บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๙

หน้าที่ ๑๓๐.

มิลาตภาวํ อาปชฺชเนน วิปริณาโม ภเวยฺย. วจฺฉกสฺส ปน ขีรปิปาสาย สุสฺสนํ อญฺถตฺตํ นาม, สุสฺสิตฺวา กาลกิริยา วิปริณาโม นาม. [๑๖๐] ปสาทิโต ภควาติ เถโร กิร ตตฺถ นิสินฺโนว ทิพฺพจกฺขุนา พฺรหฺมานํ อาคตํ อทฺทส, ทิพฺพาย โสตธาตุยา จ อายาจนสทฺทํ สุณิ, เจโตปริยาเณน ภควโต ปสนฺนภาวํ อญฺาสิ. ตสฺมา "กญฺจิ ภิกฺขุํ เปเสตฺวา ปกฺโกสิยมานานํ คมนํ นาม น ผาสุกํ, ยาว สตฺถา น เปเสติ, ตาวเทว คมิสฺสามา"ติ มญฺมาโน เอวมาห. อปฺโปสฺสุกฺโกติ อญฺเสุ กิจฺเจสุ อนุสฺสุกฺโก หุตฺวา. ทิฏฺธมฺมสุขวิหารนฺติ ผลสมาปตฺติวิหารํ อนุยุตฺโต มญฺเ ภควา วิหริตุกาโม, โส อิทานิ ยถารุจิยา วิหริสฺสติ ^๑- เอวํ เม อโหสีติ วทติ. มยํปิทานีติ มยํ ปรํ โอวทมานา วิหารโต นิกฺกฑฺฒิตา, กึ อมฺหากํ ปโรวาเทน. อิทานิ มยํปิ ทิฏฺธมฺมสุขวิหาเรเนว วิหริสฺสามาติ ทีเปติ. เถโร อิมสฺมึ าเน วิรุทฺโธ ^๒- อตฺตโน ภารภาวํ น อญฺาสิ. อยํ หิ ภิกฺขุสํโฆ ทฺวินฺนํปิ มหาเถรานํ ภาโร, เตน นํ ปฏิเสเธนฺโต ภควา อาคเมหีติอาทิมาห. มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร ปน อตฺตโน ภารภาวํ อญฺาสิ. เตนสฺส ภควา สาธุการํ อทาสิ. [๑๖๑] จตฺตาริมานิ ภิกฺขเวติ กสฺมา อารภิ? อิมสฺมึ สาสเน จตฺตาริ ภยานิ. โย ตานิ อภีโต โหติ, โส อิมสฺมึ สาสเน ปติฏฺาตุํ สกฺโกติ, อิตโร ปน น สกฺโกตีติ ทสฺเสตุํ อิมํ เทสนํ อารภิ. ตตฺถ อุทโกโรหนฺเตติ อุทกํ โอโรหนฺเต ปุคฺคเล. กุมฺภีลภยนฺติ สุํสุมารภยํ. สุสุกาภยนฺติ จณฺฑมจฺฉภยํ. [๑๖๒] โกธุปายาสสฺเสตํ อธิวจนนฺติ ยถา หิ พาหิรํ อุทกํ โอติณฺโณ อูมีสุ โอสีทิตฺวา มรติ, เอวํ อิมสฺมึ สาสเน โกธุปายาเส โอสีทิตฺวา วิพฺภมติ. ตสฺมา โกธุปายาโส "อูมิภยนฺ"ติ วุตฺโต. [๑๖๓] โอทริกตฺตสฺเสตํ อธิวจนนฺติ ยถา หิ พาหิรํ อุทกํ โอติณฺโณ กุมฺภีเลน ขาทิโต มรติ, เอวํ อิมสฺมึ สาสเน โอทริกตฺเตน ขาทิโต วิพฺภมติ. ตสฺมา โอทริกตฺตํ "กุมฺภีลภยนฺ"ติ วุตฺตํ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. วิหริสฺสตีติ ^๒ ฉ.ม. วิรทฺโธ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๑.

[๑๖๔] อรกฺขิเตเนว กาเยนาติ สีสปฺปจาลกาทิกรเณน อรกฺขิตกาโย หุตฺวา. อรกฺขิตาย วาจายาติ ทุฏฺุลฺลภาสนาทิวเสน อรกฺขิตวาโจ หุตฺวา. อนุปฏฺิตาย สติยาติ กายคตาสตึ อนุปฏฺาเปตฺวา. อสํวุเตหีติ อปิหิเตหิ. ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนนฺติ ยถา หิ พาหิรํ อุทกํ โอติณฺโณ อาวฏฺเฏ นิมฺมุชฺชิตฺวา มรติ, เอวํ อิมสฺมึ สาสเน ปพฺพชิโต ปญฺจกามคุณาวฏฺเฏ นิมุชฺชิตฺวา วิพฺภมติ. ตสฺมา ปญฺจกามคุณา "อาวฏฺฏภยนฺ"ติ วุตฺตา. [๑๖๕] อนุทฺธํเสตีติ กิลเมติ มิลาเปติ. ราคานุทฺธํเสนาติ ราคานุทฺธํสิเตน. มาตุคามสฺเสตํ อธิวจนนฺติ ยถา หิ พาหิรํ อุทกํ โอติณฺโณ จณฺฑมจฺฉํ อาคมฺม ลทฺธปฺปหาโร มรติ, เอวํ อิมสฺมึ สาสเน มาตุคามํ อาคมฺม อุปฺปนฺนกามราโค วิพฺภมติ. ตสฺมา มาตุคาโม "สุสุกาภยนฺ"ติ วุตฺโต. อิมานิ ปน จตฺตาริ ภยานิ ภายิตฺวา ยถา อุทกํ อโนโรหนฺตสฺส อุทกํ นิสฺสาย อานิสํโส นตฺถิ, อุทกปิปาสาย ปิปาสิโต จ ^๑- โหติ รโชชลฺเลน กิลิฏฺสรีโร จ, ^๒- เอวเมว อิมานิ จตฺตาริ ภยานิ ภายิตฺวา สาสเน อปพฺพชนฺตสฺสาปิ อิมํ สาสนํ นิสฺสาย อานิสํโส นตฺถิ, ตณฺหาปิปาสาย ปิปาสิโต จ โหติ กิเลสรเชน สงฺกิลิฏฺจิตฺโต จ. ยถา ปน อิมานิ จตฺตาริ ภยานิ อภายิตฺวา อุทกํ โอโรหนฺตสฺส วุตฺตปฺปกาโร อานิสํโส โหติ. เอวํ อิมานิ อภายิตฺวา สาสเน ปพฺพชิตสฺสาปิ วุตฺตปฺปกาโร อานิสํโส โหติ. เถโร ปนาห "จตฺตาริ ภยานิ ภายิตฺวา อุทกํ อโนตรนฺโต โสตํ ฉินฺทิตฺวา ปรตีรํ ปาปุณิตุํ น สกฺโกติ, อภายิตฺวา โอตรนฺโต สกฺโกติ, เอวเมว ภายิตฺวา สาสเน ปพฺพชนฺโตปิ ตณฺหาโสตํ ฉินฺทิตฺวา นิพฺพานปารํ ทฏฺุํ น สกฺโกติ, อภายิตฺวา ปพฺพชนฺโต ปน สกฺโกตี"ติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมว. อยํ ปน เทสนา เนยฺยปุคฺคลสฺส วเสน นิฏฺาปิตาติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺกถาย จาตุมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. สตฺตมํ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ปิปาสิโต วา ^๒ สี. กิลิฏฺสรีโร วา

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้า ๑๓๐-๑๓๑. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=9&A=3270&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=3270&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=186 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=3508 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=3949 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=3949 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_13