อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๙๙.

จตุพฺพิธํ อตฺถํ อวิทิตํ กโรตีติปิ อวิชฺชา, อนฺตวิรหิเต สํสาเร สพฺพโยนิคติภว- วิญฺาณฏฺิติสตฺตาวาเสสุ สตฺเต ชวาเปตีติ อวิชฺชา, ปรมตฺถโต อวิชฺชมาเนสุ อิตฺถิปุริสาทีสุ ชวติ, วิชฺชมาเนสุปิ ขนฺธาทีสุ น ชวตีติ อวิชฺชา, อปิ จ จกฺขุวิญฺาณาทีนํ วตฺถารมฺมณํ ปฏิจฺจสมุปฺปาทปฏิจฺจสมุปฺปนฺนานญฺจ ธมฺมานํ ฉาทนโตปิ อวิชฺชา. สงฺขตมภิสงฺขโรนฺตีติ สงฺขารา. วิชานาตีติ วิญฺาณํ. นมติ นามยตีติ วา นามํ, รุปฺปตีติ รูปํ. อาเย ตโนติ อายตญฺจ นยตีติ อายตนํ. ผุสฺสตีติ ผสฺโส. เวทยตีติ เวทนา. ปริตสฺสตีติ ตณฺหา. อุปาทิยติ ภุสํ คณฺหาตีติ อุปาทานํ. ภาวติ, ภาวยตีติ วา ภโว. ชนนํ ชาติ. ชีรณํ ชรา มรนฺติ เอเตนาติ มรณํ. [๗] ทุกฺขาทีนิ อฏฺสตานิ อฏฺ จ วิสฺสชฺชนานิ จตุสจฺจโยชนาวเสน นิทฺทิฏฺานิ. "ทุกฺขํ อภิญฺเยฺยนฺ"ติอาทีสุ หิ ฉนฺนํ จตุกฺกานํ วเสน จตุวีสติ วิสฺสชฺชนานิ "จกฺขุํ ชรา มรณนฺ"ติ เปยฺยาเล "จกฺขุ อภิญฺเยฺยํ โสตํ อภิญฺเยฺยนฺ"ติอาทินา "ชาติ อภิญฺเยฺยา"ติ ปริโยสาเนน ปญฺจนวุตาธิเกน วิสฺสชฺชนสเตน โยเชตฺวา วุตฺตานิ. ปญฺจนวุตาธิกํ จตุกฺกสตํ โหติ, เตสํ จตุกฺกานํ วเสน อสีติอธิกานิ สตฺต วิสฺสชฺชนสตานิ. "ชรามรณํ อภิญฺเยฺยนฺ"ติอาทิเก จตุกฺเก "จตฺตาริ วิสฺสชฺชนานี"ติ เอวํ สพฺพานิ อฏฺ จ สตานิ อฏฺ จ วิสฺสชฺชนานิ โหนฺติ. เอตฺถ จ ตสฺส ตสฺส ธมฺมสฺส ปธานภูโต ปจฺจโย สมุทโยติ เวทิตพฺโพ, สพฺพ- สงฺขาเรหิ สุญฺ นิพฺพานํ นิโรโธติ เวทิตพฺพํ. อนญฺาตญฺสฺสามีตินฺทฺริยาทีนิ ติณฺณมฺปิ หิ โลกุตฺตรินฺทฺริยานํ เอตฺถ อภาวํ สนฺธาย อนญฺาตญฺสฺสามีตินฺทฺริยํ นิโรโธติอาทิ ยุชฺชติ. นิโรธคามินีปฏิปทาติ จ สพฺพตฺถ อริยมคฺโค เอว. หิ วุจฺจมาเน ผเลปิ มคฺคโวหารสมฺภวโต อญฺินฺทฺริยอญฺาตาวินฺทฺริยานมฺปิ ยุชฺชติ. ปุน ทุกฺขาทีนํ ปริญฺฏฺาทิวเสน อฏฺสตานิ อฏฺ จ วิสฺสชฺชนานิ นิทฺทิฏฺานิ, ปุน ทุกฺขาทีนํ ปริญฺาปฏิเวธฏฺาทิวเสน อฏฺสตานิ อฏฺ จ วิสฺสชฺชนานิ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๙๙. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=47&page=99&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=47&A=2197&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=47&A=2197&pagebreak=1#p99