธํ นาคเรเหว           ฉ.ม., อิ. โหสิ.
สตฺต สํวจฺฉรานิ มยฺหํ ภิกฺขุสํฆํ ททนฺตู"ติ อาห. นาครา น สมฺปฏิจฺฉึสุ.
ราชา ฉ วสฺสานิ, ปญฺจ, ๑- จตฺตาริ, ตีณิ, เทฺว, เอกวสฺสํ หาเปติ. ๒- เอวํ
หาเปนฺเตปิ น สมฺปฏิจฺฉึสุ. อญฺเญ สตฺต ทิวเสติ ๓- ยาจิ. นาครา "อติกกฺขฬํ
ทานิ รญฺญา สทฺธึ กาตุํ น วฏฺฏตี"ติ อนุชานึสุ.
      ราชา สตฺตมาสาธิกานํ สตฺตนฺนํ สํวจฺฉรานํ สชฺชิตํ ทานมุขํ
สตฺตนฺนเมว ทิวสานํ วิสชฺเชตฺวา ฉ ทิวเส เกสญฺจิ อปสฺสนฺตานญฺเญว
ทานํ ทตฺวา สตฺตเม ทิวเส นาคเร ปกฺโกสาเปตฺวา "สกฺขิสฺสถ ตาตา เอวรูปํ
ทานํ ทาตุนฺ"ติ อาห. เตปิ "นนุ อเมฺหเยว นิสฺสาย ตํ เทวสฺส อุปฺปนฺนนฺ"ติ
วตฺวา "สกฺขิสฺสามา"ติ อาหํสุ. ราชา ปิฏฺฐิหตฺเถน อสฺสูนิ ปุญฺฉมาโน ภควนฺตํ
วนฺทิตฺวา "ภนฺเต อหํ อฏฺฐสฏฺฐิภิกฺขุสตสหสฺสํ อญฺญสฺส ภารํ อกตฺวา ยาวชีวํ
จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฏฺฐหิสฺสามีติ จินฺเตสึ, นาครานํ ๔- ทานิ เม อนุญฺญาตา,
นาครา หิ `มยํ ทานํ ทาตุํ น ลภามา'ติ กุปฺปนฺติ, ภควา เสฺว ปฏฺฐาย
เตสํ อนุคฺคหํ กโรถา"ติ อาห.
      อถ ทุติยทิวเส เสนาปติ มหาทานํ สชฺเชตฺวา "อชฺช ยถา อญฺโญ
โกจิ เอกภิกฺขมฺปิ น เทติ, เอวํ รกฺขถา"ติ สมนฺตา ปุริเส ฐเปสิ. ตํทิวสํ
เสฏฺฐิภริยา โรทมานา ธีตรํ อาห "สเจ อมฺม ตว ปิตา ชีเวยฺย, อชฺชาหํ
ปฐมํ ทสพลํ โภเชยฺยนฺ"ติ. สา ตํ อาห "อมฺม มา จินฺตยิ, อหํ ตถา กริสฺสามิ,
ยถา พุทฺธปฺปมุโข ภิกฺขุสํโฆ ปฐมํ อมฺหากํ ภิกฺขํ ปริภุญฺชิสฺสตี"ติ. ตโต
สตสหสฺสคฺฆนิกาย สุวณฺณปาติยา นิรุทกปายาสสฺส ปูเรตฺวา สปฺปิมธุสกฺกราทีหิ
อภิสงฺขริตฺวา อญฺญิสฺสา ๕- ปาติยา ปาตึ ปฏิกุชฺชิตฺวา ตํ สุมนมาลาคุเณหิ
ปริกฺขิปิตฺวา มาลาคุณสทิสํ กตฺวา ภควโต คามํ ปวิสนเวลาย สยเมว อุกฺขิปิตฺวา
ธาตีคณปริวุตา ฆรา ๖- นิกฺขมิ. อนฺตรามคฺเค เสนาปติอุปฏฺฐากา "อมฺม มา
อิโต อคมาสี"ติ วทนฺติ. มหาปุญฺญา นาม มนาปกถา โหนฺติ, น จ เตสํ
@เชิงอรรถ:  อิ. ปญฺจวสฺสานีติ, เอวํ หาเปตฺวา อญฺเญ สตฺตทิวเส ยาจิ.
@ ฉ.ม. เอกวสฺสนฺติ หาเปสิ.     ฉ.ม.,อิ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ
@ ฉ.ม.,อิ. นาครา น ทานิ.     ฉ.ม. อญฺญาย ปาติยา ปฏิกุชฺชิตฺวา,
@  อิ. ตํ อญฺญิสฺสา ปาติยา ปฏิกุชฺชิตฺวา.    ฉ.ม. ทาสิคณปริวุตานครา.
ปุนปฺปุนํ ภณนฺตานํ กถา ปฏิกฺขิปิตุํ สกฺกา โหติ. สา "จูฬปิตา มหาปิตา
มาตุลา กิสฺส ตุเมฺห คนฺตุํ น เทถา"ติ อาห. เสนาปตินา "อญฺญสฺส กสฺสจิ
ขาทนียํ โภชนียํ ทาตุํ มา เทถา"ติ ฐปิตมฺหา อมฺมาติ. กึ ปน เม หตฺเถ
ขาทนียํ โภชนียํ ปสฺสถาติ. มาลาคุฬํ ปสฺสามาติ. กึ ตุมฺหากํ เสนาปติ
มาลาคุฬปูชํปิ กาตุํ น เทตีติ. เทติ อมฺมาติ. เตนหิ อเปถาติ ๑- ภควนฺตํ
อุปสงฺกมิตฺวา มาลาคุฬํ ๒- คณฺหาเปถ ภควาติ อาห. ภควา เอกํ เสนาปติสฺสูปฏฺฐากํ
โอโลเกตฺวา มาลาคุฬํ คณฺหาเปสิ. สา ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา "ภควา ภวาภเว ๓-
นิพฺพตฺติยํ เม สติ ปริตสฺสนชีวิตํ นาม มา โหตุ, อหํ ๔- สุมนมาลา วิย
นิพฺพตฺตฏฺฐาเน ๕- ปิยา มนาปาว โหมิ, นาเมน จ สุมนาเยวา"ติ ปตฺถนํ
กตฺวา สตฺถารา "สุขินี โหหี"ติ วุตฺตา วนฺทิตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ.
      ภควา เสนาปติสฺส เคหํ คนฺตฺวา ปญฺญตฺตาสเน นิสีทิ. เสนาปติ
ยาคุํ คเหตฺวา อุปคญฺฉิ, สตฺถา ปตฺตํ ปิทหิ. นิสินฺโน ภนฺเต ภิกฺขุสํโฆติ.
อตฺถิ โน เอโก อนฺตรา ๖- ปิณฺฑปาโต ลทฺโธติ. โส มาลํ อปเนตฺวา ปิณฺฑปาตํ
อทฺทส. จูฬูปฏฺฐาโก อาห "สามิ มาลาติ  มํ วตฺวา มาตุคาโม วญฺเจสี"ติ.
ปายาโส ภควนฺตํ อาทึ กตฺวา สพฺเพสํ ภิกฺขูนํ ปโหสิ. เสนาปติปิ อตฺตโน
เทยฺยธมฺมํ อทาสิ. สตฺถา ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา มงฺคลํ วตฺวา ปกฺกามิ. เสนาปติ
"กา นาม สา ปิณฺฑปาตมทาสี"ติ ปุจฺฉิ. สฏฺฐิธีตา สามีติ. สปญฺญา สา
อิตฺถี, เอวรูปาย ฆเร วสนฺติยา ปุริสสฺส สคฺคสมฺปตฺติ นาม น ทุลฺลภาติ ตํ
อาเนตฺวา เชฏฺฐกฏฺฐาเน ๗- ฐเปสิ.
      ปุนทิวเส นาครา ทานมทํสุ, ปุนทิวเส ราชาปีติ ๘- เอวํ เอกนฺตริกาย
ทานํ ทาตุํ อารภึสุ, ราชาปิ จารปุริเส ๙- ฐเปตฺวา นาคเรหิ ทินฺนทานโต
อติเรกตรํ เทติ, นาคราปิ ตเถว กตฺวา รญฺญา ทินฺนทานโต อติเรกตรํ.
ราชเคเห นาฏกิตฺถิโย ทหรสามเณเร วทนฺติ "คณฺหถ ตาตา, น คหปติกานํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.. อเปถ อเปถาติ.   ก. มาลาคุณํ เอวมุปริปิ    อิ. ภวาภินิพฺพตฺติปํ
@ ฉ.ม., อิ. อยํ          ฉ.ม. นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน   อิ. อนฺตรามคฺเค.
@ ฉ.ม. เชฏฺฐิกฏฺฐาเน.     ฉ.ม., อิ ราชาติ,       ฉ.ม., อิ. จรปุริเส.
คตฺตวตฺถาทีสุ ปุญฺฉิตฺวา พาลทารกานํ เขฬสิงฆาณิกาทิโธวนหตฺเถหิ กตํ, สุจึ
ปณีตํ กตนฺ"ติ. ปุนทิวเส นาคราปิ ทหรสามเณเร ททมานา วทนฺติ "คณฺหถ
ตาตา, น นครคามนิคมาทีสุ สงฺกฑฺฒิตตณฺฑุลขีรทธิสปฺปิอาทีหิ, น อญฺเญสํ
ชงฺฆสีสปิฏฺฐิอาทีนิ ภญฺชิตฺวา อาหราปิเตหิ กตํ, ชาติสปฺปิขีราทีหิเยว กตนฺติ.
เอวํ ๑- สตฺตสุ สํวจฺฉเรสุ จ สตฺตสุ มาเสสุ จ สตฺตสุ ทิวเสสุ จ อติกฺกนฺเตสุ ๑-
อถ ภควโต อยํ วิตกฺโก อุทปาทิ. เตน วุตฺตํ "สมฺโพธิโต สตฺต สํวจฺฉรานิ
สตฺต มาสานิ สตฺต ทิวสานิ อติกฺกมิตฺวา อุทปาที"ติ.
      [๘๗] อญฺญตโร มหาพฺรหฺมาติ ธมฺมเทสนํ อายาจิตพฺรหฺมาว.
      [๘๙] จตุราสีติ อาวาสสหสฺสานีติ จตุราสีติ วิหารสหสฺสานิ. เต
สพฺเพปิ ทฺวาสทสสหสฺสภิกฺขุคณฺหนกา มหาวิหารา
อภยคิริเจติยปพฺพตจิตฺตลปพฺพตมหาวิหารสทิสาว อเหสุํ.
      [๙๐] ขนฺตี ปรมํ ตโปติ อธิวาสนขนฺติ นาม ปรมํ ตโป. ตีติกฺขาติ
ขนฺติยาเอว เววจนํ, ตีติกฺขาสงฺขาตา อธิวาสนขนฺติ อุตฺตมํ ตโปติ อตฺโถ.
นิพฺพานํ ปรมนฺติ สพฺพากาเรน ปน นิพฺพานํ ปรมนฺติ วทนฺติ พุทฺธา. น หิ
ปพฺพชิโต ปรูปฆาตีติ โย อธิวาสนขนฺติวิรหิตตฺตา ปรํ อุปฆาเตติ พาเธติ จ
หึสติ ๒- จ, โส ปพฺพชิโต นาม น โหติ. จตุตฺถปาโท ปน ตสฺเสว เววจนํ.
"น หิ ปพฺพชิโต"ติ เอตสฺส หิ น สมโณ โหตีติ เววจนํ, ปรูปฆาตีติ
เอตสฺส ปรํ วิเหฐยนฺโตติ เววจนํ. อถวา ปรูปฆาตีติ สีลูปฆาตี. สีลํ หิ
อุตฺตมฏฺเฐน ปรนฺติ วุจฺจติ. โย จ สมโณ ปรํ ยงฺกิญฺจิ สตฺตํ วิเหฐยนฺโต
ปรูปฆาตี โหติ, อตฺตโน สีลวินาสโก โส ปพฺพชิโต นาม น โหตีติ อตฺโถ.
อถวา โย อธิวาสนขนฺติยา อภาวโต ปรูปฆาตี โหติ, ปรํ อนฺตมโส
ฑํสมกสํปิ สญฺจิจ ชีวิตา โวโรเปติ, โส น หิ ปพฺพชิโต. กึการณา? มลสฺส
อปพฺพาชิตตฺตา.
@เชิงอรรถ: ๑-๑ อิ. เอวํ สตฺต ทิวสา คตา.      อิ. วิหึสติ.
                         ปพฺพาชยมตฺตโน มลํ
                       ตสฺมา ปพฺพชิโตติ วุจฺจตีติ ๑-
      อิทํ หิ ปพฺพชิตลกฺขณํ. โยปิ น เหว โข อุปฆาเตติ น มาเรติ,
อปิจ ทณฺฑาทีหิ วิเหเฐติ, โส ปรํ วิเหฐยนฺโต สมโณ นาม น โหติ.
กึการณา? วิเหสาย อสมิตตฺตา. สมิตตฺตา หิ ปาปานํ สมโณติ  ปวุจฺจตีติ ๒-
อิทํ หิ สมณลกฺขณํ.
      ทุติยคาถาย สพฺพปาปสฺสาติ สพฺพากุสลสฺส. อกรณนฺติ อนุปฺปาทนํ.
กุสลสฺสาติ จตุภูมิกกุสลสฺส. อุปสมฺปทาติ ปฏิลาโภ. สจิตฺตปริโยทปนนฺติ
อตฺตโน จิตฺตโชตนํ, ตํ ปน อรหตฺเตน โหติ. อิติ สีลสํวเรน สพฺพปาปํ
ปหาย สมถวิปสฺสนาหิ กุสลํ สมฺปาเทตฺวา อรหตฺตผเลน จิตฺตํ
ปริโยทาเปตพฺพนฺติ เอตํ พุทฺธานํ สาสนํ โอวาโท อนุสิฏฺฐิ. ๓-
      ตติยาคาถาย อนูปวาโทติ วาจาย กสฺสจิ อนูปวทนํ. อนูปฆาโตติ
กาเยน อุปฆาตสฺส อกรณํ. ปาฏิโมกฺเขติ ยนฺตํ ปอติโมกฺขํ, อติปโมกฺขํ,
อุตฺตมสีลํ, ปาติ วา สุคติวิเสเสหิ ๔- โมกฺเขติ จ ๕- ทุคฺคติภเยหิ, โย วา นํ
ปาติ, ตํ โมกฺเขตีติ "ปาฏิโมกฺขนฺ"ติ วุจฺจติ, ตสฺมึ ปาฏิโมกฺเข จ สํวโร.
มตฺตญฺญุตาติ ปฏิคฺคหณปริโภควเสน ปมาณญฺญุตา. ปนฺตญฺจ สยนาสนนฺติ
สยนาสนญฺจ สงฺฆฏฺฏนวิรหิตนฺติ อตฺโถ. ตตฺถ ทฺวีหิเยว ปจฺจเยหิ จตุปจฺจยสนฺโตโส
ทีปิโต โหตีติ เวทิตพฺโพ. เอตํ พุทฺธานสาสนนฺติ เอตํ ปรสฺส อนูปวทนํ
อนูปฆาตนํ ปาฏิโมกฺเข สํวโร ปฏิคฺคหณปริโภเคสุ มตฺตญฺญุตา
อฏฺฐสมาปตฺติวสีภาวาย วิวิตฺตเสนาสนเสวนญฺจ พุทฺธานํ สาสนํ โอวาโท อนุสิฏฺฐีติ.
อิมา ปน สพฺพพุทฺธานํ ปาฏิโมกฺขุทฺเทสคาถา โหนฺตีติ เวทิตพฺพา.
                         เทวตาโรจนวณฺณนา
      [๙๑] เอตฺตาวตา จ อิมินา วิปสฺสิสฺส ภควโต อปทานานุสาเรน
วิตฺถารกถเนน "ตถาคตสฺเสเวสา ภิกฺขเว ธมฺมธาตุ สุปฏิวิทฺธา"ติ เอวํ วุตฺตาย
@เชิงอรรถ:  ขุ.ธ. ๒๕/๓๘๘/๘๔ อญฺญตรปพฺพชิตวตฺถุ      ขุ.ธ. ๒๕/๒๖๕/๖๒ หตฺถกวตฺถุ.
@ ฉ.ม. อนุสิฏฺฐีติ                  ฉ.ม. อคติวิเสเสหิ, อิ. สุคติภเยหิ.
@ ฉ.ม., อิ. จสทฺโท น ทิสฺสติ
ธมฺมธาตุยา สุปฏิวิทฺธภาวํ ปกาเสตฺวา อิทานิ "เทวตาปิ ตถาคตสฺส เอตมตฺถํ
อาโรเจสุนฺ"ติ วุตฺตํ เทวตาอาโรจนํ ปกาเสตุํ เอกมิทาหนฺติ อาทิมาห.
      ตตฺถ สุภควเนติ ๑- เอวํนามเก วเน. สาลรามูเลติ
วนปฺปติเชฏฺฐกสฺส มูเล. กามจฺฉนฺทํ วิราเชตฺวาติ อนาคามิมคฺเคน มูลสมุคฺฆาตวเสน
วิราเชตฺวา. ยถา จ วิปสฺสิสฺส, เอวํ เสสพุทฺธานํปิ สาสเน วุฏฺฐพฺรหฺมจริยา
เทวตา อาโรจยึสุ, ปาลิ ปน วิปสฺสิสฺส เจว อมฺหากญฺจ ภควโต วเสน อาคตา.
      [๙๒] ตตฺถ อตฺตโน สมฺปตฺติยา น หายนฺติ น วิหายนฺตีติ
อวิหา. น กญฺจิ สตฺตํ ตปนฺตีติ อตปฺปา. สุนฺทรทสฺสนา อภิรูปา ปาสาทิกาติ
สุทสฺสา. สุฏฺฐุ ปสฺสนฺติ, สุนฺทรเมเตสํ วา ทสฺสนนฺติ สุทสฺสี. สพฺเพเหว
จ คุเณหิ ๒- ภวสมฺปตฺติยา จ เชฏฺฐา, นตฺเถตฺถ กนิฏฺฐาติ อกนิฏฺฐา.
      อิธ ฐตฺวา ภาณวารา สโมธาเนตพฺพา. อิมสฺมึ หิ สุตฺเต วิปสฺสิสฺส
ภควโต อปทานวเสน ตโย ภาณวารา วุตฺตา. ยถา จ วิปสฺสิสฺส, เอวํ
สิขิอาทีนํปิ อปทานวเสน วุตฺตาว. ปาลิ ปน สงฺขิตฺตา. อิติ สตฺตนฺนํ พุทฺธานํ
วเสน อมฺหากํ ภควตา เอกวีสติ ภาณวารา กถิตา. ตถา อวิเหหิ. ตถา
อตปฺเปหิ. ตถา สุทสฺเสหิ. ตถา สุทสฺสีหิ. ตถา อกนิฏฺเฐหีติ. สพฺพํปิ
ฉพฺพีสตีภาณวารสตํ โหติ. เตปิฏเก พุทฺธวจเน อญฺญํ สุตฺตํ ฉพฺพีสติภาณ-
วารสตปริมาณํ นาม นตฺถิ, สุตฺตนฺตราชา นาม อยํ สุตฺตนฺโตติ เวทิตพฺโพ. อิโต
ปรํ อนุสนฺธิทฺวยํปิ นิยฺยาเตนฺโต.
      [๙๔] อิติ โข ภิกฺขเวติ อาทิมาห. ตํ สพฺพํ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
                  อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺฐกถาย
                      มหาปทานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา
                              ปฐมํ.
@เชิงอรรถ:  ก. สุภวเนติ.   ฉ.ม., อิ. สคุเณหิ.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้า ๖๖-๗๗. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=1690&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=5&A=1690&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=10&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=10&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=10&A=1              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_10

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]