อรรถกถาเล่มที่ ๑๗ ภาษาบาลี อักษรไทย
ขุทฺทก.อ. (ปรมตฺถโช.)
หน้าที่ ๑๕๙-๑๖๐.

หน้าที่ ๑๕๙.
    น โสตาปตฺติผลํ สจฺฉิกโรติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ิตกปฺปี. สพฺเพปิ
    มคฺคสมงฺคิโน ปุคฺคลา ิตกปฺปิโน"ติ. ๑-
         สมาธินา เตน สโม น วิชฺชตีติ เตน พุทฺธเสฏฺปริวณฺณิเตน
สุจินา อนนฺตริกสมาธินา สโม รูปาวจรสมาธิ วา อรูปาวจรสมาธิ วา โกจิ น
วิชฺชติ. กสฺมา? เตสมฺภาวิตตฺตา ตตฺถ ตตฺถ พฺรหฺมโลเก อุปฺปนฺนสฺสาปิ ปุน
นิรยาทีสุปิ อุปปตฺติสมฺภวโต, อิมสฺส จ อรหตฺตสมาธิสฺส ภาวิตตฺตา อริยปุคฺคลสฺส
สพฺพูปปตฺติสมุคฺฆาตสมฺภวโต. ตสฺมา สุตฺตนฺตเรปิ วุตฺตํ "ยาวตา ภิกฺขเว ธมฺมา
สงฺขตา วา อสงฺขตา วา อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค, เตสํ อคฺคมกฺขายตี"ติ
อาทิ. ๒-
         เอวํ ภควา อานนฺตริกสมาธิสฺส อญฺเหิ สมาธีหิ อสมตํ วตฺวา
อิทานิ ปุริมนเยเนว มคฺคธมฺมรตนสฺส อสทิสภาวํ นิสฺสาย สจฺจวจนํ ปยุญฺชติ
"อิทมฺปิ ธมฺเม เปฯ โหตู"ติ. ตสฺสตฺโถ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ.
อิมิสฺสาปิ คาถาย อาณา โกฏิสตสหสฺสจกฺกวาเฬสุ อมนุสฺเสหิ ปฏิคฺคหิตาติ.
                       เย ปุคฺคลาติ คาถาวณฺณนา
         [๖] เอวํ มคฺคธมฺมคุเณนาปิ สจฺจํ วตฺวา อิทานิ สํฆคุเณนาปิ
วตฺตุมารทฺโธ "เย ปุคฺคลา"ติ. ตตฺถ เยติ อนิยเมตฺวา อุทฺเทโส. ปุคฺคลาติ
สตฺตา. อฏฺาติ เตสํ คณนปริจฺเฉโท. เต หิ จตฺตาโร จ ปฏิปนฺนา จตฺตาโร
จ ผเลฏฺิตาติ อฏฺ โหนฺติ. สตํ ปสตฺถาติ สปฺปุริเสหิ พุทฺธปจฺเจกพุทฺธ-
พุทฺธสาวเกหิ อญฺเหิ จ เทวมนุสฺเสหิ ปสตฺถา. กสฺมา? สหชาตสีลาทิคุณโยคา. เตสํ
หิ จมฺปกพกุลกุสุมาทีนํ สหชาตวณฺณคนฺธาทโย วิย สหชาตา สีลสมาธิอาทโย
คุณา, เตน เต วณฺณคนฺธาทิสมฺปนฺนานิ วิย ปุปฺผานิ เทวมนุสฺสานํ สตํ ปิยา
มนาปา ปสํสนียา จ โหนฺติ. เตน วุตฺตํ "เย ปุคฺคลา อฏฺสตํ ปสตฺถา"ติ.
         อถวา เยติ อนิยเมตฺวา อุทฺเทโส. ปุคฺคลาติ สตฺตา. อฏฺสตนฺติ
เตสํ คณนปริจฺเฉโท. เต หิ เอกวีชิโกลํโกลสตฺตขตฺตุํปรมาติ ๓- ตโย โสตาปนฺนา.
@เชิงอรรถ: ๑ อภิ. ปุ. ๓๖/๑๗/๑๒๐ เอกกปุคฺคลปญฺตฺติ.  ๒ องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๓๔/๓๙,
@ขุ. อิติ. ๒๕/๙๐/๓๐๘  ๓ ฉ.ม. เอกพีชีโกลํโกโลสตฺตกฺขตฺตุปรโมติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๖๐.
กามรูปารูปภเวสุ อธิคตผลา ตโย สกทาคามิโน. เต สพฺเพปิ จตุนฺนํ ปฏิปทานํ วเสน
จตุวีสติ. อนฺตราปรินิพฺพายี อุปหจฺจปรินิพฺพายี สสงฺขารปรินิพฺพายี
อสงฺขารปรินิพฺพายี อุทฺธํโสโต อกนิฏฺาคามีติ อวิเหสุ ปญฺจ. ตถา
อตปฺปาสุทสฺสาสุทสฺสีสุ. อกนิฏฺเสุ ปน อุทธํโสตวชฺชา จตฺตาโรติ จตุวีสติ
อนาคามิโน. สุกฺขวิปสฺสโก สมถยานิโกติ เทฺว อรหนฺโต. จตฺตาโร มคฺคฏฺาติ
จตุปญฺาส. เต สพฺเพปิ สทฺธาธุรปญฺาธุรานํ วเสน ทฺวิคุณา หุตฺวา อฏฺสตํ
โหนฺติ. เสสํ วุตฺตนยเมว
         จตฺตาริ เอตานิ ยุคานิ โหนฺตีติ เต สพฺเพปิ อฏฺ วา อฏฺสตํ
วาติ วิตฺถารวเสน อุทฺทิฏฺา ปุคฺคลา สงฺเขปวเสน โสตาปตฺติมคฺคฏฺโ ผลฏฺโติ
เอกํ ยุคํ, เอวํ ยาว อรหตฺตมคฺคฏฺโ ผลฏฺโติ เอเกกํ ๑- ยุคนฺติ จตฺตาริ ยุคานิ
โหนฺติ. เต ทกฺขิเณยฺยาติ เอตฺถ เตติ ปุพฺเพ อนิยเมตฺวา อุทฺทิฏฺานํ
นิยเมตฺวา นิทฺเทโส. เย ปุคฺคลา วิตฺถารวเสน อฏฺ วา อฏฺสตํ วา
สงฺเขปวเสน ปน ๒- จตฺตาริ ยุคานิ โหนฺตีติ วุตฺตา, สพฺเพปิ เต ทกฺขิณํ
อรหนฺตีติ ทกฺขิเณยฺยา. ทกฺขิณา นาม กมฺมญฺจ กมฺมวิปากญฺจ สทฺทหิตฺวา เม
อิมํ เวชฺชกมฺมํ วา ชงฺฆเปสนียํ ๓- วา กริสฺสตี"ติ เอวมาทีนิ อนเปกฺขิตฺวา
ทิยฺยมาโน เทยฺยธมฺโม, ตํ อรหนฺติ นาม สีลาทิคุณยุตฺตา ปุคฺคลา, อิเม จ
ตาทิสา, เตน วุจฺจนฺติ "เต ทกฺขิเณยฺยา"ติ.
         สุคตสฺส สาวกาติ ภควา โสภเณน คมเนน ยุตฺตตฺตา, โสภณญฺจฏฺานํ
คตตฺตา, สุฏฺุ จ คตตฺตา, สุฏฺุเยว คตตฺตา ๔- สุคโต, ตสฺส สุคตสฺส.
สพฺเพปิ เต วจนํ สุณนฺตีติ สาวกา. กามญฺจ อญฺเปิ สุณนฺติ, น ปน สุตฺวา
กตฺตพฺพกิจฺจํ กโรนฺติ, อิเม ปน สุตฺวา กตฺตพฺพํ ธมฺมานุธมฺมาปฏิปตฺตึ กตฺวา
มคฺคผลานิ ปตฺตา, ตสฺมา "สาวกา"ติ วุจฺจนฺติ. เอเตสุ ทินฺนานิ มหปฺผลานีติ
เอเตสุ สุคตสฺส สาวเกสุ อปฺปกานิปิ ทานานิ ทินฺนานิ ปฏิคฺคาหกโต ทกฺขิณานํ
วิสุทฺธิภาวํ ๕- อุปคตตฺตา มหปฺผลานิ โหนฺติ. ตสฺมา สุตฺตนฺตเรปิ วุตฺตํ:-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เอกํ  ๒ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ  ๓ ฉ.ม. ชงฺฆเปสนิกํ
@๔ ฉ.ม. สุฏฺุ เอว จ คทตฺตา  ๕ ฉ.ม., อิ. ทกฺขิณาวิสุทฺธิภาวํ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๗ หน้าที่ ๑๕๙-๑๖๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=17&page=159&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=4208&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=17&A=4208&pagebreak=1#p159