พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลี อักษรไทย
 พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๔ สุตฺต. ม. มูลปณฺณาสกํ

                              อลคทฺทูปมสุตฺตํ
     [๒๗๔]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   เตน   โข   ปน  สมเยน
อริฏฺสฺส  นาม  ภิกฺขุโน  คนฺธวาธิปุพฺพสฺส  ๑-  เอวรูปํ  ปาปกํ  ทิฏฺิคตํ
อุปฺปนฺนํ   โหติ   ตถาหํ   ภควตา   ธมฺมํ   เทสิตํ   อาชานามิ   ยถา
เยเม   อนฺตรายิกา   ธมฺมา   วุตฺตา   ภควตา  เต  ปฏิเสวโต  นาลํ
อนฺตรายายาติ   ฯ   อสฺโสสุํ   โข   สมฺพหุลา   ภิกฺขู   อริฏฺสฺส  กิร
นาม   ภิกฺขุโน   คนฺธวาธิปุพฺพสฺส   เอวรูปํ   ปาปกํ   ทิฏฺิคตํ  อุปฺปนฺนํ
ตถาหํ   ภควตา   ธมฺมํ   เทสิตํ  อาชานามิ  ยถา  เยเม  อนฺตรายิกา
ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ ฯ
     {๒๗๔.๑}   อถ  โข  เต  ภิกฺขู  เยน อริฏฺโ ภิกฺขุ คนฺธวาธิปุพฺโพ
เตนุปสงฺกมึสุ   อุปสงฺกมิตฺวา   อริฏฺ   ภิกฺขุํ   คนฺธวาธิปุพฺพํ  เอตทโวจุํ
สจฺจํ  กิร  เต  อาวุโส  อริฏฺ  เอวรูปํ  ปาปกํ  ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ ตถาหํ
ภควตา   ธมฺมํ   เทสิตํ   อาชานามิ  ยถา  เยเม  อนฺตรายิกา  ธมฺมา
วุตฺตา   ภควตา  เต  ปฏิเสวโต  นาลํ  อนฺตรายายาติ  ฯ  เอวํ  พฺยา
โข   อหํ   อาวุโส   ภควตา   ธมฺมํ  เทสิตํ  อาชานามิ  ยถา  เยเม
อนฺตรายิกา    ธมฺมา    วุตฺตา    ภควตา    เต   ปฏิเสวโต   นาลํ
อนฺตรายายาติ   ฯ   อถ   โข  เต  ภิกฺขู  อริฏฺ  ภิกฺขุํ  คนฺธวาธิปุพฺพํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. คทฺธพาธิ... ฯ อิโต ปรํ เอวํ าตพฺพํ ฯ
เอตสฺมา     ปาปกา     ทิฏฺิคตา     วิเวเจตุกามา     สมนุยุญฺชนฺติ
สมนุคฺคาหนฺติ   สมนุภาสนฺติ   มา   เหวํ   อาวุโส   อริฏฺ  อวจ  มา
ภควนฺตํ  อพฺภาจิกฺขิ  น  หิ  สาธุ  ภควโต  อพฺภกฺขานํ  น หิ ภควา เอวํ
วเทยฺย   อเนกปริยาเยน   อาวุโส  อริฏฺ  อนฺตรายิกา  ธมฺมา  วุตฺตา
ภควตา    อลญฺจ   ปน   เต   ปฏิเสวโต   อนฺตรายาย   อปฺปสฺสาทา
กามา   วุตฺตา   ภควตา   พหุทุกฺขา   พหูปายาสา   อาทีนโว   เอตฺถ
ภิยฺโย   อฏฺิกงฺขลูปมา   กามา  วุตฺตา  ภควตา  พหุทุกฺขา  พหูปายาสา
อาทีนโว     เอตฺถ     ภิยฺโย     มํสเปสูปมา     กามา     วุตฺตา
ภควตา ... ฯ
     {๒๗๔.๒}   ติณุกฺกูปมา กามา วุตฺตา ภควตา ... ฯ องฺคารกาสูปมา
กามา  วุตฺตา  ภควตา  ...  ฯ สุปินกูปมา กามา วุตฺตา ภควตา ... ฯ
ยาจิตกูปมา  กามา  วุตฺตา  ภควตา  ...  ฯ  รุกฺขผลูปมา กามา วุตฺตา
ภควตา  ...  ฯ  อสิสูนูปมา  กามา  วุตฺตา ภควตา ... ฯ สตฺติสูลูปมา
กามา   วุตฺตา  ภควตา  ...  ฯ  สปฺปสิรูปมา  กามา  วุตฺตา  ภควตา
พหุทุกฺขา    พหูปายาสา    อาทีนโว   เอตฺถ   ภิยฺโยติ   ฯ   เอวมฺปิ
โข   อริฏฺโ   ภิกฺขุ   คนฺธวาธิปุพฺโพ   เตหิ   ภิกฺขูหิ  สมนุยุญฺชิยมาโน
สมนุคฺคาหิยมาโน   สมนุภาสิยมาโน   ตเทว   ปาปกํ   ทิฏฺิคตํ  ถามสา
ปรามสฺส  ๑-  อภินิวิสฺส  โวหรติ  เอวํ  พฺยา  โข  อหํ อาวุโส ภควตา
ธมฺมํ   เทสิตํ   อาชานามิ   ยถา   เยเม  อนฺตรายิกา  ธมฺมา  วุตฺตา
ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ ฯ
     [๒๗๕]   ยโต   โข   เต   ภิกฺขู   นาสกฺขึสุ   อริฏฺ   ภิกฺขุํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ปรามาสา.
คนฺธวาธิปุพฺพํ  เอตสฺมา  ปาปกา  ทิฏฺิคตา  วิเวเจตุํ  อถ  โข เต ภิกฺขู
เยน    ภควา   เตนุปสงฺกมึสุ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ   อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   ฯ   เอกมนฺตํ   นิสินฺนา   โข  เต  ภิกฺขู  ภควนฺตํ
เอตทโวจุํ   อริฏฺสฺส   นาม  ภนฺเต  ภิกฺขุโน  คนฺธวาธิปุพฺพสฺส  เอวรูปํ
ปาปกํ   ทิฏฺิคตํ   อุปฺปนฺนํ   ตถาหํ   ภควตา  ธมฺมํ  เทสิตํ  อาชานามิ
ยถา   เยเม   อนฺตรายิกา   ธมฺมา   วุตฺตา  ภควตา  เต  ปฏิเสวโต
นาลํ   อนฺตรายายาติ   อสฺสุมฺหา   โข   มยํ   ภนฺเต   อริฏฺสฺส  กิร
นาม   ภิกฺขุโน   คนฺธวาธิปุพฺพสฺส   เอวรูปํ   ปาปกํ   ทิฏฺิคตํ  อุปฺปนฺนํ
ตถาหํ   ภควตา   ธมฺมํ   เทสิตํ  อาชานามิ  ยถา  เยเม  อนฺตรายิกา
ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ
     {๒๗๕.๑}   อถ  โข  มยํ  ภนฺเต เยน อริฏฺโ ภิกฺขุ คนฺธวาธิปุพฺโพ
เตนุปสงฺกมิมฺหา     อุปสงฺกมิตฺวา     อริฏฺ     ภิกฺขุํ    คนฺธวาธิปุพฺพํ
เอตทโวจุมฺหา  สจฺจํ  กิร  เต  อาวุโส  อริฏฺ  เอวรูปํ  ปาปกํ ทิฏฺิคตํ
อุปฺปนฺนํ   ตถาหํ   ภควตา   ธมฺมํ   เทสิตํ   อาชานามิ   ยถา  เยเม
อนฺตรายิกา  ธมฺมา  วุตฺตา  ภควตา  เต  ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ
เอวํ   วุตฺเต  ภนฺเต  อริฏฺโ  ภิกฺขุ  คนฺธวาธิปุพฺโพ  อเมฺห  เอตทโวจ
เอวํ  พฺยา  โข  อหํ  อาวุโส  ภควตา  ธมฺมํ  เทสิตํ  อาชานามิ  ยถา
เยเม   อนฺตรายิกา   ธมฺมา   วุตฺตา   ภควตา  เต  ปฏิเสวโต  นาลํ
อนฺตรายายาติ  อถ  โข  มยํ  ภนฺเต  อริฏฺ ภิกฺขุํ คนฺธวาธิปุพฺพํ เอตสฺมา
ปาปกา    ทิฏฺิคตา    วิเวเจตุกามา    สมนุยุญฺชิมฺหา   สมนุคฺคาหิมฺหา
สมนุภาสิมฺหา    มา   เหวํ   อาวุโส   อริฏฺ   อวจ   มา   ภควนฺตํ
อพฺภาจิกฺขิ   น   หิ   สาธุ   ภควโต  อพฺภกฺขานํ  น  หิ  ภควา  เอวํ
วเทยฺย   อเนกปริยาเยน   อาวุโส  อริฏฺ  อนฺตรายิกา  ธมฺมา  วุตฺตา
ภควตา    อลญฺจ   ปน   เต   ปฏิเสวโต   อนฺตรายาย   อปฺปสฺสาทา
กามา   วุตฺตา   ภควตา   พหุทุกฺขา   พหูปายาสา   อาทีนโว   เอตฺถ
ภิยฺโย   อฏฺิกงฺขลูปมา   กามา  วุตฺตา  ภควตา  พหุทุกฺขา  พหูปายาสา
อาทีนโว   เอตฺถ   ภิยฺโย  ฯเปฯ  สปฺปสิรูปมา  กามา  วุตฺตา  ภควตา
พหุทุกฺขา พหูปายาสา อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโยติ
     {๒๗๕.๒}   เอวมฺปิ   โข  ภนฺเต  อริฏฺโ  ภิกฺขุ  คนฺธวาธิปุพฺโพ
อเมฺหหิ      สมนุยุญฺชิยมาโน     สมนุคฺคาหิยมาโน     สมนุภาสิยมาโน
ตเทว   ปาปกํ   ทิฏฺิคตํ   ถามสา  ปรามสฺส  อภินิวิสฺส  โวหรติ  เอวํ
พฺยา  โข  อหํ  อาวุโส  ภควตา  ธมฺมํ  เทสิตํ  อาชานามิ  ยถา เยเม
อนฺตรายิกา  ธมฺมา  วุตฺตา  ภควตา  เต  ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ
ยโต   โข   มยํ   ภนฺเต   นาสกฺขิมฺหา   อริฏฺ   ภิกฺขุํ  คนฺธวาธิปุพฺพํ
เอตสฺมา   ปาปกา   ทิฏฺิคตา   วิเวเจตุํ  อถ  มยํ  เอตมตฺถํ  ภควโต
อาโรเจมาติ ฯ
     [๒๗๖]   อถ   โข   ภควา   อญฺตรํ   ภิกฺขุํ  อามนฺเตสิ  เอหิ
ตฺวํ   ภิกฺขุ   มม   วจเนน   อริฏฺ   ภิกฺขุํ   คนฺธวาธิปุพฺพํ  อามนฺเตหิ
สตฺถา   ตํ   อาวุโส  อริฏฺ  อามนฺเตตีติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  โข  โส
ภิกฺขุ    ภควโต   ปฏิสฺสุตฺวา   เยน   อริฏฺโ   ภิกฺขุ   คนฺธวาธิปุพฺโพ
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   อริฏฺ   ภิกฺขุํ   คนฺธวาธิปุพฺพํ   เอตทโวจ
สตฺถา  ตํ  อาวุโส  อริฏฺ  อามนฺเตตีติ  ฯ  เอวมาวุโสติ  โข  อริฏฺโ
ภิกฺขุ    คนฺธวาธิปุพฺโพ    ตสฺส   ภิกฺขุโน   ปฏิสฺสุตฺวา   เยน   ภควา
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ภควนฺตํ  อภิวาเทตฺวา  เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ
เอกมนฺตํ   นิสินฺนํ   โข  อริฏฺ  ภิกฺขุํ  คนฺธวาธิปุพฺพํ  ภควา  เอตทโวจ
สจฺจํ   กิร   เต   อริฏฺ   เอวรูปํ   ปาปกํ  ทิฏฺิคตํ  อุปฺปนฺนํ  ตถาหํ
ภควตา   ธมฺมํ   เทสิตํ   อาชานามิ  ยถา  เยเม  อนฺตรายิกา  ธมฺมา
วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ ฯ
     {๒๗๖.๑}   เอวํ  พฺยา  โข  อหํ  ภนฺเต  ภควตา  ธมฺมํ  เทสิตํ
อาชานามิ   ยถา   เยเม   อนฺตรายิกา   ธมฺมา  วุตฺตา  ภควตา  เต
ปฏิเสวโต   นาลํ   อนฺตรายายาติ  ฯ  กสฺส  โข  นาม  ตฺวํ  โมฆปุริส
มยา   เอวํ   ธมฺมํ   เทสิตํ   อาชานาสิ   ฯ   นนุ   มยา  โมฆปุริส
อเนกปริยาเยน    อนฺตรายิกา    ธมฺมา   วุตฺตา   อลญฺจ   ปน   เต
ปฏิเสวโต   อนฺตรายาย   อปฺปสฺสาทา   กามา  วุตฺตา  มยา  พหุทุกฺขา
พหูปายาสา   อาทีนโว   เอตฺถ   ภิยฺโย  อฏฺิกงฺขลูปมา  กามา  วุตฺตา
มยา  ...  ฯ  มํสเปสูปมา  กามา วุตฺตา มยา ... ฯ ติณุกฺกูปมา กามา
วุตฺตา  มยา ... ฯ องฺคารกาสูปมา กามา วุตฺตา มยา ... ฯ สุปินกูปมา
กามา วุตฺตา มยา ... ฯ ยาจิตกูปมา กามา วุตฺตา มยา ... ฯ รุกฺขผลูปมา
กามา วุตฺตา มยา ... ฯ อสิสูนูปมา กามา วุตฺตา มยา ... ฯ สตฺติสูลูปมา
กามา  วุตฺตา  มยา  ...  ฯ  สปฺปสิรูปมา  กามา วุตฺตา มยา พหุทุกฺขา
พหูปายาสา  อาทีนโว  เอตฺถ  ภิยฺโย  อถ  จ  ปน ตฺวํ โมฆปุริส อตฺตนา
ทุคฺคหิเตน   อเมฺห  เจว  อพฺภาจิกฺขสิ  อตฺตานญฺจ  ขนสิ  พหุญฺจ  อปุญฺ
ปสวสิ   ตญฺหิ  เต  โมฆปุริส  ภวิสฺสติ  ทีฆรตฺตํ  อหิตาย  ทุกฺขายาติ  ฯ
อถ  โข  ภควา  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ  ตํ  กึ  มญฺถ  ภิกฺขเว  อปินายํ ๑-
อริฏฺโ   ภิกฺขุ   คนฺธวาธิปุพฺโพ   อุสฺมิกโตปิ   อิมสฺมึ   ธมฺมวินเยติ  ฯ
กิญฺหิ  ๒-  สิยา  ภนฺเต  โน  เหตํ  ภนฺเตติ  ฯ  เอวํ  วุตฺเต  อริฏฺโ
ภิกฺขุ    คนฺธวาธิปุพฺโพ   ตุณฺหีภูโต   มงฺกุภูโต   ปตฺตกฺขนฺโธ   อโธมุโข
ปชฺฌายนฺโต อปฺปฏิภาโณ นิสีทิ ฯ
     [๒๗๗]   อถ   โข  ภควา  อริฏฺ  ภิกฺขุํ  คนฺธวาธิปุพฺพํ  ตุณฺหีภูตํ
มงฺกุภูตํ    ปตฺตกฺขนฺธํ    อโธมุขํ    ปชฺฌายนฺตํ    อปฺปฏิภาณํ   วิทิตฺวา
อริฏฺ    ภิกฺขุํ    คนฺธวาธิปุพฺพํ   เอตทโวจ   ปญฺายิสฺสสิ   โข   ตฺวํ
โมฆปุริส    เอเตน    สเกน   ปาปเกน   ทิฏฺิคเตน   อิธาหํ   ภิกฺขู
ปฏิปุจฺฉิสฺสามีติ   ฯ   อถ   โข  ภควา  ภิกฺขู  อามนฺเตสิ  ตุเมฺหปิ  เม
ภิกฺขเว  เอวํ  ธมฺมํ  เทสิตํ อาชานาถ ยถายํ อริฏฺโ ภิกฺขุ คนฺธวาธิปุพฺโพ
อตฺตนา     ทุคฺคหิเต     อเมฺห    เจว    อพฺภาจิกฺขติ    อตฺตานญฺจ
ขนติ   พหุญฺจ   อปุญฺ  ปสวตีติ  ฯ  โน  เหตํ  ภนฺเต  อเนกปริยาเยน
หิ   โน   ภนฺเต   อนฺตรายิกา   ธมฺมา   วุตฺตา  ภควตา  อลญฺจ  ปน
เต   ปฏิเสวโต   อนฺตรายาย   อปฺปสฺสาทา   กามา   วุตฺตา  ภควตา
พหุทุกฺขา    พหูปายาสา    อาทีนโว   เอตฺถ   ภิยฺโย   อฏฺิกงฺขลูปมา
กามา   วุตฺตา   ภควตา   พหุทุกฺขา   พหูปายาสา   อาทีนโว   เอตฺถ
ภิยฺโย    ฯเปฯ    สปฺปสิรูปมา   กามา   วุตฺตา   ภควตา   พหุทุกฺขา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. อถ ปนายํ ฯ ๒ โป. กิญฺจิ สิยา ฯ
พหูปายาสา  อาทีนโว  เอตฺถ  ภิยฺโยติ  ฯ  สาธุ  ๑-  โข  เม  ตุเมฺห
ภิกฺขเว   เอวํ   ธมฺมํ   เทสิตํ   อาชานาถ   อเนกปริยาเยน  หิ  โว
ภิกฺขเว  อนฺตรายิกา  ธมฺมา  วุตฺตา  มยา  อลญฺจ  ปน  เต  ปฏิเสวโต
อนฺตรายาย     อปฺปสฺสาทา     กามา    วุตฺตา    มยา    พหุทุกฺขา
พหูปายาสา   อาทีนโว   เอตฺถ   ภิยฺโย  อฏฺิกงฺขลูปมา  กามา  วุตฺตา
มยา    พหุทุกฺขา    พหูปายาสา   อาทีนโว   เอตฺถ   ภิยฺโย   ฯเปฯ
สปฺปสิรูปมา   กามา   วุตฺตา   มยา   พหุทุกฺขา  พหูปายาสา  อาทีนโว
เอตฺถ    ภิยฺโย   อถ   จ   ปนายํ   อริฏฺโ   ภิกฺขุ   คนฺธวาธิปุพฺโพ
อตฺตนา   ทุคฺคหิเตน   อเมฺห   เจว   อพฺภาจิกฺขติ   อตฺตานญฺจ   ขนติ
พหุญฺจ    อปุญฺ    ปสวติ    ตญฺหิ    ตสฺส    โมฆปุริสสฺส    ภวิสฺสติ
ทีฆรตฺตํ   อหิตาย   ทุกฺขาย  ฯ  โส  วต  ภิกฺขเว  อญฺเตฺรว  กาเมหิ
อญฺตฺร   กามสญฺาย   อญฺตฺร   กามวิตกฺเกหิ   กาเม   ปฏิเสวิสฺสตีติ
เนตํ านํ วิชฺชติ ฯ
     [๒๗๘]   อิธ   ภิกฺขเว  เอกจฺเจ  โมฆปุริสา  ธมฺมํ  ปริยาปุณนฺติ
สุตฺตํ   เคยฺยํ   เวยฺยากรณํ  คาถํ  อุทานํ  อิติวุตฺตกํ  ชาตกํ  อพฺภูตธมฺมํ
เวทลฺลํ   เต   ตํ   ธมฺมํ  ปริยาปุณิตฺวา  เตสํ  ธมฺมานํ  ปญฺาย  อตฺถํ
น   อุปปริกฺขนฺติ   เตสํ   เต   ธมฺมา   ปญฺาย   อตฺถํ   อนุปปริกฺขตํ
น   นิชฺฌานํ   ขมนฺติ   เต   อุปารมฺภานิสํสา  เจว  ธมฺมํ  ปริยาปุณนฺติ
อิติวาทปฺปโมกฺขานิสํสา   จ   ยสฺสตฺถาย   ธมฺมํ   ปริยาปุณนฺติ   ตญฺจสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. สาธุ ภิกฺขเว ฯ ๒ ม. สาธุ สาธุ ภิกฺขเว ฯ
อตฺถํ   นานุโภนฺติ   เตสํ   เต   ธมฺมา   ทุคฺคหิตา   ทีฆรตฺตํ  อหิตาย
ทุกฺขาย สํวตฺตนฺติ ตํ กิสฺส เหตุ ทุคฺคหิตตฺตา ภิกฺขเว ธมฺมานํ ฯ
     {๒๗๘.๑}   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  ปุริโส  อลคทฺทตฺถิโก อลคทฺทคเวสี
อลคทฺทปริเยสนํ  จรมาโน  โส  ปสฺเสยฺย  มหนฺตํ  อลคทฺทํ  ตเมนํ โภเค
วา  นงฺคุฏฺเ  วา  คเณฺหยฺย  ตสฺส  โส  อลคทฺโท  ปฏินิวตฺติตฺวา หตฺเถ
วา  พาหาย  วา  อญฺตรสฺมึ  วา  องฺคปจฺจงฺเค  ฑํเสยฺย โส ตโตนิทานํ
มรณํ  วา  นิคฺคจฺเฉยฺย  มรณมตฺตํ  วา  ทุกฺขํ  ตํ  กิสฺส เหตุ ทุคฺคหิตตฺตา
ภิกฺขเว  อลคทฺทสฺส  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  อิเธกจฺเจ  โมฆปุริสา ธมฺมํ
ปริยาปุณนฺติ   สุตฺตํ  เคยฺยํ  เวยฺยากรณํ  คาถํ  อุทานํ  อิติวุตฺตกํ  ชาตกํ
อพฺภูตธมฺมํ  เวทลฺลํ  เต  ตํ  ธมฺมํ  ปริยาปุณิตฺวา  เตสํ  ธมฺมานํ ปญฺาย
อตฺถํ  น  อุปปริกฺขนฺติ  เตสํ  เต  ธมฺมา  ปญฺาย  อตฺถํ  อนุปปริกฺขตํ น
นิชฺฌานํ    ขมนฺติ   เต   อุปารมฺภานิสํสา   เจว   ธมฺมํ   ปริยาปุณนฺติ
อิติวาทปฺปโมกฺขานิสํสา   จ  ยสฺสตฺถาย  ๑-  ธมฺมํ  ปริยาปุณนฺติ  ตญฺจสฺส
อตฺถํ   นานุโภนฺติ   เตสํ   เต   ธมฺมา   ทุคฺคหิตา   ทีฆรตฺตํ  อหิตาย
ทุกฺขาย สํวตฺตนฺติ ตํ กิสฺส เหตุ ทุคฺคหิตตฺตา ภิกฺขเว ธมฺมานํ ฯ
     [๒๗๙]   อิธ  ปน  ภิกฺขเว  เอกจฺเจ  กุลปุตฺตา  ธมฺมํ ปริยาปุณนฺติ
สุตฺตํ   เคยฺยํ   เวยฺยากรณํ  คาถํ  อุทานํ  อิติวุตฺตกํ  ชาตกํ  อพฺภูตธมฺมํ
เวทลฺลํ   เต   ตํ   ธมฺมํ  ปริยาปุณิตฺวา  เตสํ  ธมฺมานํ  ปญฺาย  อตฺถํ
อุปปริกฺขนฺติ    เตสํ    เต    ธมฺมา    ปญฺาย    อตฺถํ   อุปปริกฺขตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยสฺส จตฺถาย ฯ
นิชฺฌานํ   ขมนฺติ   เต   น   เจว  อุปารมฺภานิสํสา  ธมฺมํ  ปริยาปุณนฺติ
น    อิติวาทปฺปโมกฺขานิสํสา    จ    ยสฺสตฺถาย    ธมฺมํ   ปริยาปุณนฺติ
ตญฺจสฺส   อตฺถํ   อนุโภนฺติ  เตสํ  เต  ธมฺมา  สุคหิตา  ทีฆรตฺตํ  หิตาย
สุขาย สํวตฺตนฺติ ตํ กิสฺส เหตุ สุคหิตตฺตา ภิกฺขเว ธมฺมานํ ฯ
     {๒๗๙.๑}   เสยฺยถาปิ  ภิกฺขเว  ปุริโส  อลคทฺทตฺถิโก อลคทฺทคเวสี
อลคทฺทปริเยสนํ   จรมาโน   โส   ปสฺเสยฺย   มหนฺตํ   อลคทฺทํ  ตเมนํ
อชปเทน    ทณฺเฑน    สุนิคฺคหิตํ    นิคฺคเณฺหยฺย    อชปเทน   ทณฺเฑน
สุนิคฺคหิตํ    นิคฺคเหตฺวา    คีวายํ   สุคหิตํ   คเณฺหยฺย   กิญฺจาปิ   โส
ภิกฺขเว   อลคทฺโท   ตสฺส   ปุริสสฺส   หตฺถํ   วา  พาหํ  วา  อญฺตรํ
วา  องฺคปจฺจงฺคํ  โภเคหิ  ปลิเวเธยฺย  อถ  โข  โส  เนว  ตโตนิทานํ
มรณํ  วา  นิคฺคจฺเฉยฺย  มรณมตฺตํ  วา  ทุกฺขํ  ตํ  กิสฺส  เหตุ สุคหิตตฺตา
ภิกฺขเว  อลคทฺทสฺส  เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  อิเธกจฺเจ  กุลปุตฺตา  ธมฺมํ
ปริยาปุณนฺติ    สุตฺตํ   เคยฺยํ   เวยฺยากรณํ   คาถํ   อุทานํ   อิติวุตฺตกํ
ชาตกํ   อพฺภูตธมฺมํ   เวทลฺลํ   เต   ตํ   ธมฺมํ   ปริยาปุณิตฺวา   เตสํ
ธมฺมานํ   ปญฺาย   อตฺถํ   อุปปริกฺขนฺติ   เตสํ   เต   ธมฺมา  ปญฺาย
อตฺถํ   อุปปริกฺขตํ   นิชฺฌานํ   ขมนฺติ   เต   น  เจว  อุปารมฺภานิสํสา
ธมฺมํ    ปริยาปุณนฺติ    น    อิติวาทปฺปโมกฺขานิสํสา    จ   ยสฺสตฺถาย
ธมฺมํ     ปริยาปุณนฺติ    ตญฺจสฺส    อตฺถํ    อนุโภนฺติ    เตสํ    เต
ธมฺมา    สุคหิตา    ทีฆรตฺตํ   หิตาย   สุขาย   สํวตฺตนฺติ   ตํ   กิสฺส
เหตุ    สุคหิตตฺตา    ภิกฺขเว    ธมฺมานํ    ฯ    ตสฺมาติห   ภิกฺขเว
ยสฺส   เม   ภาสิตสฺส   อตฺถํ   อาชาเนยฺยาถ   ตถา  นํ  ธาเรยฺยาถ
ยสฺส   จ   ปน   เม   ภาสิตสฺส   อตฺถํ  น  อาชาเนยฺยาถ  อหํ  โว
ตตฺเถว   ปฏิปุจฺฉิตพฺโพ   เย   วา   ปนสฺสุ   วิยตฺตา   ภิกฺขู  กุลฺลูปมํ
โว   ภิกฺขเว   ธมฺมํ   เทสิสฺสามิ   นิตฺถรณตฺถาย   โน  คหณตฺถาย  ตํ
สุณาถ   สาธุกํ   มนสิกโรถ   ภาสิสฺสามีติ  ฯ  เอวํ  ภนฺเตติ  โข  เต
ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     [๒๘๐]   ภควา    เอตทโวจ    เสยฺยถาปิ   ภิกฺขเว   ปุริโส
อทฺธานมคฺคปฏิปนฺโน    โส    ปสฺเสยฺย   มหนฺตํ   อุทกณฺณวํ   โอริมตีรํ
สาสงฺกํ   สปฺปฏิภยํ   ปาริมตีรํ   เขมํ   อปฺปฏิภยํ   น   จาสฺส  นาวา
สนฺตารณี   อุตฺตรเสตุ   วา   อปารา   ปารํ  คมนาย  ตสฺส  เอวมสฺส
อยํ   โข   มหา   อุทกณฺณโว   โอริมตีรํ  สาสงฺกํ  สปฺปฏิภยํ  ปาริมตีรํ
เขมํ   อปฺปฏิภยํ   นตฺถิ  จ  นาวา  สนฺตารณี  อุตฺตรเสตุ  วา  อปารา
ปารํ    คมนาย    ยนฺนูนาหํ   ติณกฏฺสาขาปลาสํ   สงฺกฑฺฒิตฺวา   กุลฺลํ
พนฺธิตฺวา   ตํ   กุลฺลํ   นิสฺสาย   หตฺเถหิ  จ  ปาเทหิ  จ  วายมมาโน
โสตฺถินา ปารํ อุตฺตเรยฺยนฺติ ฯ
     {๒๘๐.๑}   อถ   โข   โส  ภิกฺขเว  ปุริโส  ติณกฏฺสาขาปลาสํ
สงฺกฑฺฒิตฺวา   กุลฺลํ   พนฺธิตฺวา  ตํ  กุลฺลํ  นิสฺสาย  หตฺเถหิ  จ  ปาเทหิ
จ  วายมมาโน  โสตฺถินา  ปารํ  อุตฺตเรยฺย  ตสฺส  [๑]- อุตฺติณฺณสฺส ๒-
ปารคตสฺส   เอวมสฺส   พหุกาโร   โข  เม  อยํ  กุลฺโล  อิมาหํ  กุลฺลํ
นิสฺสาย   หตฺเถหิ   จ   ปาเทหิ   จ   วายมมาโน   โสตฺถินา   ปารํ
อุตฺติณฺโณ   ยนฺนูนาหํ    อิมํ   กุลฺลํ   สีเส   ๓-   วา   อาโรเปตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปุริสสฺส ฯ ๒ ยุ. ติณฺณสฺส ฯ ๓ ม. ถเล วา อุสฺสาเทตฺวา อุทเก วา
@โอปิลาเปตฺวา ฯ
ขนฺเธ  วา  ปจฺจาโรเปตฺวา  เยนกามํ  ปกฺกเมยฺยนฺติ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺถ
ภิกฺขเว   อปิ   นุ   โส   ปุริโส   เอวํการี   ตสฺมึ  กุลฺเล  กิจฺจการี
อสฺสาติ   ฯ   โน  เหตํ  ภนฺเต  ฯ  กถํการี  จ  โส  ภิกฺขเว  ปุริโส
ตสฺมึ   กุลฺเล  กิจฺจการี  อสฺส  ฯ  อิธ  ภิกฺขเว  ตสฺส  ปุริสสฺส  [๑]-
ปารคตสฺส   เอวมสฺส   พหุกาโร   โข  เม  อยํ  กุลฺโล  อิมาหํ  กุลฺลํ
นิสฺสาย   หตฺเถหิ   จ   ปาเทหิ   จ   วายมมาโน   โสตฺถินา   ปารํ
อุตฺติณฺโณ   ยนฺนูนาหํ   อิมํ  กุลฺลํ  ถเล  วา  อุสฺสาเปตฺวา  ๒-  อุทเก
วา   โอปิลาเปตฺวา   เยนกามํ   ปกฺกเมยฺยนฺติ  ฯ  เอวํการี  โข  โส
ภิกฺขเว   ปุริโส   ตสฺมึ   กุลฺเล   กิจฺจการี   อสฺส  ฯ  เอวเมว  โข
ภิกฺขเว    กุลฺลูปโม    มยา    ธมฺโม   เทสิโต   นิตฺถรณตฺถาย   โน
คหณตฺถาย    กุลฺลูปมํ    โว   ภิกฺขเว   ธมฺมํ   เทสิตํ   อาชานนฺเตหิ
ธมฺมาปิ โว ปหาตพฺพา ปเคว อธมฺมา ฯ
     [๒๘๑]   ฉยิมานิ   ภิกฺขเว   ทิฏฺิฏฺานานิ   ฯ  กตมานิ  ฉ  ฯ
อิธ   ภิกฺขเว   อสฺสุตวา   ปุถุชฺชโน   อริยานํ   อทสฺสาวี  อริยธมฺมสฺส
อโกวิโท   อริยธมฺเม   อวินีโต   สปฺปุริสานํ   อทสฺสาวี  สปฺปุริสธมฺมสฺส
อโกวิโท    สปฺปุริสธมฺเม    อวินีโต   รูปํ   เอตํ   มม   เอโสหมสฺมิ
เอโส   เม   อตฺตาติ   สมนุปสฺสติ   เวทนํ   เอตํ   มม  เอโสหมสฺมิ
เอโส   เม   อตฺตาติ   สมนุปสฺสติ   สญฺ   เอตํ   มม   เอโสหมสฺมิ
เอโส   เม   อตฺตาติ   สมนุปสฺสติ   สงฺขาเร  เอตํ  มม  เอโสหมสฺมิ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ติณฺณสฺส ฯ สี. ยุ. อุสฺสาเรตฺวา ฯ ๒ ม. อุสสาเทตฺวา ฯ
เอโส   เม  อตฺตาติ  สมนุปสฺสติ  ยมฺปิทํ  ๑-  ทิฏฺ  สุตํ  มุตํ  วิญฺาตํ
ปตฺตํ   ปริเยสิตํ   อนุวิจริตํ   มนสา   ตมฺปิ   เอตํ   มม  เอโสหมสฺมิ
เอโส    เม   อตฺตาติ   สมนุปสฺสติ   ยมฺปิทํ   ๒-   ทิฏฺิฏฺานํ   โส
โลโก   โส   อตฺตา   โส   เปจฺจ   ภวิสฺสามิ  นิจฺโจ  ธุโว  สสฺสโต
อวิปริณามธมฺโม    สสฺสติสมํ    ตเถว   สฺสามีติ   ตมฺปิ   เอตํ   มม
เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺสติ ฯ
     {๒๘๑.๑}   สุตวา  จ  โข  ภิกฺขเว  อริยสาวโก  อริยานํ ทสฺสาวี
อริยธมฺมสฺส    โกวิโท    อริยธมฺเม    สุวินีโต   สปฺปุริสานํ   ทสฺสาวี
สปฺปุริสธมฺมสฺส    โกวิโท   สปฺปุริสธมฺเม   สุวินีโต   รูปํ   เนตํ   มม
เนโสหมสฺมิ   น   เมโส   อตฺตาติ   สมนุปสฺสติ   เวทนํ   เนตํ   มม
เนโสหมสฺมิ    น   เมโส   อตฺตาติ   สมนุปสฺสติ   สญฺ   เนตํ   มม
เนโสหมสฺมิ    น    เมโส    อตฺตาติ   สมนุปสฺสติ   สงฺขาเร   เนตํ
มม    เนโสหมสฺมิ   น   เมโส   อตฺตาติ   สมนุปสฺสติ   ยมฺปิทํ   ๓-
ทิฏฺ   สุตํ   มุตํ   วิญฺาตํ   ปตฺตํ   ปริเยสิตํ  อนุวิจริตํ  มนสา  ตมฺปิ
เนตํ   มม   เนโสหมสฺมิ   น  เมโส  อตฺตาติ  สมนุปสฺสติ  ยมฺปิทํ  ๓-
ทิฏฺิฏฺานํ   โส   โลโก   โส   อตฺตา  โส  เปจฺจ  ภวิสฺสามิ  นิจฺโจ
ธุโว   สสฺสโต   อวิปริณามธมฺโม   สสฺสติสมํ   ตเถว   สฺสามีติ  ตมฺปิ
เนตํ   มม   เนโสหมสฺมิ   น   เมโส  อตฺตาติ  สมนุปสฺสติ  โส  เอวํ
สมนุปสฺสนฺโต อสติ น ปริตสฺสตีติ ฯ
     [๒๘๒]   เอวํ   วุตฺเต   อญฺตโร   ภิกฺขุ   ภควนฺตํ  เอตทโวจ
สิยา   นุ   โข   ภนฺเต  พหิทฺธา  อสติ  ปริตสฺสนาติ  ฯ  สิยา  ภิกฺขูติ
@เชิงอรรถ: ๑-๒-๓ โป. ม. ยมฺปิ ตํ ฯ
ภควา   อโวจ   อิธ   ภิกฺขุ   เอกจฺจสฺส   เอวํ  โหติ  อหุ  วต  เม
ตํ   วต   เม   นตฺถิ   สิยา   วต  เม  ตํ  วตาหํ  น  ลภามีติ  โส
โสจติ    กิลมติ    ปริเทวติ   อุรตฺตาฬึ   กนฺทติ   สมฺโมหํ   อาปชฺชติ
เอวํ โข ภิกฺขุ พหิทฺธา อสติ ปริตสฺสนา โหตีติ ฯ
     {๒๘๒.๑}   สิยา   ปน  ภนฺเต  พหิทฺธา  อสติ  อปริตสฺสนาติ  ฯ
สิยา  ภิกฺขูติ  ภควา  อโวจ  อิธ  ภิกฺขุ  เอกจฺจสฺส น เอวํ โหติ อหุ วต
เม  ตํ  วต  เม  นตฺถิ สิยา วต เม ตํ วตาหํ น ลภามีติ โส น โสจติ น
กิลมติ   น   ปริเทวติ   น   อุรตฺตาฬึ   กนฺทติ  น  สมฺโมหํ  อาปชฺชติ
เอวํ โข ภิกฺขุ พหิทฺธา อสติ อปริตสฺสนา โหตีติ ฯ
     {๒๘๒.๒}   สิยา  นุ  โข  ภนฺเต  อชฺฌตฺตํ  อสติ  ปริตสฺสนาติ  ฯ
สิยา  ภิกฺขูติ  ภควา  อโวจ  อิธ  ภิกฺขุ  เอกจฺจสฺส  เอวํ ทิฏฺิ โหติ โส
โลโก   โส   อตฺตา   โส   เปจฺจ   ภวิสฺสามิ  นิจฺโจ  ธุโว  สสฺสโต
อวิปริณามธมฺโม     สสฺสติสมํ     ตเถว    สฺสามีติ    โส    สุณาติ
ตถาคตสฺส   วา   ตถาคตสาวกสฺส   วา   สพฺเพสํ  ทิฏฺิฏฺานาธิฏฺาน-
ปริยุฏฺานาภินิเวสานุสยานํ       สมุคฺฆาตาย       สพฺพสงฺขารสมถาย
สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺคาย       ตณฺหกฺขยาย       วิราคาย       นิโรธาย
นิพฺพานาย ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส ฯ
     {๒๘๒.๓}   ตสฺเสวํ   โหติ   อุจฺฉิชฺชิสฺสามิ  นามสฺสุ  วินสฺสิสฺสามิ
นามสฺสุ  นสฺสุ  นาม  ภวิสฺสามีติ  โส  โสจติ  กิลมติ  ปริเทวติ อุรตฺตาฬึ
กนฺทติ   สมฺโมหํ  อาปชฺชติ  เอวํ  โข  ภิกฺขุ  อชฺฌตฺตํ  อสติ  ปริตสฺสนา
โหตีติ  ฯ  สิยา  ๑-  ปน  ภนฺเต  อชฺฌตฺตํ  อสติ  อปริตสฺสนาติ ฯ สิยา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. สิยา นุโข ภนฺเต ฯ
ภิกฺขูติ   ภควา  อโวจ  อิธ  ภิกฺขเว  เอกจฺจสฺส  น  เอวํ  ทิฏฺิ  โหติ
โส   โลโก  โส  อตฺตา  โส  เปจฺจ  ภวิสฺสามิ  นิจฺโจ  ธุโว  สสฺสโต
อวิปริณามธมฺโม     สสฺสติสมํ     ตเถว    สฺสามีติ    โส    สุณาติ
ตถาคตสฺส   วา   ตถาคตสาวกสฺส   วา   สพฺเพสํ  ทิฏฺิฏฺานาธิฏฺาน-
ปริยุฏฺานาภินิเวสานุสยานํ       สมุคฺฆาตาย       สพฺพสงฺขารสมถาย
สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺคาย    ตณฺหกฺขยาย    วิราคาย   นิโรธาย   นิพฺพานาย
ธมฺมํ   เทเสนฺตสฺส   ฯ   ตสฺส  น  เอวํ  โหติ  อุจฺฉิชฺชิสฺสามิ  นามสฺสุ
วินสฺสิสฺสามิ   นามสฺสุ   นสฺสุ   นาม   ภวิสฺสามีติ   โส  น  โสจติ  น
กิลมติ   น   ปริเทวติ   น   อุรตฺตาฬึ   กนฺทติ  น  สมฺโมหํ  อาปชฺชติ
เอวํ โข ภิกฺขุ อชฺฌตฺตํ อสติ อปริตสฺสนา โหติ ฯ
     [๒๘๓]   ตํ ๑- ภิกฺขเว ปริคฺคหํ ปริคฺคเณฺหยฺยาถ ยฺวาสฺส ๒- ปริคฺคโห
นิจฺโจ  ธุโว  สสฺสโต  อวิปริณามธมฺโม  สสฺสติสมํ  ตเถว  ติฏฺเยฺย  ๓-
ปสฺสถ  โน  ตุเมฺห  ภิกฺขเว  ตํ  ปริคฺคหํ  ยฺวาสฺส  ๒-  ปริคฺคโห นิจฺโจ
ธุโว   สสฺสโต   อวิปริณามธมฺโม   สสฺสติสมํ   ตเถว   ติฏฺเยฺยาติ  ฯ
โน  เหตํ  ภนฺเต  ฯ  สาธุ  ภิกฺขเว  อหมฺปิ  โข  ตํ  ภิกฺขเว  ปริคฺคหํ
น   สมนุปสฺสามิ   ยฺวาสฺส   ๒-   ปริคฺคโห   นิจฺโจ   ธุโว   สสฺสโต
อวิปริณามธมฺโม  สสฺสติสมํ ตเถว ติฏฺเยฺย ฯ
     {๒๘๓.๑}   ตํ  ภิกฺขเว  อตฺตวาทุปาทานํ  อุปาทิเยถ  ยสฺส   ๔-
อตฺตวาทุปาทานํ     อุปาทิยโต     น     อุปฺปชฺเชยฺยุํ    โสกปริเทว-
ทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา     ปสฺสถ     โน     ตุเมฺห    ภิกฺขเว    ตํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ตญฺจ ภิกฺขเว ฯ ๒ โป. ยวาสฺสุ ปริคฺคโห ฯ ๓ โป. ติฏฺเยฺยาติ ฯ
@๔ สี. ยุ. ยํ อสฺส ฯ
อตฺตวาทุปาทานํ   ยสฺส   อตฺตวาทุปาทานํ   อุปาทิยโต   น  อุปฺปชฺเชยฺยุํ
โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาติ   ฯ   โน   เหตํ   ภนฺเต   ฯ  สาธุ
ภิกฺขเว   อหมฺปิ   โข   ตํ   ภิกฺขเว  อตฺตวาทุปาทานํ  น  สมนุปสฺสามิ
ยสฺส   อตฺตวาทุปาทานํ   อุปาทิยโต   น  อุปฺปชฺเชยฺยุํ  โสกปริเทวทุกฺข-
โทมนสฺสุปายาสา ฯ
     {๒๘๓.๒}   ตํ   ภิกฺขเว  ทิฏฺินิสฺสยํ  นิสฺสเยถ  ยสฺส  ทิฏฺินิสฺสยํ
นิสฺสยโต      น      อุปฺปชฺเชยฺยุํ     โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา
ปสฺสถ  โน  ตุเมฺห  ภิกฺขเว  ตํ  ทิฏฺินิสฺสยํ  ยสฺส  ทิฏฺินิสฺสยํ  นิสฺสยโต
น    อุปฺปชฺเชยฺยุํ   โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาติ   ฯ   โน   เหตํ
ภนฺเต   ฯ   สาธุ   ภิกฺขเว   อหมฺปิ   โข   ตํ   ภิกฺขเว  ทิฏฺินิสฺสยํ
น    สมนุปสฺสามิ    ยสฺส    ทิฏฺินิสฺสยํ   นิสฺสยโต   น   อุปฺปชฺเชยฺยุํ
โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา ฯ
     [๒๘๔]   อตฺตนิ   วา  ภิกฺขเว  สติ  อตฺตนิยํ  เมติ  อสฺสาติ  ฯ
เอวํ  ภนฺเต  ฯ  อตฺตนิเย  วา  ภิกฺขเว  สติ  อตฺตา  เมติ  อสฺสาติ ฯ
เอวํ  ภนฺเต  ฯ  อตฺตนิ  จ  ภิกฺขเว  อตฺตนิเย  ๑-  จ สจฺจโต เถตโต
อนุปลพฺภิยมาเน   ยมฺปิทํ  ๒-  ทิฏฺิฏฺานํ  โส  โลโก  โส  อตฺตา  โส
เปจฺจ   ภวิสฺสามิ   นิจฺโจ   ธุโว   สสฺสโต  อวิปริณามธมฺโม  สสฺสติสมํ
ตเถว   สฺสามีติ   นนายํ   ภิกฺขเว  เกวโล  ปริปูโร  พาลธมฺโมติ  ฯ
กิญฺหิ  โน  สิยา  ภนฺเต  เกวโล หิ ๓- ภนฺเต ๔- ปริปูโร พาลธมฺโมติ ฯ
ตํ   กึ   มญฺถ   ภิกฺขเว   รูปํ   นิจฺจํ  วา  อนิจฺจํ  วาติ  ฯ  อนิจฺจํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. อตฺตนิเยว สจฺจโต เถตโต จ ฯ ๒ โป. ม. ยมฺปิตํ ฯ
@๓-๔ สี. ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ
ภนฺเต  ฯ  ยมฺปนานิจฺจํ  ทุกฺขํ  วา  ตํ  สุขํ  วาติ  ฯ  ทุกฺขํ  ภนฺเต  ฯ
ยมฺปนานิจฺจํ   ทุกฺขํ   วิปริณามธมฺมํ   กลฺลํ   นุ   ตํ   สมนุปสฺสิตุํ  เอตํ
มม   เอโสหมสฺมิ   เอโส  เม  อตฺตาติ  ฯ  โน  เหตํ  ภนฺเต  ฯ  ตํ
กึ  มญฺถ  ภิกฺขเว  เวทนา  ฯเปฯ  สญฺา  ... สงฺขารา ... วิญฺาณํ
นิจฺจํ   วา   อนิจฺจํ   วาติ   ฯ  อนิจฺจํ  ภนฺเต  ฯ  ยมฺปนานิจฺจํ  ทุกฺขํ
วา  ตํ  สุขํ  วาติ  ฯ  ทุกฺขํ  ภนฺเต  ฯ  ยมฺปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ
กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ
     {๒๘๔.๑}   โน  เหตํ  ภนฺเต  ฯ  ตสฺมาติห  ภิกฺขเว  ยงฺกิญฺจิ รูปํ
อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ   อชฺฌตฺตํ   วา   พหิทฺธา   วา   โอฬาริกํ   วา
สุขุมํ  วา  หีนํ  วา  ปณีตํ  วา  ยํ  ทูเร สนฺติเก วา สพฺพํ รูปํ เนตํ มม
เนโสหมสฺมิ   น   เมโส   อตฺตาติ   เอวเมตํ   ยถาภูตํ  สมฺมปฺปญฺาย
ทฏฺพฺพํ   ฯ   ยากาจิ  เวทนา  ฯเปฯ  ยากาจิ  สญฺา  ...  เยเกจิ
สงฺขารา    ...   ยงฺกิญฺจิ   วิญฺาณํ   อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ   อชฺฌตฺตํ
วา   พหิทฺธา   วา   โอฬาริกํ   วา  สุขุมํ  วา  หีนํ  วา  ปณีตํ  วา
ยํ   ทูเร   สนฺติเก   วา   สพฺพํ   วิญฺาณํ   เนตํ   มม  เนโสหมสฺมิ
น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ
     [๒๘๕]   เอวํ   ปสฺสํ   ภิกฺขเว   สุตวา   อริยสาวโก  รูปสฺมึปิ
นิพฺพินฺทติ   เวทนายปิ   นิพฺพินฺทติ  สญฺายปิ  นิพฺพินฺทติ  สงฺขาเรสุปิ  ๑-
นิพฺพินฺทติ   วิญฺาณสฺมึปิ   นิพฺพินฺทติ   นิพฺพินฺทํ   ๒-   วิรชฺชติ   วิราคา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ม. ยุ. ปญฺจสุ าเนสุ ปิสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. นิพฺพิทา.
วิมุจฺจติ    วิมุตฺตสฺมึ    วิมุตฺตมิติ   าณํ   โหติ   ขีณา   ชาติ   วุสิตํ
พฺรหฺมจริยํ   กตํ  กรณียํ  นาปรํ  อิตฺถตฺตายาติ  ปชานาตีติ  ๑-  ฯ  อยํ
วุจฺจติ     ภิกฺขเว    ภิกฺขุ    อุกฺขิตฺตปลิโฆ    อิติปิ    สงฺกิณฺณปริกฺโข
อิติปิ    อพฺภูเฬฺหสิโก    อิติปิ   นิรคฺคโฬ   อิติปิ   อริโย   ปนฺนทฺธโช
ปนฺนภาโร วิสํยุตฺโต อิติปิ ฯ
     {๒๘๕.๑}   กถญฺจ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อุกฺขิตฺตปลิโฆ  โหติ  ฯ  อิธ
ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   อวิชฺชา   ปหีนา  โหติ  อุจฺฉินฺนมูลา  ตาลาวตฺถุกตา
อนภาวงฺคตา    อายตึ   อนุปฺปาทธมฺมา   เอวํ   โข   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ
อุกฺขิตฺตปลิโฆ โหติ ฯ
     {๒๘๕.๒}   กถญฺจ     ภิกฺขเว     ภิกฺขุ     สงฺกิณฺณปริกฺโข
โหติ    ฯ    อิธ    ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   โปโนพฺภวิโก   ชาติสงฺขาโร
ปหีโน    โหติ    อุจฺฉินฺนมูโล   ตาลาวตฺถุกโต   อนภาวงฺคโต   อายตึ
อนุปฺปาทธมฺโม เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺกิณฺณปริกฺโข โหติ ฯ
     {๒๘๕.๓}   กถญฺจ   ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  อพฺภูเฬฺหสิโก  โหติ  ฯ  อิธ
ภิกฺขเว   ภิกฺขุโน   ตณฺหา   ปหีนา   โหติ  อุจฺฉินฺนมูลา  ตาลาวตฺถุกตา
อนภาวงฺคตา    อายตึ   อนุปฺปาทธมฺมา   เอวํ   โข   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ
อพฺภูเฬฺหสิโก  โหติ  ฯ  กถญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  นิรคฺคโฬ  โหติ  ฯ  อิธ
ภิกฺขเว    ภิกฺขุโน   ปญฺโจรมฺภาคิยานิ   สญฺโชนานิ   ปหีนานิ   โหนฺติ
อุจฺฉินฺนมูลานิ       ตาลาวตฺถุกตานิ       อนภาวงฺคตานิ       อายตึ
อนุปฺปาทธมฺมานิ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ นิรคฺคโฬ โหติ ฯ
     {๒๘๕.๔}   กถญฺจ    ภิกฺขเว    ภิกฺขุ    อริโย    ปนฺนทฺธโช
ปนฺนภาโร     วิสํยุตฺโต     โหติ    ฯ    อิธ    ภิกฺขเว    ภิกฺขุโน
อสฺมิมาโน      ปหีโน      โหติ      อุจฺฉินฺนมูโล     ตาลาวตฺถุกโต
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ
อนภาวงฺคโต    อายตึ   อนุปฺปาทธมฺโม   เอวํ   โข   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ
อริโย ปนฺนทฺธโช ปนฺนภาโร วิสํยุตฺโต โหติ ฯ
     [๒๘๖]   เอวํ   วิมุตฺตจิตฺตํ  โข  ภิกฺขเว  ภิกฺขุํ  สอินฺทา  เทวา
สพฺรหฺมกา    สปชาปติกา    อเนฺวสนฺตา    นาธิคจฺฉนฺติ   อิทํ   นิสฺสิตํ
ตถาคตสฺส   วิญฺาณนฺติ   ตํ   กิสฺส   เหตุ  ทิฏฺเวาหํ  ภิกฺขเว  ธมฺเม
ตถาคตํ  อนนุวชฺโชติ  ๑-  วทามิ  ฯ เอวํวาทึ โข มํ ภิกฺขเว เอวมกฺขายึ
เอเก   สมณพฺราหฺมณา   อสตา   ตุจฺฉา   มุสา  อภูเตน  อพฺภาจิกฺขนฺติ
เวนยิโก   สมโณ   โคตโม   สโต   สตฺตสฺส   อุจฺเฉทํ   วินาสํ  วิภวํ
ปญฺาเปตีติ   ฯ   ยถา   จาหํ   ภิกฺขเว   น  ยถา  จาหํ  น  วทามิ
ตถา    มํ    เต   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา   อสตา   ตุจฺฉา   มุสา
อภูเตน   อพฺภาจิกฺขนฺติ   เวนยิโก   สมโณ   โคตโม   สโต   สตฺตสฺส
อุจฺเฉทํ   วินาสํ  วิภวํ  ปญฺาเปตีติ  ฯ  ปุพฺเพ  จาหํ  ภิกฺขเว  เอตรหิ
จ ทุกฺขญฺเจว ปญฺาเปมิ ทุกฺขสฺส จ นิโรธํ ฯ
     {๒๘๖.๑}   ตตฺร เจ ภิกฺขเว ปเร ตถาคตํ อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ โรเสนฺติ
วิเหเสนฺติ  ฆฏฺเฏนฺติ  ๒-  ตตฺร  ภิกฺขเว  ตถาคตสฺส น โหติ อาฆาโต น
อปฺปจฺจโย  น  เจตโส  อนภินนฺทิ  ๓-  ฯ ตตฺร เจ ภิกฺขเว ปเร ตถาคตํ
สกฺกโรนฺติ  ครุกโรนฺติ  มาเนนฺติ  ปูเชนฺติ  ตตฺร  ภิกฺขเว  ตถาคตสฺส  น
โหติ อานนฺโท น โสมนสฺสํ  [๔]- เจตโส อุพฺพิลาวิตตฺตํ ฯ ตตฺร เจ ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนนุวิชฺโช ฯ ยุ. อนนุเวชฺโชติ วทามิ ฯ ๒ สี. ม. ยุ. วิเหเสนฺติ ฆฏฺเฏนฺตีติ
@อิเม ปาา น ทิสฺสนฺติ ฯ ๓ สี. ม. ยุ. อนภิรทฺธิ ฯ ๔ ม. ยุ. นสทฺโท ทิสฺสติ ฯ
ปเร  ตถาคตํ  สกฺกโรนฺติ  ครุกโรนฺติ  มาเนนฺติ  ปูเชนฺติ  ตตฺร  ภิกฺขเว
ตถาคตสฺส   เอวํ   โหติ   ยํ   โข  อิทํ  ปุพฺเพ  ปริญฺาตํ  ตตฺถ  เม
เอวรูปา การา กรียนฺตีติ ฯ
     [๒๘๗]   ตสฺมาติห   ภิกฺขเว   ตุเมฺห   เจปิ  ปเร  อกฺโกเสยฺยุํ
ปริภาเสยฺยุํ  โรเสยฺยุํ  วิเหเสยฺยุํ  ฆฏฺเฏยฺยุํ ๑- ตตฺร ตุเมฺหหิ น อาฆาโต
น  อปฺปจฺจโย  น  เจตโส  อภินนฺทิ  ๒-  กรณียา  ฯ  ตสฺมาติห ภิกฺขเว
ตุเมฺห   เจปิ   ปเร   สกฺกเรยฺยุํ  ครุกเรยฺยุํ  มาเนยฺยุํ  ปูเชยฺยุํ  ตตฺร
ตุเมฺหหิ   น   อานนฺโท   น   โสมนสฺสํ   น   เจตโส   อุพฺพิลาวิตตฺตํ
กรณียํ  ฯ  ตสฺมาติห  ภิกฺขเว  ตุเมฺห  เจปิ  ปเร  สกฺกเรยฺยุํ ครุกเรยฺยุํ
มาเนยฺยุํ   ปูเชยฺยุํ   ตตฺร   ตุมฺหากํ   เอวมสฺส   ยํ  โข  อิทํ  ปุพฺเพ
ปริญฺาตํ   ตตฺถ   โน   ๓-  เอวรูปา  การา  กรียนฺตีติ  ฯ  ตสฺมาติห
ภิกฺขเว   ยํ   น   ตุมฺหากํ  ตํ  ปชหถ  ตํ  โว  ปหีนํ  ทีฆรตฺตํ  หิตาย
สุขาย ภวิสฺสติ ฯ
     {๒๘๗.๑}   กิญฺจ   ภิกฺขเว   น   ตุมฺหากํ   รูปํ   ภิกฺขเว   น
ตุมฺหากํ  ตํ  ปชหถ  ตํ  โว  ปหีนํ  ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขาย  ภวิสฺสติ  ฯ
เวทนา   ภิกฺขเว   น   ตุมฺหากํ  ตํ  ปชหถ  สา  โว  ปหีนา  ทีฆรตฺตํ
หิตาย   สุขาย   ภวิสฺสติ   ฯ  สญฺา  ภิกฺขเว  น  ตุมฺหากํ  ตํ  ปชหถ
สา  โว  ปหีนา  ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขาย  ภวิสฺสติ  ฯ  สงฺขารา ภิกฺขเว
น   ตุมฺหากํ   เต   ปชหถ   เต  โว  ปหีนา  ทีฆรตฺตํ  หิตาย  สุขาย
ภวิสฺสนฺติ   ฯ   วิญฺาณํ   ภิกฺขเว   น   ตุมฺหากํ   ตํ  ปชหถ  ตํ  โว
ปหีนํ   ทีฆรตฺตํ   หิตาย   สุขาย   ภวิสฺสติ  ฯ  ตํ  กึ  มญฺถ  ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ฆฏฺเฏยฺยุนฺติ ปาโ นตฺถิ ฯ ยุ. วิเหเสยฺยุํ ฆฏฺเฏยฺยุนฺติ อิเม ปาา น
@ทิสสนฺติ ฯ ๒ สี. ม. ยุ. อนภิรทฺธิ ฯ ๓ โป. ม. เม ฯ
ยํ   อิมสฺมึ   เชตวเน   ติณกฏฺสาขาปลาสํ   ตํ   ชโน   หเรยฺย  วา
ฑเหยฺย   วา   ยถาปจฺจยํ   วา   กเรยฺย  อปิ  นุ  ตุมฺหากํ  เอวมสฺส
อเมฺห   ชโน  หรติ  วา  ฑหติ  วา  ยถาปจฺจยํ  วา  กโรตีติ  ฯ  โน
เหตํ   ภนฺเต   ตํ   กิสฺส   เหตุ   น   หิ  โน  เอตํ  ภนฺเต  อตฺตา
วา อตฺตนิยํ วาติ ฯ
     {๒๘๗.๒}   เอวเมว  โข  ภิกฺขเว  ยํ  น  ตุมฺหากํ  ตํ  ปชหถ ตํ
โว   ปหีนํ   ทีฆรตฺตํ   หิตาย   สุขาย  ภวิสฺสติ  ฯ  กิญฺจ  ภิกฺขเว  น
ตุมฺหากํ   รูปํ  ภิกฺขเว  น  ตุมฺหากํ  ตํ  ปชหถ  ตํ  โว  ปหีนํ  ทีฆรตฺตํ
หิตาย   สุขาย   ภวิสฺสติ  ฯ  เวทนา  ภิกฺขเว  ฯเปฯ  สญฺา  ภิกฺขเว
ฯเปฯ   สงฺขารา   ภิกฺขเว   ฯเปฯ  วิญฺาณํ  ภิกฺขเว  น  ตุมฺหากํ  ตํ
ปชหถ ตํ โว ปหีนํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ
     [๒๘๘]   เอวํ  สฺวากฺขาโต  ภิกฺขเว  มยา  ธมฺโม อุตฺตาโน วิวโฏ
ปกาสิโต   ฉินฺนปิโลติโก   เอวํ   สฺวากฺขาเต   ภิกฺขเว   มยา  ธมฺเม
อุตฺตาเน   วิวเฏ   ปกาสิเต   ฉินฺนปิโลติเก  เย  เต  ภิกฺขู  อรหนฺโต
ขีณาสวา    วุสิตวนฺโต    กตกรณียา    โอหิตภารา    อนุปฺปตฺตสทตฺถา
ปริกฺขีณภวสญฺโชนา       สมฺมทญฺาวิมุตฺตา      วฏฺฏนฺเตสํ      นตฺถิ
ปญฺาปนาย   ฯ   เอวํ   สฺวากฺขาโต  ภิกฺขเว  มยา  ธมฺโม  อุตฺตาโน
วิวโฏ   ปกาสิโต   ฉินฺนปิโลติโก   เอวํ   สฺวากฺขาเต   ภิกฺขเว  มยา
ธมฺเม    อุตฺตาเน   วิวเฏ   ปกาสิเต   ฉินฺนปิโลติเก   เยสํ   ภิกฺขูนํ
ปญฺโจรมฺภาคิยานิ    สญฺโชนานิ   ปหีนานิ   สพฺเพ   เต   โอปปาติกา
ตตฺถ  ปรินิพฺพายิโน  อนาวตฺติธมฺมา  ตสฺมา  โลกา  ฯ  เอวํ สฺวากฺขาโต
ภิกฺขเว   มยา   ธมฺโม   อุตฺตาโน   วิวโฏ   ปกาสิโต   ฉินฺนปิโลติโก
เอวํ   สฺวากฺขาเต   ภิกฺขเว  มยา  ธมฺเม  อุตฺตาเน  วิวเฏ  ปกาสิเต
ฉินฺนปิโลติเก     เยสํ     ภิกฺขูนํ     ตีณิ     สญฺโชนานิ    ปหีนานิ
ราคโทสโมหตนุภูตา    สพฺเพ    เต    สกทาคามิโน    สกิเทว   อิมํ
โลกํ อาคนฺตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสนฺติ ฯ
     {๒๘๘.๑}   เอวํ  สฺวากฺขาโต  ภิกฺขเว มยา ธมฺโม อุตฺตาโน วิวโฏ
ปกาสิโต  ฉินฺนปิโลติโก  เอวํ  สฺวากฺขาเต  ภิกฺขเว มยา ธมฺเม อุตฺตาเน
วิวเฏ  ปกาสิเต  ฉินฺนปิโลติเก  เยสํ  ภิกฺขูนํ  ตีณิ  สญฺโชนานิ  ปหีนานิ
สพฺเพ เต โสตาปนฺนา อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายนา ฯ
     {๒๘๘.๒}   เอวํ  สฺวากฺขาโต  ภิกฺขเว มยา ธมฺโม อุตฺตาโน วิวโฏ
ปกาสิโต  ฉินฺนปิโลติโก  เอวํ  สฺวากฺขาเต  ภิกฺขเว มยา ธมฺเม อุตฺตาเน
วิวเฏ  ปกาสิเต  ฉินฺนปิโลติเก เย เต ภิกฺขู ธมฺมานุสาริโน สทฺธานุสาริโน
สพฺเพ เต สมฺโพธิปรายนา ฯ
     {๒๘๘.๓}   เอวํ  สฺวากฺขาโต  ภิกฺขเว มยา ธมฺโม อุตฺตาโน วิวโฏ
ปกาสิโต   ฉินฺนปิโลติโก  เอวํ  สฺวากฺขาเต ภิกฺขเว มยา ธมฺเม อุตฺตาเน
วิวเฏ   ปกาสิเต   ฉินฺนปิโลติเก   เยสํ   มยิ   สทฺธามตฺตํ   เปมมตฺตํ
สพฺเพ เต สคฺคปรายนาติ ฯ
     อิทมโวจภควา อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
                      อลคทฺทูปมสุตฺตํ นิฏฺิตํ ทุติยํ ฯ
                                 --------------

             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๒๖๑-๒๘๑.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=5284&w=&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=5284&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=12&item=274&items=15
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :-
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=12&siri=22
             ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=274
             อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=214
             The Pali Atthakatha in Roman :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=214
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒
https://84000.org/tipitaka/read/?index_12
https://84000.org/tipitaka/english/?index_12