ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๙ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๓)

                         ๖. สนฺทกสุตฺตวณฺณนา
     [๒๒๓] เอวมฺเม สุตนฺติ สนฺทกสุตฺตํ. ตตฺถ ปีลกฺขคุหายนฺติ ตสฺสา
คุหาย ทฺวาเร ปิลกฺขรุกฺโข อโหสิ, ตสฺมา ปิลกฺขคุหาเตฺวว สงฺขํ คตา. ปฏิสลฺลานา
วุฏฺฐิโตติ วิเวกโต วุฏฺฐิโต. เทวกตโสพฺโภติ วสฺโสทเกเนว ๑- ตินฺนฏฺฐาเน
ชาโต มหาอุทกรหโท. คุหาทสฺสนายาติ เอตฺถ คุหาติ ปํสุคุหา. สา อุนฺนเม
อุทกมุตฺตฏฺฐาเน อโหสิ, เอกโต อุมฺมงฺคํ กตฺวา ขาณุเก จ ปํสู ๒- จ นีหริตฺวา
อนฺโต ถมฺเภ อุสฺสาเปตฺวา มตฺถเก ปทรจฺฉนฺนา เคหสงฺเขเปน กตา, ตตฺถ เต
ปริพฺพาชกา วสนฺติ. สา วสฺสาเน อุทกปุณฺณา ติฏฺฐติ, นิทาเฆ ตตฺถ วสนฺติ.
ตํ สนฺธาย "คุหาทสฺสนายา"ติ อาห. วิหารทสฺสนตฺถญฺหิ อนมตคฺคิยํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา
สมุทฺทปพฺพตทสฺสนตฺถํ วาปิ คนฺตุํ วฏฺฏตีติ.
      อุนฺนาทินิยาติ อุจฺจํ นทมานาย. เอวํ นทมานาย จสฺสา อุทฺธงฺคมนวเสน
อุจฺโจ, ทิสาสุ ปตฺถฏวเสน มหาสทฺโทติ อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทตาย ๓-
อุจฺจาสทฺทมหาสทฺโท, ตาย อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทาย. เตสํ หิ ๔- ปริพฺพาชกานํ ปาโตว
@เชิงอรรถ:  ม. อุทเกเนว          ฉ.ม. ปํสุญฺจ          ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
@ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๔.

อุฏฺฐาย กตฺตพฺพํ นาม เจติยวตฺตํ วา โพธิวตฺตํ วา อาจริยูปชฺฌายวตฺตํ วา โยนิโสมนสิกาโร วา นตฺถิ. เตน เต ปาโตว อุฏฺฐาย พาลาตเป สนฺนิสินฺนา, สายํ วา กถาย ผาสุกตฺถาย สนฺนิปติตา "อิมสฺส หตฺโถ โสภโน, อิมสฺส ปาโท"ติ เอวํ อญฺญมญฺญสฺส หตฺถปาทาทีนิ วา อารพฺภ อิตฺถีปุริสทารกทาริกาวณฺเณ วา อญฺญํ วา กามสฺสาทภวสฺสาทาทิวตฺถุํ อารพฺภ กถํ ปฏฺฐเปตฺวา อนุปุพฺเพน ราชกถาทิอเนกวิธํ ติรจฺฉานกถํ กเถนฺติ. สา หิ อนิยฺยานิกตฺตา สคฺคโมกฺขมคฺคานํ ติรจฺฉานภูตา กถา ๑- ติรจฺฉานกถา. ตตฺถ ราชานํ อารพฺภ "มหาสมฺมโต มนฺธาตา ธมฺมาโสโก เอวํมหานุภาโว"ติอาทินา นเยน ปวตฺตา กถา ราชกถา. เอเสว นโย โจรกถาทีสุ. เตสุ "อสุโก ราชา อภิรูโป ทสฺสนีโย"ติอาทินา นเยน เคหสฺสิตกถาว ติรจฺฉานกถา โหติ. "โสปิ นาม เอวํมหานุภาโว ขยํ คโต"ติ เอวํ ปวตฺตา ปน กมฺมฏฺฐานภาเว ติฏฺฐติ. โจเรสุปิ "มูลเทโว เอวํมหานุภาโว, เมฆมาโล เอวํมหานุภาโว"ติ เตสํ กมฺมํ ปฏิจฺจ อโห สูโรติ ๒- เคหสฺสิตกถาว ติรจฺฉานกถา. ยุทฺเธปิ ภารตยุทฺธาทีสุ "อสุเกน อสุโก เอวํ มาริโต เอวํ วิทฺโธ"ติ กามสฺสาทวเสเนว กถา ติรจฺฉานกถา. "เตปิ นาม ขยํ คตา"ติ เอวํ ปวตฺตา ปน สพฺพตฺถ กถา กมฺมฏฺฐานเมว โหติ. อปิจ อนฺนาทีสุ "อวํ วณฺณวนฺตํ คนฺธวนฺตํ รสวนฺตํ ผสฺสสมฺปนฺนํ ขาทิมฺห ภุญฺชิมฺห ปิวิมฺห ปริภุญฺชิมฺหา"ติ กามสฺสาทวเสน กเถตุํ น วฏฺฏติ, สาตฺถกํ ปน กตฺวา "ปุพฺเพ เอวํ วณฺณาทิสมฺปนฺนํ อนฺนํ ปานํ วตฺถํ สยนํ มาลํ คนฺธํ สีลวนฺตานํ อทมฺห, เจติเย ปูชํ อกริมฺหา"ติ กเถตุํ วฏฺฏติ. ญาติกถาทีสุปิ "อมฺหากํ ญาตกา สูรา สมตฺถา"ติ วา "ปุพฺเพ มยํ เอวํ วิจิเตฺรหิ ยาเนหิ จริมฺหา"ติ วา อสฺสาทวเสน วตฺตุํ น วฏฺฏติ, สาตฺถกํ ปน กตฺวา "เตปิ โน ญาตกา ขยํ คตา"ติ วา "ปุพฺเพ มยํ เอวรูปา อุปาหนา สํฆสฺส อทมฺหา"ติ วา กเถตพฺพา. คามกกาปิ สุนิวิฏฺฐทุนฺนิวิฏฺฐสุภิกฺขทุพฺภิกฺขาทิวเสน วา "อสุกคามวาสิโน สูรา สมตฺถา"ติ วา เอวํ อสฺสาทวเสน น @เชิงอรรถ: ฉ.ม. กถาติ ฉ.ม. สูราติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๕.

วฏฺฏติ, สาตฺถกํ ปน กตฺวา สทฺธาปสนฺนาติ วา ขยวยํ คตาติ วา วตฺตุํ วฏฺฏติ. นิคมนครชนปทกถาสุปิ เอเสว นโย. อิตฺถีกถาปิ วณฺณสณฺฐานาทีนิ ปฏิจฺจ อสฺสาทวเสน น วฏฺฏติ, สทฺธาสมฺปนฺนา ขยํ คตาติ เอวเมว วฏฺฏติ. สูรกถาปิ สนฺธิมิตฺโต ๑- นาม โยโธ สูโร อโหสีติ อสฺสาทวเสเนว น วฏฺฏติ, สทฺโธ ปสนฺโน อโหสิ ขยํ คโตติ เอวเมว วฏฺฏติ. วิสิขากถาปิ อสุกา วิสิขา สุนิวิฏฺฐา ทุนฺนิวิฏฺฐา สูรา สมตฺถาติ อสฺสาทวเสเนว น วฏฺฏติ, สทฺธาปสนฺนา ขยํ คตาอิจฺเจว วฏฺฏติ. กุมฺภฏฺฐานกถาติ กุมฺภฏฺฐานอุทกติตฺถกถา วา วุจฺจติ กุมฺภทาสีกถาติ วา. สาปิ "ปาสาทิกา นจฺจิตุํ คายิตุํ เฉกา"ติ อสฺสาทวเสเนว น วฏฺฏติ, สทฺธาปสนฺนาติอาทินา นเยเนว วฏฺฏติ. ปุพฺพเปตกถาติ อตีตญาติกถา. ตตฺถ วตฺตมานญาติกถาสทิโสว วินิจฺฉโย. นานตฺตกถาติ ปุริมปจฺฉิมกถาวิมุตฺตา อวเสสา นานาสภาวา นิรตฺถกกถา. โลกกฺขายิกาติ อยํ โลโก เกน นิมฺมิโต, อสุเกน นาม นิมฺมิโต, กาโก เสโต ๒- อฏฺฐีนํ เสตตฺตา, พกา รตฺตา โลหิตสฺส รตฺตตฺตาติ เอวมาทิกา โลกายตวิตณฺฑสลฺลาปกถา. สมุทฺทกฺขายิกา นาม กสฺมา สมุทฺโท สาคโร, สาครเทเวน ขตตฺตา ๓- สาคโร, ขโต เมติ หตฺถมุทาย นิเวทิตตฺตา สมุทฺโทติ เอวมาทิกา นิรตฺถกา สมุทฺทกฺขายิกกถา. อิติ ภโว, อิติ อภโวติ ยํ วา ตํ วา นิรตฺถกการณํ วตฺวา ปวตฺติตกถา อิติภวาภวกถา. เอตฺถ จ ภโวติ สสฺสตํ, อภโวติ อุจฺเฉทํ. ภโวติ วุทฺธิ, อภโวติ หานิ. ภโวติ กามสุขํ, อภโวติ อตฺตกิลมโถ. อิติ อิมาย ฉพฺพิธาย อิติภวาภวกถาย สทฺธึ พตฺตึสติรจฺฉานกถา นาม โหติ. เอวรูปึ ติรจฺฉานกถํ กเถนฺติยา สทฺธึ ๔- สนฺนิสินฺโน โหติ. ตโต สนฺทโก ปริพฺพาชโก เต ปริพฺพาชเก โอโลเกตฺวา "อิเม ปริพฺพาชกา อติวิย อญฺญมญฺญํ อคารวา อปฺปติสฺสา, มยญฺจ สมณสฺส โคตมสฺส ปาตุภาวโต @เชิงอรรถ: ฉ.ม. นนฺทิมิตฺโต ฉ. กากา เสตา ฉ.ม. ขณิตตฺตา ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๖.

ปฏฺฐาย สุริยุคฺคมเน ขชฺโชปนกูปมา ชาตา, ลาภสกฺกาโรปิ โน ปริหีโน. สเจ ปน อิมํ ฐานํ สมโณ โคตโม โคตมสาวโก วา คิหิอุปฏฺฐาโกปิ ตสฺส ๑- อาคจฺเฉยฺย. อติวิย ลชฺชนียํ ภวิสฺสติ. ปริสโทโส โข ปน ปริสเชฏฺฐกสฺเสว อุปริ อาโรหตี"ติ อิโต จิโต จ วิโลเกนฺโต เถรํ อทฺทส. เตน วุตฺตํ อทฺทสา โข สนฺทโก ปริพฺพาชโก ฯเปฯ ตุณฺหี อเหสุนฺติ. ตตฺถ สณฺฐเปสีติ สิกฺขาเปสิ, วชฺชมสฺสา ปฏิจฺฉาเทสิ. ยถา สุฏฺฐปิตา โหติ, ตถา นํ ฐเปสิ. ยถา นาม ปริสมชฺฌํ ปวิสนฺโต ปุริโส วชฺชปฏิจฺฉาทนตฺถํ นิวาสนํ สณฺฐเปติ, ปารุปนํ สณฺฐเปติ, รโชกิณฺณฏฺฐานํ ปุญฺฉติ, เอวมสฺสา วชฺชปฏิจฺฉาทนตฺถํ "อปฺปสทฺทา โภนฺโต"ติ สิกฺขาเปนฺโต ยถา สุฏฺฐปิตา โหติ, ตถา นํ ฐเปสีติ อตฺโถ. อปฺปสทฺทกามาติ อปฺปสทฺทํ อิจฺฉนฺติ, เอกกา นิสีทนฺติ, เอกกา ติฏฺฐนฺติ, น คณสงฺคณิกาย ยาเปนฺติ. อปฺปสทฺทวินีตาติ อปฺปสทฺเทน นิรเวน พุทฺเธน วินีตา. อปฺปสทฺทสฺส วณฺณวาทิโนติ ยํ ฐานํ อปฺปสทฺทํ นิสฺสทฺทํ. ตสฺส วณฺณวาทิโน. อุปสงฺกมิตพฺพํ มญฺเญยฺยาติ อิธาคนฺตพฺพํ มญฺเญยฺย. กสฺมา ปเนส เถรสฺส อุปสงฺกมนํ ปจฺจาสึสตีติ. อตฺตโน วุทฺธึ ปตฺถยมาโน. ปริพฺพาชกา กิร พุทฺเธสุ วา พุทฺธสาวเกสุ วา อตฺตโน สนฺติกํ อาคเตสุ "อชฺช อมฺหากํ สนฺติกํ สมโณ โคตโม อาคโต, สาริปุตฺโต อาคโต, น โข ปเนเต ยสฺส วา ตสฺส วา สนฺติกํ คจฺฉนฺติ, ปสฺสถ อมฺหากํ อุตฺตมภาวนฺ"ติ อตฺตโน อุปฏฺฐากานํ สนฺติเก อตฺตานํ อุกฺขิปนฺติ อุจฺเจ ฐาเน ฐเปนฺติ. ภควโตปิ อุปฏฺฐาเก คณฺหิตุํ วายมนฺติ. เต กิร ภควโต อุปฏฺฐาเก ทิสฺวา เอวํ วทนฺติ "ตุมฺหากํ สตฺถา ภวํ โคตโมปิ โคตมสฺส สาวกาปิ อมฺหากํ สนฺติกํ อาคจฺฉนฺติ, มยํ อญฺญมญฺญสมคฺคา. ตุเมฺห ปน อเมฺห อกฺขีหิ ปสฺสิตุํ น อิจฺฉถ, สามีจิกมฺมํ น กโรถ, กึ โว อเมฺหหิ อปรทฺธนฺ"ติ. กเถกจฺเจ ๒- มนุสฺสา "พุทฺธาปิ เอเตสํ สนฺติกํ คจฺฉนฺติ, กึ อมฺหากนฺ"ติ ตโต ปฏฺฐาย เต ทิสฺวา นปฺปมชฺชนฺติ. ตุณฺหี อเหสุนฺติ สนฺทกํ ปริวาเรตฺวา นิสฺสทฺทา นิสีทึสุ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. วาสฺส ฉ.ม. อปฺเปกจฺเจ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๗.

[๒๒๔] สฺวาคตํ โภโต อานนฺทสฺสาติ สุอาคมนํ โภโต อานนฺทสฺส. ภวนฺเต หิ โน อาคเต อานนฺโท โหติ, คเต โสโกติ ทีเปติ. จิรสฺสํ โขติ ปิยสมุทาจารวจนเมตํ. เถโร ปน กาเลน กาลํ ปริพฺพาชการามํ จาริกตฺถาย คจฺฉตีติ ปุริมคมนํ คเหตฺวาว เอวมาห. เอวญฺจ ปน วตฺวา น มานตฺถทฺโธ หุตฺวา นิสีทิ, อตฺตโน อาสนา วุฏฺฐาย ตํ อาสนํ ปปฺโปเฐตฺวา เถรํ อาสเนน นิมนฺเตนฺโต นิสีทตุ ภวํ อานนฺโท, อิทมาสนํ ปญฺญตฺตนฺติ อาห. อนฺตรากถา วิปฺปกตาติ นิสินฺนานํ โว อารภโต ๑- ปฏฺฐาย ยาว มมาคมนํ เอตสฺมึ อนฺตเร กา นาม กถา วิปฺปกตา, มมาคมนปจฺจยา กตมา กถา ปริยนฺตํ น คตาติ ปุจฺฉติ. อถ ปริพฺพาชโก "นิรตฺถกกถา จ ๒- เอสา นิสฺสารา วฏฺฏสนฺนิสฺสิตา, น ตุมฺหากํ ปุรโต วตฺตพฺพตํ อรหตี"ติ ทีเปนฺโต ติฏฺฐเตสา โภติอาทิมาห. เนสา โภโตติ สเจ ภวํ โสตุกาโม ภวิสฺสติ, ปจฺฉาเปสา กถา น ทุลฺลภา ภวิสฺสติ, อมฺหากํ ปนิมาย อตฺโถ นตฺถิ. โภโต ปน อาคมนํ ลภิตฺวา อญฺญเทว สุการณํ กถํ โสตุกามมฺหาติ ทีเปติ. ตโต ธมฺมเทสนํ ยาจนฺโต สาธุ วต ภวนฺตํเยวาติอาทิมาห. ตตฺถ อาจริยเกติ อาจริยสมเย. อนสฺสาสิกานีติ อสฺสาสวิรหิตานิ. สสกฺกนฺติ เอกํสตฺเถ นิปาโต, วิญฺญู ปุริโส เอกํเสเนว น วเสยฺยาติ อตฺโถ. วสนฺโต จ ๓- นาราเธยฺยาติ น สมฺปาเทยฺย, น ปริปูเรยฺยาติ วุตฺตํ โหติ. ญายํ ธมฺมํ กุสลนฺติ การณภูตํ อนวชฺชฏฺเฐน ๔- กุสลํ ธมฺมํ. [๒๒๕] อิธาติ อิมสฺมึ โลเก. นตฺถิ ทินฺนนฺติอาทีนิ สาเลยฺยกสุตฺเต ๕- วุตฺตานิ. จาตุมฺมหาภูติโกติ จตุมหาภูตมโย. ปฐวี ปฐวีกายนฺติ อชฺฌตฺติกา ปฐวีธาตุ พาหิรปฐวีธาตุํ. อนุเปตีติ อนุยาติ. อนุปคจฺฉตีติ ตสฺเสว เววจนํ, อนุคจฺฉตีติปิ อตฺโถ, อุภเยนาปิ อุเปติ อุปคจฺฉตีติ ทสฺเสติ. อาปาทีสุปิ เอเสว นโย. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อารมฺภโต ฉ.ม. ว สี., อิ. วสนฺโตว @ สี. อาโรคฺยอนวชฺชฏฺเฐน ม.มู. ๑๒/๔๔๐/๓๘๙

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๘.

อินฺทฺริยานีติ มนจฺฉฏฺฐานิ อินฺทฺริยานิ อากาสํ ปกฺขนฺทนฺติ. อาสนฺทิปญฺจมาติ นิปนฺนมญฺเจน ปญฺจมา, มญฺโจ เจว จตฺตาโร มญฺจปาเท คเหตฺวา ฐิตา จตฺตาโร ปุริสา จาติ อตฺโถ. ยาว อาฬหนาติ ๑- ยาว สุสานา. ปทานีติ อยํ เอวํ สีลวา อโหสิ, เอวํ ทุสฺสีโลติอาทินา นเยน ปวตฺตานิ คุณปทานิ. สรีรเมว วา เอตฺถ ปทานีติ อธิปฺเปตํ. กาโปตกานีติ กโปตกวณฺณานิ, ปาราวตปกฺขวณฺณานีติ อตฺโถ. ภสฺสนฺตาติ ภสฺมนฺตา, อยเมว วา ปาลิ. อาหุติโยติ ยํ ปเหณกสกฺการาทิเภทํ ทินฺนทานํ, สพฺพํ ตํ ฉาริกาวสานเมว โหติ, น ตโต ปรํ ผลทายกํ หุตฺวา คจฺฉตีติ อตฺโถ. ทตฺตุปญฺญตฺตนฺติ ทตฺตูหิ พาลมนุสฺเสหิ ปญฺญตฺตํ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- พาเลหิ อพุทฺธีหิ ปญฺญตฺตมิทํ ทานํ, น ปณฺฑิเตหิ. พาลา เทนฺติ, ปณฺฑิตา คณฺหนฺตีติ ทสฺเสติ. อตฺถิกวาทนฺติ อตฺถิ ทินฺนํ ทินฺนผลนฺติ อิมํ อตฺถิกวาทเมว วทนฺติ, เตสํ ตุจฺฉํ วจนํ มุสาวิลาโป. พาเล จ ปณฺฑิเต จาติ พาลา ปณฺฑิตา จ. อกเตน เม เอตฺถ กตนฺติ มยฺหํ อกเตเนว สมณกมฺเมน เอตฺถ เอตสฺมึ สมเย กมฺมํ กตนฺนาม โหติ, อวุสิเตเนว พฺรหฺมจริเยน วุสิตนฺนาม โหติ. เอตฺถาติ เอตสฺมึ สมณธมฺเม. สมสมาติ อติวิย สมา, สเมน วา คุเณน สมา. สามญฺญํ ปตฺตาติ สมานภาวํ ปตฺตา. [๒๒๖] กรโตติอาทีนิ อปณฺณกสุตฺเต วุตฺตานิ. ตถา นตฺถิ เหตูติอาทีนิ. [๒๒๘] จตุตฺถพฺรหฺมจริยวาเส อกฏาติ อกตา. อกฏวิธาติ อกตวิธานา, เอวํ กโรหีติ เกนจิ การาปิตา น โหนฺตีติ อตฺโถ. อนิมฺมิตาติ อิทฺธิยานิปิ น นิมฺมิตา. อนิมฺมาตาติ อนิมฺมาปิตา, เกจิ อนิมฺมิตพฺพาติ ปทํ วทนฺติ, ตํ เนว ปาลิยํ, น อฏฺฐกกายํ สนฺทิสฺสติ. วญฺฌาติ วญฺฌปสุวญฺฌตาลาทโย วิย อผลา, กสฺสจิ อชนกาติ อตฺโถ. เอเตน ปฐวีกายาทีนํ รูปาทิชนกภาวํ ปฏิกฺขิปติ. ปพฺพตกูฏา วิย ฐิตาติ กูฏฏฺฐา. อูสิกฏฺฐายิฏฺฐิตาติ มุญฺเช อูสิกา วิย ฐิตา. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ยาวาฬาหนาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๙.

ตตฺรายมธิปฺปาโย:- ยมิทํ ชายตีติ วุจฺจติ, ตํ มุญฺชโต อูสิกา วิย วิชฺชมานเมว นิกฺขมตีติ. "เอสิกฏฺฐายฏฺฐิตาติปิ ปาโฐ, สุนิขาโต เอสิกตฺถมฺโภ นิจฺจโล ติฏฺฐติ, เอวํ ฐิตาติ อตฺโถ. อุภเยนปิ เตสํ วินาสาภาวํ ทีเปติ. น วิปริณาเมนฺตีติ ปกตึ น ชหนฺติ. น อญฺญมญฺญํ พฺยาพาเธนฺตีติ อญฺญมญฺญํ น อุปหนนฺติ. นาลนฺติ น สมตฺถา. ปฐวีกาโยติอาทีสุ ปฐวีเยว ปฐวีกาโย, ปฐวีสมูโห วา, ตฺตถาติ เตสุ ชีวสตฺตเมสุ ๑- กาเยสุ. นตฺถิ หนฺตา วาติ หนฺตุํ วา ฆาเตตุํ วา โสตุํ วา สาเวตุํ วา ชานิตุํ วา ชานาเปตุํ วา สมตฺโถ นาม นตฺถีติ ทีเปติ. สตฺตนฺนํเยว ๒- กายานนฺติ ยถา มุคฺคราสิอาทีสุ ปหตํ สตฺถํ มุคฺคราสิอาทีนํ อนฺตเรน ปวิสติ, เอวํ สตฺตนฺนํ กายานํ อนฺตเรน ฉิทฺเทน วิวเรน สตฺถํ ปวิสติ. ตตฺถ "อหํ อิมํ ชีวิตา โวโรเปมี"ติ เกวลํ สญฺญามตฺตเมว โหตีติ ทสฺเสติ. โยนิปฺปมุขสตสหสฺสานีติ ปมุขโยนีนํ อุตฺตมโยนีนํ จุทฺทสสตสหสฺสานิ อญฺญานิ จ สฏฺฐิสตานิ อญฺญานิ จ ฉสตานิ. ปญฺจ จ กมฺมุโน สตานีติ ปญฺจ กมฺมสตานิ จ, เกวลํ ตกฺกมตฺตเกน นิรตฺถกํ ทิฏฺฐึ ทีเปติ. ปญฺจ จ กมฺมานิ ตีณิ จ กมฺมานีติอาทีสุปิ เอเสว นโย. เกจิ ปนาหุ "ปญฺจ กมฺมานีติ ปญฺจินฺทฺริยวเสน ภณติ. ๓- ตีณีติ กายกมฺมาทิวเสนา"ติ. กมฺเม จ อฑฺฒกมฺเม จาติ เอตฺถ ปนสฺส กายกมฺมญฺจ วจีกมฺมญฺจ กมฺมนฺติ ลทฺธิ, มโนกมฺมํ อุปฑฺฒกมฺมนฺติ. ทฺวฏฺฐิปฏิปทาติ ทฺวาสฏฺฐิ ปฏิปทาติ วทติ. ทฺวฏฺฐนฺตรกปฺปาติ เอเกกสฺมึ ๔- กปฺเป จตุสฏฺฐิ อนฺตรกปฺปา นาม โหนฺติ, อยํ ปน อญฺเญ เทฺว อชานนฺโต เอวมาห. ฉฬาภิชาติโย อปณฺณกสุตฺเต วิตฺถาริตา. อฏฺฐ ปุริสภูมิโยติ มนฺทภูมิ ขิฑฺฑาภูมิ ปทวีมํสกภูมิ อุชุคตภูมิ เสกฺขภูมิ สมณภูมิ ชินภูมิ ปนฺนภูมีติ อิมา อฏฺฐ ปุริสภูมิโยติ วทติ. ตตฺถ ชาตทิวสโต ปฏฺฐาย สตฺตทิวเส สมฺพาธฏฺฐานโต นิกฺขนฺตตฺตา สตฺตา มนฺทา โหนฺติ โมมูหา. อยํ มนฺทภูมีติ วทติ. เย ปน ทุคฺคติโต อาคตา โหนฺติ, เต อภิณฺหํ @เชิงอรรถ: สี. สตฺตสุ ฉ.ม. สตฺตนฺนํเตฺวว สี. คณติ ฉ.ม. เอกสฺมึ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๐.

โรทนฺติ เจว วิรวนฺติ จ. สุคติโต ๑- อาคตา ตํ ตํ อนุสฺสริตฺวา ๑- หสนฺติ. อยํ ขิฑฺฑาภูมิ นาม. มาตาปิตูนํ หตฺถํ วา ปาทํ วา มญฺจํ วา ปีฐํ วา คเหตฺวา ภูมิยํ ปทนิกฺขิปนํ วีมํสกภูมิ นาม. ปทสาว คนฺตุํ สมตฺถกาโล อุชุคตภูมิ นาม. สิปฺปานํ สิกฺขนกาโล เสกฺขภูมิ นาม. ฆรา นิกฺขมฺม ปพฺพชฺชากาโล ๒- สมณภูมิ นาม. อาจริยํ เสวิตฺวา ชานนกาโล ชินภูมิ นาม. ภิกฺขุ จ ปนฺนโก ชิโน น กิญฺจิ อาหาติ เอวํ อลาภึ สมณํ ปนฺนภูมีติ วทติ. เอกูนปญฺญาส อาชีวสเตติ เอกูนปญฺญาส อาชีววุตฺติสตานิ. ปริพฺพาชกสเตติ ปริพฺพาชกปพฺพชฺชสตานิ. นาคาวาสสเตติ นาคมณฺฑลสตานิ. วีเส อินฺทฺริยสเตติ วีส อินฺทฺริยสตานิ. ตึเส นิรยสเตติ ตึส นิรยสตานิ. รโชธาตุโยติ รชโอกิรณฏฺฐานานิ. หตฺถปิฏฺฐิปาทปิฏฺฐาทีนิ สนฺธาย วทติ. สตฺต สญฺญีคพฺภาติ โอฏฺฐโคณคทฺรภอช- ปสุมิคมหึเส สนฺธาย วทติ. อสญฺญีคพฺภาติ สาลิยวโคธูมมุคฺคกงฺคุวรกกุทฺรูสเก สนฺธาย วทติ. นิคณฺฐิคพฺภาติ นิคณฺฑิมฺหิ ชาตคพฺภา, อจฺฉุเวฬุนฬาทโย สนฺธาย วทติ. สตฺต เทวาติ พหู เทวา, โส ปน สตฺตาติ วทติ. มนุสฺสาปิ อนนฺตา, โส สตฺตาติ วทติ. สตฺต ปีสาจาติ ปิสาจา มหนฺตา, สตฺตาติ วทติ. สราติ มหาสรา. กณฺณมุณฺฑกรถกาฬอโนตตฺตสีหปฺปปาตฉทฺทนฺตมุจฺจลินฺทกุณาลทเห ๓- คเหตฺวา วทติ. ปวุฏาติ คนฺถิกา. ปปาตาติ มหาปปาตา. ปปาตสตานีติ ขุทฺทกปปาตสตานิ. สุปินาติ มหาสุปินา. สุปินสตานีติ ขุทฺทกสุปินสตานิ. มหากปฺปีโนติ ๔- มหากปฺปานํ. เอตฺถ เอกมฺหา สรา วสฺสสเต วสฺสสเต กุสคฺเคน เอกํ อุทกพินฺทุํ นีหริตฺวา นีหริตฺวา สตฺตกฺขตฺตุํ ตมฺหิ สเร นิรุทเก กเต เอโก มหากปฺโปติ วทติ. เอวรูปานํ มหากปฺปานํ จตุราสีติสตสหสฺสานิ เขเปตฺวา พาโล จ ปณฺฑิโต จ ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรตีติ ๕- อยมสฺส ลทฺธิ. ปณฺฑิโตปิ กิร อนฺตรา สุชฺฌิตุํ น สกฺโกติ, พาโลปิ ตโต อุทฺธํ น คจฺฉติ. @เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. อาคตา ตํ อมุสฺสริตฺวา อนุสฺสริตฺวา ฉ.ม. ปพฺพชนกาโล @ ฉ.ม. กณฺณมุณฺฑรถกาฬอโนตตฺตสีหปปาตกุฬิรมุจลินฺทกุณาลทเห สี. มหากปฺปุโนติ @ ฉ.ม. พาลา จ ปณฺฑิตา ทุกฺขสฺสนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๑.

สีเลนาติ อเจลกสีเลน วา อญฺเญน วา เยน เกนจิ. วเตนาติ ตาทิเสน วเตน. ตเปนาติ ตโปกมฺเมน. อปริปกฺกํ ปริปาเจติ นาม โย "อหํ พาโล"ติ อนฺตรา วิสุชฺฌติ. ปริปกฺกํ ผุสฺส ผุสฺส พฺยนฺตึ กโรติ นาม โย "อหํ พาโล"ติ วุตฺตปริมาณํ กาลํ อติกฺกมิตฺวา ยาติ. เหวํ นตฺถีติ เอวํ นตฺถิ. ตญฺหิ อุภยมฺปิ น สกฺกา กาตุนฺติ ทีเปติ. โทณมิเตติ โทเณน มิตํ วิย. สุขทุกฺเขติ สุขทุกฺขํ. ปริยนฺตกเตติ วุตฺตปริมาเณน กาเลน กตปริยนฺโต. นตฺถิ หายนวฑฺฒเนติ นตฺถิ หายนวฑฺฒนานิ. น สํสาโร ปณฺฑิตสฺส หายติ, น พาลสฺส วฑฺฒตีติ อตฺโถ. อุกฺกํสาวกํเสติ อุกฺกํสาวกํสา, หาปนวฑฺฒนานเมเวตํ เววจนํ. อิทานิ ตมตฺถํ อุปมาย สาเธนฺโต เสยฺยถาปิ นามาติอาทิมาห. ตตฺถ สุตฺตคุเฬติ เวเฐตฺวา กตสุตฺตคุฬํ. นิพฺเพฐิยมานเมว ปเลตีติ ปพฺพเต วา รุกฺขคฺเค วา ฐตฺวา ขิตฺตํ สุตฺตปมาเณน นิพฺเพฐิยมานํ คจฺฉติ, สุตฺเต ขีเณ ตตฺถ ติฏฺฐติ น คจฺฉติ. เอวเมวํ วุตฺตกาลโต อุทฺธํ น คจฺฉตีติ ทสฺเสติ. [๒๒๙] กิมิทนฺติ กิมิทํ ตว อญฺญาณํ, กึ สพฺพญฺญู นาม ตฺวนฺติ เอวํ ปุฏฺโฐ สมาโน นิยติวาเท ปกฺขิปนฺโต สุญฺญํ เม อคารนฺติอาทิมาห. [๒๓๐] อนุสฺสวิโก โหตีติ อนุสฺสวนิสฺสิโต โหติ. อนุสฺสวสจฺโจติ สวนํ สจฺจโต คเหตฺวา ฐิโต. ปีฏกสมฺปทายาติ วคฺคปณฺณาสกาย ปิฏกคนฺถสมฺปตฺติยา. [๒๓๒] มนฺโทติ มนฺทปญฺโญ. โมมูโหติ อติมูโฬฺห. วาจาวิกฺเขปํ อาปชฺชตีติ วาจาย วิกฺเขปํ อาปชฺชติ. กีทิสํ? อมราวิกฺเขปํ อปริยนฺตวิกฺเขปนฺติ อตฺโถ. อถวา อมรา นาม มจฺฉชาติ. สา อุมฺมุชฺชนนิมฺมุชฺชนาทิวเสน อุทเก สนฺธาวมานา คเหตุํ น สกฺกาติ ๑- เอวเมว อยมฺปิ วาโท อิโต จิโต จ สนฺธาวติ, คาหํ น อุปคจฺฉตีติ อมราวิกฺเขโปติ วุจฺจติ. ตํ อมราวิกฺเขปํ. เอวนฺติปิ เม โนติอาทีสุ อิทํ กุสลนฺติ ปุฏฺโฐ "เอวนฺติปิ เม โน"ติ วทติ, ตโต กึ อกุสลนฺติ วุตฺเต "ตถาติปิ เม โน"ติ วทติ, กึ อุภยโต อญฺญถาติ วุตฺเต "อญฺญถาติปิ เม โน"ติ วทติ, ตโต ติวิเธนาปิ น โหตีติ @เชิงอรรถ: ม. น สกฺโกติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๒.

เต ลทฺธีติ วุตฺเต "โนติปิ เม โน"ติ วทติ, ตโต กึ โน โนติ เต ลทฺธีติ วุตฺเต "โน โนติปิ เม โน"ติ วิกฺเขปมาปชฺชติ, เอกสฺมิมฺปิ ปกฺเข น ติฏฺฐติ. นิพฺพิชฺช ปกฺกมตีติ อตฺตโนปิ เอส สตฺถา อวสฺสโย ภวิตุํ น สกฺโกติ, มยฺหํ กึ สกฺขิสฺสตีติ นิพฺพินฺทิตฺวา ปกฺกมติ. ปุริเมสุปิ อนสฺสาสิเกสุ เอเสว นโย. [๒๓๔] สนฺนิธิการกํ กาเม ปริภุญฺชิตุนฺติ ยถา ปุพฺเพ คิหิภูโต สนฺนิธึ กตฺวา วตฺถุกาเม ปริภุญฺชติ, เอวํ ติลตณฺฑุลสปฺปินวนีตาทีนิ สนฺนิธึ กตฺวา อิทานิ ปริภุญฺชิตุํ อภพฺโพติ อตฺโถ. นนุ จ ขีณาสวสฺส วสนฏฺฐาเน ติลตณฺฑุลาทโย ปญฺญายนฺตีติ. โน น ปญฺญายนฺติ, น ปเนส เต อตฺตโน อตฺถาย ฐเปติ, อผาสุกปพฺพชิตาทีนํ อตฺถาย ฐเปติ. อนาคามิสฺส กถนฺติ. ตสฺสาปิ ปญฺจ กามคุณา สพฺพโสว ปหีนา, ธมฺเมน ปน สเมน ๑- ลทฺธํ วิจาเรตฺวา ปริภุญฺชติ. [๒๓๖] ปุตฺตมตาย ปุตฺตาติ โส กิร อิมํ ธมฺมํ สุตฺวา อาชีวกา มตา นามาติ สญฺญี หุตฺวา เอวมาห. อยญฺเจตฺถ อตฺโถ:- อาชีวกา มตา นาม, เตสํ มาตา ปุตฺตมตา โหติ, อิติ อาชีวกา ปุตฺตมตาย ปุตฺตา นาม โหนฺติ. สมเณ โคตเมติ สมเณ โคตเม พฺรหฺมจริยวาโส อตฺถิ, อญฺญตฺถ นตฺถีติ ทีเปติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย สนฺทกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ฉฏฺฐํ. ------------- @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้า ๑๖๓-๑๗๒. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=9&A=4112&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=4112&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=293              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=5062              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=5909              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=5909              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_13

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]