อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ หน้าที่ ๒๓๗.

ปกติจกฺขุมโต เอว หิ ทิพฺพจกฺขุ อุปฺปชฺชติ, ยสฺมา กสิณาโลกํ วฑฺเฒตฺวา ทิพฺพจกฺขุาณสฺส อุปฺปาทนํ, โส จ กสิณมณฺฑเล อุคฺคหนิมิตฺเตน วินา นตฺถีติ. ยโตติ ยทา. าณนฺติ อาสวกฺขยาณํ. เตเนวาห "ปญฺาจกฺขุ อนุตฺตรนฺ"ติ. ยสฺส จกฺขุสฺส ปฏิลาภาติ ยสฺส อริยสฺส ปญฺาจกฺขุสฺส อุปฺปตฺติยา ภาวนาย สพฺพสฺมา วฏฺฏทุกฺขโต ปมุจฺจติ ปริมุจฺจตีติ. ทุติยสุตฺตวณฺณนา นิฏิตา. ------------- ๓. อินทฺริยสุตฺตวณฺณนา [๖๒] ตติเย อินฺทฺริยานีติ อธิปเตยฺยฏฺเน อินฺทฺริยานิ. ยานิ หิ สหชาตธมฺเมสุ อิสฺสรา วิย หุตฺวา เตหิ อนุวตฺติตพฺพานิ, ตานิ อินฺทฺริยานิ นาม. อปิจ อินฺโท ภควา ธมฺมิสฺสโร ปรเมน จ จิตฺติสฺสริเยน สมนฺนาคโต, เตน อินฺเทน สพฺพปมํ ทิฏฺตฺตา อธิคตตฺตา ปเรสํ จ ทิฏฺตฺตา เทสิตตฺตา วิหิตตฺตา โคจรภาวนาเสวนาหิ ทิฏฺตฺตา จ อินฺทฺริยานิ. อินฺทํ วา มคฺคาธิคมสฺส อุปนิสฺสยภูตํ ปุญฺกมฺมํ, ตสฺส ลิงฺคานีติปิ อินฺทฺริยานิ. อนญฺาตญฺสฺสามีตินฺทฺริยนฺติ "อนมตคฺเค สํสาเร อนญฺาตํ อนธิคตํ อมตปทํ จตุสจฺจธมฺมเมว วา ชานิสฺสามี"ติ ปฏิปนฺนสฺส อิมินา ปุพฺพภาเคน อุปฺปนฺนํ อินฺทฺริยํ, โสตาปตฺติมคฺคปญฺาเยตํ อธิวจนํ. อญฺินฺทฺริยนฺติ อาชานนอินฺทฺริยํ. ตตฺรายํ วจนตฺโถ:- อาชานาติ ปมมคฺคาเณน ทิฏฺมริยาทํ อนติกฺกมิตฺวาว ชานาตีติ อญฺา. ยเถว หิ ปมมคฺคปญฺา ทุกฺขาทีสุ ปริญฺาภิสมยาทิวเสน ปวตฺตติ, ตเถว อยมฺปิ ปวตฺตตีติ อญฺา จ สา ยถาวุตฺเตนฏฺเน อินฺทฺริยํ จาติ อญฺินฺทฺริยํ อาชานนฏฺเเนว อญฺสฺส วา

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้าที่ ๒๓๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=27&page=237&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=27&A=5221&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=27&A=5221&pagebreak=1#p237