๕ มหาสุตโสมชาตกํ
[๓๑๕] กสฺมา ตุวํ รสก เอทิสานิ
กโรสิ กมฺมานิ สุทารุณานิ
หนาสิ อิตฺถี ปุริเส จ มุโฬฺห
มํสสฺส เหตุ อาทู ธนสฺส การณา ฯ
[๓๑๖] น อตฺตเหตุ น ธนสฺส การณา
น ปุตฺตทารสฺส สหายญาตินํ
ภตฺตา จ เม ภควา ภูมิปาโล
โส ขาทติ มํสํ ภทนฺเต เอทิสํ ฯ
[๓๑๗] สเจ ตุวํ ภตฺตุรตฺเถ ปยุตฺโต
กโรสิ กมฺมานิ สุทารุณานิ
ปาโตว อนฺเตปุรํ ปาปุณิตฺวา
ลเปยฺยาสิ เม ราชิโน สมฺมุเข ตํ ฯ
[๓๑๘] ตถา กริสฺสามิ อหํ ภทนฺเต
ยถา ตุวํ ๑- ภาสสิ กาฬหตฺถิ
ปาโตว อนฺเตปุรํ ปาปุณิตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยเมว ตฺวํ ฯ
วกฺขามิ เต ราชิโน สมฺมุเข ตํ ฯ
[๓๑๙] |๓๑๙.๑| ตโต รตฺยา วิวสเน ๑- สุริยสฺสุคฺคมนํ ๒- ปติ
กาโฬ รสกมาทาย ราชานํ อุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ๓- ราชานํ อิทํ วจนมพฺรวิ ฯ
|๓๑๙.๒| สจฺจํ กิร มหาราช รสโก เปสิโต ตยา
หนติ อิตฺถีปุริเส ตุวํ มํสานิ ขาทสิ ฯ
[๓๒๐] เอวเมว ตถา กาฬ รสโก เปสิโต มยา
มม อตฺถํ กโรนฺตสฺส กิเมตํ ปริภาสสิ ฯ
[๓๒๑] |๓๒๑.๑| อานนฺโท สพฺพมจฺฉานํ ขาทิตฺวา รสคิทฺธิมา
ปริกฺขีณาย ปริสาย อตฺตานํ ขาทิยา มโต ฯ
|๓๒๑.๒| เอวํ ปมตฺโต รสคารเว รโต ๔-
พาโล ยที อายติ นาวพุชฺฌสิ
วิธมฺม ปุตฺเต จชิ ญาตเก จ
ปริวตฺติย อตฺตานญฺเญว ๕- ขาทติ ฯ
|๓๒๑.๓| อิทํ เต สุตฺวาน วิเคตุ ๖- ฉนฺโท
มา ภกฺขยิ ๗- ราช มนุสฺสมํสํ
มา ตฺวํ อิมํ เกวลํ วาริโชว
ทฺวิปทาธิป สุญฺญมกาสิ รฏฺฐํ ฯ
[๓๒๒] สุชาโต นาม นาเมน โอรโส ตสฺส อตฺรโช
ชมฺพูเปสึ อลทฺธาน มโต โส ตสฺส สงฺขเย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วิวสาเน ฯ ๒ ม. สูริยุคฺคมนํ ฯ ๓ ม. อุปสงฺกมฺม ฯ ๔ ม. รตฺโต ฯ
@๕ สี. ยุ. อตฺตานเมว ฯ ๖ สี. ยุ. วิเหตุ ฯ ๗ สี. ยุ. มา ภกฺขสี ฯ
เอวเมว อหํ กาฬ ภุตฺวา ภกฺขํ รสุตฺตมํ
อลทฺธา มานุสํ มํสํ มญฺเญ เหสฺสามิ ๑- ชีวิตํ ฯ
[๓๒๓] มาณว อภิรูโปสิ กุเล ชาโตสิ โสตฺถิเย
น ตฺวํ อรหสิ ตาต อภกฺขํ ภกฺขเยตเว ฯ
[๓๒๔] รสานญฺญตรํ เอตํ กสฺมา มํ ตฺวํ นิวารเย
โสหํ ตตฺถ คมิสฺสามิ ยตฺถ ลจฺฉามิ เอทิสํ ฯ
โสวาหํ นิปฺปติสฺสามิ น เต วจฺฉามิ สนฺติเก
อสฺส เม ทสฺสเนน ตฺวํ นาภินนฺทสิ พฺราหฺมณ ฯ
[๓๒๕] อทฺธา อญฺเญปิ ทายาเท ปุตฺเต ลจฺฉาม มาณว
ตฺวญฺจ ชมฺม วินสฺสสฺสุ ยตฺถ ปตฺตํ น ตํ สุเณ ฯ
[๓๒๖] เอวเมว ตุวํ ราช ทิปทินฺท สุโณหิ เม
ปพฺพาชิสฺสนฺติ ๒- ตํ รฏฺฐา โสณฺฑํ มาณวกํ ยถา ฯ
[๓๒๗] |๓๒๗.๑| สุชาโต นาม นาเมน ภาวิตตฺตาน สาวโก
อจฺฉรํ กามยนฺโตว น โส ภุญฺชิ น โส ปิวิ ฯ
|๓๒๗.๒| กุสคฺเคนุทกมาทาย ๓- สมุทฺเท อุทกํ มิเน
เอวํ มานุสิกา กามา ทิพฺพกามาน สนฺติเก ฯ
|๓๒๗.๓| เอวเมว อหํ กาฬ ภุตฺวา ภกฺขํ รสุตฺตมํ
อลทฺธา มานุสํ มํสํ มญฺเญ เหสฺสามิ ๕- ชีวิตํ ฯ
[๓๒๘] |๓๒๘.๑| ยถาปิ เต ธตรฏฺฐา หํสา เวหายสงฺคมา
อยุตฺตปริโภเคน ๔- สพฺเพ อพฺภตฺถตํ คตา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๕ ม. หิสฺสามิ ฯ ๒ ม. ปพฺพาเชสฺสนฺติ ฯ ๓ สี. ยุ. กุสคฺเค อุทกมาทาย ฯ
@๔ ม. อภุตฺตปริโภเคน ฯ
|๓๒๘.๒| เอวเมว ตุวํ ราช ทิปทินฺท สุโณหิ เม
อภกฺขํ ราช ภกฺเขสิ ตสฺมา ปพฺพาชิสฺสนฺติ ๑- ตํ ฯ
[๓๒๙] ติฏฺฐาหีติ มยา วุตฺโต โส ตฺวํ คจฺฉสิ ปมฺมุโข
อฏฺฐิโต ตฺวํ ฐิโตมฺหีติ ลปสิ พฺรหฺมจารินิ
อิทํ เต สมณายุตฺตํ อสิญฺจ เม มญฺญสิ กงฺขปตฺตํ ๒- ฯ
[๓๓๐] |๓๓๐.๑| ฐิโตหมสฺมิ สธมฺเมสุ ราช
น นามโคตฺตํ ปริวตฺตยามิ
โจรญฺจ โลเก อฐิตํ วทนฺติ
อาปายิกํ เนรยิกํ อิโต จุตํ ฯ
|๓๓๐.๒| สเจ ตฺวํ สทฺทหสิ ๓- ราช สุตํ คณฺหาหิ ขตฺติยํ ๔-
เตน ยญฺญํ ยชิตฺวาน เอวํ สคฺคํ คมิสฺสสิ ฯ
[๓๓๑] กิสฺมึ นุ รฏฺเฐ ตว ชาติภูมิ
อถ เกน อตฺเถน อิธานุปตฺโต
อกฺขาหิ เม พฺราหฺมณ เอตมตฺถํ
กิมิจฺฉสิ เทมิ ตยชฺช ปตฺถิตํ ฯ
[๓๓๒] คาถา จตสฺโส ธรณีมหิสฺสร
สุคมฺภีรตฺถวรา สาครูปมา
ตเวว อตฺถาย อิธาคโตสฺมิ
สุโณหิ คาถา ปรมตฺถสญฺหิตา ฯ
[๓๓๓] |๓๓๓.๑| น เว รุทนฺติ มติมนฺโต สปญฺญา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปพฺพาชยนฺติ ฯ ๒ ม. กงฺกปตฺตํ ฯ ๓ สี. ยุ. สเจปิ สหสิ ฯ ๔. ม. ขตฺติย ฯ
พหุสฺสุตา เย พหุฐานจินฺติโน
ทีปํ หิ เอตํ ปรมํ นรานํ
ยํ ปณฺฑิตา โสกนุทา ภวนฺติ ฯ
|๓๓๓.๒| อตฺตาน ญาตี อุทาหุ ปุตฺตทารํ
ธญฺญํ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ
กิเมว ตฺวํ สุตโสมานุตปฺเป
โกรพฺยเสฏฺฐ วจนํ สุโณม เต ฯ
[๓๓๔] |๓๓๔.๑| น จาหมตฺตานมนุตฺถุนามิ
น ปุตฺตทารํ น ธนํ น รฏฺฐํ
สตญฺจ ธมฺโม จริโต ปุราโณ
ตํ สงฺครํ ๑- พฺราหฺมณสฺสานุตปฺเป ฯ
|๓๓๔.๒| กโต มยา สงฺคโร พฺราหฺมเณน
รฏฺเฐ สเก อิสฺสริเย ฐิเตน
ตํ สงฺครํ พฺราหฺมณสมฺปทาย
สจฺจานุรกฺขี ปุนราวชิสฺสํ ฯ
[๓๓๕] |๓๓๕.๑| น วาหเมตํ อภิสทฺทหามิ
สุขี นโร มจฺจุมุขา ปมุตฺโต
อมิตฺตหตฺถํ ปุนราวเชยฺย
โกรพฺยเสฏฺฐ น หิ มํ อุเปสิ ฯ
|๓๓๕.๒| มุตฺโต ตุวํ โปริสาทสฺส หตฺถา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สงฺกรํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
คนฺตฺวา สกํ มนฺทิรํ กามกามี
มธุรํ ปิยํ ชีวิตํ ลทฺธ ราช
กุโต ตุวํ เอหิสิ เม สกาสํ ฯ
[๓๓๖] |๓๓๖.๑| มตํ วเรยฺย ปริสุทฺธสีโล
น ชีวิตํ ครหิโต ปาปธมฺโม
น หิ ตํ นรํ ตายเต ๑- ทุคฺคตีภิ
ยสฺสาปิ เหตุ อลิกํ ภเณยฺย ฯ
|๓๓๖.๒| สเจปิ วาโต คิริมาวเหยฺย
จนฺโท จ สุริโย จ ฉมา ปเตยฺยุํ
สพฺพา จ นชฺโช ปฏิโสตํ วเชยฺยุํ
น เตฺววาหํ ราช มุสา ภเณยฺยํ ฯ
[๓๓๗] นภํ ผเลยฺย อุทธิ วิสุสฺเส ๒-
สํวตฺเตยฺย ๓- ภูตธรา วสุนฺธรา
สิลุจฺจโย เมรุ สมูลมุปฺปเตยฺย ๔-
น เตฺววาหํ ราช มุสา ภเณยฺยํ ฯ
[๓๓๘] อสิญฺจ สตฺติญฺจ ปรามสามิ
สปถํปิ เต สมฺม อหํ กโรมิ
ตยา ปมุตฺโต อนโณ ภวิตฺวา
สจฺจานุรกฺขี ปุนราวชิสฺสํ ฯ
[๓๓๙] โย เต กโต สงฺคโร พฺราหฺมเณน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ตายติ ฯ ๒ ม. อุทธีปิ สุสฺเส ฯ ๓ ม. สํวฏฺฏเย ฯ ๔ ม. -มุปฺปเต ฯ
รฏฺเฐ สเก อิสฺสริเย ฐิเตน
ตํ สงฺครํ พฺราหฺมณสมฺปทาย
สจฺจานุรกฺขี ปุนราวชสฺสุ ฯ
[๓๔๐] โย เม กโต สงฺคโร พฺราหฺมเณน
รฏฺเฐ สเก อิสฺสริเย ฐิเตน
ตํ สงฺครํ พฺราหฺมณสมฺปทาย
สจฺจานุรกฺขี ปุนราวชิสฺสํ ฯ
[๓๔๑] มุตฺโต จ โส โปริสาทสฺส หตฺถา
คนฺตฺวาน ตํ พฺราหฺมณํ เอตทโวจ
สุโณมิ ๑- คาถาโย สตารหาโย
ยา เม สุตา อสฺสุ หิตาย พฺรหฺเม ฯ
[๓๔๒] |๓๔๒.๑| สกิเทว สุตโสม สพฺภิ โหติ ๒- สมาคโม
สา นํ สงฺคติ ปาเลติ นาสพฺภิ พหุ สงฺคโม ฯ
|๓๔๒.๒| สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ
สตํ สทฺธมฺมมญฺญาย เสยฺโย โหติ น ปาปิโย ฯ
|๓๔๒.๓| ชีรนฺติ เว ราชรถา สุจิตฺตา
อโถ สรีรมฺปิ ชรํ อุเปติ
สตญฺจ ธมฺโม น ชรํ อุเปติ
สนฺโต หเว สพฺภิ ปเวทยนฺติ ฯ
|๓๔๒.๔| นภญฺจ ทูเร ปฐวี จ ทูเร
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สุโณม ฯ ๒ ยุ. โหตุ ฯ
ปารํ สมุทฺทสฺส ตทาหุ ทูเร
ตโต หเว ทูรตรํ วทนฺติ
สตญฺจ ธมฺโม อสตญฺจ ราช ฯ
[๓๔๓] สาหสฺสิยา ๑- อิมา คาถา นยิมา ๒- คาถา สตารหา
จตฺตาริ ตฺวํ สหสฺสานิ ขิปฺปํ คณฺหาหิ พฺราหฺมณ ฯ
[๓๔๔] อาสีติยา นาวุติยา จ คาถา
สตารหา จาปิ ภเวยฺยุ ๓- คาถา
ปจฺจตฺตเมว สุตโสม ชานาหิ
สาหสฺสิยา นาม กา อตฺถิ คาถา ฯ
[๓๔๕] |๓๔๕.๑| อิจฺฉามิ โวหํ สุตวุฑฺฒิมตฺตโน
สนฺโต มมํ สปฺปุริสา ภเชยฺยุํ
อหํ สวนฺตีหิ มโหทธีว
น หิ ตาต ตปฺปามิ สุภาสิเตน ฯ
|๓๔๕.๒| อคฺคิ ยถา ติณกฏฺฐํ ทหนฺโต
น ตปฺปติ สาคโรว นทีหิ
เอวํปิ เต ปณฺฑิตา ราชเสฏฺฐ
สุตฺวา น ตปฺปนฺติ สุภาสิเตน ฯ
|๓๔๕.๓| สกสฺส ทาสสฺส ยทา สุโณมิ
คาถํ อหํ อตฺถวตึ ๔- ชนินฺท
ตเมว สกฺกจฺจ นิสามยามิ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. สหสฺสิโย ฯ ๒ ม. นหิมา คาถา ฯ ๓ ม. ภเวยฺย ฯ ๔ สี. ยุ. คาถา อหํ
@อตฺถวตี ฯ
น หิ ตาต ธมฺเมสุ มมตฺถิ ติตฺติ ฯ
[๓๔๖] อิทนฺเต รฏฺฐํ สธนํ สโยคฺคํ
สกายุรํ สพฺพกามูปปนฺนํ
กึ กามเหตุ ปริภาสเส ๑- มํ
คจฺฉามหํ โปริสาทสฺส ญนฺเต ๒- ฯ
[๓๔๗] อตฺตานุรกฺขาย ภวนฺติ เหเต
หตฺถาโรหา รถิกา ปตฺติกา จ
อสฺสาโรหา เย จ ธนุคฺคหาเส
เสนํ ปยุญฺชาม หนาม สตฺตุํ ฯ
[๓๔๘] สุทุกฺกรํ โปริสาโท อกาสิ
ชีวํ คเหตฺวาน อวสฺสชี มํ
ตํ ตาทิสํ ปุพฺพกิจฺจํ สรนฺโต
ทุพฺเภ อหํ ตสฺส กถํ ชนินฺท ฯ
[๓๔๙] วนฺทิตฺวา โส ปิตรํ มาตรญฺจ
อนุสาเสตฺวา เนคมญฺจ พลญฺจ
สจฺจวาที สจฺจานุรกฺขมาโน
อคมาสิ โส ยตฺถ โปริสาโท ฯ
[๓๕๐] กโต มยา สงฺคโร พฺราหฺมเณน
รฏฺเฐ สเก อิสฺสริเย ฐิเตน
ตํ สงฺครํ พฺราหฺมณสมฺปทาย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ...สสิมํ ฯ ๒ ม. ญตฺเต ฯ สี. ยุ. กนฺเต ฯ
สจฺจานุรกฺขี ปุนราคโตสฺมิ
ยชสฺสุ ยญฺญํ ขาท มํ โปริสาท ฯ
[๓๕๑] น หายเต ขาทิตุํ ๑- มยฺหํ ปจฺฉา
จิตกา อยํ ตาว สธูมกา ๒- จ
นิทฺธูมเก ปจิตํ สาธุ ปกฺกํ
สุโณม คาถาโย สตารหาโย ฯ
[๓๕๒] |๓๕๒.๑| อธมฺมิโก ตฺวํ ปุริสาทกาสิ
รฏฺฐา จ ภฏฺโฐ อุทรสฺส เหตุ
ธมฺมญฺจิมา อภิวทนฺติ คาถา
ธมฺโม อธมฺโม จ กุหึ สเมติ ฯ
|๓๕๒.๒| อธมฺมิกสฺส ลุทฺทสฺส นิจฺจํ โลหิตปาณิโน
นตฺถิ สจฺจํ กุโต ธมฺโม กึ สุเตน กริสฺสสิ ฯ
[๓๕๓] โย มํสเหตุ มิควํ จเรยฺย
โย วา หเน ปุริสมตฺตเหตุ
อุโภปิ เต เปจฺจ สมา ภวนฺติ
กสฺมา โน อธมฺมิกํ พฺรูสิ มํ ตฺวํ ฯ
[๓๕๔] ปญฺจ ปญฺจ น ขา ภกฺขา ขตฺติเยน ปชานตา
อภกฺขํ ราช ภกฺเขสิ ตสฺมา อธมฺมิโก ตุวํ ฯ
[๓๕๕] มุตฺโต ตุวํ โปริสาทสฺส หตฺถา
คนฺตฺวา สกํ มนฺทิรํ กามกามี
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ขาทิตํ ฯ ๒ ม. สธูมิกาว ฯ
อมิตฺตหตฺถํ ปุนราคโตสิ
น ขตฺยธมฺเม กุสโลสิ ราช ฯ
[๓๕๖] เย ขตฺยธมฺเม กุสลา ภวนฺติ
ปาเยน เต เนรยิกา ภวนฺติ
ตสฺมา อหํ ขตฺยธมฺมํ ๑- ปหาย
สจฺจานุรกฺขี ปุนราคโตสฺมิ
ยชสฺสุ ยญฺญํ ขาท มํ โปริสาท ฯ
[๓๕๗] ปาสาทวาสา ปฐวีควสฺสา
กามิตฺถิโย กาสิกจนฺทนญฺจ
สพฺพํ ตหึ ลภสิ ๒- สามิตาย
สจฺเจน กึ ปสฺสติ อานิสํสํ ฯ
[๓๕๘] เยเกจิเม อตฺถิ รสา ปฐพฺยา
สจฺจํ เตสํ สาธุตรํ รสานํ
สจฺเจ ฐิตา สมณพฺราหฺมณา จ
ตรนฺติ ชาติมรณสฺส ปารํ ฯ
[๓๕๙] มุตฺโต ตุวํ โปริสาทสฺส หตฺถา
คนฺตฺวา สกํ มนฺทิรํ กามกามี
อมิตฺตหตฺถํ ปุนราคโตสิ
นหิ นูน เต มรณภยํ ชนินฺท
อลีนจิตฺโต จสิ ๓- สจฺจวาที ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ขตฺตธมฺมํ ฯ ๒ ยุ. ลพฺภติ ฯ ๓ ม. อสิ ฯ
[๓๖๐] |๓๖๐.๑| กตา เม กลฺยาณา อเนกรูปา
ยญฺญา ยิฏฺฐา เย วิปุลา ปสตฺถา
วิโสธิโต ปรโลกสฺส มคฺโค
ธมฺเม ฐิโต โก มรณสฺส ภาเย ฯ
|๓๖๐.๒| กตา เม กลฺยาณา อเนกรูปา
ยญฺญา ยิฏฺฐา เย วิปุลา ปสตฺถา
อนานุตปฺปํ ปรโลกํ คมิสฺสํ
ยชสฺสุ ยญฺญํ ขาท ๑- มํ โปริสาท ฯ
|๓๖๐.๓| ปิตา จ มาตา จ อุปฏฺฐิตา เม
ธมฺเมน เม อิสฺสริยํ ปสตฺถํ
วิโสธิโต ปรโลกสฺส มคฺโค
ธมฺเม ฐิโต โก มรณสฺส ภาเย ฯ
|๓๖๐.๔| ปิตา จ มาตา จ อุปฏฺฐิตา เม
ธมฺเมน เม อิสฺสริยํ ปสตฺถํ
อนานุตปฺปํ ปรโลกํ คมิสฺสํ
ยชสฺสุ ยญฺญํ ขาท มํ โปริสาท ฯ
|๓๖๐.๕| ญาตีสุ มิตฺเตสุ กตูปกาโร ๒-
ธมฺเมน เม อิสฺสริยํ ปสตฺถํ
วิโสธิโต ปรโลกสฺส มคฺโค
ธมฺเม ฐิโต โก มรณสฺส ภาเย ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อท ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๒ ม. กตา เม การา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
|๓๖๐.๖| ญาตีสุ มิตฺเตสุ กตูปกาโร
ธมฺเมน เม อิสฺสริยํ ปสตฺถํ
อนานุตปฺปํ ปรโลกํ คมิสฺสํ
ยชสฺสุ ยญฺญํ ขาท มํ โปริสาท ฯ
|๓๖๐.๗| ทินฺนํ เม ทานํ พหุธา พหูนํ
สนฺตปฺปิตา สมณพฺราหฺมณา จ
วิโสธิโต ปรโลกสฺส มคฺโค
ธมฺเม ฐิโต โก มรณสฺส ภาเย ฯ
|๓๖๐.๘| ทินฺนํ เม ทานํ พหุธา พหูนํ
สนฺตปฺปิตา สมณพฺราหฺมณา จ
อนานุตปฺปํ ปรโลกํ คมิสฺสํ
ยชสฺสุ ยญฺญํ ขาท มํ โปริสาท ฯ
[๓๖๑] วิสํ ปชานํ ปุริโส อเทยฺย
อาสีวิสํ ชลิตํ อุคฺคเตชํ
มุทฺธาปิ ตสฺส วิผเลยฺย ๑- สตฺตธา
โย ตาทิสํ สจฺจวาทึ อเทยฺย ฯ
[๓๖๒] สุตฺวา ธมฺมํ วิชานนฺติ นรา กลฺยาณปาปกํ
อปิ คาถา สุณิตฺวาน ธมฺเม เม รมเต มโน ฯ
[๓๖๓] |๓๖๓.๑| สกิเทว มหาราช ๒- สพฺภิ โหติ สมาคโม
สา นํ สงฺคติ ปาเลติ นาสพฺภิ พหุ สงฺคโม ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. วิปเตยฺย ฯ ๒ สี. ยุ. สุตโสม ฯ
|๓๖๓.๒| สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ
สตํ สทฺธมฺมมญฺญาย เสยฺโย โหติ น ปาปีโย ฯ
|๓๖๓.๓| ชีรนฺติ เว ราชรถา สุจิตฺตา
อโถ สรีรํปิ ชรํ อุเปติ
สตญฺจ ธมฺโม น ชรํ อุเปติ
สนฺโต หเว สพฺภิ ปเวทยนฺติ ฯ
|๓๖๓.๔| นภญฺจ ทูเร ปฐวี จ ทูเร
ปารํ สมุทฺทสฺส ตทาหุ ทูเร
ตโต หเว ทูรตรํ วทนฺติ
สตญฺจ ธมฺโม อสตญฺจ ราช ฯ
[๓๖๔] คาถา อิมา อตฺถวตี สุพฺยญฺชนา
สุภาสิตา ตุยฺห ชนินฺท สุตฺวา
อานนฺทิ วิตฺโต สุมโน ปตีโต
จตฺตาริ เต สมฺม วเร ททามิ ฯ
[๓๖๕] |๓๖๕.๑| โย นตฺตโน มรณํ พุชฺฌเส ๒- ตุวํ
หิตาหิตํ วินิปาตญฺจ สคฺคํ
คิทฺโธ รเส ทุจฺจริเต นิวิฏฺโฐ
กึ ตฺวํ วรํ ทสฺสสิ ปาปธมฺม ฯ
|๓๖๕.๒| อหญฺจ ตํ เทหิ วรนฺติ วชฺชํ
ตฺวญฺจาปิ ทตฺวาน อวากเรยฺย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. พุชฺฌสิ ฯ
สนฺทิฏฺฐิกํ กลหมิมํ วิวาทํ
โก ปณฺฑิโต ชานมุปพฺพเชยฺย ฯ
[๓๖๖] น ตํ วรํ อรหติ ชนฺตุ ทาตุํ
ยํ วาปิ ทตฺวาน อวากเรยฺย
วรสฺสุ สมฺม อวิกมฺปมาโน
ปาณํ จชิตฺวานปิ ทสฺสเมว ฯ
[๓๖๗] อริยสฺส อริเยน สเมติ สกฺขิ ๑-
ปญฺญสฺส ปญฺญาณวตา สเมติ
ปสฺเสยฺย ตํ วสฺสสตํ อโรคํ
เอตํ วรานํ ปฐมํ วรามิ ฯ
[๓๖๘] อริยสฺส อริเยน สเมติ สกฺขิ ๑-
ปญฺญสฺส ปญฺญาณวตา สเมติ
ปสฺเสสิ มํ วสฺสสตํ อโรคํ
เอวํ วรานํ ปฐมํ ททามิ ฯ
[๓๖๙] เย ขตฺติยาเส อิธ ภูมิปาลา
มุทฺธาภิสิตฺตา กตนามเธยฺยา
น ตาทิเส ภูมิปตี อเทสิ
เอตํ วรานํ ทุติยํ วรามิ ฯ
[๓๗๐] เย ขตฺติยาเส อิธ ภูมิปาลา
มุทฺธาภิสิตฺตา กตนามเธยฺยา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สขฺยํ ฯ
น ตาทิเส ภูมิปตี อเทมิ
เอตํ วรานํ ทุติยํ ททามิ ฯ
[๓๗๑] ปโรสตํ ขตฺติยา เต คหีตา
ตลาวุตา อสฺสุมุขา รุทนฺตา
สเก เต รฏฺเฐ ปฏิปาทยาหิ
เอตํ วรานํ ตติยํ วรามิ ฯ
[๓๗๒] ปโรสตํ ขตฺติยา เม คหีตา
ตลาวุตา อสฺสุมุขา รุทนฺตา
สเก เต รฏฺเฐ ปฏิปาทยามิ ๑-
เอตํ วรานํ ตติยํ ททามิ ฯ
[๓๗๓] ฉิทฺทํ เต รฏฺฐํ พฺยถิตา ๒- ภยา หิ
ปุถู นรา เลณมนุปฺปวิฏฺฐา
มนุสฺสมํสํ วิรมาหิ ราช
เอตํ วรานํ จตุตฺถํ วรามิ ฯ
[๓๗๔] อทฺธา หิ โส ภกฺโข มมํ มนาโป
เอตสฺส เหตุมฺหิ วนํ ปวิฏฺโฐ
โสหํ กถํ เอตฺโต อุปารเมยฺยํ
อญฺญํ วรานํ จตุตฺถํ วรสฺสุ ฯ
[๓๗๕] น เว ปิยํ เมติ ชนินฺท ตาทิโส
อตฺตํ นิรงฺกตฺว ๓- ปิยานิ เสวติ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. สเกน รฏฺเฐ ปฏิปาทยามิ เต ฯ ๒ สี. พฺยถิตํ ฯ ยุ. พฺยาธิตํ ฯ
@๓ ม. นิรงฺกจฺจ ฯ
อตฺตาว เสยฺโย ปรมาว ๑- เสยฺโย
ลพฺภา ปิยา โอจิตตฺเตน ปจฺฉา ฯ
[๓๗๖] ปิยํ เม มานุสํ มํสํ สุตโสม วิชานหิ
นมฺหิ สกฺโก นิวาเรตุํ อญฺญํ ตุวํ สมฺม วรํ วรสฺสุ ฯ
[๓๗๗] |๓๗๗.๑| โย เว ปิยํ เมติ ปิยานุรกฺขี
อตฺตํ นิรงฺกตฺว ๒- ปิยานิ เสวติ
โสณฺโฑว ปิตฺวา วิสมิสฺสถาลํ ๓-
เตเนว โส โหติ ทุกฺขี ปรตฺถ ฯ
|๓๗๗.๒| โย จีธ สงฺขาย ปิยานิ หิตฺวา
กิจฺเฉนปิ เสวติ อริยธมฺเม
ทุกฺขิโตว ปิตฺวาน ยโถสธานิ
เตเนว โส โหติ สุขี ปรตฺถ ฯ
[๓๗๘] โอหายหํ ปิตรํ มาตรญฺจ
มนาปิเก กามคุเณปิ ๔- ปญฺจ
เอตสฺส เหตุมฺหิ วนํ ปวิฏฺโฐ
ตนฺเต วรํ กินฺติมหํ ททามิ ฯ
[๓๗๙] น ปณฺฑิตา ทิคุณมาหุ วากฺยํ
สจฺจปฺปฏิญฺญาว ภวนฺติ สนฺโต
วรสฺสุ สมฺม อิติ มํ อโวจ
อิจฺจาพฺรวี ตฺวํ น หิ เต สเมติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. จ ฯ ๒ ม. นิรงฺกจฺจ ฯ ๓ ม. วิสมิสฺสปานํ ฯ ๔ ม. มนาปิเย กามคุเณ จ ฯ
[๓๘๐] อปุญฺญลาภํ อยสํ อกิตฺตึ
ปาปํ พหุํ ทุจฺจริตํ กิเลสํ
มนุสฺสมํสสฺส ภโว ๑- อุปาคา
ตนฺเต วรํ กินฺติมหํ ทเทยฺยํ ฯ
[๓๘๑] น ตํ วรํ อรหติ ชนฺตุ ทาตุํ
ยํ วาปิ ทตฺวา น อวากเรยฺย
วรสฺสุ สมฺม อวิกมฺปมาโน
ปาณํ จชิตฺวานปิ ทสฺสเมว ฯ
[๓๘๒] |๓๘๒.๑| ปาณํ จชนฺติ สตาเนส ธมฺโม ๒-
สจฺจปฺปฏิญฺญาว ภวนฺติ สนฺโต
ทตฺวา วรํ ขิปฺปมวากโรหิ
เอเตน สมฺปชฺช สุราชเสฏฺฐ ฯ
|๓๘๒.๒| จเช ธนํ ๓- องฺควรสฺส เหตุ
องฺคํ จเช ชีวิตํ รกฺขมาโน
องฺคํ ธนํ ชีวิตญฺจาปิ สพฺพํ
จเช นโร ธมฺมมนุสฺสรนฺโต ฯ
[๓๘๓] ยสฺมา หิ ธมฺมํ ปุริโส วิชญฺญา
เย จสฺส กงฺขํ วินยนฺติ สนฺโต
ตญฺหิสฺส ทีปญฺจ ปรายนญฺจ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. กเต ฯ ๒ ม. ปาณํ จชนฺติ สนฺโต นาปิ ธมฺมํ ฯ ๓ สี. ธนํ จเช ฯ
น เตน เมตฺตึ ชิรเยถ ปญฺโญ ฯ
[๓๘๔] อทฺธา หิ โส ภกฺโข มม มนาโป
เอตสฺส เหตุมฺหิ วนํ ปวิฏฺโฐ
สเจ จ มํ ยาจสิ เอตมตฺถํ
เอตํปิ เต สมฺม วรํ ททามิ ฯ
[๓๘๕] สตฺถา จ เม โหสิ สขา จ เมสิ
วจนํปิ เต สมฺม อหํ อกาสึ
ตฺวํปิ เม สมฺม กโรหิ วากฺยํ
อุโภปิ คนฺตฺวาน ปโมจยาม ฯ
[๓๘๖] สตฺถา จ เต โหมิ สขา จ ตฺยมฺหิ
วจนํปิ เม สมฺม ตุวํ อกาสิ
อหํปิ เต สมฺม กโรมิ วากฺยํ
อุโภปิ คนฺตฺวาน ปโมจยาม ฯ
[๓๘๗] กมฺมาสปาเทน วิเหฐิตตฺถ
ตลาวุตา อสฺสุมุขา รุทนฺตา
น ชาตุ ทุพฺเภถ อิมสฺส รญฺโญ
สจฺจปฺปฏิญฺญํ เม ปฏิสุณาถ ฯ
[๓๘๘] กมฺมาสปาเทน วิเหฐิตมฺหา
ตลาวุตา อสฺสุมุขา รุทนฺตา
น ชาตุ ทุพฺเภม อิมสฺส รญฺโญ
สจฺจปฺปฏิญฺญํ เต ปฏิสุโณม ฯ
[๓๘๙] ยถา ปิตา วา อถวาปิ มาตา
อนุกมฺปกา อตฺถกามา ปชานํ
เอวมฺปิ ๑- โว โหตุ อยญฺจ ราชา
ตุเมฺห จ โว โหถ ยเถว ปุตฺตา ฯ
[๓๙๐] ยถา ปิตา วา อถวาปิ มาตา
อนุกมฺปกา อตฺถกามา ปชานํ
เอวมฺปิ ๑- โน โหตุ อยญฺจ ราชา
มยมฺปิ เหสฺสาม ยเถว ปุตฺตา ฯ
[๓๙๑] |๓๙๑.๑| จตุปฺปทํ สกุณญฺจาปิ มํสํ
สูเทหิ รนฺธํ สุกตํ สุนิฏฺฐิตํ
สุธํว อินฺโท ปริภุญฺชิยาโน
หิตฺวา กเถโก รมสี อรญฺเญ ฯ
|๓๙๑.๒| ตา ขตฺติยา เวลฺลิวิลากมชฺฌา
อลงฺกตา สมฺปริวารยิตฺวา
อินฺทํว เทเวสุ ปโมทยึสุ
หิตฺวา กเถโก รมสี อรญฺเญ ฯ
|๓๙๑.๓| ตมฺพูปธาเน พหุโคณกมฺหิ
สุภมฺหิ ๒- สพฺพสฺสยนมฺหิลงฺกเต
สยนสฺส ๓- มชฺฌมฺหิ สุขํ สยิตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เอวเมว ฯ ๒ สี. ยุ. สุจิมฺหิ ฯ ๓ ม. เสยฺยสฺส ฯ
หิตฺวา กเถโก รมสี อรญฺเญ ฯ
|๓๙๑.๔| ปาณิสฺสรํ กุมฺภถูนํ นิสีเท ๑-
อโถปิ เว นิปฺปุริสํปิ ตูริยํ
พหุํ สุคีตญฺจ สุวาทิตญฺจ
หิตฺวา กเถโก รมสี อรญฺเญ ฯ
|๓๙๑.๕| อุยฺยาน สมฺปนฺนปหูตมาลฺยํ
มิคาชินูเปตปุรํ ๒- สุรมฺมํ
หเยหิ นาเคหิ รเถหุเปตํ
หิตฺวา กเถโก รมสี อรญฺเญ ฯ
[๓๙๒] |๓๙๒.๑| กาฬปกฺเข ยถา จนฺโท หายเตว สุเว สุเว
กาฬปกฺขูปโม ราช อสตํ โหติ สมาคโม ฯ
|๓๙๒.๒| ยถาหํ รสกมาคมฺม สูทํ กาปุริสาธมํ ๓-
อกาสึ ปาปกํ ธมฺมํ เยน คจฺฉามิ ทุคฺคตึ ฯ
|๓๙๒.๓| สุกฺกปกฺเข ยถา จนฺโท วฑฺฒเตว สุเว สุเว
สุกฺกปกฺขูปโม ราช สตํ โหติ สมาคโม ฯ
|๓๙๒.๔| ยถาหํ ตุวมาคมฺม สุตโสม วิชานหิ
กาหามิ กุสลํ กมฺมํ เยน คจฺฉามิ สุคฺคตึ ฯ
|๓๙๒.๕| ถเล ยถา วาริ ชนินฺท วุฏฺฐํ
อนทฺธเนยฺยํ น จิรฏฺฐิตีกํ
@เชิงอรรถ: ๑ นิสฺสิเวติปิ ฯ ๒ สี. ยุ. มิคาจิรูเปตปูรํ ฯ ๓ สี. ยุ. สูทกํ ปุริสาธมํ ฯ
เอวํ เม โหติ อสตํ สมาคโม
อนทฺธเนยฺโย อุทกํ ถเลว ฯ
|๓๙๒.๖| สเร ยถา วาริ ชนินฺท วุฏฺฐํ
จิรฏฺฐิตีกํ นรวีรเสฏฺฐ
เอวํปิ เม ๑- โหติ สตํ สมาคโม
จิรฏฺฐิตีโก อุทกํ สเรว ฯ
|๓๙๒.๗| อพฺยายิโก โหติ สตํ สมาคโม
ยาวมฺปิ ติฏฺเฐยฺย ตเถว โหติ
ขิปฺปํ หิ เวติ อสตํ สมาคโม
ตสฺมา สตํ ธมฺโม อสพฺภิ อารกา ฯ
[๓๙๓] |๓๙๓.๑| น โส ราชา โย อเชยฺยํ ชินาติ
น โส สขา โย สขารํ ชินาติ
น สา ภริยา ยา ปติโน น วิเภติ
น เต ปุตฺตา เย น ภรนฺติ ชิณฺณํ ฯ
|๓๙๓.๒| น สา สภา ยตฺถ น สนฺติ สนฺโต
น เต สนฺโต เย น ภณนฺติ ธมฺมํ
ราคญฺจ โทสญฺจ ปหาย โมหํ
ธมฺมํ ภณนฺตาว ภวนฺติ สนฺโต ฯ
|๓๙๓.๓| นาภาสมานํ ชานนฺติ มิสฺสํ พาเลหิ ปณฺฑิตํ
ภาสมานญฺจ ชานนฺติ เทเสนฺตํ อมตํปทํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เว ฯ
|๓๙๓.๔| ภาสเย โชตเย ธมฺมํ ปคฺคเณฺห อิสินํ ธชํ
สุภาสิตทฺธชา อิสโย ธมฺโม หิ อิสินํ ธโชติ
สุตโสมชาตกํ ปญฺจมํ ฯ
---------
ตสฺสุทฺทานํ ฯ
สุมุโข ปน หํสวโร จ มหา
สุธโภชนิโก จ ปโร ปวโร
สกุณาลทิชาธิปติวฺหยโน
สุตโสมวรุตฺตมสวฺหยโน ฯ
อสีตินิปาตํ นิฏฺฐิตํ ฯ
---------
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๘ หน้าที่ ๑๓๐-๑๕๒.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=28&item=315&items=79
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=28&item=315&items=79&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=28&item=315&items=79
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=28&item=315&items=79
ศึกษาอรรถกถาชาดกนี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=315
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘
https://84000.org/tipitaka/read/?index_28
https://84000.org/tipitaka/english/?index_28
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
