สจฺฉิกฏฺโฐติปิ อาปชฺชติ. ยา ปนสฺส ปุคฺคโล อตฺถีติ ลทฺธิ, ตสฺสา วิชฺชมาโนติ
เววจนเมว, ตสฺมา สพฺพานิเปตานิ เววจนานิ ๑- โสธิตานิ.
[๖๐] ตตฺถ ยํ อวสาเน "ปุคฺคโล อตฺถิ, อตฺถิ น สพฺโพ ปุคฺคโล"ติอาทิ
วุตฺตํ, ตตฺรายมธิปฺปาโย:- ยเญฺหตํ ปรวาทินา "ปุคฺคโล อตฺถิ, อตฺถิ
เกหิจิ ปุคฺคโล เกหิจิ น ปุคฺคโล"ติ วุตฺตํ, ตํ ยสฺมา อตฺถโต ปุคฺคโล อตฺถิ,
อตฺถิ น สพฺโพ ปุคฺคโลติ เอตฺตกํ โหติ, ตสฺมา นํ สกวาที สมฺปฏิจฺฉาเปตฺวา
อิทานิ นํ เอวํ อนุยุญฺชติ:- ตยา หิ "อตฺถิ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน"ติ
วจนมตฺตํ นิสฺสาย "ปุคฺคโล อตฺถี"ติ ลทฺธิ คหิตา, ยถา จ ภควตา เอตํ
วุตฺตํ, ตถา "สุญฺญโต โลกํ อเวกฺขสฺสุ, โมฆราช สทา สโต"ติอาทินา ๒-
นเยน "นตฺถี"ติปิ วุตฺตํ, ตสฺมา ยเถว เต "ปุคฺคโล อตฺถิ, อตฺถิ น สพฺโพ
ปุคฺคโล"ติ ลทฺธิ, ตถา ปุคฺคโล นตฺถิ, นตฺถิ น สพฺโพ ปุคฺคโลติปิ อาปชฺชติ,
กึ เอตํ สมฺปฏิจฺฉสีติ. อถ นํ อสมฺปฏิจฺฉนฺโต น เหวนฺติ ปฏิกฺขิปติ.
เสสเมตฺถ นิคฺคหาทิวิธานํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพนฺติ.
วจนโสธนวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
----------
๑๐. ปญฺญตฺตานุโยควณฺณนา
[๖๑-๖๖] อิทานิ ปญฺญตฺตานุโยโค นาม โหติ. รูปธาตุยา หิ
ปุคฺคลวาที รูปึ ปุคฺคลํ ปญฺญเปติ, ตถา อรูปธาตุยา อรูปึ. ตสฺส ตํ ลทฺธึ
ภินฺทิตุํ สพฺพาปิ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา จ ปฏิกฺเขโป จ อิตรสฺส. โส
หิ รูปีติ วุตฺเต รูปกายสพฺภาวโต เจว ตถารูปาย จ ปญฺญตฺติยา อตฺถิตาย
ปฏิชานาติ, กามีติ วุตฺเต วีตราคสพฺภาวโต เจว ตถารูปาย จ ปญฺญตฺติยา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วจนานิ ๒ ขุ.สุ. ๒๕/๑๑๒๖/๕๔๙
เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๑๔๔.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=144&pages=1&modeTY=2&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=3215&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=3215&modeTY=2&pagebreak=1#p144