พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘  พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๐
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๒

             [๖๕] 	ในปางก่อน นกยางตัวหนึ่งมีรูปเหมือนแกะ พวกแกะไม่รังเกียจ เข้า
                          ไปยังฝูงแกะ  ฆ่าแกะทั้งตัวเมียตัวผู้ ครั้นฆ่าแล้ว ก็บินหนีไปด้วยอาการ
                          อย่างใด  สมณพราหมณ์บางพวกก็มีอาการเหมือนอย่างนั้น กระทำการ
                          ปิดบังตัว เที่ยวหลอกลวงมนุษย์  บางพวกประพฤติไม่กินอาหาร บาง
                          พวกนอนบนแผ่นดิน บางพวกทำกริยาขัดถูธุลีในตัว บางพวกตั้งความ
                          เพียรเดินกระโหย่ง บางพวกงดกินอาหารชั่วคราว บางพวกไม่ดื่มน้ำ
                          เป็นผู้มีอาจาระเลวทราม เที่ยวพูดอวดว่าเป็นพระอรหันต์ คนเหล่านี้
                          เป็นอสัตบุรุษ เป็นคนพาลแต่มีความสำคัญว่าตนเป็นบัณฑิต คนเช่นนั้น
                          พึงกระทำบาปเองก็ได้ พึงชักชวนผู้อื่นให้กระทำก็ได้ ความคลุกคลีด้วย
                          อสัตบุรุษมีทุกข์เป็นที่สุด มีผลเผ็ดร้อนเป็นกำไร พวกคนที่กล่าวว่าความ
                          เพียรไม่มี และพวกที่กล่าวหาเหตุติเตียนการกระทำของผู้อื่นบ้าง กล่าว
                          สรรเสริญการกระทำของตนบ้าง และพูดเปล่าๆ บ้าง คนเหล่านี้เป็น
                          อสัตบุรุษ เป็นคนพาล แต่มีความสำคัญตนว่า เป็นบัณฑิต คนเช่นนั้น
                          พึงกระทำบาปเองก็ได้ พึงชักชวนให้ผู้อื่นกระทำก็ได้ ความคลุกคลีด้วย
                          อสัตบุรุษมีทุกข์เป็นที่สุด มีผลเผ็ดร้อนอันเป็นกำไร ก็ถ้าความเพียรไม่
                          พึงมี กรรมดีกรรมชั่วไม่มีไซร้ พระราชาก็จะไม่ทรงชุบเลี้ยงพวกช่างไม้
                          แม้นายช่างก็ไม่พึงกระทำยนต์ทั้งหลาย แต่เพราะความเพียรมีอยู่ กรรม
                          ดีกรรมชั่วมีอยู่ ฉะนั้น นายช่างพึงกระทำยนต์ทั้งหลาย พระราชาก็ทรง
                          ชุบเลี้ยงนายช่าง ถ้าฝนไม่ตก น้ำค้างไม่ตกตลอดร้อยปี  โลกนี้ก็พึงขาด
                          สูญ  หมู่สัตว์ก็พึงพินาศ  แต่เพราะฝนก็ตกและน้ำค้างก็ยังโปรยอยู่
                          ฉะนั้น ข้าวกล้าจึงสุกและเลี้ยงชาวเมืองให้ดำรงอยู่ได้นาน ถ้าเมื่อฝูงโค
                          ข้ามฟากไปอยู่ โคผู้นำฝูงไปคด เมื่อมีโคผู้นำฝูงไปคด โคทั้งหมดนี้ก็ย่อม
                          ไปคด ฉันใด ในหมู่มนุษย์ก็ฉันนั้นเหมือนกัน ผู้ใดได้รับยกย่องว่าเป็น
                          ผู้ประเสริฐสุด ถ้าผู้นั้นประพฤติไม่เป็นธรรม จะป่วยกล่าวไปไยถึงประ-
                          ชาชนนอกนี้ ชาวเมืองทั้งปวงย่อมอยู่เป็นทุกข์ ถ้าพระราชาไม่ทรงดำรง
                          อยู่ในธรรม ถ้าเมื่อฝูงโคข้ามฟากไปอยู่ โคผู้นำฝูงไปตรง เมื่อมีโคผู้นำฝูง
                          ไปตรง  โคทั้งหมดนั้นก็ไปตรง ฉันใด ในหมู่มนุษย์ก็ฉันนั้นเหมือนกัน
                          ผู้ใดได้รับสมมติว่าเป็นผู้ประเสริฐสุด ถ้าแม้ผู้นั้นประพฤติเป็นธรรม ไม่
                          จำต้องกล่าวถึงประชาชนนอกนี้ ชาวเมืองทั้งปวงย่อมอยู่เป็นสุข ถ้าพระ
                          ราชาทรงดำรงอยู่ในธรรม เมื่อต้นไม้ใหญ่มีผล ผู้ใดเก็บผลดิบมา ผู้นั้น
                          ย่อมไม่รู้รสแห่งผลไม้นั้น ทั้งพืชพันธุ์ แห่งต้นไม้นั้นก็ย่อมพินาศ  รัฐ
                          เปรียบด้วยต้นไม้ใหญ่  พระราชาใดทรงปกครองโดยไม่เป็นธรรม พระ-
                          ราชานั้นย่อมไม่รู้จักรสแห่งรัฐนั้น  และรัฐของพระราชานั้นก็ย่อม
                          พินาศ เมื่อต้นไม้ใหญ่มีผล ผู้ใดเก็บเอาผลสุกๆ มา ผู้นั้นย่อมรู้รส
                          แห่งผลไม้นั้น และพืชพันธุ์แห่งต้นไม้นั้นก็ไม่พินาศ  รัฐเปรียบด้วย
                          ต้นไม้ใหญ่  พระราชาใดปกครองโดยธรรม พระราชานั้นย่อมทรงทราบ
                          รสแห่งรัฐนั้น  และรัฐของพระราชานั้นก็ไม่พินาศ อนึ่ง ขัตติยราช
                          พระองค์ใด  ทรงปกครองชนบทโดยไม่เป็นธรรม ขัตติยราชพระองค์นั้น
                          ย่อมคลาดจากโอชะทั้งปวง อนึ่ง พระราชาพระองค์ใด ทรงเบียดเบียน
                          ชาวนิคมผู้ประกอบการซื้อขาย  กระทำการถวายโอชะและพลีกรรม
                          พระราชาพระองค์นั้นย่อมคลาดจากส่วนพระราชทรัพย์ พระราชาพระองค์
                          ใด ทรงเบียดเบียนนายพรานผู้รู้เขตแห่งการประหารอย่างดี  และเบียด
                          เบียนทหารผู้กระทำความชอบในสงคราม  เบียดเบียนอำมาตย์ผู้รุ่งเรือง
                          พระราชาพระองค์นั้นย่อมคลาดจากพลนิกาย อนึ่ง กษัตริย์ผู้ไม่ประพฤติ
                          ธรรม เบียดเบียนบรรพชิตผู้แสวงหาคุณ ผู้สำรวมประพฤติพรหมจรรย์
                          กษัตริย์พระองค์นั้นย่อมคลาดจากสวรรค์ อนึ่ง พระราชาผู้ไม่ดำรงอยู่
                          ในธรรม  ฆ่าพระชายาผู้ไม่ประทุษร้าย ย่อมได้ประสบเหตุแห่งทุกข์
                          อย่างหนัก และย่อมผิดพลาดด้วยพระราชบุตรทั้งหลาย พระราชาพึง
                          ประพฤติธรรมในชาวชนบท ชาวนิคม พลนิกาย ไม่พึงเบียดเบียน
                          บรรพชิต พึงประพฤติสม่ำเสมอในพระโอรสและพระชายา พระราชาผู้
                          เป็นภูมิบดีเช่นนั้น เป็นผู้ปกครองบ้านเมือง ไม่ทรงพิโรธ ย่อมทรงทำ
                          ให้ผู้อยู่ใกล้เคียงหวั่นไหว เหมือนพระอินทร์ผู้เป็นเจ้าแห่งอสูร ฉะนั้น.
จบ มหาโพธิชาดกที่ ๓
-----------------------------------------------------
รวมชาดกในปัญญาสนิบาตนั้นมี ๓ ชาดก คือ
             ๑. นฬินิกาชาดก  ๒. อุมมาทันตีชาดก  ๓. มหาโพธิชาดก สุภกถาพระชินเจ้าตรัสแล้ว
             เป็น ๓ ชาดก.
จบ ปัญญาสนิบาตชาดก.
-----------------------------------------------------

             เนื้อความพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ บรรทัดที่ ๓๙๓-๔๕๑ หน้าที่ ๑๖-๑๘.
https://84000.org/tipitaka/read/v.php?B=28&A=393&Z=451&pagebreak=0
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=28&item=65&items=1
             อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็น เกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=28&item=65&items=1&mode=bracket
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาบาลีอักษรไทย :-
https://84000.org/tipitaka/pali/pali_item.php?book=28&item=65&items=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=28&item=65&items=1
             ศึกษาอรรถกถาชาดกนี้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=65
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘
https://84000.org/tipitaka/read/?index_28
https://84000.org/tipitaka/english/?index_28