บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๕๕

๔. อนนฺตรปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา [๔] อนนฺตรปจฺจยนิทฺเทเส มโนธาตุยาติ วิปากมโนธาตุยา. มโนวิญฺญาณ- ธาตุยาติ สนฺตีรณกิจฺจาย อเหตุกวิปากมโนวิญฺญาณธาตุยา. ตโต ปรํ ปน โวฏฺฐพฺพนชวนตทารมฺมณภวงฺคกิจฺจา มโนวิญฺญาณธาตุโย วตฺตพฺพา สิยุํ, ตา อวุตฺตาปิ อิมินา นเยน เวทิตพฺพาติ นยํ ทสฺเสตฺวา เทสนา สงฺขิตฺตา. "ปุริมา ปุริมา กุสลา ธมฺมา"ติอาทิเก จ ฉฏฺเฐ นเย ตา สงฺคหิตาติปิ อิธ น วุตฺตาติ เวทิตพฺพา. ตตฺถ ปุริมา ปุริมาติ ฉสุ ทฺวาเรสุปิ อนนฺตราตีตา กุสลชวนธมฺมา ทฏฺฐพฺพา. ปจฺฉิมานํ ปจฺฉิมานนฺติ อนนฺตรํ อุปฺปชฺชมานานญฺเญว. กุสลานนฺติ สทิสกุสลานํ. อพฺยากตานนฺติ อิทํ ปน กุสลานนฺตรํ ตทารมฺมณภวงฺคผล- สมาปตฺติวเสน วุตฺตํ. อกุสลมูลเก อพฺยากตานนฺติ ตทารมฺมณภวงฺคสงฺขาตานญฺเญว. อพฺยากตมูลเก อพฺยากตานนฺติ อาวชฺชนชวนวเสน วา ภวงฺควเสน วา ปวตฺตานํ กิริยาวิปากาพฺยากตานํ. กิริยามโนธาตุโต ปฏฺฐาย ปน ยาว โวฏฺฐพฺพนกิจฺจา มโนวิญฺญาณธาตุ, ตาว ปวตฺเตสุ วีถิจิตฺเตสุปิ อยํ นโย ลพฺภเตว. กุสลานนฺติ ปญฺจทฺวาเร โวฏฺฐพฺพนานนฺตรานํ มโนทฺวาเร อาวชฺชนานนฺตรานํ ปฐมชวนกุสลานํ. อกุสลานนฺติ ปเทปิ เอเสว นโย. เยสํ เยสนฺติ อิทํ สพฺเพสมฺปิ อนนฺตรปจฺจยธมฺมานํ สงฺเขปลกฺขณนฺติ อยํ ตาเวตฺถ ปาลิวณฺณนา. อยํ ปน อนนฺตรปจฺจโย นาม ฐเปตฺวา นิพฺพานํ จตุภูมิโก อรูปธมฺมราสิเยวาติ เวทิตพฺโพ. โส ชาติวเสน กุสลากุสลวิปากกิริยาเภทโต ^๑- จตุธา ภิชฺชติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม......วิปากกิริยโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๗.

ตตฺถ กุสโล กามาวจราทิเภทโต จตุพฺพิโธ โหติ, อกุสโล กามาวจโรว, วิปาโก จตุภูมิโก, กิริยานนฺตรปจฺจโย ปน เตภูมิโกติ เอวเมตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโย. เอวํ ภินฺเน ปเนตฺถ กามาวจรกุสโล อตฺตนา สทิสสฺเสว กามาวจรกุสลสฺส อนนฺตรปจฺจโย โหติ. ญาณสมฺปยุตฺตกามาวจรกุสโล ปน รูปาวจรกุสลสฺส อรูปาวจรกุสลสฺส โลกุตฺตรกุสลสฺส จาติ ^๑- อิเมสํ ติณฺณํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติ. กามาวจรกุสโล จ กามาวจรวิปากสฺส, รูปาวจรวิปากสฺส, อรูปาวจรวิปากสฺส, ญาณสมฺปยุตฺโต โลกุตฺตรวิปากสฺสาปีติ อิเมสํ จตุนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติ. รูปาวจรกุสโล รูปาวจรกุสลสฺส ญาณสมฺปยุตฺตกามาวจรวิปากสฺส รูปาวจรวิปากสฺส จาติ ^๑- อิเมสํ ติณฺณํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติ. อรูปาวจรกุสโล เตสํ ทฺวินฺนํ วิปากานํ อตฺตโน กุสลสฺส วิปากสฺส จาติ อวิเสเสน จตุนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติ. วิเสเสน ปเนตฺถ เนวสญฺญานาสญฺญายตนกุสโล อนาคามิผลสงฺขาตสฺส โลกุตฺตรวิปากสฺสาปิ อนนฺตรปจฺจโย โหติ. โลกุตฺตรกุสโล โลกุตฺตรวิปากสฺเสว อนนฺตรปจฺจโย โหติ. อกุสโล อวิเสเสน อกุสลสฺส เจว กุสลากุสลวิปากสฺส จ. วิเสเสน ปเนตฺถ สุขมชฺฌตฺตเวทนาสมฺปยุตฺโต อกุสโล รูปาวจรารูปาวจร- วิปากสฺสาปีติ อิเมสํ จตุนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติ. กามาวจรวิปากสฺส ญาณสมฺปยุตฺโต วา ญาณวิปฺปยุตฺโต วา วิปาโก กามาวจรกิริยาวชฺชนสฺส, ญาณสมฺปยุตฺตวิปาโก ปเนตฺถ ปฏิสนฺธิวเสน อุปฺปชฺชมานสฺส รูปาวจรารูปาวจรวิปากสฺสาปีติ อิเมสํ จตุนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติ. รูปาวจรวิปาโก สเหตุกกามาวจรวิปากสฺส รูปาวจรวิปากสฺส อรูปาวจรวิปากสฺส กามาวจรกิริยาวชฺชนสฺส จาติ ^๑- อิเมสํ จตุนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติ. อรูปาวจรวิปาโก ติเหตุกกามาวจรวิปากสฺส อรูปาวจรวิปากสฺส @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. จ-สทฺโท น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๘.

กามาวจรกิริยาวชฺชนสฺส จาติ อิเมสํ ติณฺณํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติ. โลกุตฺตรวิปาโก ติเหตุกกามาวจรวิปากสฺส รูปาวจรารูปาวจรโลกุตฺตรวิปากสฺส จาติ อิเมสํ จตุนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติ. กามาวจรกิริยา ^๑- กามาวจรกุสลสฺส อกุสลสฺส จตุภูมิกวิปากสฺส เตภูมิกกิริยสฺส จาติ นวนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติ. รูปาวจรกิริยา ^๒- ติเหตุกกามาวจร- วิปากสฺส รูปาวจรวิปากสฺส รูปาวจรกิริยสฺส จาติ ติณฺณํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติ. อรูปาวจรกิริยา ^๓- ติเหตุกกามาวจรวิปากสฺส รูปาวจรารูปาวจรโลกุตฺตร- วิปากสฺส อรูปาวจรกิริยสฺส จาติ ปญฺจนฺนํ ราสีนํ อนนฺตรปจฺจโย โหติ. เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยติ. อนนฺตรปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๔๑๖-๔๑๘. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=9385&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=9385&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=40&i=5 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=40&A=63 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=40&A=37 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=40&A=37 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_40