|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
|
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๒ สุตฺต. ขุ. จูฬนิทฺเทโส
|
|
โมฆราชมาณวกปญฺหานิทฺเทโส [๔๙๐] ทฺวาหํ สกฺก ๑- อปุจฺฉิสฺสํ (อิจฺจายสฺมา โมฆราชา) น เม พฺยากาสิ จกฺขุมา ยาวตติยญฺจ เทวิสิ ๒- พฺยากโรตีติ เม สุตํ ฯ [๔๙๑] ทฺวาหํ สกฺก อปุจฺฉิสฺสนฺติ โส พฺราหฺมโณ ทฺวิกฺขตฺตุํ พุทฺธํ ภควนฺตํ ปญฺหํ อปุจฺฉิ ตสฺส ภควา ปญฺหํ ปุฏฺโ น พฺยากาสิ จกฺขุสมนนฺตรา ๓- อิมสฺส พฺราหฺมณสฺส อินฺทฺริยปริปาโก ภวิสฺสตีติ ฯ สกฺกาติ สกฺโก ฯ ภควา สกฺยกุลา ปพฺพชิโตติปิ สกฺโก ฯ อถวา อทฺโธ มหทฺธโน ธนวาติปิ สกฺโก ฯ ตสฺสิมานิ ธนานิ เสยฺยถีทํ สทฺธาธนํ สีลธนํ หิริธนํ โอตฺตปฺปธนํ สุตธนํ จาคธนํ ปญฺาธนํ สติปฏฺานธนํ สมฺมปฺปธานธนํ อิทฺธิปาทธนํ อินฺทฺริยธนํ พลธนํ โพชฺฌงฺคธนํ มคฺคธนํ ผลธนํ นิพฺพานธนํ ฯ อิเมหิ อเนกวิเธหิ ธนรตเนหิ อทฺโธ มหทฺธโน ธนวาติปิ สกฺโก ฯ อถวา สกฺโก ปหุ วิสวี อลมตฺโต สูโร วีโร วิกฺกนฺโต อภิรุ อจฺฉมฺภี อนุตฺราสี อปลายี ปหีนภยเภรโว วิคตโลมหํโสติปิ สกฺโกติ ทฺวาหํ สกฺก ฯ อปุจฺฉิสฺสนฺติ ทฺวาหํ สกฺก อปุจฺฉิสฺสํ อยาจิสฺสํ อชฺเฌสิสฺสํ ปสาทยิสฺสนฺติ ทฺวาหํ สกฺก อปุจฺฉิสฺสํ ฯ อิจฺจายสฺมา โมฆราชาติ อิจฺจาติ ปทสนฺธิ ฯ @เชิงอรรถ: ๑ ม. สกฺกํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒ ม. เทวีสิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๓ ม. ตทนฺตรา ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๖.
อายสฺมาติ ปิยวจนํ ฯ โมฆราชาติ ตสฺส พฺราหฺมณสฺส นามํ ฯเปฯ อภิลาโปติ อิจฺจายสฺมา โมฆราชา ฯ [๔๙๒] น เม พฺยากาสิ จกฺขุมาติ น เม พฺยากาสีติ เม ๑- น อาจิกฺขิ น เทเสสิ น ปญฺเปสิ น ปฏฺเปสิ น วิวริ น วิภชิ น อุตฺตานีมกาสิ ๒- น ปกาเสสิ ฯ จกฺขุมาติ ภควา ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุมา มํสจกฺขุนาปิ จกฺขุมา ทิพฺพจกฺขุนาปิ จกฺขุมา ปญฺาจกฺขุนาปิ จกฺขุมา พุทฺธจกฺขุนาปิ จกฺขุมา สมนฺตจกฺขุนาปิ จกฺขุมา ฯ {๔๙๒.๑} กถํ ภควา มํสจกฺขุนาปิ จกฺขุมา ฯ มํสจกฺขุมฺหิ ภควโต ปญฺจ วณฺณา สํวิชฺชนฺติ นีโล จ วณฺโณ ปีตโก จ วณฺโณ โลหิตโก จ วณฺโณ กโณฺห จ วณฺโณ โอทาโต จ วณฺโณ ฯ ยตฺถ จ อกฺขิโลมานิ ปติฏฺิตานิ ตํ นีลํ โหติ สุนีลํ ปาสาทิกํ ทสฺสเนยฺยํ อุมฺมารปุปฺผสมานํ ๓- ฯ ตสฺส ปรโต ปีตกํ โหติ สุปีตกํ สุวณฺณวณฺณํ ปาสาทิกํ ทสฺสเนยฺยํ กณฺณิการปุปฺผสมานํ ๔- ฯ อุภยโต จ อกฺขิกูปานิ ๕- ภควโต โลหิตกานิ โหนฺติ สุโลหิตกานิ ปาสาทิกานิ ทสฺสเนยฺยานิ อินฺทโคปกสมานานิ ฯ มชฺเฌ กณฺหํ โหติ สุกณฺหํ อลูขํ สินิทฺธํ ปาสาทิกํ ทสฺสเนยฺยํ อฬาริฏฺกสมานํ ๖- ฯ ตสฺส ปรโต โอทาตํ โหติ สุโอทาตํ เสตํ ปณฺฑรํ ปาสาทิกํ ทสฺสเนยฺยํ โอสธิตารกสมานํ ฯ เตน ภควา ปกติมํสจกฺขุนา ๗- อตฺตภาวปริยาปนฺเนน ปุริมสุจริตกมฺมาภินิพฺพตฺเตน สมนฺตา โยชนํ ปสฺสติ ทิวา เจว @เชิงอรรถ: ๑ ม. น เม พฺยากาสิ ฯ ๒ ม. อุตฺตานีอกาสิ ฯ เอวมีทิเสสุ ปเทสุ ฯ @๓ ม. อุมาปุปฺผสมานํ ฯ ๔ ม. กณิการปุปฺผสมานํ ฯ ๕ ม. อกฺขิกูฏานิ ฯ @๖ ม. อทฺทาริฏฺกสมานํ ฯ ๗ ม. ปากติเกน มํสจกฺขุนา ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๗.
รตฺติญฺจ ฯ ยทาปิ ๑- จตุรงฺคสมนฺนาคโต อนฺธกาโร โหติ สุริโย จ อตฺถงฺคมิโต ๒- โหติ กาฬปกฺโข จ อุโปสโถ โหติ ติพฺโพ จ วนสณฺโฑ โหติ มหา จ อกาลเมโฆ ๓- อพฺภุฏฺิโต โหติ เอวรูเป จตุรงฺคสมนฺนาคเต อนฺธกาเร สมนฺตา โยชนํ ปสฺสติ ฯ นตฺถิ โส กูโฏ วา กวาฏํ ๔- วา ปากาโร วา ปพฺพโต วา คจฺโฉ วา ลตา วา อาวรณํ รูปานํ ทสฺสนาย ฯ เอกญฺเจ ติลผลํ นิมิตฺตํ กตฺวา ติลวาเห ปกฺขิเปยฺย ตญฺเว ติลผลํ อุทฺธเรยฺย ฯ เอวํ ปริสุทฺธํ ภควโต ปกติมํสจกฺขุ ฯ เอวํ ภควา มํสจกฺขุนาปิ จกฺขุมา ฯ {๔๙๒.๒} กถํ ภควา ทิพฺพจกฺขุนาปิ จกฺขุมา ฯ ภควา ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน ฯเปฯ ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ ฯ อากงฺขมาโน จ ภควา เอกมฺปิ โลกธาตุํ ปสฺเสยฺย เทฺวปิ โลกธาตุโย ปสฺเสยฺย ติสฺโสปิ โลกธาตุโย ปสฺเสยฺย จตสฺโสปิ โลกธาตุโย ปสฺเสยฺย ปญฺจปิ โลกธาตุโย ปสฺเสยฺย ทสปิ โลกธาตุโย ปสฺเสยฺย วีสมฺปิ โลกธาตุโย ปสฺเสยฺย ตึสมฺปิ โลกธาตุโย ปสฺเสยฺย จตฺตาฬีสมฺปิ โลกธาตุโย ปสฺเสยฺย ปญฺาสมฺปิ โลกธาตุโย ปสฺเสยฺย สตมฺปิ โลกธาตุโย ปสฺเสยฺย สหสฺสิมฺปิ จูฬนิกํ โลกธาตุํ ปสฺเสยฺย ทฺวิสหสฺสิมฺปิ มชฺฌิมิกํ โลกธาตุํ ปสฺเสยฺย ติสหสฺสิมฺปิ โลกธาตุํ ปสฺเสยฺย มหาสหสฺสิมฺปิ โลกธาตุํ ปสฺเสยฺย ฯ ยาวตกํ วา ปน อากงฺเขยฺย ตาวตกํ ปสฺเสยฺย ฯ เอวํ วิสุทฺธํ ภควโต ทิพฺพจกฺขุ ฯ เอวํ ภควา ทิพฺพจกฺขุนาปิ จกฺขุมา ฯ @เชิงอรรถ: ๑ ม. ยทา หิ ฯ ๒ ม. อตฺถงฺคโต ฯ ๓ ม. กาฬเมโฆ ฯ ๔ ม. กุฏฺโฏ วา กวาโฏ วา ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๘.
{๔๙๒.๓} กถํ ภควา ปญฺาจกฺขุนาปิ จกฺขุมา ฯ ภควา มหาปญฺโ ปุถุปญฺโ หาสปญฺโ ชวนปญฺโ ติกฺขปญฺโ นิพฺเพธิกปญฺโ ปญฺปฺปเภทกุสโล ปภินฺนาโณ อธิคต- ปฏิสมฺภิโท ๑- จตุเวสารชฺชปฺปตฺโต ทสพลธารี ปุริสาสโภ ปุริสสีโห ปุริสนาโค ปุริสาชญฺโ ปุริสโธรโยฺห อนนฺตาโณ อนนฺตเตโช อนนฺตยโส อทฺโธ มหทฺธโน ธนวา เนตา วิเนตา อนุเนตา สญฺาเปตา ๒- นิชฺฌาเปตา เปกฺขตา ๓- ปสาเทตา ฯ โส หิ ภควา อนุปฺปนฺนสฺส มคฺคสฺส อุปฺปาเทตา อสญฺชาตสฺส มคฺคสฺส สญฺชาเปตา ๔- อนกฺขาตสฺส มคฺคสฺส อกฺขาตา มคฺคญฺู มคฺควิทู มคฺคโกวิโท ฯ มคฺคานุคา จ ปน เอตรหิ สาวกา วิหรนฺติ ปจฺฉา สมนฺนาคตา ฯ โส หิ ภควา ชานํ ชานาติ ปสฺสํ ปสฺสติ จกฺขุภูโต าณภูโต ธมฺมภูโต พฺรหฺมภูโต วตฺตา ปวตฺตา อตฺถสฺส นินฺเนตา อมตสฺส ทาตา ธมฺมสามิ ๕- ตถาคโต ฯ {๔๙๒.๔} นตฺถิ ตสฺส ภควโต อาตํ อทิฏฺ อวิทิตํ อสจฺฉิกตํ อผุสิตํ ๖- ปญฺาย ฯ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อุปาทาย สพฺเพ ธมฺมา สพฺพากาเรน พุทฺธสฺส ภควโต าณมุเข อาปาถมาคจฺฉนฺติ ฯ ยงฺกิญฺจิ เนยฺยํ นาม อตฺถิ ชานิตพฺพํ อตฺตตฺโถ วา ปรตฺโถ วา อุภยตฺโถ วา ทิฏฺธมฺมิโก วา อตฺโถ สมฺปรายิโก วา อตฺโถ อุตฺตาโน วา อตฺโถ คมฺภีโร วา อตฺโถ คูโฬฺห วา อตฺโถ ปฏิจฺฉนฺโน วา อตฺโถ เนยฺโย วา อตฺโถ นีโต วา อตฺโถ อนวชฺโช วา อตฺโถ นิกฺกิเลโส วา อตฺโถ โวทาโน วา อตฺโถ @เชิงอรรถ: ๑ ม. อธิคตปฏิสมฺภิทปฺปตฺโต ฯ ๒ ม. ปญฺาเปตา ฯ ๓ ม. เปกฺเขตา ฯ @๔ ม. สญฺชเนตา ฯ ๕ ม. ธมฺมสามี ฯ ๖ ม. อผสฺสิตํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๙.
ปรมตฺโถ วา สพฺพนฺตํ อนฺโตพุทฺธาเณ ปริวตฺตติ ฯ สพฺพํ กายกมฺมํ พุทฺธสฺส ภควโต าณานุปริวตฺตติ สพฺพํ วจีกมฺมํ าณานุปริวตฺตติ สพฺพํ มโนกมฺมํ าณานุปริวตฺตติ ฯ อตีเต พุทฺธสฺส ภควโต อปฺปฏิหตํ าณํ อนาคเต พุทฺธสฺส ๑- ภควโต ๑- อปฺปฏิหตํ าณํ ปจฺจุปฺปนฺเน พุทฺธสฺส ๑- ภควโต ๑- อปฺปฏิหตํ าณํ ฯ ยาวตกํ เนยฺยํ ตาวตกํ าณํ ยาวตกํ าณํ ตาวตกํ เนยฺยํ เนยฺยปริยนฺติกํ าณํ าณปริยนฺติกํ เนยฺยํ เนยฺยํ อติกฺกมิตฺวา าณํ นปฺปวตฺตติ าณํ อติกฺกมิตฺวา เนยฺยปโถ นตฺถิ อญฺมญฺ ปริยนฺตฏฺายิโน ๒- เต ธมฺมา ฯ {๔๙๒.๕} ยถา ทฺวินฺนํ สมุคฺคปฏลานํ ผุสิตานํ ๓- เหฏฺิมํ สมุคฺคปฏลํ อุปริมํ นาติวตฺตติ อุปริมํ สมุคฺคปฏลํ เหฏฺิมํ นาติวตฺตติ อญฺมญฺ ปริยนฺตฏฺายิโน เอวเมว พุทฺธสฺส ภควโต เนยฺยญฺจ าณญฺจ อญฺมญฺ ปริยนฺตฏฺายิโน ยาวตกํ เนยฺยํ ตาวตกํ าณํ ยาวตกํ าณํ ตาวตกํ เนยฺยํ เนยฺยปริยนฺติกํ าณํ าณปริยนฺติกํ เนยฺยํ เนยฺยํ อติกฺกมิตฺวา าณํ นปฺปวตฺตติ าณํ อติกฺกมิตฺวา เนยฺยปโถ นตฺถิ อญฺมญฺ ปริยนฺตฏฺายิโน เต ธมฺมา ฯ สพฺพธมฺเมสุ พุทฺธสฺส ภควโต าณํ ปวตฺตติ ฯ สพฺเพ ธมฺมา พุทฺธสฺส ภควโต อาวชฺชนปฏิพทฺธา อากงฺขปฏิพทฺธา มนสิการปฏิพทฺธา จิตฺตุปฺปาทปฏิพทฺธา ฯ {๔๙๒.๖} สพฺพสตฺเตสุ พุทฺธสฺส ภควโต าณํ ปวตฺตติ ฯ สพฺเพสํ สตฺตานํ ภควา อาสยํ ชานาติ @เชิงอรรถ: ๑ ม. อิเม ปาา นตฺถิ ฯ ๒ ม. อญฺมญฺปริยนฺตฏฺายิโน ฯ เอวมุปริปิ ฯ @๓ ม. สมฺมาผุสิตานํ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๐.
อนุสยํ ชานาติ จริตํ ชานาติ อธิมุตฺตึ ชานาติ อปฺปรชกฺเข มหารชกฺเข ติกฺขินฺทฺริเย มุทินฺทฺริเย สฺวากาเร ทฺวากาเร สุวิญฺาปเย ทุวิญฺาปเย ภพฺพาภพฺเพ สตฺเต ปชานาติ ฯ สเทวโก โลโก สมารโก [๑]- สพฺรหฺมโก [๒]- สสฺสมณพฺราหฺมณี ปชา สเทวมนุสฺสา อนฺโตพุทฺธาเณ ปริวตฺตติ ฯ ยถา เยเกจิ มจฺฉกจฺฉปา อนฺตมโส ติมิติมิงฺคลํ อุปาทาย อนฺโตมหาสมุทฺเท ปริวตฺตนฺติ เอวเมว สเทวโก โลโก สมารโก สพฺรหฺมโก สสฺสมณพฺราหฺมณี ปชา สเทวมนุสฺสา อนฺโตพุทฺธาเณ ปริวตฺตติ ฯ {๔๙๒.๗} ยถา เยเกจิ ปกฺขี อนฺตมโส ครุฬํ เวนเตยฺยํ อุปาทาย อากาสสฺส ปเทเส ปริวตฺตนฺติ เอวเมว เยปิ เต สารีปุตฺตสมา ปญฺาย [๓]- เตปิ พุทฺธาณสฺส ปเทเส ปริวตฺตนฺติ ฯ พุทฺธาณํ เทวมนุสฺสานํ ปญฺ ผริตฺวา อภิภวิตฺวา ติฏฺติ ฯ {๔๙๒.๘} เยปิ เต ขตฺติยปณฺฑิตา พฺราหฺมณปณฺฑิตา คหปติปณฺฑิตา สมณปณฺฑิตา นิปุณา กตปรปฺปวาทา วาลเวธิรูปา เต ภินฺทนฺตา ๔- มญฺเ จรนฺติ ปญฺาคเตน ทิฏฺิคตานิ ฯ เต ปญฺหํ ๕- อภิสงฺขริตฺวา อภิสงฺขริตฺวา ตถาคตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉนฺติ [๖]- ฯ กถิตา วิสชฺชิตา จ เต ปญฺหา ภควตา โหนฺติ ฯ นิทฺทิฏฺการณา อุปกฺขิตฺตกา จ เต ภควโต สมฺปชฺชนฺติ ฯ อถโข ภควา ตตฺถ อติวิโรจติ ยทิทํ ปญฺายาติ เอวํ ภควา ปญฺาจกฺขุนาปิ จกฺขุมา ฯ {๔๙๒.๙} กถํ ภควา พุทฺธจกฺขุนาปิ จกฺขุมา ฯ ภควา พุทฺธจกฺขุนา @เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. โลโก ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๓ ม. สมนฺนาคตา ฯ ๔ ม. โวภินฺทนฺตา ฯ @๕ ม. ปเญฺห ฯ ๖ ม. คูฬฺหานิ จ ปฏิจฺฉนฺนานิ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๑.
โลกํ โวโลเกนฺโต อทฺทส สตฺเต อปฺปรชกฺเข มหารชกฺเข ติกฺขินฺทฺริเย มุทินฺทฺริเย สฺวากาเร ทฺวากาเร สุวิญฺาปเย ทุวิญฺาปเย อปฺเปกจฺเจ ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวิโน วิหรนฺเต ฯ เสยฺยถาปิ นาม อุปฺปลินิยํ วา ปทุมินิยํ วา ปุณฺฑรีกินิยํ วา อปฺเปกจฺจานิ อุปฺปลานิ วา ปทุมานิ วา ปุณฺฑรีกานิ วา อุทเก ชาตานิ อุทเก สํวฑฺฒานิ อุทกานุคตานิ อนฺโตนิมุคฺคโปสิตานิ ๑- อปฺเปกจฺจานิ อุปฺปลานิ วา ปทุมานิ วา ปุณฺฑรีกานิ วา อุทเก ชาตานิ อุทเก สํวฑฺฒานิ สโมทกณฺิตานิ อปฺเปกจฺจานิ อุปฺปลานิ วา ปทุมานิ วา ปุณฺฑรีกานิ วา อุทเก ชาตานิ อุทเก สํวฑฺฒานิ อุทกา อจฺจุคฺคมฺม ติฏฺนฺติ อนุปลิตฺตานิ อุทเกน เอวเมว ภควา พุทฺธจกฺขุนา โลกํ โวโลเกนฺโต อทฺทส สตฺเต อปฺปรชกฺเข มหารชกฺเข ติกฺขินฺทฺริเย มุทินฺทฺริเย สฺวากาเร ทฺวากาเร สุวิญฺาปเย ทุวิญฺาปเย อปฺเปกจฺเจ ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวิโน วิหรนฺเต ฯ {๔๙๒.๑๐} ชานาติ ภควา อยํ ปุคฺคโล ราคจริโต อยํ โทสจริโต อยํ โมหจริโต อยํ วิตกฺกจริโต อยํ สทฺธาจริโต อยํ าณจริโตติ ฯ ราคจริตสฺส ภควา ปุคฺคลสฺส อสุภกถํ กเถติ ฯ โทสจริตสฺส ภควา ปุคฺคลสฺส เมตฺตาภาวนํ อาจิกฺขติ ฯ โมหจริตํ ภควา ปุคฺคลํ อุทฺเทสปริปุจฺฉาย ๒- กาเลน ธมฺมสฺสวเน กาเลน ธมฺมสากจฺฉาย ครุสํวาเส นิเวเสติ ฯ วิตกฺกจริตสฺส ภควา ปุคฺคลสฺส อานาปานสฺสตึ อาจิกฺขติ ฯ สทฺธาจริตสฺส ภควา ปุคฺคลสฺส ปสาทนียํ @เชิงอรรถ: ๑ ม. อนฺโตนิมุคฺคโปสีนิ ฯ ๒ ม. โมหจริตสฺส ภควา ปุคฺคลสฺส @อุทฺเทเส ปริปุจฺฉาย ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๒.
นิมิตฺตํ อาจิกฺขติ พุทฺธสุโพธึ ธมฺมสุธมฺมตํ สงฺฆสุปฏิปตฺตึ สีลานิ จ อตฺตโน ฯ าณจริตสฺส ภควา ปุคฺคลสฺส วิปสฺสนานิมิตฺตํ อาจิกฺขติ อนิจฺจาการํ ทุกฺขาการํ อนตฺตาการํ ฯ เสเล ยถา ปพฺพตมุทฺธนิฏฺิโต ยถาปิ ปสฺเส ชนตํ สมนฺตโต ตถูปมํ ธมฺมมยํ สุเมธ ปาสาทมารุยฺห สมนฺตจกฺขุ โสกาวกิณฺณํ ๑- ชนตมเปตโสโก อเวกฺขสฺสุ ชาติชราภิภูตนฺติ ฯ เอวํ ภควา พุทฺธจกฺขุนาปิ จกฺขุมา ฯ {๔๙๒.๑๑} กถํ ภควา สมนฺตจกฺขุนาปิ จกฺขุมา ฯ สมนฺตจกฺขุ วุจฺจติ สพฺพญฺุตาณํ ฯ ภควา สพฺพญฺุตาเณน อุเปโต สมุเปโต อุปาคโต สมุปาคโต อุปปนฺโน สมุปปนฺโน สมนฺนาคโต ฯ น ตสฺส อทิฏฺมิธตฺถิ กิญฺจิ อโถ อวิญฺาตมชานิตพฺพํ สพฺพํ อภิญฺาสิ ยทตฺถิ เนยฺยํ ตถาคโต เตน สมนฺตจกฺขูติ ฯ เอวํ ภควา สมนฺตจกฺขุนาปิ จกฺขุมาติ น เม พฺยากาสิ จกฺขุมา ฯ [๔๙๓] ยาวตติยญฺจ เทวิสิ พฺยากโรตีติ เม สุตนฺติ ยาวตติยํ พุทฺโธ สหธมฺมิกํ ปญฺหํ ปุฏฺโ พฺยากโรติ โน สมฺปายตีติ ๒- @เชิงอรรถ: ๑ ม. โสกาวติณฺณํ ฯ ๒ ม. สํสาเรตีติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๓.
เอวํ มยา อุคฺคหิตํ เอวํ มยา อุปธาริตํ เอวํ มยา อุปลกฺขิตํ ฯ เทวิสีติ ภควา เทโว ๑- เจว อิสิ จาติ เทวิสิ ฯ ยถา ราชปพฺพชิตา ๒- วุจฺจนฺติ ราชิสโย พฺราหฺมณปพฺพชิตา ๓- วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณิสโย เอวเมว ภควา เทโว ๔- เจว อิสิ จาติ เทวิสิ ฯ อถวา ภควา ปพฺพชิโตติปิ อิสิ ฯ มหนฺตํ สีลกฺขนฺธํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติปิ อิสิ ฯ มหนฺตํ สมาธิกฺขนฺธํ มหนฺตํ ปญฺากฺขนฺธํ มหนฺตํ วิมุตฺติกฺขนฺธํ มหนฺตํ วิมุตฺติาณทสฺสนกฺขนฺธํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติปิ อิสิ ฯ {๔๙๓.๑} มหโต ตโมกายสฺส ปทาลนํ มหโต วิปฺปลฺลาสสฺส ปเภทนํ มหโต ตณฺหาสลฺลสฺส อพฺพุฬฺหนํ มหโต ทิฏฺิสงฺฆาตสฺส วินิพฺเพนํ ๕- มหโต มานทฺธชสฺส ปาตนํ ๖- มหโต อภิสงฺขารสฺส วูปสมํ มหโต โอฆสฺส นิตฺถรณํ มหโต ภารสฺส นิกฺเขปนํ มหโต สํสารวฏฺฏสฺส อุปจฺเฉทํ มหโต สนฺตาปสฺส นิพฺพาปนํ มหโต ปริฬาหสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ มหโต ธมฺมทฺธชสฺส อุสฺสาปนํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติปิ อิสิ ฯ มหนฺเต สติปฏฺาเน มหนฺเต สมฺมปฺปธาเน มหนฺเต อิทฺธิปาเท มหนฺตานิ อินฺทฺริยานิ มหนฺตานิ พลานิ มหนฺเต โพชฺฌงฺเค มหนฺตํ อริยํ อฏฺงฺคิกํ มคฺคํ มหนฺตํ นิพฺพานํ เอสิ คเวสิ ปริเยสีติปิ อิสิ ฯ {๔๙๓.๒} มเหสกฺเขหิ วา สตฺเตหิ เอสิโต คเวสิโต ปริเยสิโต กหํ พุทฺโธ กหํ ภควา กหํ เทวเทโว กหํ นราสโภติปิ อิสีติ ยาวตติยญฺจ เทวิสิ พฺยากโรตีติ เม สุตํ ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ @เชิงอรรถ: ๑-๔ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ๒ ม. ราชา ปพฺพชิตา ฯ ๓ ม. พฺราหฺมณา @ปพฺพชิตา ฯ ๕ ม. วินิเวนํ ฯ ๖ ม. ปปาตนํ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๔.
ทฺวาหํ สกฺก อปุจฺฉิสฺสํ (อิจฺจายสฺมา โมฆราชา) น เม พฺยากาสิ จกฺขุมา ยาวตติยญฺจ เทวิสิ พฺยากโรตีติ เม สุตนฺติ ฯ [๔๙๔] อยํ โลโก ปโร โลโก พฺรหฺมโลโก สเทวโก ทิฏฺินฺเต นาภิชานาติ โคตมสฺส ยสสฺสิโน ฯ [๔๙๕] อยํ โลโก ปโร โลโกติ อยํ โลโกติ มนุสฺสโลโก ฯ ปโร โลโกติ มนุสฺสโลกํ เปตฺวา สพฺโพ ปโร โลโกติ อยํ โลโก ปโร โลโก ฯ [๔๙๖] พฺรหฺมโลโก สเทวโกติ พฺรหฺมโลโก สเทวโก สมารโก ๑- สสฺสมณพฺราหฺมณี ปชา สเทวมนุสฺสาติ พฺรหฺมโลโก สเทวโก ฯ [๔๙๗] ทิฏฺินฺเต นาภิชานาตีติ ตุยฺหํ ทิฏฺึ ขนฺตึ รุจึ ลทฺธึ อชฺฌาสยํ อธิปฺปายํ โลโก น ชานาติ อยํ เอวํทิฏฺิโก เอวํขนฺติโก เอวํรุจิโก เอวํลทฺธิโก เอวํอชฺฌาสโย เอวํอธิปฺปาโยติ น ชานาติ น ปสฺสติ น ทกฺขติ นาธิคจฺฉติ น วินฺทติ น ปฏิลภตีติ ทิฏฺินฺเต นาภิชานาติ ฯ [๔๙๘] โคตมสฺส ยสสฺสิโนติ ภควา ยสปฺปตฺโตติ ยสสฺสี ฯ อถวา ภควา สกฺกโต ครุกโต มานิโต ปูชิโต อปจิโต ลาภี จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ โคตมสฺส ยสสฺสิโน ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ @เชิงอรรถ: ๑ ม. สเทวโก โลโก สมารโก สพฺรหฺมโก ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๕.
อยํ โลโก ปโร โลโก พฺรหฺมโลโก สเทวโก ทิฏฺินฺเต นาภิชานาติ โคตมสฺส ยสสฺสิโนติ ฯ [๔๙๙] เอวํ อภิกฺกนฺตทสฺสาวึ อตฺถี ปเญฺหน อาคมํ กถํ โลกํ อเวกฺขนฺตํ มจฺจุราชา น ปสฺสติ ฯ [๕๐๐] เอวํ อภิกฺกนฺตทสฺสาวินฺติ เอวํ อภิกฺกนฺตทสฺสาวึ อคฺคทสฺสาวึ เสฏฺทสฺสาวึ วิเสฏฺทสฺสาวึ ปาโมกฺขทสฺสาวึ อุตฺตมทสฺสาวึ ปวรทสฺสาวินฺติ ๑- เอวํ อภิกฺกนฺตทสฺสาวึ ฯ [๕๐๑] อตฺถี ปเญฺหน อาคมนฺติ ปญฺหตฺถิกมฺหา อาคตา ฯเปฯ สนฺทสฺสิตุํ ภณิตุนฺติ เอวมฺปิ อตฺถี ปเญฺหน อาคมํ ฯ [๕๐๒] กถํ โลกํ อเวกฺขนฺตนฺติ กถํ [๒]- อเวกฺขนฺตํ ปจฺจเวกฺขนฺตํ ตุลยนฺตํ ตีรยนฺตํ วิภาวยนฺตํ วิภูตํ กโรนฺตนฺติ กถํ โลกํ อเวกฺขนฺตํ ฯ [๕๐๓] มจฺจุราชา น ปสฺสตีติ มจฺจุราชา น ปสฺสติ น ทกฺขติ นาธิคจฺฉติ น วินฺทติ น ปฏิลภตีติ มจฺจุราชา น ปสฺสติ ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ เอวํ อภิกฺกนฺตทสฺสาวึ อตฺถี ปเญฺหน อาคมํ กถํ โลกํ อเวกฺขนฺตํ มจฺจุราชา น ปสฺสตีติ ฯ [๕๐๔] สุญฺโต โลกํ อเวกฺขสฺสุ โมฆราช สทา สโต อตฺตานุทิฏฺึ อูหจฺจ เอวํ มจฺจุตฺตโร สิยา เอวํ โลกํ อเวกฺขนฺตํ มจฺจุราชา น ปสฺสติ ฯ @เชิงอรรถ: ๑ ม. ปรมทสฺสาวินฺติ ฯ ๒ ม. โลกํ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๖.
[๕๐๕] สุญฺโต โลกํ อเวกฺขสฺสูติ โลกนฺติ นิรยโลโก ติรจฺฉานโลโก ปิตฺติวิสยโลโก มนุสฺสโลโก เทวโลโก ขนฺธโลโก ธาตุโลโก อายตนโลโก อยํ โลโก ปโร โลโก พฺรหฺมโลโก สเทวโก ฯ {๕๐๕.๑} อญฺตโร ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ โลโก โลโกติ ภนฺเต ภควตา วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต โลโกติ วุจฺจติ ฯ ลุชฺชตีติ โข ภิกฺขุ [๑]- โลโกติ วุจฺจติ ฯ กิญฺจ ลุชฺชติ ฯ จกฺขุ [๒]- ลุชฺชติ รูปา ลุชฺชนฺติ จกฺขุวิญฺาณํ ลุชฺชติ จกฺขุสมฺผสฺโส ลุชฺชติ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ลุชฺชติ โสตํ ลุชฺชติ สทฺทา ลุชฺชนฺติ ฆานํ ลุชฺชติ คนฺธา ลุชฺชนฺติ ชิวฺหา ลุชฺชติ รสา ลุชฺชนฺติ กาโย ลุชฺชติ โผฏฺพฺพา ลุชฺชนฺติ มโน ลุชฺชติ ธมฺมา ลุชฺชนฺติ มโนวิญฺาณํ ลุชฺชติ มโนสมฺผสฺโส ลุชฺชติ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ลุชฺชติ ลุชฺชตีติ โข ภิกฺขุ ตสฺมา โลโกติ วุจฺจติ ฯ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขสฺสูติ ทฺวีหิ การเณหิ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ อวสฺสิยปวตฺตสลฺลกฺขณวเสน ๓- วา ตุจฺฉสงฺขารสมนุปสฺสนาวเสน วา ฯ {๕๐๕.๒} กถํ อวสฺสิยปวตฺตสลฺลกฺขณวเสน สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ ฯ รูเป วโส น ลพฺภติ เวทนาย วโส น ลพฺภติ สญฺาย @เชิงอรรถ: ๑ ม. ตสฺมา ฯ ๒ ม. โข ฯ ๓ ม. อวสิย ... ฯ เอวมุปริปิ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๗.
วโส น ลพฺภติ สงฺขาเรสุ วโส น ลพฺภติ วิญฺาเณ วโส น ลพฺภติ ฯ {๕๐๕.๓} วุตฺตเญฺหตํ ภควตา รูปํ ภิกฺขเว อนตฺตา รูปญฺจ หิทํ ภิกฺขเว อตฺตา อภวิสฺส นยิทํ รูปํ อาพาธาย สํวตฺเตยฺย ลพฺเภถ จ รูเป เอวํ เม รูปํ โหตุ เอวํ เม รูปํ มา อโหสีติ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว รูปํ อนตฺตา ตสฺมา รูปํ อาพาธาย สํวตฺตติ น จ ลพฺภติ รูเป เอวํ เม รูปํ โหตุ เอวํ เม รูปํ มา อโหสีติ {๕๐๕.๔} เวทนา อนตฺตา เวทนา จ หิทํ ภิกฺขเว อตฺตา อภวิสฺส นยิทํ เวทนา อาพาธาย สํวตฺเตยฺย ลพฺเภถ จ เวทนาย เอวํ เม เวทนา โหตุ เอวํ เม เวทนา มา อโหสีติ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว เวทนา อนตฺตา ตสฺมา เวทนา อาพาธาย สํวตฺตติ น จ ลพฺภติ เวทนาย เอวํ เม เวทนา โหตุ เอวํ เม เวทนา มา อโหสีติ {๕๐๕.๕} สญฺา อนตฺตา สญฺา จ หิทํ ภิกฺขเว อตฺตา อภวิสฺส นยิทํ สญฺา อาพาธาย สํวตฺเตยฺย ลพฺเภถ จ สญฺาย เอวํ เม สญฺา โหตุ เอวํ เม สญฺา มา อโหสีติ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว สญฺา อนตฺตา ตสฺมา สญฺา อาพาธาย สํวตฺตติ น จ ลพฺภติ สญฺาย เอวํ เม สญฺา โหตุ เอวํ เม สญฺา มา อโหสีติ {๕๐๕.๖} สงฺขารา อนตฺตา สงฺขารา จ หิทํ ภิกฺขเว อตฺตา อภวิสฺสํสุ นยิทํ สงฺขารา อาพาธาย สํวตฺเตยฺยุํ ลพฺเภถ จ สงฺขาเรสุ เอวํ เม สงฺขารา โหนฺตุ เอวํ เม สงฺขารา มา อเหสุนฺติ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๘.
สงฺขารา อนตฺตา ตสฺมา สงฺขารา อาพาธาย สํวตฺตนฺติ น จ ลพฺภติ สงฺขาเรสุ เอวํ เม สงฺขารา โหนฺตุ เอวํ เม สงฺขารา มา อเหสุนฺติ {๕๐๕.๗} วิญฺาณํ อนตฺตา วิญฺาณญฺจ หิทํ ภิกฺขเว อตฺตา อภวิสฺส นยิทํ วิญฺาณํ อาพาธาย สํวตฺเตยฺย ลพฺเภถ จ วิญฺาเณ เอวํ เม วิญฺาณํ โหตุ เอวํ เม วิญฺาณํ มา อโหสีติ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว วิญฺาณํ อนตฺตา ตสฺมา วิญฺาณํ อาพาธาย สํวตฺตติ น จ ลพฺภติ วิญฺาเณ เอวํ เม วิญฺาณํ โหตุ เอวํ เม วิญฺาณํ มา อโหสีติ ฯ {๕๐๕.๘} วุตฺตเญฺหตํ ภควตา นายํ ภิกฺขเว กาโย ตุมฺหากํ นปิ ปเรสํ ๑- ปุราณมิทํ ภิกฺขเว กมฺมํ สงฺขตํ ๒- อภิสญฺเจตยิตํ เวทนิยํ ทฏฺพฺพํ ตตฺร [๓]- ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก ปฏิจฺจสมุปฺปาทญฺเว สาธุกํ โยนิโส มนสิกโรติ อิติ อิมสฺมึ สติ อิทํ โหติ อิมสฺสุปฺปาทา อิทํ อุปฺปชฺชติ อิมสฺมึ อสติ อิทํ น โหติ อิมสฺส นิโรธา อิทํ นิรุชฺฌติ ยทิทํ อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา สงฺขารปจฺจยา วิญฺาณํ วิญฺาณปจฺจยา นามรูปํ นามรูปปจฺจยา สฬายตนํ สฬายตนปจฺจยา ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานํ อุปาทานปจฺจยา ภโว ภวปจฺจยา ชาติ ชาติปจฺจยา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา สมฺภวนฺติ {๕๐๕.๙} เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหติ อวิชฺชาย เตฺวว อเสสวิราคนิโรธา สงฺขารนิโรโธ สงฺขารนิโรธา วิญฺาณนิโรโธ @เชิงอรรถ: ๑ ม. อญฺเสํ ฯ ๒ ม. อภิสงฺขตํ ฯ ๓ ม. โข ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๙.
วิญฺาณนิโรธา นามรูปนิโรโธ นามรูปนิโรธา สฬายตนนิโรโธ สฬายตนนิโรธา ผสฺสนิโรโธ ผสฺสนิโรธา เวทนานิโรโธ เวทนานิโรธา ตณฺหานิโรโธ ตณฺหานิโรธา อุปาทานนิโรโธ อุปาทานนิโรธา ภวนิโรโธ ภวนิโรธา ชาตินิโรโธ ชาตินิโรธา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา นิรุชฺฌนฺติ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหตีติ ฯ เอวํ อวสฺสิยปวตฺตสลฺลกฺขณวเสน สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ ฯ {๕๐๕.๑๐} กถํ ตุจฺฉสงฺขารสมนุปสฺสนาวเสน สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ ฯ รูเป สาโร น ลพฺภติ เวทนาย สาโร น ลพฺภติ สญฺาย สาโร น ลพฺภติ สงฺขาเรสุ สาโร น ลพฺภติ วิญฺาเณ สาโร น ลพฺภติ ฯ รูปํ อสฺสารํ นิสฺสารํ สาราปคตํ นิจฺจสารสาเรน วา สุขสารสาเรน วา อตฺตสารสาเรน วา นิจฺเจน วา ธุเวน วา สสฺสเตน วา อวิปริณามธมฺเมน วา ฯ เวทนา อสฺสารา นิสฺสารา สาราปคตา สญฺา อสฺสารา นิสฺสารา สาราปคตา สงฺขารา อสฺสารา นิสฺสารา สาราปคตา วิญฺาณํ อสฺสารํ นิสฺสารํ สาราปคตํ นิจฺจสารสาเรน วา สุขสารสาเรน วา อตฺตสารสาเรน วา นิจฺเจน วา ธุเวน วา สสฺสเตน วา อวิปริฌามธมฺเมน วา ฯ {๕๐๕.๑๑} ยถา นโฬ อสฺสาโร นิสฺสาโร สาราปคโต ยถา จ เอรณฺโฑ อสฺสาโร นิสฺสาโร สาราปคโต ยถา จ อุทุมฺพโร อสฺสาโร นิสฺสาโร สาราปคโต ยถา จ เสตคจฺโฉ อสฺสาโร--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๐.
นิสฺสาโร สาราปคโต ยถา จ ปาลิภทฺทโก อสฺสาโร นิสฺสาโร สาราปคโต ยถา จ เผณุปิณฺโฑ ๑- อสฺสาโร นิสฺสาโร สาราปคโต ยถา จ ปุพฺพุลกํ ๒- อสฺสารํ นิสฺสารํ สาราปคตํ [๓]- ยถา จ กทฺทลิกฺขนฺโธ อสฺสาโร นิสฺสาโร สาราปคโต {๕๐๕.๑๒} ยถา จ มายา อสฺสารา นิสฺสารา สาราปคตา เอวเมว รูปํ อสฺสารํ นิสฺสารํ สาราปคตํ นิจฺจสารสาเรน วา สุขสารสาเรน วา อตฺตสารสาเรน วา นิจฺเจน วา ธุเวน วา สสฺสเตน วา อวิปริณามธมฺเมน วา เวทนา อสฺสารา นิสฺสารา สาราปคตา สญฺา อสฺสารา นิสฺสารา สาราปคตา สงฺขารา อสฺสารา นิสฺสารา สาราปคตา วิญฺาณํ อสฺสารํ นิสฺสารํ สาราปคตํ นิจฺจสารสาเรน วา สุขสารสาเรน วา อตฺตสารสาเรน วา นิจฺเจน วา ธุเวน วา สสฺสเตน วา อวิปริณามธมฺเมน วา ฯ เอวํ ตุจฺฉสงฺขารสมนุปสฺสนาวเสน สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ ฯ อิเมหิ ทฺวีหิ การเณหิ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ ฯ {๕๐๕.๑๓} อปิจ ฉหากาเรหิ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ รูปํ ๔- อนิสฺสริยโต อกามการิยโต อผาสุนิยโต อวสวตฺตนโต ปวุตฺติโต วิวิตฺตโต อเวกฺขติ เวทนํ สญฺ สงฺขาเร วิญฺาณํ อนิสฺสริยโต อกามการิยโต อผาสุนิยโต อวสวตฺตนโต ปวุตฺติโต วิวิตฺตโต อเวกฺขติ ๔- ฯ เอวํ ฉหากาเรหิ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ ฯ อปิจ ทสหากาเรหิ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ รูปํ ริตฺตโต ตุจฺฉโต @เชิงอรรถ: ๑ ม. เผณปิณฺโฑ ฯ ๒ ม. อุทกปุพฺพุฬํ ฯ ๓ ม. ยถา จ มรีจิ อสฺสารา @นิสฺสารา สาราปคตา ฯ ๔ ม. อิเม ปาา นตฺถิ ฯ อิมสฺมึ าเน อญฺถา ทิสฺสนฺติ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๑.
สุญฺโต อนตฺตโต อสารกโต วธกโต วิภวโต อฆมูลโต สาสวโต สงฺขตโต อเวกฺขติ เวทนํ สญฺ สงฺขาเร วิญฺาณํ [๑]- ริตฺตโต ตุจฺฉโต สุญฺโต อนตฺตโต อสารกโต วธกโต วิภวโต อฆมูลโต สาสวโต สงฺขตโต อเวกฺขติ ฯ {๕๐๕.๑๔} เอวํ ทสหากาเรหิ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ ฯ อปิจ ทฺวาทสหากาเรหิ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ รูปํ น สตฺโต น ชีโว น โปโส น นโร น มานโว น อิตฺถี น ปุริโส น อตฺตา น อตฺตนิยํ น อหํ น มม น โกจิ อตฺถิ ๒- เวทนา สญฺา สงฺขารา วิญฺาณํ น สตฺโต น ชีโว น โปโส น นโร น มานโว น อิตฺถี น ปุริโส น อตฺตา น อตฺตนิยํ น อหํ น มม น โกจิ อตฺถิ ๒- ฯ เอวํ ทฺวาทสหากาเรหิ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ ฯ {๕๐๕.๑๕} วุตฺตเญฺหตํ ภควตา ยํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ กิญฺจ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ รูปํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ เวทนา ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ สา โว ปหีนา ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ สญฺา ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ สา โว ปหีนา ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ สงฺขารา ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ เต ปชหถ เต โว ปหีนา ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสนฺติ วิญฺาณํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย @เชิงอรรถ: ๑ ม. จุตึ อุปปตฺตึ ปฏิสนฺธึ ภวํ สํสารวฏฺฏํ ฯ ๒ ม. น กสฺสจิ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๒.
สุขาย ภวิสฺสติ ฯ ตํ กึ มญฺถ ๑- ภิกฺขเว ยํ อิมสฺมึ เชตวเน ติณกฏฺสาขาปลาสํ ตํ ชโน หเรยฺย วา ฑเหยฺย วา ยถาปจฺจยํ วา กเรยฺย อปินุ ตุมฺหากํ เอวมสฺส อเมฺห ชโน หรติ วา ฑหติ วา ยถาปจฺจยํ วา กโรตีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ {๕๐๕.๑๖} ตํ กิสฺส เหตุ ฯ น โน เอวํ ภนฺเต อตฺตา วา อตฺตนิยํ วาติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว ยํ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ กิญฺจ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ รูปํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ เวทนา สญฺา สงฺขารา วิญฺาณํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสตีติ ฯ เอวมฺปิ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ ฯ {๕๐๕.๑๗} อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ [๒]- สุญฺโ โลโกติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต สุญฺโ โลโกติ วุจฺจติ ฯ ยสฺมา [๓]- โข อานนฺท สุญฺ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา ตสฺมา สุญฺโ โลโกติ วุจฺจติ กิญฺจานนฺท สุญฺ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา ฯ {๕๐๕.๑๘} จกฺขุ [๔]- สุญฺ รูปา สุญฺา จกฺขุวิญฺาณํ สุญฺ จกฺขุสมฺผสฺโส สุญฺโ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ สุญฺ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา โสตํ สุญฺ สทฺทา สุญฺา ฆานํ สุญฺ คนฺธา สุญฺา ชิวฺหา สุญฺา รสา สุญฺา กาโย @เชิงอรรถ: ๑ ม. เสยฺยถาปิ ฯ ๒ ม. สุญฺโ โลโก ... ฯ ๓ ม. จ ฯ ๔ ม. โข ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๓.
สุญฺโ โผฏฺพฺพา สุญฺา มโน สุญฺโ ธมฺมา สุญฺา มโนวิญฺาณํ สุญฺ มโนสมฺผสฺโส สุญฺโ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ สุญฺ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา ยสฺมา จ โข อานนฺท สุญฺ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา ตสฺมา สุญฺโ โลโกติ วุจฺจตีติ ฯ {๕๐๕.๑๙} เอวมฺปิ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ ฯ สุทฺธํ ธมฺมสมุปฺปาทํ สุทฺธํ สงฺขารสนฺตตึ ปสฺสนฺตสฺส ยถาภูตํ น ตํ ๑- ภยํ โหติ คามณิ ติณกฏฺสมํ โลกํ ยทา ปญฺาย ปสฺสติ น อญฺ ปตฺถเย ๒- กิญฺจิ อญฺตฺร อปฺปฏิสนฺธิยาติ ฯ เอวมฺปิ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ ฯ {๕๐๕.๒๐} วุตฺตเญฺหตํ ภควตา เอวเมว ภิกฺขเว ภิกฺขุ รูปํ สมนฺเนสติ ยาวตา รูปสฺส คติ เวทนํ สมนฺเนสติ ยาวตา เวทนาย คติ สญฺ สมนฺเนสติ ยาวตา สญฺาย คติ สงฺขาเร สมนฺเนสติ ยาวตา สงฺขารานํ คติ วิญฺาณํ สมนฺเนสติ ยาวตา วิญฺาณสฺส คติ ตสฺส ภิกฺขุโน ๓- รูปํ สมนฺเนสโต ยาวตา รูปสฺส คติ เวทนํ สมนฺเนสโต ยาวตา เวทนาย คติ สญฺ สมนฺเนสโต ยาวตา สญฺาย คติ สงฺขาเร สมนฺเนสโต ยาวตา สงฺขารานํ คติ วิญฺาณํ สมนฺเนสโต ยาวตา วิญฺาณสฺส คติ ยมฺปิ ยสฺส ๔- โหติ อหนฺติ วา มมนฺติ วา อสฺมีติ วา @เชิงอรรถ: ๑ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ๒ ม. ปตฺถยเต ฯ ๓ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ @๔ ม. ยมฺปิสฺส ตํ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๔.
ตมฺปิ ตสฺส น โหตีติ ฯ เอวมฺปิ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขติ ฯ {๕๐๕.๒๑} สุญฺโต โลกํ อเวกฺขสฺสูติ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขสฺสุ ปจฺจเวกฺขสฺสุ ตุเลหิ ตีเรหิ วิภาเวหิ วิภูตํ กโรหีติ สุญฺโต โลกํ อเวกฺขสฺสุ ฯ [๕๐๖] โมฆราช สทา สโตติ โมฆราชาติ ภควา ตํ พฺราหฺมณํ นาเมน อาลปติ ฯ สทาติ สพฺพกาลํ ฯเปฯ ปจฺฉิเม วโยขนฺเธ ฯ สโตติ จตูหิ การเณหิ สโต กาเย กายานุปสฺสนาสติปฏฺานํ ภาเวนฺโต สโต ฯเปฯ โส วุจฺจติ สโตติ โมฆราช สทา สโต ฯ [๕๐๗] อตฺตานุทิฏฺึ อูหจฺจาติ อตฺตานุทิฏฺิ วุจฺจติ วีสติวตฺถุกา สกฺกายทิฏฺิ ฯ อิธ อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน อริยานํ อทสฺสาวี อริยธมฺมสฺส อโกวิโท อริยธมฺเม อวินีโต สปฺปุริสานํ อทสฺสาวี สปฺปุริสธมฺมสฺส อโกวิโท สปฺปุริสธมฺเม อวินีโต รูปํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ รูปวนฺตํ วา อตฺตานํ อตฺตนิ วา รูปํ รูปสฺมึ วา อตฺตานํ เวทนํ สญฺ สงฺขาเร วิญฺาณํ อตฺตโต สมนุปสฺสติ วิญฺาณวนฺตํ วา อตฺตานํ อตฺตนิ วา วิญฺาณํ วิญฺาณสฺมึ วา อตฺตานํ ยา เอวรูปา ทิฏฺิ ทิฏฺิคตํ ทิฏฺิคหนํ ทิฏฺิกนฺตาโร ทิฏฺิวิสูกายิกํ ทิฏฺิวิปฺผนฺทิตํ ทิฏฺิสํโยชนํ คาโห ปฏิคฺคาโห อภินิเวโส ปรามาโส กุมฺมคฺโค มิจฺฉาปโถ มิจฺฉตฺตํ ติตฺถายตนํ วิปริเยสคฺคาโห วิปรีตคฺคาโห วิปฺปลฺลาสคฺคาโห--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๕.
มิจฺฉาคาโห อยาถาวกสฺมึ ยาถาวกนฺติ คาโห ยาวตา ทฺวาสฏฺี ทิฏฺิคตานิ อยํ อตฺตานุทิฏฺิ ฯ อตฺตานุทิฏฺึ อูหจฺจาติ อตฺตานุทิฏฺึ อูหจฺจ สมูหจฺจ อุทฺธริตฺวา สมุทฺธริตฺวา อุปฺปาฏยิตฺวา สมุปฺปาฏยิตฺวา ปชหิตฺวา วิโนเทตฺวา พฺยนฺตีกตฺวา อนภาวงฺคเมตฺวาติ อตฺตานุทิฏฺึ อูหจฺจ ฯ [๕๐๘] เอวํ มจฺจุตฺตโร สิยาติ เอวํ มจฺจุมฺปิ ๑- ตเรยฺยาสิ ชรมฺปิ ๒- ตเรยฺยาสิ มรณมฺปิ ตเรยฺยาสิ อุตฺตเรยฺยาสิ [๓]- สมติกฺกเมยฺยาสิ วีติวตฺเตยฺยาสีติ เอวํ มจฺจุตฺตโร สิยา ฯ [๕๐๙] เอวํ โลกํ อเวกฺขนฺตนฺติ เอวํ โลกํ อเวกฺขนฺตํ ปจฺจเวกฺขนฺตํ ตุลยนฺตํ ตีรยนฺตํ วิภาวยนฺตํ วิภูตํ กโรนฺตนฺติ เอวํ โลกํ อเวกฺขนฺตํ ฯ [๕๑๐] มจฺจุราชา น ปสฺสตีติ [๔]- มาโรปิ มจฺจุราชา มรณมฺปิ มจฺจุราชา ฯ น ปสฺสตีติ มจฺจุราชา น ปสฺสติ น ทกฺขติ นาธิคจฺฉติ น วินฺทติ น ปฏิลภติ ฯ วุตฺตเญฺหตํ ภควตา เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว อารญฺโก ๕- มิโค อรญฺเ ปวเน จรมาโน วิสฺสตฺโถ คจฺฉติ วิสฺสตฺโถ ติฏฺติ วิสฺสตฺโถ นิสีทติ วิสฺสตฺโถ เสยฺยํ กปฺเปติ ตํ กิสฺส เหตุ อนาปาถคโต ภิกฺขเว ลุทฺทสฺส เอวเมว โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อนฺธมกาสิ มารํ อปทํ วธิตฺวา @เชิงอรรถ: ๑ ม. มจฺจุปิ ฯ ๒ ม. ชราปิ ฯ ๓ ม. ปตเรยฺยาสิ ฯ ๔ ม. มจฺจุปิ มจฺจุราชา ฯ @๕ ม. อรญฺิโก ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๖.
มารจกฺขุอทสฺสนํ ๑- คโต ปาปิมโต ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ ตติยํ ฌานํ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อนฺธมกาสิ มารํ อปทํ วธิตฺวา มารจกฺขุอทสฺสนํ คโต ปาปิมโต ปุน จปรํ ภิกฺขเว สพฺพโส รูปสญฺานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสญฺานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺานํ อมนสิการา อนนฺโต อากาโสติ อากาสานญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อนฺธมกาสิ มารํ อปทํ วธิตฺวา มารจกฺขุอทสฺสนํ คโต ปาปิมโต {๕๑๐.๑} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม อนนฺตํ วิญฺาณนฺติ วิญฺาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สพฺพโส วิญฺาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม นตฺถิ กิญฺจีติ อากิญฺจญฺายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สพฺพโส อากิญฺจญฺายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสญฺานาสญฺายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สพฺพโส เนวสญฺานาสญฺายตนํ สมติกฺกมฺม สญฺาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปญฺาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อนฺธมกาสิ มารํ อปทํ วธิตฺวา มารจกฺขุอทสฺสนํ คโต ปาปิมโต ติณฺโณ โลเก วิสตฺติกํ โส วิสฺสตฺโถ คจฺฉติ วิสฺสตฺโถ ติฏฺติ วิสฺสตฺโถ นิสีทติ วิสฺสตฺโถ เสยฺยํ กปฺเปติ ตํ กิสฺส เหตุ อนาปาถคโต ภิกฺขเว ปาปิมโตติ มจฺจุราชา น ปสฺสติ ฯ {๕๑๐.๒} เตนาห ภควา @เชิงอรรถ: ๑ ม. มารจกฺขุํ อทสฺสนํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๗.
สุญฺโต โลกํ อเวกฺขสฺสุ โมฆราช สทา สโต อตฺตานุทิฏฺึ อูหจฺจ เอวํ มจฺจุตฺตโร สิยา เอวํ โลกํ อเวกฺขนฺตํ มจฺจุราชา น ปสฺสตีติ ฯ สห คาถาปริโยสานา ฯเปฯ สตฺถา เม ภนฺเต ภควา สาวโกหมสฺมีติ ฯ โมฆราชมาณวกปญฺหานิทฺเทโส ปณฺณรสโม ฯ --------------เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้าที่ ๒๓๕-๒๕๗. http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=30&item=490&items=21&pagebreak=1 อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=30&item=490&items=21&pagebreak=1&mode=bracket อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=30&item=490&items=21&pagebreak=1 อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=30&item=490&items=21&pagebreak=1 ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=490 The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=46&A=1754 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=46&A=1754 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_30
       |
|
บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]