อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๒๒๙.

ตตฺถ โลกิยกุสลสฺส เหฏฺฐา สุตฺตนฺตภาชนีเย วุตฺตนเยเนว อวิชฺชา ปจฺจโย โหติ. ยสฺมา จ ^๑- อปฺปหีนาวิชฺโช อวิชฺชาย ปหานตฺถํ โลกุตฺตรํ ภาเวติ, ตสฺมา ตสฺสาปิ สมติกฺกมวเสน ปจฺจโย โหติ. อวิชฺชาวโตเยว หิ กุสลายูหนํ โหติ, น อิตรสฺส. ตตฺถ เตภูมิกกุสเล สมฺโมหวเสนปิ สมติกฺกมภาวนาวเสนปิ อายูหนํ ลพฺภติ, โลกุตฺตเร สมุจฺเฉทภาวนาวเสนาติ. เสสํ วุตฺตนยเมว. อยํ ปน วิเสโส:- ยถา เหฏฺฐา เอเกกกุสเล จตุนฺนํ จตุกฺกานํ วเสน นว โสฬสกา ลทฺธา, ตถา อิธ น ลพฺภนฺติ. กสฺมา? อวิชฺชาย อวิคตสมฺปยุตฺต- อญฺญมญฺญปจฺจยาภาวโต, อุปนิสฺสยปจฺจยวเสน ^๒- ปเนตฺถ ปฐมจตุกฺกเมว ลพฺภติ, ตมฺปิ ปฐมวารเมว ทสฺเสตฺวา สงฺขิตฺตํ, นีหริตฺวา ปน ทสฺเสตพฺพนฺติ. อวิชฺชามูลกกุสลนิทฺเทสวณฺณนา. --------------- กุสลมูลกวิปากนิทฺเทสวณฺณนา [๓๔๓] อิทานิ อพฺยากเตสุปิ อปเรเนว นเยน ปจฺจยาการํ ทสฺเสตุํ กตเม ธมฺมา อพฺยากตาติอาทิมารทฺธํ. ตตฺถ กุสลมูลปจฺจยาติ อิทมฺปิ อุปนิสฺสย- ปจฺจยตํ สนฺธาย วุตฺตํ. กุสลวิปากสฺส หิ กุสลมูลํ อกุสลวิปากสฺส จ อกุสลมูลํ อุปนิสฺสยปจฺจโย โหติ, นานากฺขณิกกมฺมปจฺจเย ปน วตฺตพฺพเมว นตฺถิ. ตสฺมา เอส อุปนิสฺสยปจฺจเยน เจว นานากฺขณิกกมฺมปจฺจเยน จ ปจฺจโย โหติ. เตเนว นิทฺเทสวาเร "ตตฺถ กตมํ กุสลมูลนฺ"ติ อวิภชิตฺวา "ตตฺถ กตโม กุสลมูลปจฺจยา สงฺขาโร"ติ วิภตฺตํ. อกุสลวิปาเกปิ เอเสว นโย. อวิชฺชามูลกกุสลนิทฺเทเส วิย จ อิมสฺมิมฺปิ วิปากนิทฺเทเส ปฐมํ ปจฺจยจตุกฺกเมว ลพฺภติ, ตมฺปิ ปฐมวารํ ทสฺเสตฺวา สงฺขิตฺตํ. ตสฺมา เอเกกสฺมึ วิปากจิตฺเต เอกเมกสฺเสว จตุกฺกสฺส วเสน กุสลมูลเก อกุสลมูลเก ^๓- จ นเย วารปฺปเภโท เวทิตพฺโพ. กิริยาธมฺมานํ ปน ยสฺมา เนว อวิชฺชา น @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ปน ^๒ ฉ.ม. อุปนิสฺสยวเสน ^๓ ฉ.ม. กุสลมูลมูลเก อกุสลมูลมูลเก

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๒๒๙. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=54&page=229&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=5404&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=54&A=5404&modeTY=2&pagebreak=1#p229