อรรถกถาเล่มที่ ๔ หน้าที่ ๓๒๗.

นตฺถีติ อนนฺตํ. ปภนฺติ ปปํ. เอตํ กิร ติตฺถสฺส นามํ, ตญฺหิ ปปนฺติ เอตฺถาติ ปปํ, ปการสฺส ปน ภกาโร กโต. สพฺพโต ปภมสฺสาติ สพฺพโตปภํ. นิพฺพานสฺส กิร ยถา มหาสมุทฺทสฺส ยโต ยโต โอตริตุกามา โหนฺติ, ตํตเทว ติตฺถํ, อติตฺถํ นาม นตฺถิ. เอวเมว อฏฺตฺตึสาย กมฺมฏฺาเนสุ เยน เยน มุเขน นิพฺพานํ โอตริตุกามา โหนฺติ, ตํ ตเทว ติตฺถํ, นิพฺพานสฺส อติตฺถํ นาม กมฺมฏฺานํ นตฺถิ. เตน วุตฺตํ "สพฺพโตปภนฺ"ติ. เอตฺถ อาโป จาติ เอตฺถ นิพฺพาเน อิทํ นิพฺพานํ อาคมฺม สพฺพเมตํ "อาโป"ติ อาทินา นเยน วุตฺตํ อุปาทินฺนกธมฺมชาตํ นิรุชฺฌติ, อปฺปวตฺตํ โหตีติ. อิทานิสฺส นิรุชฺฌนุปายํ ทสฺเสนฺโต "วิญฺาณสฺส นิโรเธน เอตฺเถตํ อุปรุชฺฌตี"ติ ^๑- อาห. ตตฺถ "วิญฺาณนฺติ จริมกวิญฺาณํปิ อภิสงฺขารวิญฺาณํปิ. จริมกวิญฺาณสฺสาปิ หิ นิโรเธน เอตฺเถตํ อุปรุชฺฌติ. วิชฺฌาตทีปสิขา วิย อปณฺณตฺติกภาวํ ยาติ. อภิสงฺขารวิญฺาณสฺสาปิ อนุปฺปาทนิโรเธน อนุปฺปาทวเสน อุปรุชฺฌติ. ยถาห "โสตาปตฺติมคฺคาเณน อภิสงฺขารวิญฺาณสฺส นิโรเธน เปตฺวา สตฺต ภเว อนมตคฺเค สํสาเร เย อุปฺปชฺเชยฺยุํ นามญฺจ รูปญฺจ เอตฺเถเต นิรุชฺฌนฺตี"ติ สพฺพํ จูฬนิทฺเทเส ^๑- วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺกถาย เกวฏฺฏสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. เอกาทสมํ. ------------------- @เชิงอรรถ: ^๑-๑ ขุ. จูฬ. ๓๐/๘๕/๒๑ อชิตมาณวปุจฺฉานิทฺเทส (สยา)

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้าที่ ๓๒๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=4&page=327&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=8552&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=4&A=8552&pagebreak=1#p327