ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๖ ภาษาบาลีอักษรไทย ที.อ. (สุมงฺคล.๓)

หน้าที่ ๑๓๗.

ปหรนฺติ ปิตรํปิ, อญฺปิ พหุํ อวตฺตพฺพํ วทนฺติ, อกาตพฺพํ ๑- กโรนฺติ. เตน ครหํปิ ทณฺฑมฺปิ หตฺถปาทาทิจฺเฉทํปิ ปาปุณนฺตา, ๒- อิธโลเกปิ ปรโลเกปิ อกิตฺตึ ปาปุณนฺติ, อิติ เตสํ สา สุรา อกิตฺติสญฺชนนี นาม โหติ. หิริโกปีนนิทํสนีติ คุยฺหฏฺานญฺหิ วิวริยมานํ หิรึ โกเปติ วินาเสติ, ตสฺมา "โกปินนฺ"ติ วุจฺจติ, สุรามทมตฺตา จ ตํ ตํ องฺคํ วิวริตฺวา วิจรนฺติ, เตน เตสํ สา สุรา โกปินสฺส นิทฺธํสนโต "โกปินนิทํสนี"ติ วุจฺจติ. ปญฺาย ทุพฺพลีกรณีติ สาคตตฺเถรสฺส วิย กมฺมสฺสกตปญฺ ทุพฺพลํ กโรติ, ตสฺมา "ปญฺาย ทุพฺพลีกรณี"ติ วุจฺจติ. มคฺคปญฺ ปน ทุพฺพลํ กาตุํ น สกฺโกติ. อธิคตมคฺคานญฺหิ สา อนฺโตมุขเมว น ปวิสติ. ฉฏฺ ปทนฺติ ฉฏฺ การณํ. วิกาลจริยาย ฉอาทีนววณฺณนา [๒๔๙] อตฺตาปีสฺส อคุตฺโต อรกฺขิโต โหตีติ อเวลาย จรนฺโต หิ ขาณุกณฺฏกาทีนิปิ อกฺกมติ, อหินาปิ ยกฺขาทีหิปิ สมาคจฺฉติ, ตํ ตํ านํ คจฺฉตีติ ตฺวา เวริโนปิ นํ นิลียิตฺวา คณฺหนฺติ วา หนนฺติ วา. เอวํ อตฺตาปิสฺส อคุตฺโต โหติ อรกฺขิโต. ปุตฺตทาราปิ "อมฺหากํ ปิตา อมฺหากํ สามิ รตฺตึ วิจรติ, กิมงฺคํ ปน มยนฺ"ติ อิติสฺส ปุตฺตธีตโรปิ ภริยาปิ พหิ ปตฺถนํ กตฺวา รตฺตึ จรนฺตา อนยพฺยสนํ ปาปุณนฺติ. เอวํ ปุตฺตทาโรปิสฺส อคุตฺโต อรกฺขิโต โหติ. สาปเตยฺยนฺติ ตสฺส สปุตฺตทารปริชนสฺส รตฺตึ จรณกภาวํ ตฺวา โจรา สุญฺ เคหํ ปวิสิตฺวา ยํ อิจฺฉตฺติ. ตํ หรนฺติ. เอวํ สาปเตยฺยมฺปิสฺส อคุตฺตํ อรกฺขิตํ โหติ. สงฺกิโย จ โหตีติ อญฺเหิ กตปาปกมฺเมสุปิ อิมินา "กตํ ภวิสฺสตี"ติ สงฺกิตพฺโพ โหติ. ยสฺส ยสฺส ฆรทฺวาเรน ยาติ, ตตฺถ ยํ อญฺเน โจรกมฺมํ ปรทาริกกมฺมํ วา กตํ, ตํ "อิมินา กตนฺ"ติ วุตฺเต อภูตํ อสนฺตมฺปิ ตสฺมึ รูหติ ปติฏฺาติ. พหูนญฺจ ทุกฺขธมฺมานนฺติ เอตฺตกํ ทุกฺขํ, เอตฺตกํ โทมนสฺสนฺติ วตฺตุํ น สกฺกา, อญฺสฺมึ ปุคฺคเล @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อกตฺตพฺพํ ฉ.ม., อิ. ปาปุณนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๘.

อาสงฺกิตพฺพํ ๑- โหติ ตสฺเสว, อิติ โส พหูนํ ทุกฺขธมฺมานํ ปุรกฺขโต ปุเรคามี โหติ. สมชฺชาภิจรณสฺส ฉอาทีนววณฺณนา [๒๕๐] กฺว นจฺจนฺติ "กสฺมึ าเน นฏนาฏกาทินจฺจํ อตฺถี"ติ ปุจฺฉิตฺวา ยสฺมึ คาเม วา นิคเม วา ตํ อตฺถิ, ตตฺถ คนฺตพฺพํ โหติ, ตสฺส "เสฺว นจฺจทสฺสนํ คมิสฺสามี"ติ อชฺช วตฺถคนฺธมาลาทีนิ ปฏิยาเทนฺตสฺเสว สกลทิวสํ กมฺมจฺเฉโท โหติ, นจฺจทสฺสเนน เอกาหํปิ ทฺวีหํปิ ตีหํปิ ตตฺเถว โหติ, อถ วุฏฺิสมฺปตฺติยาทีนิ ลภิตฺวาปิ วปฺปาทิกาเล วปฺปาทีนิ อกโรนฺตสฺส อนุปฺปนฺนา โภคา นุปฺปชฺชนฺติ, ตสฺส พหิ คตภาวํ ตฺวา อนารกฺเข เคเห โจรา ยํ อิจฺฉนฺติ, ตํ หรนฺติ, ๒- เตนสฺส อุปฺปนฺนาปิ โภคา วินสฺสนฺติ. กฺว คีตนฺติ อาทีสุปิ เอเสว นโย. เตสํ นานากรณํ พฺรหฺมชาเล วุตฺตเมว. ชูตปฺปมาทสฺส ฉอาทีนววณฺณนา [๒๕๑] ชยํ เวรนฺติ "ชิตํ มยา"ติ ปริสมชฺเฌ ปรสฺส สาฏกํ วา เวนํ วา คณฺหาติ, โส "ปริสมชฺเฌ เม อวมานํ กโรสิ, โหตุ, สิกฺขาเปสฺสามิ นนฺ"ติ ตตฺถ เวรํ พนฺธติ, เอวํ ชินนฺโต สยํ เวรํ ปสวติ. ชิโนติ อญฺเน ชิโต สมาโน ยนฺเตน ตสฺส เวนํ วา สาฏโก วา อญฺ วา ปน หิรญฺสุวณฺณาทิวิตฺตํ คหิตํ, ตํ อนุโสจติ "อโหสิ วต เม, ตํ ตํ วต เม นตฺถี"ติ ตปฺปจฺจยา โสจติ. เอวํ โส ชิโน วิตฺตมนุโสจติ. สภาคตสฺส วจนํ น รูหตีติ วินิจฺฉยฏฺาเน สกฺขิปุฏฺสฺส สโต วจนํ น รูหติ, น ปติฏฺาติ, "อยํ อกฺขโสณฺโฑ ชูตกโร, มา ตสฺส วจนํ คณฺหิตฺถา"ติ วตฺตาโร ภวนฺติ. มิตฺตามจฺจานํ ปริภูโต โหตีติ ตญฺหิ มิตฺตามจฺจา เอวํ วทนฺติ "สมฺม ตฺวํปิ นาม กุลปุตฺโต ชูตกโร ฉินฺนโก หุตฺวา ภินฺนโก หุตฺวา วิจรสิ, น เต อิทํ ชาติโคตฺตานํ อนุรูปํ, อิโต ปฏฺาย มา เอวํ กเรยฺยาสี"ติ. โส @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. อสติ สพฺพํ วิกาลจาริมฺหิ อาหารตพฺพํ โหติ ฉ.ม., อิ. กโรนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๙.

เอวํ วุตฺโตปิ เตสํ วจนํ น กโรติ. ตโต เต เตน สทฺธึ เอกโต น ติฏฺนฺติ น นิสีทนฺติ. ตสฺส การณา สกฺขิปุฏฺาปิ น กเถนฺติ. เอวํ มิตฺตามจฺจานํ ปริภูโต โหติ. อาวาหวิวาหกานนฺติ อาวาหกา นาม เย ตสฺส ฆรโต ทาริกํ คเหตุกามา. วิวาหกา นาม เย ตสฺส เคเห ทาริกํ ทาตุกามา. อปฺปตฺถิโต โหตีติ อนิจฺฉิโต โหติ. นาลํ ทารภรณายาติ ทารภรณาย น สมตฺโถ. เอตสฺส เคเห ทาริกา ทินฺนาปิ เอตสฺส เคหโต อาคตาปิ อเมฺหหิเอว โปสิตพฺพา ภวิสฺสติเยว. ปาปมิตฺตตาย ฉอาทีนววณฺณนา [๒๕๒] เย ๑- ธุตฺตาติ อกฺขธุตฺตา. โสณฺฑาติ อิตฺถีโสณฺฑา ภตฺตโสณฺฑา สุราโสณฺฑา ๒- มูลกโสณฺฑา. ปิปาสาติ ปานโสณฺฑา. เนกติกาติ ปฏิรูปเกน วญฺจนิกา. ๓- วญฺจนิกาติ สมฺมุขาวญฺจนาหิ วญฺจนิกา. สาหสิกาติ เอกาคาริกาทิสาหสิกกมฺมการิโน. ตฺยสฺส มิตฺตา โหนฺตีติ เต อสฺส มิตฺตา โหนฺติ. อญฺเหิ สปฺปุริเสหิ สทฺธึ น รมติ คนฺธมาลาทีหิ อลงฺกริตฺวา วรสยนํ อาโรปิตสูกโร คูถกูปมิว. เต ปาปมิตฺเตเยว อุปสงฺกมติ. ตสฺมา ทิฏฺเ เจว ธมฺเม สมฺปราเย ๔- จ พหุํ อนตฺถํ นิคจฺฉติ. อาลสฺยสฺส ฉอาทีนววณฺณนา [๒๕๓] อติสีตนฺติ กมฺมํ น กโรตีติ มนุสฺเสหิ กาลสฺเสว วุฏฺาย "เอถ โภ กมฺมนฺตํ คจฺฉามา"ติ วุตฺโต "อติสีตนฺตาว, อฏฺีนิ ภิชฺชนฺติ วิย, คจฺฉถ ตุเมฺห ปจฺฉา ชานิสฺสามี"ติ อคฺคึ ตปนฺโต นิสีทติ. เต คนฺตฺวา กมฺมํ กโรนฺติ. อิตรสฺส กมฺมํ ปริหายติ. อติอุณฺหนฺติ อาทีสุปิ เอเสว นโย. โหติ ปานสขา นามาติ เอกจฺโจ ปานฏฺาเน สุราเคเหเยว สหาโย โหติ. "ปนฺนสขา"ติปิ ปาโ, อยเมวตฺโถ. สมฺมิยสมฺมิโยติ สมฺม สมฺมาติ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. เย สทฺโท น ทิสฺสติ ฉ.ม., อิ. ปูวโสณฺฑา @ ฉ.ม. อิ. วญฺจนกา ฉ.ม. สมฺปรายญฺจ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๐.

วทนฺโต สมฺมุเขเยว สหาโย โหติ, ปรมฺมุเข เวรีสทิโส โอตารเมว คเวสติ. อตฺเถสุ ชาเตสูติ ตถารูเปสุ กิจฺเจสุ สมุปฺปนฺเนสุ. เวรปฺปสงฺโคติ เวรพหุลตา. อนตฺถตาติ อนตฺถการิตา. สุกทริยตาติ สุฏฺุ กทริยตา ถทฺธมจฺฉริยภาโว. อุทกมิว อิณํ วิคาหตีติ ปาสาโณ อุทกํ วิย สํสีทนฺโต ๑- อิณํ วิคาหติ. รตฺติมุฏฺานเทสฺสินาติ รตฺตึ อนุฏฺานสีเลน. อติสายมิทํ อหูติ อิทํ อติสายํ ชาตนฺติ เย เอวํ วตฺวา กมฺมํ น กโรนฺติ. อิติ วิสฺสฏฺกมฺมนฺเตติ เอวํ วตฺวา ปริจฺจตฺตกมฺมนฺเต. อตุถา อจฺเจนฺติ มาณเวติ เอวรูเป ปุคฺคเล อตฺถา อติกฺกมนฺติ, เตสุ น ติฏฺนฺติ. ติณา ภิยฺโยติ ติณโตปิ อุตฺตรึ. ๒- โส สุขํ ๓- น วิหายตีติ โส ปุริโส สุขํ น ชหติ, สุขสมงฺคีเยว โหติ. อิมินา กถามคฺเคน อิมมตฺถํ ทสฺเสสิ ๔- "คิหิภูเตน สตา เอตฺตกํ กมฺมํ น กาตพฺพํ, กโรนฺตสฺส วุฑฺฒิ นาม นตฺถิ. อิธโลกปรโลเก ครหเมว ปาปุณาตี"ติ. มิตฺตปฏิรูปกวณฺณนา [๒๕๔] อิทานิ โย เอวํ กโรโต อนตฺโถ อุปฺปชฺชติ, อญฺานิ วา ปน ยานิ กานิจิ ภยานิ เย เกจิ อุปทฺทวา เย เกจิ อุปสคฺคา, สพฺเพ เต พาลํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนฺติ. ตสฺมา "เอวรูปา พาลา น เสวิตพฺพา"ติ พาเล มิตฺตปฏิรูปเก อมิตฺเต ทสฺเสตุํ จตฺตาโรเม คหปติปุตฺต อมิตฺตาติ อาทิมาห. ตตฺถ อญฺทตฺถุหโรติ สยํ ตุจฺฉหตฺโถ อาคนฺตฺวา เอกํเสน ยํกิญฺจ หรติเยว. วจีปรโมติ วจนปรโม วจนมตฺเตเนว ทายโก การโก วิย โหติ. อนุปฺปิยภาณีติ อนุปฺปิยํ ภณติ. อปายสหาโยติ โภคานํ อปาเยสุ สหาโย โหติ. [๒๕๕] เอวํ จตฺตาโร อมิตฺเต ทสฺเสตฺวา ปุน ตตฺถ เอเกกํ จตูหิ การเณหิ วิภชนฺโต จตูหิ โข คหปติปุตฺตาติ อาทิมาห. ตตฺถ อญฺทตฺถุหโร โหตีติ เอกํเสน หารโกเยว โหติ. สหายสฺส เคหํ ริตฺตหตฺโถ อาคนฺตฺวา @เชิงอรรถ: อิ. สีทนฺโต ฉ.ม. อุตฺตริ @ อิ. สุขา ฉ.ม. อิ. ทสฺเสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๑.

นิวตฺถสาฏกาทีนํ วณฺณํ ภาสติ, โส "อติวิย ตฺวํ สมฺม อิมสฺส วณฺณํ ภาสตี"ติ อญฺ นิวาเสตฺวา ตํ เทติ. อปฺเปน พหุมิจฺฉตีติ ยงฺกิญฺจิ อปฺปกํ ทตฺวา ตสฺส สนฺติกา พหุํ ปฏฺเติ. ภยสฺส กิจฺจํ กโรตีติ อตฺตโน ภเย อุปฺปนฺเน ตสฺส ทาโส วิย หุตฺวา ตํ ตํ กิจฺจํ กโรติ, อยํ สพฺพทา น กโรติ, ภเย อุปฺปนฺเน กโรติ, น เปเมนาติ อมิตฺโต นาม ชาโต. เสวติ อตฺถการณาติ มิตฺตสนฺถววเสน น เสวติ, อตฺตโน อตฺถเมว ปจฺจาสึสนฺโต ๑- เสวติ. [๒๕๖] อตีเตน ปฏิสนฺถรตีติ สหาเย อาคเต "หิยฺโย วาเร ๒- อาคโตสิ, อมฺหากํ อิมสฺมึ วาเร สสฺสํ อติวิย นิปฺผนฺนํ, พหูนิ สาลิยวพีชาทีนิ เปตฺวา มคฺคํ โอโลเกนฺตา นิสีทิมฺหา, ๓- อชฺช ปน สพฺพํ ขีณนฺ"ติ เอวํ อตีเตน สงฺคณฺหาติ. อนาคเตนาติ "อิมสฺมึ วาเร อมฺหากํ สสฺสํ มนาปํ ภวิสฺสติ, ผลภารภริตา สาลิอาทโย, สสฺสสงฺคเห กเต ตุมฺหากํ สงฺคหํ กาตุํ สมตฺถา ภวิสฺสามา"ติ เอวํ อนาคเตน สงฺคณฺหาติ. นิรตฺถเกนาติ หตฺถิกฺขนฺเธ วา อสฺสปิฏฺเ วา นิสินฺโน สหายํ ทิสฺวา "เอหิ โภ อิธ นิสีทา"ติ วทติ. มนาปํ สาฏกํ นิวาเสตฺวา "สหายกสฺส วต เม อนุจฺฉวิโก อญฺโ ๔- ปน มยฺหํ นตฺถี"ติ วทติ, เอวํ นิรตฺถเกน สงฺคณฺหาติ นาม. ปจฺจุปฺปนฺเนสุ กิจฺเจสุ พฺยสนํ ทสฺเสตีติ "สกเฏน เม อตฺโถ"ติ วุตฺเต "สาธุ อปิจ ๕- จกฺกมสฺส ภินฺนํ, อกฺโข ภินฺโน"ติ ๖- อาทีนิ วทติ. [๒๕๗] ปาปกํปิสฺส อนุชานาตีติ ปาณาติปาตาทีสุ ยงฺกิญฺจิ กโรมาติ วุตฺเต "สาธุ สมฺม กโรมา"ติ อนุชานาติ. กลฺยาเณปิ เอเสว นโย. [๒๕๘] สหาโย โหตีติ "อสุกฏฺาเน สุรํ ปิวนฺติ, เอหิ ตตฺถ คจฺฉามา"ติ วุตฺเต สาธูติ คจฺฉติ. เอส นโย สพฺพตฺถ. [๒๕๙] อิติ วิญฺายาติ "มิตฺตปฏิรูปกา เอเต"ติ เอวํ ชานิตฺวา. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปจฺจาสีสนฺโต ฉ.ม., อิ. หิยฺโย วา ปเร วา ฉ.ม., อิ. นิสีทิมฺห @ อิ. อญฺ ฉ.ม., อิ. สาธุ อปิจ น ทีสฺสติ ฉ.ม. ฉินฺโน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๒.

สุหทมิตฺตวณฺณนา [๒๖๐] เอวํ น อเสวิตพฺเพ ปาปมิตฺเต ทสฺเสตฺวา อิทานิ เสวิตพฺเพ กลฺยาณมิตฺเต ทสฺเสนฺโต ปุน จตฺตาโรเม คหปติปุตฺตาติ อาทิมาห. ตตฺถ สุหทาติ สุนฺทรหทยา. [๒๖๑] ปมตฺตํ รกฺขตีติ มชฺชํ ปิวิตฺวา คามมชฺเฌ วา คามทฺวาเร วา มคฺเค วา นิปนฺนํ ทิสฺวา "เอวํ นิปนฺนสฺส โกจิเทว นิวาสนปารุปนํปิ หเรยฺยา"ติ สมีเป นิสีทิตฺวา ปพุทฺธกาเล คเหตฺวา คจฺฉติ. ปมตฺตสฺส สาปเตยฺยนฺติ สหาโย พหิ คโต วา โหติ สุรํ ปิวิตฺวา วา มตฺโต, ๑- เคหํ อนารกฺขํ, "โกจิเทว ยงฺกิญฺจิ ๒- หเรยฺยา"ติ เคหํ ปวิสิตฺวา ตสฺส ธนํ รกฺขติ. ภีตสฺสาติ กิสฺมิญฺจิเทว ภเย อุปฺปนฺเน "มา ภายิ, มาทิเส สหาเย ิเต กึ ภายสี"ติ ตํ ภยํ หรนฺโต ๓- ปฏิสรณํ โหติ. ตทฺทิคุณํ โภคนฺติ กิจฺจกรณีเย อุปฺปนฺเน สหายํ อตฺตโน สนฺติกํ อาคตํ ทิสฺวา วทติ "กสฺมา อาคโตสี"ติ. ราชกุเล กมฺมํ อตฺถีติ. กึ ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ. เอโก กหาปโณติ. "นคเร กมฺมํ นาม น เอกกหาปเณน นิปฺปชฺชติ, ๔- เทฺว คณฺหาหี"ติ, เอวํ ยตฺตกํ วทติ, ตโต ทิคุณํ เทติ. [๒๖๒] คุยฺหมสฺส อาจิกฺขตีติ อตฺตโน คุยฺหํ นิคฺคุยฺหิตุํ ๕- ยุตฺตกถํ อญฺสฺส อกเถตฺวา ตสฺเสว อาจิกฺขติ. คุยฺหมสฺส ปริคูหตีติ เตน กถิตํ คุยฺหํ ยถา อญฺโ น ชานาติ, เอวํ รกฺขติ. อาปทาสุ น วิชหตีติ อุปฺปนฺเน ภเย น ปริจฺจชติ. ชีวิตํปิสฺส อตฺถายาติ อตฺตโน ชีวิตํปิ ตสฺเสว สหายสฺส อตฺถาย ปริจฺจตฺตเมว โหติ, อตฺตโน ชีวิตํ อคเณตฺวาปิ ตสฺส กมฺมํ กโรติเยว. [๒๖๓] ปาปา นิวาเรตีติ อเมฺหสุ ปสฺสนฺเตสุ ตฺวํ เอวํ กาตุํ น ลภสิ, ปญฺจ เวรานิ ทส อกุสลกมฺมปเถ มา กโรหีติ นิวาเรติ. กลฺยาเณ นิเวเสตีติ กลฺยาณกมฺเม ตีสุ สรเณสุ ปญฺจสุ สีเลสุ ทสสุ กุสลกมฺมปเถสุ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปมตฺโต อิ. ยํกิญฺจิ วิตฺตํ @ ม. พาเธนฺโต ฉ.ม. นิปฺผชฺชติ ฉ.ม. นิคฺคูหิตุํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๓.

วตฺตสฺสุ, ทานํ เทหิ ปุญฺ กโรหิ ธมฺมํ สุโณหีติ เอวํ กลฺยาเณ นิโยเชติ. อสฺสุตํ สาเวตีติ อสฺสุตปุพฺพํ สุขุมํ นิปุณํ การณํ สาเวติ. สคฺคสฺส มคฺคนฺติ อิมํ กมฺมํ กตฺวา สคฺเค นิพฺพตฺตนฺตีติ เอวํ สคฺคสฺส มคฺคํ อาจิกฺขติ. [๒๖๔] อภเวนสฺส น นนฺทตีติ ตสฺส อภเวน อวฑฺฒิยา ๑- ปุตฺตทารสฺส วา ปริชนสฺส วา ตถารูปํ ปาริชุญฺ ทิสฺวา วา สุตฺวา วา น นนฺทติ, อนตฺตมโน โหติ. ภเวนาติ วฑฺฒิยา ๒- ตถารูปสฺส สสฺสาทิสมฺปตฺตึ วา อิสฺสริยปฏิลาภํ วา ทิสฺวา วา สุตฺวา วา นนฺทติ, อตฺตมโน โหติ. อวณฺณํ ภณมานํ นิวาเรตีติ "อสุโก วิรูโป น ปาสาทิโก ทุชฺชาติโก ทุสฺสีโล"ติ วา วุตฺเต "เอวํ มา ภณิ, รูปวา จ โส ปาสาทิโก จ สุชาโต จ สีลสมฺปนฺโน จา"ติ อาทีหี วจเนหิ ปรํ อตฺตโน สหายสฺส อวณฺณํ ภณมานํ นิวาเรติ. วณฺณํ ภณมานํ ปสํสตีติ "อโห สุฏฺุ วทสิ, สุภาสิตํ ตยา, เอวเมตํ, เอส ปุริโส รูปวา ปาสาทิโก สุชาโต สีลสมฺปนฺโน"ติ เอวํ อตฺตโน สหายกสฺส ปรํ วณฺณํ ภณมานํ ปสํสติ. [๒๖๕] ชลํ อคฺคิว ภาสตีติ รตฺตึ ปพฺพตมตฺถเก ชลมาโน อคฺคิ วิย วิโรจติ. โภเค สํหรมานสฺสาติ อตฺตานํปิ ปรํปิ อปีเฬตฺวา ธมฺเมน สเมน โภเค สมฺปิณฺเฑนฺตสฺส ๔- ราสึ กโรนฺตสฺส. ภมรสฺเสว อิริยโตติ ยถา ภมโร ปุปฺผานํ วณฺณคนฺธํ อเหยํ ๕- ตุณฺเฑนปิ ปกฺเขหิปิ รชํ ๖- อาหริตฺวา อนุปุพฺเพน จกฺกปฺปมาณํ มธุปฏลํ กโรติ, เอวํ อนุปุพฺเพน มหนฺตํ โภคราสึ กโรนฺตสฺส. โภคา สนฺนิจยํ ยนฺตีติ ตสฺส โภคา นิจยํ คจฺฉนฺติ. กถํ? อนุปุพฺเพน อุปจิกาหิ สํวฑฺฒิยมาโน วมฺมิโก วิย. เตนาห "วมฺมิโกวูปจียตีติ. ๗- ยถา วมฺมิโก อุปจิยติ, เอวํ นิจยํ ยนฺตีติ อตฺโถ. สมาหตฺวาติ สมาหริตฺวา. อลมตฺโตติ ยุตฺตสภาโว สมตฺโถ วา ปริยตฺตรูโป ฆราวาสํ สณฺเปตุํ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. อวุฑฺฒิยา ฉ.ม. วุฑฺฒิยา ฉ.ม. สมฺปตตึ @ อิ. สี. สํวฑฺเฒนฺตสฺส ฉ.ม. อโปถยํ ฉ.ม. รสํ @ ฉ.ม. วมฺมิโกวุปจียตีติ,

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๔.

อิทานิ ยถา ฆราวาโส สณฺเปตพฺโพ, ตถา โอวาทํ เทนฺโต ๑- จตุธา วิภเช โภเคติ อาทิมาห. ตตฺถ สเว มิตฺตานิ คนฺถตีติ โส เอวํ วิภชนฺโต มิตฺตานิ คนฺถติ นาม, อภิชฺชมานานิ เปติ. ยสฺส หิ โภคา สนฺติ, โสเอว มิตฺเต เปตุํ สกฺโกติ, น อิตโร. เอเกน โภเค ภุญฺเชยฺยาติ เอเกน โกฏฺาเสน โภเค ภุญฺเชยฺย. ทฺวีหิ กมฺมํ ปโยชเยติ ทฺวีหิ โกฏฺาเสหิ กสิวณิชฺชาทิกมฺมํ ๒- ปโยเชยฺย. จตุตฺถญฺจ นิธาเปยฺยาติ จตุตฺถํ โกฏฺาสํ นิเธตฺวา ๓- เปยฺย. อาปทาสุ ภวิสฺสตีติ กุลานญฺหิ ตํ ๔- น สพฺพกาลํ เอกสทิสํ วตฺตติ, กทาจิ ราชาทิวเสน อาปทาปิ อุปฺปชฺชนฺติ, ตสฺมา เอวํ อุปฺปนฺนาสุ อาปทาสุ ภวิสฺสตีติ "เอกํ โกฏฺาสํ นิธาเปยฺยา"ติ อาห. อิเมสุ ปน จตูสุ โกฏฺาเสสุ กตรํ โกฏฺาสํ คเหตฺวา กุสลํ กาตพฺพนฺติ. "โภเค ภุญฺเชยฺยา"ติ วุตฺตโกฏฺาสํ. ตโต คณฺหิตฺวา ภิกฺขูนํปิ กปณทฺธิกาทีนํปิ ทานํ ๕- ทาตพฺพํ เปสการนฺหาปิตาทีนํปิ เวตฺตนํ ทาตพฺพํ ฉทิสาปฏิจฺฉาทนกณฺฑวณฺณนา [๒๖๖] อิติ ภควา เอตฺตเกน กถามคฺเคน เอวํ คหปติปุตฺต อริยสาวโก จตูหิ การเณหิ อกุสลํ ปหาย ฉหิ การเณหิ โภคานํ อปายมุขํ วชฺเชตฺวา โสฬส มิตฺตานิ เสวนฺโต ฆราวาสํ สณฺเปตฺวา ทารภรณํ กโรนฺโต ธมฺมิเกน อาชีเวน ชีวติ, เทวมนุสฺสานญฺจ อนฺตเร อคฺคิกฺขนฺโธ วิย วิโรจตีติ วชฺชนียธมฺมวชฺชนตฺถํ เสวิตพฺพธมฺมเสวนตฺถญฺจ โอวาทํ ทตฺวา อิทานิ นมสฺสิตพฺพา ฉ ทิสา ทสฺเสนฺโต กถญฺจ คหปติปุตฺตาติ อาทิมาห. ตตฺถ ฉทิสาปฏิจฺฉาทีติ ยถา ฉหิ ทิสาหิ อาคมนภยํ น อาคจฺฉติ, เขมํ โหติ นิพฺภยํ, เอวํ วิหรนฺโต "ฉทิสาปฏิจฺฉาที"ติ วุจฺจติ. "ปุรตฺถิมา ทิสา มาตาปิตโร เวทิตพฺพา"ติ อาทีสุ มาตาปิตโร ปุพฺพูปการิตาย ปุรตฺถิมา @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. โอวทนฺโต ฉ.ม. กสิวาณิชฺชาทิกมฺมํ ฉ.ม., อิ. นิธาเปตฺวา @ ฉ.ม., อิ. ตํ น ทิสฺสติ ฉ.ม. ทานํ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๕.

ทิสาติ เวทิตพฺพา. อาจริยา ทกฺขิเณยฺยตาย ทกฺขิณา ทิสาติ. ปุตฺตทารา ปิฏฺิโต อนุพนฺธนวเสน ปจฺฉิมา ทิสาติ. มิตฺตามจฺจา ยสฺมา โสปิ มิตฺตามจฺเจ นิสฺสาย เต เต ทุกฺขวิเสเส อุตฺตรติ, ตสฺมา อุตฺตรา ทิสาติ. ทาสกมฺมกรา ปาทมูเล ปติฏฺานวเสน เหฏฺิมา ทิสาติ. สมณพฺราหฺมณา คุเณหิ อุปริ ิตภาเวน อุปริมา ทิสาติ เวทิตพฺพา. [๒๖๗] ภโต เน ภริสฺสามีติ อหํ มาตาปิตูหิ ถญฺ ปาเยตฺวา หตฺถปาเท วฑฺเฒตฺวา มุเขน สิงฺฆาณิกํ อปเนตฺวา นฺหาเปตฺวา มณฺเฑตฺวา ภโต ภริโต ชคฺคิโต, สฺวาหํ อชฺช เต ชิณฺเณ ๑- มหลฺลเก ปาทโธวนนฺหาปนยาคุภตฺตทานาทีหิ ภริสฺสามิ. กิจฺจํ เนสํ กริสฺสามีติ อหํ อตฺตโน กมฺมํ เปตฺวา มาตาปิตูนํ ราชกุลาทีสุ อุปฺปนฺนํ กิจฺจํ คนฺตฺวา กริสฺสามิ. กุลวํสํ เปสฺสามีติ มาตาปิตูนํ สนฺตกํ เขตฺตวตฺถุหิรญฺสุวณฺณาทึ อวินาเสตฺวา รกฺขนฺโตปิ กุลวํสํ เปติ ๒- นาม มาตาปิตโร อธมฺมิกวํสโต หาเปตฺวา ธมฺมิกวํเส เปนฺโตปิ, กุลวํเสน อาคตานิ สลากภตฺตาทีนิ อนุปจฺฉินฺทิตฺวา ปวตเตนฺโตปิ กุลวํสํ เปติ นาม. อิทํ สนฺธาย วุตฺตํ "กุลวํสํ เปสฺสามี"ติ. ทายชฺชํ ปฏิปชฺชามีติ มาตาปิตโร อตฺตโน โอวาเท อวตฺตมาเน มิจฺฉาปฏิปนฺเน ทารเก วินิจฺฉยํ ปตฺวา อปุตฺเต กโรนฺติ, เต ทายชฺชารหา น โหนฺติ. โอวาเท วตฺตมาเน ปน กุลสนฺตกสฺส สามิเก กโรนฺติ, อหํ เอวํ วตฺติสฺสามีติ อธิปฺปาเยน "ทายชฺชํ ปฏิปชฺชามี"ติ วุตฺตํ. ทกฺขิณํ อนุปฺปทสฺสามีติ เตสํ ปตฺติทานํ กตฺวา ตติยทิวสโต ปฏฺาย ทานํ อนุปฺปทสฺสามิ. ปาปา นิวาเรนฺตีติ ปาณาติปาตาทีนํ ทิฏฺธมฺมิกสมฺปรายิกํ อาทีนวํ วตฺวา "ตาต มา เอวรูปํ กรี"ติ นิวาเรนฺติ, กตํปิ ครหนฺติ กลฺยาเณ นิเวเสนฺตีติ อนาถปิณฺฑิโก วิย ลญฺจํ ๓- ทตฺวาปิ สีลสมาทานาทีสุ นิเวเสนฺติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. ชิณฺเณ น ทิสฺสติ ฉ.ม. สณฺเปสฺสามิ ฉ.ม. ลญฺชํ, อิ. ลทฺธญฺจ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๖.

สิปฺปํ สิกฺขาเปนฺตีติ อตฺตโน โอวาเท ิตภาวํ ตฺวา วํสานุคตํ ๑- มุทฺธาคณนาทิสิปฺปํ สิกฺขาเปนฺติ. ปฏิรูเปนาติ กุลสีลรูปาทีหิ อนุรูเปน. สมเย ทายชฺชํ นิยฺยาเทนฺตีติ สมเย ธนํ เทนฺติ. ตตฺถ นิจฺจสมโย กาลสมโยติ เทฺว สมยา. นิจฺจสมเย เทนฺติ นาม "อุฏฺาย สมุฏฺาย อิมํ คณฺหิตพฺพํ คณฺห, อยนฺเต ปริพฺพโย โหตุ, อิมินา กุสลํ กโรหี"ติ เทนฺติ. กาลสมเย เทนฺติ นาม สิขาปนอาวาหวิวาหาทิสมเย เทนฺติ. อปิจ ปจฺฉิเม กาเล มรณมญฺเจ นิปนฺนสฺส "อิมินา กุสลํ กโรหี"ติ เทนฺตาปิ สมเย เทนฺติ นาม. ปฏิจฺฉนฺนา โหตีติ ยํ ปุรตฺถิมทิสโต ภยํ อาคจฺเฉยฺย, ยถา ตํ นาคจฺฉติ, เอวํ ปิหิตา โหติ. สเจ หิ ปุตฺตา วิปฺปฏิปนฺนา อสฺสุ, มาตาปิตโร ทหรกาลโต ปฏฺาย ชคฺคนาทีหิ สมฺมาปฏิปนฺนา, เอเต ทารกา, มาตาปิตูนํ อปฺปฏิรูปาติ เอตํ ภยํ อาคจฺเฉยฺย. ปุตฺตา สมฺมาปฏิปนฺนา, มาตาปิตโร วิปฺปฏิปนฺนา, มาตาปิตโร ปุตฺตานํ นานุรูปาติ เอตํ ภยํ อาคจฺเฉยฺย. อุโภสุ วิปฺปฏิปนฺเนสุ ทุวิธํปิ ตํ ภยํ โหติ. สมฺมาปฏิปนฺเนสุ สพฺพํ น โหติ. เตน วุตฺตํ "ปฏิจฺฉนฺนา โหติ เขมา อปฺปฏิภยา"ติ. เอวญฺจ ปน วตฺวา ภควา สิงฺคาลกํ เอตทโวจ "น โข เต คหปติปุตฺต ปิตา โลกสมฺมตํ ปุรตฺถิมํ ทิสํ นมสฺสาเปติ. มาตาปิตโร ปน ปุรตฺถิมทิสาสทิเส กตฺวา นมสฺสาเปติ. อยญฺหิ เต ปิตรา ปุรตฺถิมา ทิสา อกฺขาตา, โน อญฺา"ติ. [๒๖๘] อุฏฺาเนนาติ อาสนา อุฏฺาเนน. อนฺเตวาสิเกน หิ อาจริยํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาย ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา หตฺถโต ภณฺฑกํ คเหตฺวา อาสนํ ปญฺเปตฺวา นิสีทาเปตฺวา วีชนปาทโธวนปาทมกฺขนานิ ๒- กาตพฺพานิ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "อุฏฺาเนนา"ติ. อุปฏฺาเนนาติ ทิวสสฺส ติกฺขตฺตุํ อุปฏฺานคมเนน. สิปฺปุคฺคหณกาเล ๓- ปน อวสฺสเมว คนฺตพฺพํ โหติ. สุสฺสุสายาติ สทฺทหิตฺวา สวเนนฺ อสทฺทหิตฺวา สุณนฺโต หิ วิเสสํ นาธิคจฺฉติ. @เชิงอรรถ: อิ. วํสาคเต ฉ.ม. พีชน..... อิ. สิปฺปํ คหณกาเล

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๗.

ปาริจริยายาติ อวเสสขุทฺทกปาริจริยาย. อนฺเตวาสิเกน หิ อาจริยสฺส ปาโตว อุฏฺาย มุโขทกทนฺตกฏฺ ทตฺวา ภตฺตกิจฺจกาเลปิ ปานียํ คเหตฺวา ปจฺจุฏฺานาทีนิ กตฺวา วนฺทิตฺวา คนฺตพฺพํ. กิลิฏฺวตฺถาทีนิ โธวิตพฺพานิ, สายํ นฺหาโนทกํ ปจฺจุปฏฺเปตพฺพํ. อผาสุกกาเล อุปฏฺาตพฺพํ. ปพฺพชิเตนปิ สพฺพํ อนฺเตวาสิกวตฺตํ กาตพฺพํ. อิทํ สนฺธาย วุตฺตํ "ปาริจริยายา"ติ. สกฺกจฺจํ สิปฺปปฏิคฺคหเณนาติ สกฺกจฺจํ ปฏิคฺคหณํ นาม โถกํ คเหตฺวา พหู วาเร สชฺฌายกรณํ, เอกปทํปิ วิสุทฺธเมว คเหตพฺพํ. สุวินีตํ วิเนนฺตีติ "เอวนฺเต นิสีทิตพฺพํ, เอวํ าตพฺพํ, เอวํ ภุญฺชิตพฺพํ, ปาปมิตฺตา วชฺเชตพฺพา, กลฺยาณมิตฺตา เสวิตพฺพา"ติ เอวํ ขาทิตพฺพํ เอวํ อาจารํ สิกฺขาเปนฺติ ๑- วิเนนฺติ. สุคฺคหิตํ คาหาเปนฺตีติ ยถา สุคฺคหิตํ คณฺหาติ, เอวํ อตฺถญฺจ พฺยญฺชนญฺจ โสเธตฺวา ปโยกํ ทสฺเสตฺวา คณฺหาเปนฺติ. มิตฺตามจฺเจสุ ปฏิเวเทนฺตีติ "อยํ อมฺหากํ อนฺเตวาสิโก พฺยตฺโต พหุสฺสุโต มยา สมสโม, เอตํ สลฺลกฺเขยฺยาถา"ติ เอวํ คุณํ กเถตฺวา มิตฺตามจฺเจสุ ปติฏฺเปนฺติ. ทิสาสุ ปริตฺตาณํ กโรนฺตีติ สิปฺปสิกฺขาปเนเนวสฺส สพฺพทิสาสุ รกฺขํ กโรนฺติ. อุคฺคหิตสิปฺโป หิ ยํ ยํ ทิสํ คนฺตฺวา สิปฺปํ ทสฺเสสิ, ๒- ตตฺถ ตตฺถสฺส ลาภสกฺกาโร อุปฺปชฺชติ, โส อาจริเยน กโต นาม โหติ, คุณํ กเถนฺโตปิสฺส มหาชโน อาจริยปาเท โธวิตฺวา วสิตอนฺเตวาสิโก วต อยนฺติ ปมํ อาจริยสฺเสว คุณํ กเถติ, ๓- พฺรหฺมโลกปฺปมาโณปิสฺส ลาโภ อุปฺปชฺชมาโน อาจริยสนฺตโกว โหติ. อปิจ ยํ วิชฺชํ ปริชปฺปิตฺวา คจฺฉนฺตํ อฏวิยํ โจรา น ปสฺสนฺติ, อมนุสฺสา วา ทีฆชาติ อาทโย วา น วิเหเนฺติ, ตํ สิกฺขาเปนฺตาปิ ทิสาสุ ปริตฺตาณํ กโรนฺติ. ยํ วา โส ทิสํ คโต โหติ, ตโต กงฺขํ อุปฺปาเทตฺวา อตฺตโน สนฺติกํ อาคตมนุสฺเส "เอติสฺสํ ทิสายํ อมฺหากํ อนฺเตวาสิโก วสติ, ตสฺส จ มยฺหญฺจ อิมสฺมึ สิปฺเป นานากรณํ นตฺถิ, คจฺฉถ ตเมว ปุจฺฉถา"ติ เอวํ อนฺเตวาสิกํ ปคฺคณฺหนฺตาปิ ตสฺส ตตฺถ ลาภสกฺการุปฺปตฺติยา ปริตฺตาณํ กโรนฺติ นาม, ปติฏฺ กโรนฺตีติ อตฺโถ. เสสเมตฺถ ปุริมนเยเนว โยเชตพฺพํ. @เชิงอรรถ: สี. อิ. สิกฺขาเปนฺตา ฉ.ม., อิ. ทสฺเสติ ฉ.ม., อิ. กเถนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๘.

[๒๖๙] ตติยทิสาวาเร สมฺมานนายาติ เทวมาเต ติสฺสมาเตติ เอวํ สมฺภาวิตกถากถเนน. อวมานนายาติ ๑- ยถา ทาสกมฺมกราทโย โปเถตฺวา ๒- วิเหเตฺวา กเถนฺติ, เอวํ หีเฬตฺวา วิมาเนตฺวา อกถเนน. อนติจริยายาติ ตํ อติกฺกมิตฺวา พหิ อญฺาย อิตฺถิยา สทฺธึ ปริจรนฺโต ตํ อติจรติ นาม, ตถา อกรเณน. อิสฺสริยโวสฺสคฺเคนาติ อิตฺถิโย หิ มหาลตาปสาธนสทิสํปิ ๓- อาภรณํ ลภิตฺวา ภตฺตํ วิจาเรตุํ อลภมานา กุชฺฌนฺติ, กฏจฺฉุํ หตฺเถ เปตฺวา ตว รุจิยา กโรหีติ ภตฺตเคเห วิสฏฺเ สพฺพํ อิสฺสริยํ วิสฏฺ นาม โหติ, เอวํ กรเณนาติ อตฺโถ. อลงฺการานุปฺปทาเนนาติ อตฺตโน วิภวานุรูเปน อลงฺการทาเนน. สุสํวิหิตกมฺมนฺตาติ ยาคุภตฺตปจนกาลาทีนิ อนติกฺกมิตฺวา ตสฺส ตสฺส สาธุกํ กรเณน สุฏฺุ สํวิหิตกมฺมนฺตา. สุสงฺคหิตปริชนาติ สมฺมานนาทีหิ เจว ปหิณกเปสนาทีหิ ๔- จ สงฺคหิตปริชนา. อิธ ปริชโน นาม สามิกสฺส เจว อตฺตโน จ าติชโน. อนติจารินีติ สามิกํ มุญฺจิตฺวา อญฺ มนสาปิ น ปฏฺเติ. ๕- สมฺภตนฺติ กสิวณิชฺชาทีนิ ๖- กตฺวา อาภตธนํ. ทกฺขา จ โหตีติ ยาคุภตฺตสมฺปาทนาทีสุ เฉกา นิปุณา โหติ. อนลสาติ นิกฺโกสชฺชา. ยถา อญฺา กุสีตา นิสินฺนฏฺาเน นิสินฺนาว โหนฺติ ิตฏฺาเน ิตาว, เอวํ อหุตฺวา วิปฺผาริเกน ๗- จิตฺเตน สพฺพกิจฺจานิ นิปฺผาเทติ. เสสมิธาปิ ปุริมนเยเนว โยเชตพฺพํ. [๒๗๐] จตุตฺถทิสาวาเร อวิสํวาทนตายาติ ยสฺส ยสฺส นามํ คณฺหาติ, ตํ ตํ อวิสํวาเทตฺวา อิทํปิ อมฺหากํ เคเห อตฺถิ, อิทํปิ อตฺถิ, คเหตฺวา คจฺฉาหีติ เอวํ อวิสํวาเทตฺวา ทาเนน. อปรปชา จสฺส ปฏิปูเชนฺตีติ สหายสฺส ปุตฺตธีตโร ปชา นาม, เตสํ ปน ปุตฺตธีตโร จ นตฺตา ๘- จ นตฺตกา จ อปรปชา นาม. เต ปฏิปูเชนฺติ เกฬายนฺติ มมายนฺติ มงฺคลกรณาทีสุ ๙- เตสํ มงฺคลาทีนิ กโรนฺติ. เสสมิธาปิ ปุริมนเยเนว โยเชตพฺพํ. ๑๐- @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อนวมานนายาติ อิ. โปเถตฺวา น ทิสฺสติ @ ฉ.ม. มหาลตาสทิสมฺปิ ฉ.ม., อิ. ปเหณกเปสนาทีหิ @ ฉ.ม. ปตฺเถติ ฉ.ม. กสิวาณิชฺชาทีนิ @ ฉ.ม. วิปฺผาริเตน ฉ.ม., อิ. นตฺตุปนตฺตกา @ ฉ.ม. มงฺคลกาลาทีสุ, อิ. มงฺคลกรณาทีสุ น ทิสฺสติ ๑๐ ฉ.ม. เวทิตพฺพํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๙.

[๒๗๑] ยถาพลํ กมฺมนฺตสํวิธาเนนาติ ทหเรหิ กาตพฺพํ มหลฺลเกหิ, มหลฺลเกหิ วา กาตพฺพํ ทหเรหิ, อิตฺถีหิ กาตพฺพํ ปุริเสหิ, ปุริเสหิ วา กาตพฺพํ อิตฺถีหิ อกาเรตฺวา ตสฺส ตสฺส พลานุรูเปเนว กมฺมนฺตสํวิธาเนน. ภตฺตเวตนานุปฺปทาเนนาติ อยํ ขุทฺทกปุตฺโต, อยํ เอกวิหารีติ ตสฺส ตสฺส อนุรูปํ สลฺลกฺเขตฺวา ภตฺตาทาเนน เจว ปริพฺพยทาเนน จ. คิลานูปฏฺาเนนาติ อผาสุกกาเล กมฺมํ อกาเรตฺวา สปฺปายเภสชฺชาทีนิ ทตฺวา ปฏิชคฺคเนน. อจฺฉริยานํ รสานํ สํวิภาเคนาติ อจฺฉริเย มธุรรเส ลภิตฺวา สยเมว อขาทิตฺวา เตสํปิ เตสํ ๑- สํวิภาคกรเณน. สมเย โวสฺสคฺเคนาตีติ นิจฺจสมเย ๒- จ กาลสมเย จ โวสฺสชฺชเนน. นิจฺจสมเย โวสฺสชฺชนํ นาม สกลทิวสํ กมฺมํ กโรนฺตา กิลมนฺติ. ตสฺมา ยถา น กิลมนฺติ, เอวํ เวลํ ญฺตฺวา วิสชฺนํ. กาลสมเย โวสฺสคฺโค นาม ฉณนกฺขตฺตกีฬาทีสุ อลงฺการภณฺฑขาทนียโภชนียาทีนิ ทตฺวา วิสชฺชนํ. ทินฺนาทายิโนติ โจริกาย กิญฺจิ อคฺคเหตฺวา สามิเกหิ ทินฺนํเยว อาทายิโน. สุกตกมฺมกราติ "กึ เอตสฺส กมฺเมน กเตน, น มยํ กิญฺจิ ลภามา"ติ อนุชฺฌายิตฺวา ตุฏฺหทยา ยถา ตํ กมฺมํ สุกตํ โหติ, เอวํ การกา. กิตฺติวณฺณหราติ ปริสมชฺเฌ กถาย สมฺปตฺตาย "โก อมฺหากํ สามิเกหิ สทิโส นตฺถิ, ๓- มยํ อตฺตโน ทาสภาวํปิ น ชานาม, เตสํ สามิกภาวํปิ น ชานาม, เอวํ โน อนุกมฺปนฺตี"ติ คุณกถาหารกา. เสสมิธาปิ ปุริมนเยเนว โยเชตพฺพํ. [๒๗๒] เมตฺเตน กายกมฺเมนาติ อาทีสุ เมตฺตจิตฺตํ ปจฺจุปฏฺเปตฺวา กตานิ กายกมฺมาทีนิ เมตฺตานิ นาม วุจฺจนฺติ. ตตฺถ ภิกฺขู นิมนฺเตสฺสามีติ วิหารคมนํ, ธมฺมกรกํ ๔- คเหตฺวา อุทกปริสฺสาวนํ, ปิฏฺิปริกมฺมปาทปริกมฺมาทิกรณญฺจ เมตฺตํ กายกมฺมํ นาม. ภิกฺขู ปิณฺฑาย ปวิฏฺเ ทิสฺวา "สกฺกจฺจํ ยาคุํ เทถ, ภตฺตํ เทถา"ติ อาทิวจนญฺเจว, สาธุการํ ทตฺวา ธมฺมสฺสวนญฺจ สกฺกจฺจํ ปฏิสนฺถารกรณาทีนิ จ เมตฺตํ วจีกมฺมํ นาม. "อมฺหากํ กุลูปกตฺเถรา อเวรา โหนฺตุ อพฺยาปชฺฌา"ติ เอวํ จินฺตนํ เมตฺตํ มโนกมฺมํ นาม. อนาวฏทฺวารตายาติ อปิหิตทฺวารตาย. ตตฺถ สพฺพทฺวารานิ วิวริตฺวาปิ สีลวนฺตานํ @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. ตโต สี. กิจฺจสมเย @ ฉ.ม., อิ. อตฺถิ ฉ.ม. ธมกรณํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๐.

อทายโก อการโก ปิหิตทฺวาโรเยว. สพฺพทฺวารานิ ปน ปิทหิตฺวาปิ เตสํ ทายโก การโก วิวฏทฺวาโรเยว. อิติ สีลวนฺเตสุ เคหทฺวารํ อาคเตสุ สนฺตญฺเว นตฺถีติ อวตฺวา ทาตพฺพํ. เอวํ อนาวฏทฺวารตา นาม โหติ. อามิสานุปฺปทาเนนาติ ปุเรภตฺตํ ปริภุญฺชิตพฺพํ อามิสํ นาม, ตสฺมา สีลวนฺตานํ ยาคุภตฺตสมฺปทาเนนาติ อตฺโถ. กลฺยาเณน มนสา อนุกมฺปนฺตีติ "สพฺเพ สตฺตา สุขิตา โหนฺตุ อเวรา อโรคา อพฺยาปชฺฌา"ติ เอวํ หิตผรเณน. อปิจ อุปฏฺากานํ เคหํ อญฺเ สีลวนฺเต สพฺรหฺมจาริโน คเหตฺวา ปวิสนฺตาปิ กลฺยาเณน เจตสา อนุกมฺปนฺติ นาม. สุตํ ปริโยทเปนฺตีติ ยนฺเตสํ ปกติยา สุตํ อตฺถิ, ตสฺส อตฺถํ กเถตฺวา กงฺขํ วิโนเทนฺติ วา, ตถตฺตาย วา ปฏิปชฺชาเปนฺติ. เสสมิธาปิ ปุริมนเยเนว โยเชตพฺพํ. [๒๗๓] อลมตฺโตติ ปุตฺตทารภรณํ กตฺวา อคารํ อชฺฌาวสนสมตฺโถ. ปณฺฑิโตติ ทิสานมสฺสนฏฺาเน ปณฺฑิโต หุตฺวา. สโณฺหติ สุขุมตฺถทสฺสเนน สณฺหวาจาภณเนน วา สโณฺห หุตฺวา. ปฏิภาณวาติ ทิสานมสฺสนฏฺาเน ปฏิภาณวา หุตฺวา. นิวาตวุตฺตีติ นีจวุตฺติ. อตฺถทฺโธติ ถมฺภรหิโต. อุฏฺานโกติ อุฏฺานวิริยสมฺปนฺโน. อนลโสติ นิกฺโกสชฺโช. อจฺฉิทฺทวุตฺตีติ ๑- นิรนฺตรกรณวเสน อขณฺฑวุตฺติ. เมธาวีติ านุปฺปตฺติยา ปญฺาย สมนฺนาคโต. สงฺคาหโกติ จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ สงฺคหกโร. มิตฺตกโรติ มิตฺตคเวสโน. วทญฺูติ ปุพฺพการินา วุตฺตวจนํ ชานาติ. สหายกสฺส ฆรํ คตกาเล "มยฺหํ สหายกสฺส เวนํ เทถ, สาฏกํ เทถ, มนุสฺสานํ ภตฺตเวตฺตนํ เทถา"ติ วุตฺตวจนมนุสฺสรนฺโต ตสฺส อตฺตโน เคหํ อาคตสฺส ตตฺตกํ วา ตโต อติเรกํ วา ปฏิกตฺตาติ อตฺโถ. อปิจ สหายกสฺส ฆรํ คนฺตฺวา อิทํ นาม คณฺหิสฺสามีติ อาคตํ สหายกํ ลชฺชาย คณฺหิตุํ อสกฺโกนฺตํ อนุจฺจาริตํปิ ตสฺส วาจํ ตฺวา เยนตฺเถน โส อาคโต, ตํ นิปฺผาเทนฺโต วทญฺู นาม. เยน เยน วา ปน สหายกสฺส โอนํ ๒- โหติ, โอโลเกตฺวา ตํ ตํ เทนฺโตปิ วทญฺูเยว. เนตาติ @เชิงอรรถ: ก., ฉ.ม. อจฺฉินฺนวุตฺติ ฉ.ม., อิ. อูนํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๑.

ตํ ตํ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต ปญฺาย เนตา. วิวิธานิ การณานิ ทสฺเสนฺโต เนตีติ วิเนตา. ปุนปฺปุนํ เนตีติ อนุเนตา. ตตฺถ ตตฺถาติ ตสฺมึ ตสฺมึ ปุคฺคเล. รถสฺสาณีว ยายโตติ ยถา อาณิยา สติเยว รโถ ยาติ, อสติ น ยาติ, เอวํ อิเมสุ สงฺคเหสุ สติเยว โลโก วตฺตติ, อสติ น วตฺตติ. เตน วุตฺตํ "เอเต โข สงฺคหา โลเก, รถสฺสาณีว ยายโต"ติ. น มาตา ปุตฺตการณาติ ยทิ มาตา เอเต สงฺคเห ปุตฺตสฺส น กเรยฺย, ปุตฺตการณา มานํ วา ปูชํ วา น ลเภยฺย. สงฺคหา เอเตติ อุปโยควจเน ปจฺจตฺตํ. "สงฺคเห เอเต"ติ วา ปาโ. สมฺมเปกฺขนฺตีติ สมฺมา เปกฺขนฺติ. ปาสํสา จ ภวนฺตีติ ปสํสนียา จ ภวนฺติ [๒๗๔] อิติ ภควา ยา ทิสา สนฺธาย เต คหปติปุตฺต ปิตา อาห "ตาต ทิสา นมสฺสา"ติ, ๑- อิมา ตา ฉ ทิสา. ยทิ ตฺวํ ปิตุ วจนํ กโรสิ, อิมา ทิสา นมสฺสาติ ทสฺเสนฺโต สิงฺคาลกสฺส ปุจฺฉาย ตฺวา เทสนํ มตฺถกํ ปาเปตฺวา ราชคหํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. สิงฺคาลโกปิ สรเณสุ ปติฏฺาย จตฺตาลีสโกฏิธนํ พุทฺธสาสเน วิกีริตฺวา ปุญฺกมฺมํ กตฺวา สคฺคปรายโน ๒- อโหสิ. อิมสฺมิญฺจ ปน สุตฺเต ยํ กิญฺจิ คิหิกตฺตพฺพํ ๓- กมฺมํ นาม, ตํ อกถิตํ นตฺถิ, คิหิวินโย นามายํ สุตฺตนฺโต. ตสฺมา อิมํ สุตฺวา ยถานุสิฏฺ ปฏิปชฺชมานสฺส วุฑฺฒิเยว ปาฏิกงฺขา, โน ปริหานีติ. อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺกถาย สิงฺคาลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา ------------------- @เชิงอรรถ: ฉ.ม. นมสฺเสยฺยาสี"ติ สคฺคปรายโณ ฉ.ม. ยํ คิหีหิ กตฺตพฺพํ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๖ หน้า ๑๓๗-๑๕๑. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=6&A=3423&modeTY=1&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=3423&modeTY=1&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=172              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=3923              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=4147              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=4147              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_11

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]