อรรถกถาเล่มที่ ๓๔ หน้าที่ ๒๑๓.

[๑๙๓] ทุกฺขํ ทุกฺขสมุปฺปาทํ ทุกฺขสฺส จ อติกฺกมํ อริยฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ ทุกฺขูปสมคามินํ. [๑๙๔] ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา วิหรึ สาสเน รตา ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ. [๑๙๕] สพฺพตฺถ วิหตา นนฺที ตโมกฺขนฺโธ ปทาลิโต เอวํ ชานาหิ ปาปิม นิหโต ตฺวมสิ อนฺตกา"ติ อิมา คาถา อภาสิ. ตตฺถ ชาตสฺส มรณํ โหตีติ ยสฺมา ชาตสฺส สตฺตสฺส มรณํ โหติ, น อชาตสฺส. น เกวลํ มรณเมว, อถโข ชราโรคาทโย ยตฺตกา อนตฺถา, สพฺเพปิ เต ชาตสฺส โหนฺติ ชาติเหตุกา. เตนาห ภควา "ชาติปจฺจยา ชรามรณํ โสกปริเทว- ทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา สมฺภวนฺตี"ติ. ^๑- เตเนวาห "หตฺถปาทาน เฉทนนฺ"ติ หตฺถานํ ปาทานํ จ เฉทนํ ชาตสฺเสว โหติ, น อชาตสฺส. หตฺถปาทเฉทนาปเทเสน เจตฺถ ทฺวตฺตึสกมฺมการณาปิ ทสฺสิตา เอวาติ ทฏฺฐพฺพํ. เตเนวาห "วธพนฺธปริเกฺลสํ, ชาโต ทุกฺขํ นิคจฺฉตี"ติ. ชีวิตวิโยชนมุฏฺฐิปฺปหาราทิสงฺขาตํ วธปริเกฺลสํ เจว อนฺทุพนฺธนาทิสงฺขาตํ พนฺธปริเกฺลสํ อญฺญญฺจ ยงฺกิญฺจิ ทุกฺขํ นาม ตํ สพฺพํ ชาโต เอว นิคจฺฉติ, น อชาโต, ตสฺมา ชาตึ น โรเจมีติ. อิทานิ ชาติยา กามานญฺจ อจฺจนฺตเมว อตฺตนา สมติกฺกนฺตภาวํ มูลโต ปฏฺฐาย ทสฺเสนฺตี "อตฺถิ สกฺยกุเล ชาโต"ติอาทิมาห. ตตฺถ อปราชิโตติ กิเลส- มาราทินา เกนจิ น ปราชิโต. สตฺถา หิ สพฺพาภิภู สเทวกํ โลกํ อญฺญทตฺถุ อภิภวิตฺวา ฐิโต, ตสฺมา อปราชิโต. เสสํ วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานเมว. อุปจาลาเถรีคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. สตฺตกนิปาตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. @เชิงอรรถ: ^๑ วิ.มหา. ๔/๑/๑, อภิ.วิ. ๓๕/๒๒๕/๑๖๑, ขุ.ธ. ๒๕/๑/๙๓

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓๔ หน้าที่ ๒๑๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=34&page=213&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=34&A=4579&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=34&A=4579&modeTY=2&pagebreak=1#p213