ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สงฺคณี.อ. (อฏฺฐสาลินี)

                          โลกุตฺตรวิปากกถา
     [๕๐๕] โลกุตฺตรวิปากมฺปิ กุสลสทิสตฺตา กุสลานุคติกเมว กตฺวา ภาชิตํ.
ยสฺมา ปน เตภูมิกกุสลํ จุติปฏิสนฺธิวเสน วฏฺฏํ อาจินาติ วฑฺเฒติ, ตสฺมา
ตตฺร ๔- "กตตฺตา อุปจิตตฺตา"ติ วุตฺตํ. โลกุตฺตรํ ปน เตน อาจิตมฺปิ อปจินาติ,
@เชิงอรรถ:  อภิ. ๔๒/๑๐๒/๔๑     ม. รูปาวจรารูปาวจรวิปากํ    ฉ.ม. นิรธิปติกาเนว
@ ฉ.ม. ตตฺถ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๔๘.

สยมฺปิ จุติปฏิสนฺธิวเสน น อาจินาติ. เตเนตฺถ "กตตฺตา อุปจิตตฺตา"ติ อวตฺวา "กตตฺตา ภาวิตตฺตา"ติ วุตฺตํ. สุญฺญตนฺติอาทีสุ "มคฺโค ตาว อาคมนโต, สคุณโต, อารมฺมณโตติ ตีหิ การเณหิ นามํ ลภตี"ติ อิทํ เหฏฺฐา กุสลาธิกาเร วิตฺถาริตํ. "ตตฺถ สุตฺตนฺติกปริยาเยน สคุณโตปิ อารมฺมณโตปิ นามํ ลภติ. ปริยายเทสนา เหสา, อภิธมฺมกถา ปน นิปฺปริยายเทสนา. ตสฺมา อิธ สคุณโต วา อารมฺมณโต วา นามํ น ลภติ, อาคมนโตว ลภติ. อาคมนเมว หิ ธุรํ, ตํ ทฺวิธํ โหติ วิปสฺสนาคมนํ, มคฺคาคมนนฺติ. ตตฺถ มคฺคสฺส อาคตฏฺฐาเน วิปสฺสนาคมนํ ธุรํ, ผลสฺส อาคตฏฺฐาเน มคฺคาคมนํ ธุรนฺ"ติ. อิทมฺปิ เหฏฺฐา วุตฺตเมว. เตสุ อิทํ ผลสฺส อาคตฏฺฐานํ, ตสฺมา อิธ มคฺคาคมนํ ธุรนฺติ เวทิตพฺพํ. โส ปเนส มคฺโค อาคมนโต "สุญฺญตนฺ"ติ นามํ ลภิตฺวา สคุณโต จ อารมฺมณโต จ "อนิมิตฺโต อปฺปณิหิโต"ติปิ วุจฺจติ, ตสฺมา สยํ อาคมนียฏฺฐาเน ฐตฺวา อตฺตโน ผลสฺส ตีณิ นามานิ เทติ. กถํ? อยํ หิ สุทฺธอาคมนวเสเนว ลทฺธนาโม สุญฺญตมคฺโค สยํ อาคมนียฏฺฐาเน ฐตฺวา อตฺตโน ผลสฺส นามํ ททมาโน "สุญฺญตนฺ"ติ นามํ อกาสิ. สุญฺญตอนีมิตฺตมคฺโค สยํ อาคมนียฏฺฐาเน ฐตฺวา อตฺตโน ผลสฺส นามํ ททมาโน "อนิมิตฺตนฺ"ติ นามํ อกาสิ. สุญฺญตอปฺปณิหิตมคฺโค สยํ อาคมนียฏฺฐาเน ฐตฺวา อตฺตโน ผลสฺส นามํ ททมาโน "อปฺปณิหิตนฺ"ติ นามํ อกาสิ. อิมานิ ปน ตีณิ นามานิ มคฺคานนฺตเร ผลจิตฺตสฺมึเยว อิมินา นเยน ลพฺภนฺติ, น ๑- อปรภาเค วลญฺชนผลสมาปตฺติยา. อปรภาเค ปน อนิจฺจาทีหิ ตีหิ วิปสฺสนาหิ วิปสฺสิตุํ สกฺโกติ, อถสฺส วุฏฺฐิตวุฏฺฐิตวิปสฺสนาวเสน ๒- อนิมิตฺตอปฺปณิหิตสุญฺญตสงฺขาตานิ ตีณิ ผลานิ อุปฺปชฺชนฺติ, เตสํ ตาเนว สงฺขารารมฺมณานิ อนิจฺจานุปสฺสนาทีนิ ญาณานิ อนุโลมญาณานิ นาม โหนฺติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. โน ม. วุฏฺฐิตวิปสฺสนาวเสน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๔๙.

โย จายํ สุญฺญตมคฺเค วุตฺโต, อปฺปณิหิตมคฺเคปิ เอเสว นโย. อยํ ๑- หิ สุทฺธอาคมนวเสเนว ลทฺธนาโม อปฺปณิหิตมคฺโค สยํ อาคมนียฏฺฐาเน ฐตฺวา อตฺตโน ผลสฺส นามํ ททมาโน "อปฺปณิหิตนฺ"ติ นามํ อกาสิ. อปฺปณิหิตอนิมิตฺตมคฺโค สยํ อาคมนียฏฺฐาเน ฐตฺวา อตฺตโน ผลสฺส นามํ ททมาโน "อนิมิตฺตนฺ"ติ นามํ อกาสิ. อปฺปณิหิตสุญฺญตมคฺโค สยํ อาคมนียฏฺฐาเน ฐตฺวา อตฺตโน ผลสฺส นามํ ททมาโน "สุญฺญตนฺ"ติ นามํ อกาสิ. อิมานิปิ ตีณิ นามานิ มคฺคานนฺตเร ผลจิตฺตสฺมึเยว อิมินา นเยน ลพฺภนฺติ, น อปรภาเค วลญฺชนสมาปตฺติยาติ. ๒- เอวํ อิมสฺมึ วิปากนิทฺเทเส กุสลจิตฺเตหิ ติคุณานิ วิปากจิตฺตานิ เวทิตพฺพานิ. ยถา ปน เตภูมิกกุสลานิ อตฺตโน วิปากํ อธิปตึ ลภาเปตุํ น สกฺโกนฺติ, น เอวํ โลกุตฺตรานิ. ๓- กสฺมา? เตภูมิกกุสลานญฺหิ อญฺโญ อายูหนกาโล, อญฺโญ วิปจฺจนกาโล, เตเนตานิ ๔- อตฺตโน วิปากํ อธิปตึ ลภาเปตุํ น สกฺโกนฺติ. โลกุตฺตรานิ ปน ตาย สทฺธาย ตสฺมึ วิริเย ตาย สติยา ตสฺมึ สมาธิสฺมึ ตาย ปญฺญาย อวูปสนฺตาย อปณฺณกํ อวิรุทฺธํ ๕- มคฺคานนฺตรเมว วิปากํ ปฏิลภนฺติ, เตน อตฺตโน วิปากํ อธิปตึ ลภาเปตุํ สกฺโกนฺติ. ยถา หิ ปริตฺตกสฺส อคฺคิโน คตฏฺฐาเน อคฺคิสฺมึ นิพฺพุตมตฺเตเยว อุณฺหากาโร นิพฺพายิตฺวา กิญฺจิ น โหติ, มหนฺตํ ปน อาทิตฺตํ อคฺคิกฺขนฺธํ นิพฺพาเปตฺวา โคมยปริภณฺเฑ กเตปิ อุณฺหากาโร อวูปสนฺโตว โหติ, เอวเมว เตภูมิกกุสเล อญฺโญ กมฺมกฺขโณ, อญฺโญ วิปากกฺขโณ, ปริตฺตอคฺคิฏฺฐาเน อุณฺหาการนิพฺพาปนกาโล วิย ๖- โหติ. ตสฺมา ตํ อตฺตโน วิปากํ อธิปตึ ลภาเปตุํ น สกฺโกติ, โลกุตฺตเร ปน ตาย สทฺธาย ฯเปฯ ตาย ปญฺญาย อวูปสนฺตาย มคฺคานนฺตรเมว ผลํ อุปฺปชฺชติ. ตสฺมา ตํ อตฺตโน วิปากํ อธิปตึ ลภาเปตีติ เวทิตพฺพํ. เตนาหุ โปราณา "วิปาเก อธิปติ นตฺถิ ฐเปตฺวา โลกุตฺตรนฺ"ติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อยมฺปิ ฉ.ม. วฬญฺชนกผลสมาปตฺติยาติ ฉ.ม. โลกุตฺตรกุสลานิ @ ฉ.ม. เตน ตานิ ฉ.ม. อวิรทฺธํ ฉ.ม. อุณฺหภาวนิพฺพุตกาโล วิย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๕๐.

[๕๕๓] จตุตฺถผลนิทฺเทเส อญฺญาตาวินฺทฺริยนฺติ อญฺญาตาวิโน จตูสุ สจฺเจสุ นิฏฺฐิตญาณกิจฺจสฺส อินฺทฺริยํ, อญฺญาตาวีนํ วา จตูสุ สจฺเจสุ นิฏฺฐิตกิจฺจานํ จตฺตาริ สจฺจานิ ญตฺวา ปฏิวิชฺฌิตฺวา ฐิตานํ ธมฺมานํ อพฺภนฺตเร อินฺทตฺตสาธเนน อินฺทฺริยํ. [๕๕๕] นิทฺเทสวาเรปิสฺส อญฺญาตาวีนนฺติ อาชานิตฺวา ฐิตานํ. ธมฺมานนฺติ สมฺปยุตฺตธมฺมานํ อพฺภนฺตเร. อญฺญาติ อาชานนา. ปญฺญา ปชานนาติอาทีนิ วุตฺตตฺถาเนว. มคฺคงฺคํ มคฺคปริยาปนฺนนฺติ ผลมคฺคสฺส องฺคํ ผลมคฺเค จ ปริยาปนฺนนฺติ อตฺโถ. อปิเจตฺถ อิทํ ปกิณฺณกํ:- เอกํ อินฺทฺริยํ เอกํ ฐานํ คจฺฉติ, เอกํ ฉฏฺฐานานิ คจฺฉติ, เอกํ เอกฏฺฐานํ คจฺฉติ. เอกํ หิ อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยํ เอกฏฺฐานํ คจฺฉติ โสตาปตฺติมคฺคํ. เอกํ อญฺญินฺทฺริยํ เหฏฺฐา ตีณิ ผลานิ, อุปริ ตโย มคฺคาติ ๑- ฉฏฺฐานานิ คจฺฉติ. เอกํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ เอกฏฺฐานํ คจฺฉติ อรหตฺตผลํ. สพฺเพสุปิ มคฺคผเลสุ อตฺถโต อฏฺฐ อฏฺฐ อินฺทฺริยานีติ จตุสฏฺฐี โลกุตฺตรอินฺทฺริยานิ กถิตานิ. ปาลิโต ปน นว นว กตฺวา ทฺวาสตฺตติ โหนฺติ. มคฺเค "มคฺคงฺคนฺ"ติ วุตฺตํ, ผเลปิ มคฺคงฺคํ. มคฺเค "โพชฺฌงฺโค"ติ วุตฺโต, ผเลปิ โพชฺฌงฺโค. มคฺคกฺขเณ "อารติ วิรตี"ติ วุตฺตา, ผลกฺขเณปิ "อารติ วิรตี"ติ. ตตฺถ มคฺโค มคฺคภาเวเนว มคฺโค, ผลํ ปน มคฺคํ อุปาทาย มคฺโค นาม, "ผลงฺคํ ผลปริยาปนฺนนฺ"ติ วตฺตุมฺปิ วฏฺฏติ. มคฺเค พุชฺฌนกสฺส องฺโคติ สมฺโพชฺฌงฺโค, ผเล พุทฺธสฺส องฺโคติ สมฺโพชฺฌงฺโค. มคฺเค อารมณวิรมณวเสเนว อารติ วิรติ, ผเล ปน อารติวิรติวเสนาติ. โลกุตฺตรวิปากกถา นิฏฺฐิตา. -------------- @เชิงอรรถ: ฉ.ม. มคฺเคติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้า ๓๔๗-๓๕๐. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=8668&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=8668&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=422              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=3395              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=2942              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=2942              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]