อรรถกถาเล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๕๖.

นานาธาตุวินิพฺโภคสฺส อมนสิการา อปฺปฏิเวธา ฆเนน ปฏิจฺฉนฺนตฺตา น อุปฏฺาติ. อุทยพฺพยํ ปน ปริคฺคเหตฺวา สนฺตติยา วิโกปิตาย อนิจฺจลกฺขณํ ยาถาวสรสโต อุปฏฺาติ. อภิณฺหสมฺปฏิปีฬนํ มนสิกริตฺวา ^๑- อิริยาปเถ อุคฺฆาฏิเต ทุกฺขลกฺขณํ ยาถาวสรสโต อุปฏฺาติ. นานาธาตุโย วินิพฺภุชิตฺวา ฆนวินิพฺโภเค กเต อนตฺตลกฺขณํ ยาถาวสรสโต อุปฏฺาติ. เอตฺถ จ อนิจฺจํ อนิจฺจลกฺขณํ ทุกฺขํ ทุกฺขลกฺขณํ อนตฺตา อนตฺตลกฺขณนฺติ อยํ วิภาโค เวทิตพฺโพ. ตตฺถ อนิจฺจนฺติ ขนฺธปญฺจกํ. กสฺมา? อุปฺปาทวยญฺถตฺตภาวา, หุตฺวา อภาวโต วา. อุปฺปาทวยญฺถตฺตํ อนิจฺจลกฺขณํ, หุตฺวา อภาวสงฺขาโต อาการวิกาโร วา. "ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขน"ติ วจนโต ปน ตเทว ขนฺธปญฺจกํ ทุกฺขํ. กสฺมา? อภิณฺหสมฺปฏิปีฬนโต. อภิณฺหสมฺปฏิปีฬนากาโร ทุกฺขลกฺขณํ. "ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา"ติ ปน วจนโต ตเทว ขนฺธปญฺจกํ อนตฺตา. กสฺมา? อวสวตฺตนโต. อวสวตฺตนากาโร อนตฺตลกฺขณํ. อิติ อญฺเทว อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา, อญฺานิ อนิจฺจทุกฺขานตฺตลกฺขณานิ. ปญฺจกฺขนฺธา ทฺวาทสายตนานิ อฏฺารส ธาตุโยติ อิทํ หิ สพฺพมฺปิ อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา นาม. วุตฺตปฺปการา อาการวิการา อนิจฺจทุกฺขานตฺตลกฺขณานีติ. สงฺเขปโต ปเนตฺถ ทสายตนานิ กามาวจรานิ. เทฺว เตภูมิกานิ สพฺเพสุปิ สมฺมสนวาโร ^๒- กถิโตติ เวทิตพฺโพ. สุตฺตนฺตภาชนียวณฺณนา นิฏฺิตา. --------------- ๒. อภิธมฺมภาชนียวณฺณนา [๑๕๕] อภิธมฺมภาชนีเย ยถา เหฏฺา วิปสฺสกานํ อุปการตฺถาย "จกฺขฺวายตนํ รูปายตนนฺ"ติ ยุคลโต อายตนานิ วุตฺตานิ, ตถา อวตฺวา อชฺฌตฺติกพาหิรานํ สพฺพาการโต ^๓- สภาวทสฺสนตฺถํ "จกฺขฺวายตนํ โสตายตนนฺ"ติ เอวํ อชฺฌตฺติกพาหิรววตฺถานนเยน วุตฺตานิ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. มนสิกตฺวา ^๒ ฉ.ม. สมฺมสนจาโร ^๓ ฉ.ม. อพฺโพการโต

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๔ หน้าที่ ๕๖. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=54&page=56&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=1279&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=54&A=1279&pagebreak=1#p56