อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๒๔๖.

วา "อภิภายตนนฺ"ติ วา "วิโมกฺโข"ติ วา รูปาวจรชฺฌานเมว. ตญฺหิ อารมฺมณสฺส สกลฏฺเฐน กสิณํ นาม, อารมฺมณํ อภิภวนฏฺเฐน อภิภายตนํ นาม, อารมฺมเณ อธิมุจฺจนฏฺเฐน ปจฺจนีกธมฺเมหิ จ วิมุจฺจนฏฺเฐน วิโมกฺโข นามาติ วุตฺตํ. ตตฺถ กสิณเทสนา อภิธมฺมวเสน, อิตรา ปน สุตฺตนฺตเทสนาวเสน วุตฺตาติ เวทิตพฺพา. อยเมตฺถ อปุพฺพปทวณฺณนา. เอเกกสฺมึ ปน วิโมกฺเข ปฐวีกสิเณ วิย ปญฺจวีสติ ปญฺจวีสตีติ กตฺวา ปญฺจสตฺตติ นวกา เวทิตพฺพา. วิโมกฺขกถา นิฏฺฐิตา. ----------------- พฺรหฺมวิหารกถา [๒๕๑] อิทานิ เมตฺตาทิพฺรหฺมวิหารวเสน ปวตฺตมานํ รูปาวจรกุสลํ ทสฺเสตุํ ปุน "กตเม ธมฺมา กุสลา"ติอาทิ อารทฺธํ. ตตฺถ เมตฺตาสหคตนฺติ เมตฺตาย สมนฺนาคตํ. ปรโต กรุณาสหคตาทีสุปิ เอเสว นโย. เยน ปเนส วิธาเนน ปฏิปนฺโน เมตฺตาทิสหคตานิ ฌานานิ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ตํ เมตฺตาทีนํ ภาวนาวิธานํ สพฺพํ วิสุทฺธิมคฺเค ^๑- วิตฺถาริตเมว, อวเสสาย ปาลิยา อตฺโถ ปฐวีกสิเณ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. เกวลํ หิ ปฐวีกสิเณ ปญฺจวีสติ นวกา, อิธ ปุริมาสุ ตีสุ ติกจตุกฺกชฺฌานิกวเสน ปญฺจวีสติ สตฺตกา. อุเปกฺขาย จตุตฺถชฺฌานวเสน ปญฺจวีสติ เอกกา. กรุณามุทิตาสุ จ ฉนฺทาทีหิ จตูหิ สทฺธึ กรุณามุทิตาติ อิเมปิ เยวาปนกา ลพฺภนฺติ. ทุกฺขาปฏิปทาทิภาโว เจตฺถ เมตฺตาย ตาว พฺยาปาทวิกฺขมฺภนวเสน, กรุณาย วิหึสาวิกฺขมฺภนวเสน, มุทิตาย อรติวิกฺขมฺภนวเสน, อุเปกฺขาย ราคปฏิฆวิกฺขมฺภนวเสน เวทิตพฺโพติ. ^๒- ปริตฺตารมฺมณตา ปน นพหุสตฺตารมฺมณวเสน, อปฺปมาณารมฺมณตา พหุสตฺตารมฺมณวเสน โหตีติ อยํ วิเสโส. เสสํ ตาทิสเมว. @เชิงอรรถ: ^๑ วิสุทฺธิ. ๒/๙๐ อาทิ ^๒ ฉ.ม. อิติ-สทฺโท น ทิสฺสติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๒๔๖. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=53&page=246&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=6156&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=53&A=6156&modeTY=2&pagebreak=1#p246