บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๖

หน้าที่ ๑๕๐.

อทายโก อการโก ปิหิตทฺวาโรเยว. สพฺพทฺวารานิ ปน ปิทหิตฺวาปิ เตสํ ทายโก การโก วิวฏทฺวาโรเยว. อิติ สีลวนฺเตสุ เคหทฺวารํ อาคเตสุ สนฺตญฺเว นตฺถีติ อวตฺวา ทาตพฺพํ. เอวํ อนาวฏทฺวารตา นาม โหติ. อามิสานุปฺปทาเนนาติ ปุเรภตฺตํ ปริภุญฺชิตพฺพํ อามิสํ นาม, ตสฺมา สีลวนฺตานํ ยาคุภตฺตสมฺปทาเนนาติ อตฺโถ. กลฺยาเณน มนสา อนุกมฺปนฺตีติ "สพฺเพ สตฺตา สุขิตา โหนฺตุ อเวรา อโรคา อพฺยาปชฺฌา"ติ เอวํ หิตผรเณน. อปิจ อุปฏฺากานํ เคหํ อญฺเ สีลวนฺเต สพฺรหฺมจาริโน คเหตฺวา ปวิสนฺตาปิ กลฺยาเณน เจตสา อนุกมฺปนฺติ นาม. สุตํ ปริโยทเปนฺตีติ ยนฺเตสํ ปกติยา สุตํ อตฺถิ, ตสฺส อตฺถํ กเถตฺวา กงฺขํ วิโนเทนฺติ วา, ตถตฺตาย วา ปฏิปชฺชาเปนฺติ. เสสมิธาปิ ปุริมนเยเนว โยเชตพฺพํ. [๒๗๓] อลมตฺโตติ ปุตฺตทารภรณํ กตฺวา อคารํ อชฺฌาวสนสมตฺโถ. ปณฺฑิโตติ ทิสานมสฺสนฏฺาเน ปณฺฑิโต หุตฺวา. สโณฺหติ สุขุมตฺถทสฺสเนน สณฺหวาจาภณเนน วา สโณฺห หุตฺวา. ปฏิภาณวาติ ทิสานมสฺสนฏฺาเน ปฏิภาณวา หุตฺวา. นิวาตวุตฺตีติ นีจวุตฺติ. อตฺถทฺโธติ ถมฺภรหิโต. อุฏฺานโกติ อุฏฺานวิริยสมฺปนฺโน. อนลโสติ นิกฺโกสชฺโช. อจฺฉิทฺทวุตฺตีติ ^๑- นิรนฺตรกรณวเสน อขณฺฑวุตฺติ. เมธาวีติ านุปฺปตฺติยา ปญฺาย สมนฺนาคโต. สงฺคาหโกติ จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ สงฺคหกโร. มิตฺตกโรติ มิตฺตคเวสโน. วทญฺูติ ปุพฺพการินา วุตฺตวจนํ ชานาติ. สหายกสฺส ฆรํ คตกาเล "มยฺหํ สหายกสฺส เวนํ เทถ, สาฏกํ เทถ, มนุสฺสานํ ภตฺตเวตฺตนํ เทถา"ติ วุตฺตวจนมนุสฺสรนฺโต ตสฺส อตฺตโน เคหํ อาคตสฺส ตตฺตกํ วา ตโต อติเรกํ วา ปฏิกตฺตาติ อตฺโถ. อปิจ สหายกสฺส ฆรํ คนฺตฺวา อิทํ นาม คณฺหิสฺสามีติ อาคตํ สหายกํ ลชฺชาย คณฺหิตุํ อสกฺโกนฺตํ อนุจฺจาริตํปิ ตสฺส วาจํ ตฺวา เยนตฺเถน โส อาคโต, ตํ นิปฺผาเทนฺโต วทญฺู นาม. เยน เยน วา ปน สหายกสฺส โอนํ ^๒- โหติ, โอโลเกตฺวา ตํ ตํ เทนฺโตปิ วทญฺูเยว. เนตาติ @เชิงอรรถ: ^๑ ก., ฉ.ม. อจฺฉินฺนวุตฺติ ^๒ ฉ.ม., อิ. อูนํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๑.

ตํ ตํ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต ปญฺาย เนตา. วิวิธานิ การณานิ ทสฺเสนฺโต เนตีติ วิเนตา. ปุนปฺปุนํ เนตีติ อนุเนตา. ตตฺถ ตตฺถาติ ตสฺมึ ตสฺมึ ปุคฺคเล. รถสฺสาณีว ยายโตติ ยถา อาณิยา สติเยว รโถ ยาติ, อสติ น ยาติ, เอวํ อิเมสุ สงฺคเหสุ สติเยว โลโก วตฺตติ, อสติ น วตฺตติ. เตน วุตฺตํ "เอเต โข สงฺคหา โลเก, รถสฺสาณีว ยายโต"ติ. น มาตา ปุตฺตการณาติ ยทิ มาตา เอเต สงฺคเห ปุตฺตสฺส น กเรยฺย, ปุตฺตการณา มานํ วา ปูชํ วา น ลเภยฺย. สงฺคหา เอเตติ อุปโยควจเน ปจฺจตฺตํ. "สงฺคเห เอเต"ติ วา ปาโ. สมฺมเปกฺขนฺตีติ สมฺมา เปกฺขนฺติ. ปาสํสา จ ภวนฺตีติ ปสํสนียา จ ภวนฺติ [๒๗๔] อิติ ภควา ยา ทิสา สนฺธาย เต คหปติปุตฺต ปิตา อาห "ตาต ทิสา นมสฺสา"ติ, ^๑- อิมา ตา ฉ ทิสา. ยทิ ตฺวํ ปิตุ วจนํ กโรสิ, อิมา ทิสา นมสฺสาติ ทสฺเสนฺโต สิงฺคาลกสฺส ปุจฺฉาย ตฺวา เทสนํ มตฺถกํ ปาเปตฺวา ราชคหํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. สิงฺคาลโกปิ สรเณสุ ปติฏฺาย จตฺตาลีสโกฏิธนํ พุทฺธสาสเน วิกีริตฺวา ปุญฺกมฺมํ กตฺวา สคฺคปรายโน ^๒- อโหสิ. อิมสฺมิญฺจ ปน สุตฺเต ยํ กิญฺจิ คิหิกตฺตพฺพํ ^๓- กมฺมํ นาม, ตํ อกถิตํ นตฺถิ, คิหิวินโย นามายํ สุตฺตนฺโต. ตสฺมา อิมํ สุตฺวา ยถานุสิฏฺ ปฏิปชฺชมานสฺส วุฑฺฒิเยว ปาฏิกงฺขา, โน ปริหานีติ. อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺกถาย สิงฺคาลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา ------------------- @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. นมสฺเสยฺยาสี"ติ ^๒ สคฺคปรายโณ ^๓ ฉ.ม. ยํ คิหีหิ กตฺตพฺพํ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๖ หน้า ๑๕๐-๑๕๑. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=6&A=3754&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=3754&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=172 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=3923 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=4147 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=4147 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_11