อรรถกถาเล่มที่ ๑๗ หน้าที่ ๖๓.

ธาตุโตติ ทฺวตฺตึสากาเร "จตุธาตุโร ^๑- ภิกฺขเว อยํ ปุริสปุคฺคโล"ติ ^๒- เอตฺถ วุตฺตาสุ ธาตูสุ อฏฺวีสติสตธาตุโย โหนฺติ, ยาสํ วเสน โยคาวจโร ทฺวตฺตึสาการํ ธาตุโต ^๓- ปริคฺคณฺหาติ. เสยฺยถึทํ? ยา เกเสสุ ^๔- ถทฺธตา, สา ปวีธาตุ. ยา อาพนฺธนตา, สา อาโปธาตุ. ยา ปริปาจนตา, สา เตโชธาตุ. ยา วิตฺถมฺภนตา, สา วาโยธาตูติ จตสฺโส ธาตุโย โหนฺติ. เอวํ โลมาทีสุ สุญฺโตติ ทฺวตฺตึสากาเร อฏฺวีสติสตสุญฺตา โหนฺติ, ยาสํ วเสน โยคาวจโร ทฺวตฺตึสาการํ สุญฺโต วิปสฺสติ. เสยฺยถีทํ? เกเสสุ ^๔- ตาว ปวีธาตุ อาโปธาตฺวาทีหิ สุญฺตา, ตถา อาโปธาตฺวาทโย ปวีธาตฺวาทีหีติ จตสฺโส สุญฺตา โหนฺติ. เอวํ โลมาทีสุ. ขนฺธาทิโตติ ทฺวตฺตึสากาเร เกสาทีสุ ขนฺธาทิวเสน สงฺคยฺหมาเนสุ "เกสา กติ ขนฺธา โหนฺติ, กติ อายตนานิ, กติ ธาตุโย, กติ สจฺจานิ, กติ สติปฏฺานานี"ติ เอวมาทินา นเยน วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ. เอวญฺจสฺส วิชานโต ติณกฏฺสมูโห วิย กาโย ขายติ. ยถาห:- นตฺถิ สตฺโต นโร โปโส ปุคฺคโล นูปลพฺภติ สุญฺภูโต อยํ กาโย ติณกฏฺสมูปโมติ. อถสฺส ยา สา:- สุญฺาคารํ ปวิฏฺสฺส สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน ^๕- อมานุสี รตี โหติ สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโตติ ^๖- เอวํ อมานุสี รติ วุตฺตา, สา อทูรตรา โหติ. ตโต ยนฺตํ:- ยโต ยโต สมฺมสติ ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ ลภตี ปีติปาโมชฺชํ อมตนฺตํ วิชานตนฺติ ^๖- เอวํ วิปสฺสนามยปีติปาโมชฺชามตํ วุตฺตํ, ตํ อนุภวมาโน นจิเรเนว อริยชนเสวิตํ อชรามรณํ นิพฺพานามตํ สจฺฉิกโรตีติ. อิติ ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺกถาย ทฺวตฺตึสาการวณฺณนา นิฏฺิตา. ------------- @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม., อิ. ฉ ธาตุโร ^๒ ม. อุปริ. ๑๔/๓๔๓/๓๐๖ ^๓ สี. ธาตุโส ^๔-๔ ฉ.ม., @อิ. เกเส ^๕ ฉ.ม., อิ. ตาทิโน ^๖-๖ ขุ. ธมฺมปท. ๒๕/๓๗๔/๘๒ สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๗ หน้าที่ ๖๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=17&page=63&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=1637&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=17&A=1637&pagebreak=1#p63