อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๔๓๐.

อิเม ปน อาสเว กิเลสปฏิปาฏิยาปิ อาหริตุํ วฏฺฏติ มคฺคปฏิปาฏิยาปิ. กิเลสปฏิปาฏิยา กามาสโว อนาคามิมคฺเคน ปหียติ, ภวาสโว อรหตฺตมคฺเคน, ทิฏฺาสโว โสตาปตฺติมคฺเคน, อวิชฺชาสโว อรหตฺตมคฺเคน. มคฺคปฏิปาฏิยา โสตาปตฺติมคฺเคน ทิฏฺาสโว ปหียติ, อนาคามิมคฺเคน กามาสโว, อรหตฺตมคฺเคน ภวาสโว อวิชฺชาสโว จาติ. [๑๑๒๑] สญฺโชเนสุ มานนิทฺเทเส "เสยฺโยหมสฺมี"ติ มาโนติ อุตฺตมฏฺเน "อหํ เสยฺโย"ติ เอวํ อุปฺปนฺนมาโน. "สทิโสหมสฺมี"ติ มาโนติ สมสมฏฺเน "อหํ สทิโส"ติ เอวํ อุปฺปนฺนมาโน. "หีโนหมสฺมี"ติ มาโนติ ลามกฏฺเน "อหํ หีโน"ติ เอวํ อุปฺปนฺนมาโน. เอวํ เสยฺยมาโน สทิสมาโน หีนมาโนติ อิเม ตโย มานา ติณฺณํ ชนานํ อุปฺปชฺชนฺติ. เสยฺยสฺสาปิ หิ "อหํ เสยฺโย, สทิโส, หีโน"ติ ตโย มานา อุปฺปชฺชนฺติ สทิสสฺสาปิ หีนสฺสาปิ. ตตฺถ เสยฺยสฺส เสยฺยมาโนปิ ^๑- ยาถาวมาโน, อิตเร เทฺว อยาถาวมานา. สทิสสฺส สทิสมาโนว ฯเปฯ หีนสฺส หีนมาโนว ยาถาวมาโน, อิตเร เทฺว อยาถาวมานา. อิมินา กึ กถิตํ? เอกสฺส ตโย มานา อุปฺปชฺชนฺตีติ กถิตํ. ขุทฺทกวตฺถุเก ^๒- ปน ปมมานภาชนีเย เอโก มาโน ติณฺณํ ชนานํ อุปฺปชฺชตีติ กถิโต. มานกรณวเสน มาโน. มญฺนา มญฺิตตฺตนฺติ อาการภาวนิทฺเทโส. ^๓- อุสฺสิตฏฺเน อุณฺณติ. ยสฺสุปฺปชฺชติ, ตํ ปุคฺคลํ อุณฺณาเมติ อุกฺขิปิตฺวา เปตีติ อุณฺณาโม. สมุสฺสิตฏฺเน ธโช. อุกฺขิปนฏฺเน จิตฺตํ สมฺปคฺคณฺหาตีติ สมฺปคฺคาโห. เกตุ วุจฺจติ พหูสุ ธเชสุ อจฺจุคฺคตธโช, มาโน หิ ปุนปฺปุนํ อุปฺปชฺชมาโน อปราปเร อุปาทาย อจฺจุคฺคตฏฺเน เกตุ วิยาติ เกตุ, เกตุํ อิจฺฉตีติ เกตุกมฺยํ, ตสฺส ภาโว เกตุกมฺยตา. สา ปน จิตฺตสฺส, น อตฺตโน. เตน วุตฺตํ "เกตุกมฺยตา จิตฺตสฺสา"ติ. มานสมฺปยุตฺตํ หิ จิตฺตํ เกตุํ อิจฺฉติ, ตสฺส จ ภาโว เกตุกมฺยตา, เกตุสงฺขาโต มาโนติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. เสยฺยมาโนว ^๒ อภิ. ๓๕/๘๓๒,๘๖๖/๔๒๑,๔๓๑ @^๓ ฉ.ม. อาการภาวนิทฺเทสา

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๔๓๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=53&page=430&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=10691&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=53&A=10691&pagebreak=1#p430