อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๙๕.

ตตฺร ยเทตํ "น เหตู ธมฺมา สเหตุกาปิ อเหตุกาปี"ติ สิทฺเธ "น เหตู โข ปน ธมฺมา"ติ อติริตฺตํ "โข ปนา"ติ ปทํ วุตฺตํ, ตสฺส วเสน อยํ อติเรกตฺโถ สงฺคหิโตติ เวทิตพฺโพ. กถํ? น เกวลํ น เหตู ธมฺมา, อถ โข อญฺเญปิ, สเหตุกาปิ อเหตุกาปิ อิจฺเจวํ อถ โข อญฺญถาปีติ. อิทํ วุตฺตํ โหติ "ยเถว หิ น เหตู ธมฺมา สเหตุกาปิ อเหตุกาปิ, เอวํ เหตู ธมฺมา สเหตุกาปิ อเหตุกาปิ. ยถา จ น เหตู ธมฺมา สเหตุกาปิ อเหตุกาปิ, เอวํ น เหตู ธมฺมา เหตุสมฺปยุตฺตาปิ เหตุวิปฺปยุตฺตาปี"ติ. [๗-๑๓] จูฬนฺตรทุเกสุ อตฺตโน นิปฺผาทเกน สห ปจฺจเยนาติ สปฺปจฺจยา. นตฺถิ เอเตสํ อุปฺปาเท วา ฐิติยํ วา ปจฺจโยติ อปจฺจยา. ปจฺจเยหิ สมาคนฺตฺวา กตาติ สงฺขตา. น สงฺขตาติ อสงฺขตา. อวินิพฺโภควเสน รูปํ เอเตสํ อตฺถีติ รูปิโน. ตถาวิธํ นตฺถิ เอเตสํ รูปนฺติ อรูปิโน. รุปฺปนลกฺขณํ วา รูปํ, ตํเอเตสํ อตฺถีติ รูปิโน. น รูปิโน อรูปิโน. โลกิยา ธมฺมาติ โลโกติ วุจฺจติ ลุชฺชนปลุชฺชนฏฺเฐน วฏฺฏํ, ตสฺมึ ปริยาปนฺนภาเวน โลเก นิยุตฺตาติ โลกิยา. ตโต อุตฺติณฺณาติ อุตฺตรา. โลเก อปริยาปนฺนภาเวน โลกโต อุตฺตราติ โลกุตฺตรา. เกนจิ วิญฺเญยฺยาติ จกฺขุวิญฺญาณาทีสุ เกนจิ เอเกน จกฺขุวิญฺญาเณน วา โสตวิญฺญาเณน วา วิชานิตพฺพา. เกนจิ น วิญฺเญยฺยาติ เอเตเนว จกฺขุวิญฺญาเณน วา โสตวิญฺญาเณน วา น วิชานิตพฺพา. เอวํ สนฺเต ทฺวินฺนมฺปิ ปทานํ อตฺถนานตฺตโต ทุโก โหติ. [๑๔-๑๙] อาสวโคจฺฉเก อาสวนฺตีติ อาสวา, จกฺขุโตปิ ฯเปฯ มนโตปิ สนฺทนฺติ, ปวตฺตนฺตีติ วุตฺตํ โหติ. ธมฺมโต ยาว โคตฺรภุํ โอกาสโต ยาว ภวคฺคํ สวนฺตีติ วา อาสวา, เอเต ธมฺเม เอตญฺจ โอกาสํ อนฺโตกริตฺวา ปวตฺตนฺตีติ อตฺโถ. อนฺโตกรณตฺโถ หิ อยํ อากาโร. จิรปฺปาริวาสิยฏฺเฐน มทิราทโย อาสวา, อาสวา วิยาติปิ อาสวา. โลกสฺมึ หิ จิรปฺปาริวาสิกา มทิราทโย อาสวาติ วุจฺจนฺติ. ยทิ จ จิรปฺปาริวาสิยฏฺเฐน อาสวา, เอเตเยว ภวิตุมรหนฺติ. วุตฺตํ เหตํ "ปุริมา ภิกฺขเว โกฏิ น ปญฺญายติ อวิชฺชาย `อิโต ปุพฺเพ อวิชฺชา นาโหสี"ติอาทิ. ^๑- @เชิงอรรถ: ^๑ องฺ. ทสก. ๒๔/๖๑/๙๐

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๙๕. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=53&page=95&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=2321&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=53&A=2321&modeTY=2&pagebreak=1#p95