อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๕๖.

นานาธาตุวินิพฺโภคสฺส อมนสิการา อปฺปฏิเวธา ฆเนน ปฏิจฺฉนฺนตฺตา น อุปฏฺฐาติ. อุทยพฺพยํ ปน ปริคฺคเหตฺวา สนฺตติยา วิโกปิตาย อนิจฺจลกฺขณํ ยาถาวสรสโต อุปฏฺฐาติ. อภิณฺหสมฺปฏิปีฬนํ มนสิกริตฺวา ^๑- อิริยาปเถ อุคฺฆาฏิเต ทุกฺขลกฺขณํ ยาถาวสรสโต อุปฏฺฐาติ. นานาธาตุโย วินิพฺภุชิตฺวา ฆนวินิพฺโภเค กเต อนตฺตลกฺขณํ ยาถาวสรสโต อุปฏฺฐาติ. เอตฺถ จ อนิจฺจํ อนิจฺจลกฺขณํ ทุกฺขํ ทุกฺขลกฺขณํ อนตฺตา อนตฺตลกฺขณนฺติ อยํ วิภาโค เวทิตพฺโพ. ตตฺถ อนิจฺจนฺติ ขนฺธปญฺจกํ. กสฺมา? อุปฺปาทวยญฺญถตฺตภาวา, หุตฺวา อภาวโต วา. อุปฺปาทวยญฺญถตฺตํ อนิจฺจลกฺขณํ, หุตฺวา อภาวสงฺขาโต อาการวิกาโร วา. "ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขน"ติ วจนโต ปน ตเทว ขนฺธปญฺจกํ ทุกฺขํ. กสฺมา? อภิณฺหสมฺปฏิปีฬนโต. อภิณฺหสมฺปฏิปีฬนากาโร ทุกฺขลกฺขณํ. "ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา"ติ ปน วจนโต ตเทว ขนฺธปญฺจกํ อนตฺตา. กสฺมา? อวสวตฺตนโต. อวสวตฺตนากาโร อนตฺตลกฺขณํ. อิติ อญฺญเทว อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา, อญฺญานิ อนิจฺจทุกฺขานตฺตลกฺขณานิ. ปญฺจกฺขนฺธา ทฺวาทสายตนานิ อฏฺฐารส ธาตุโยติ อิทํ หิ สพฺพมฺปิ อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา นาม. วุตฺตปฺปการา อาการวิการา อนิจฺจทุกฺขานตฺตลกฺขณานีติ. สงฺเขปโต ปเนตฺถ ทสายตนานิ กามาวจรานิ. เทฺว เตภูมิกานิ สพฺเพสุปิ สมฺมสนวาโร ^๒- กถิโตติ เวทิตพฺโพ. สุตฺตนฺตภาชนียวณฺณนา นิฏฺฐิตา. --------------- ๒. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา [๑๕๕] อภิธมฺมภาชนีเย ยถา เหฏฺฐา วิปสฺสกานํ อุปการตฺถาย "จกฺขฺวายตนํ รูปายตนนฺ"ติ ยุคลโต อายตนานิ วุตฺตานิ, ตถา อวตฺวา อชฺฌตฺติกพาหิรานํ สพฺพาการโต ^๓- สภาวทสฺสนตฺถํ "จกฺขฺวายตนํ โสตายตนนฺ"ติ เอวํ อชฺฌตฺติกพาหิรววตฺถานนเยน วุตฺตานิ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. มนสิกตฺวา ^๒ ฉ.ม. สมฺมสนจาโร ^๓ ฉ.ม. อพฺโพการโต

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๕๖. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=54&page=56&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=1279&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=54&A=1279&modeTY=2&pagebreak=1#p56