พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ ภาษาบาลี อักษรไทย
 พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๐ สุตฺต. ขุ. ชาตกํ (๒): ปญฺญาส-มหานิปาตชาตกํ

                                              มหานิปาตํ
                                            ๑ เตมิยชาตกํ ๑-
     [๓๙๔]        มา ปณฺฑิจฺจยํ ๒- วิภาวย      พาลมโต ภว สพฺพปาณินํ
                       สพฺโพ ตญฺชโน โอจินายตุ       เอวํ ตว อตฺโถ ภวิสฺสติ ฯ
     [๓๙๕]        กโรมิ เต ตํ วจนํ                    ยํ มํ ภณสิ เทวเต
                       อตฺถกามาสิ เม อมฺม               หิตกามาสิ เทวเต ฯ
     [๓๙๖]        กินฺนุ สนฺตรมาโนว                กาสุํ ขณสิ สารถิ
                       ปุฏฺโ เม สมฺม อกฺขาหิ            กึ กาสุยา กริสฺสสิ ฯ
     [๓๙๗]        รญฺโ มูโค จ ปกฺโข จ           ปุตฺโต ชาโต อเจตโส
                       โสมฺหิ รญฺา สมชฺฌิตฺโถ         ปุตฺตํ เม นิกฺขณํ วเน ฯ
     [๓๙๘]        |๓๙๘.๑|   น พธิโร น มูโคสฺมิ  น ปกฺโข น จ ปงฺคุโล
                       อธมฺมํ สารถิ กยิรา          มญฺเจ ตฺวํ นิกฺขณํ วเน
                       |๓๙๘.๒|   อุรู พาหู จ เม ปสฺส  ภาสิตญฺจ สุโณหิ เม
                       อธมฺมํ สารถิ กยิรา          มญฺเจ ตฺวํ นิกฺขณํ วเน ฯ
     [๓๙๙]        เทวตา นุสิ คนฺธพฺโพ             อาทู สกฺโก ปุรินฺทโท
                       โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต        กถํ ชาเนมุ ตํ มยํ ฯ
     [๔๐๐]        |๔๐๐.๑|   นมฺหิ เทโว น คนฺธพฺโพ      นาปิ สกฺโก ปุรินฺทโท
                       กาสิรญฺโ อหํ ปุตฺโต      ยํ กาสุยา นิขญฺสิ ๓-
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ม. มูคปกฺขชาตกํ ฯ   ๒ ยุ. ปณฺฑิจฺจิยํ ฯ   ๓ สี. ยุ. นิฆญฺสิ ฯ
@นิหญฺสิ อิติปิ ฯ
                       |๔๐๐.๒|   ตสฺส รญฺโ อหํ ปุตฺโต      ยํ ตฺวํ สมฺมูปชีวสิ
                       อธมฺมํ สารถิ กยิรา           มญฺเจ ตฺวํ นิกฺขณํ วเน
                       |๔๐๐.๓|   ยสฺส รุกฺขสฺส ฉายาย         นิสีเทยฺย สเยยฺย วา
                       น ตสฺส สาขํ ภญฺเชยฺย       มิตฺตทุพฺโภ ๑- หิ ปาปโก
                       |๔๐๐.๔|   ยถา รุกฺโข ตถา ราชา        ยถา สาขา ตถา อหํ
                       ยถา ฉายูปโค โปโส          เอวํ ตฺวมสิ สารถิ
                       อธมฺมํ สารถิ กยิรา           มญฺเจ ตฺวํ นิกฺขณํ วเน ฯ
     [๔๐๑]        |๔๐๑.๑|   พหุตพฺภกฺโข ๒- ภวติ วิปฺปวุตฺโถ สกงฺฆรา
                       พหู นํ อุปชีวนฺติ               โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติ ฯ
                       |๔๐๑.๒|   ยํ ยํ ชนปทํ ยาติ               นิคเม ราชธานิโย
                       สพฺพตฺถ ปูชิโต โหติ          โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติ ฯ
                       |๔๐๑.๓|   นาสฺส โจรา ปสหนฺติ ๓-    นาติมญฺเติ ขตฺติโย ๔-
                       สพฺเพ อมิตฺเต ตรติ           โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติ ฯ
                       |๔๐๑.๔|   อกุทฺโธ สฆรํ เอติ             สภาย ปฏินนฺทิโต
                       าตีนํ อุตฺตโม โหติ         โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติ ฯ
                       |๔๐๑.๕|   สกฺกตฺวา สกฺกโต โหติ       ครุ โหติ สคารโว
                       วณฺณกิตฺติภโต โหติ         โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติ ฯ
                       |๔๐๑.๖|   ปูชโก ลภเต ปูชํ               วนฺทโก ปฏิวนฺทนํ
                       ยโสกิตฺติญฺจ ปปฺโปติ        โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติ ฯ
                       |๔๐๑.๗|   อคฺคิ ยถา ปชฺชลติ            เทวตาว วิโรจติ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. มิตฺตทูโภ ฯ   ๒ ม. ปหูตภกฺโข ฯ  ๓ ม. ปสาหนฺติ ฯ  ๔ ม. นาติพญฺนฺติ
@ขตฺติยา ฯ
                       สิริยา อชฺชหิโต โหติ        โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติ ฯ
                       |๔๐๑.๘|   คาโว ตสฺส ปชายนฺติ       เขตฺเต วุตฺตํ วิรูหติ
                       วุตฺตานํ ผลมสฺนาติ         โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติ ฯ
                       |๔๐๑.๙|   ทริโต ปพฺพตาโต วา        รุกฺขโต ปติโต นโร
                       จุโต ปติฏฺ ลภติ             โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติ ฯ
                       |๔๐๑.๑๐|   วิรูฬฺหมูลสนฺตานํ           นิโคฺรธมิว มาลุโต
                       อมิตฺตา นปฺปสหนฺติ        โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติ ฯ
     [๔๐๒]        เอหิ ตํ ปฏิเนสฺสามิ                  ราชปุตฺต สกํ ฆรํ
                       รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทนฺเต              กึ อรญฺเ กริสฺสสิ ฯ
     [๔๐๓]        อลํ เม เตน รชฺเชน                   าตเกน ๑- ธเนน วา
                       ยํ เม อธมฺมจริยาย                 รชฺชํ ลพฺเภถ สารถิ ฯ
     [๔๐๔]        |๔๐๔.๑|   ปุณฺณปตฺตํ มํ ลาเภหิ ๒-    ราชปุตฺโต อิโต คโต
                       ปิตา มาตา จ เม ทชฺชุํ      ราชปุตฺต ตยี คเต ฯ
                       |๔๐๔.๒|   โอโรธา จ กุมารา จ      เวสิยานา จ พฺราหฺมณา
                       เตปิ อตฺตมนา ทชฺชุํ      ราชปุตฺต ตยี คเต ฯ
                       |๔๐๔.๓|   หตฺถาโรหา อนีกฏฺา    รถิกา ปตฺติการกา
                       เตปิ อตฺตมนา ทชฺชุํ ๓-  ราชปุตฺต ตยี คเต ฯ
                       |๔๐๔.๔|   พหุตฺตธญฺา ชานปทา  เนคมา จ สมาคตา
                       อุปยานานิ เม ทชฺชุํ        ราชปุตฺต ตยี คเต ฯ
     [๔๐๕]        |๔๐๕.๑|   ปิตุ มาตุ จหํ จตฺโต     รฏฺสฺส นิคมสฺส จ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. าตเกหิ ฯ   ๒ สี. ยุ. ปลาเภหิ ฯ  ๓ สี. ยุ. เตปิ ทชฺชุํ ปตีตา เม ฯ
                       อโถ สพฺพกุมารานํ         นตฺถิ มยฺหํ สกํ ฆรํ ฯ
                       |๔๐๕.๒|   อนุญฺาโต อหํ มตฺยา   สญฺจตฺโต ปิตรา อหํ
                       เอโก อรญฺเ ปพฺพชิโต  น กาเม อภิปตฺถเย ฯ
     [๔๐๖]        |๔๐๖.๑|   อปิ อตรมานานํ        ผลาสาว สมิชฺฌติ
                       วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ        เอวํ ชานาหิ สารถิ ฯ
                       |๔๐๖.๒|   อปิ อตรมานานํ             สมฺมทตฺโถ วิปจฺจติ
                       วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ     นิกฺขนฺโต อกุโตภโย ฯ
     [๔๐๗]        เอวํ วคฺคุกโถ สนฺโต                 วิสฺสฏฺวจโน จ โส ๑-
                       กสฺมา ปิตุ จ มาตุ จ                 สนฺติเก น ภณี ตทา ฯ
     [๔๐๘]        |๔๐๘.๑| นาหํ อสนฺธิตา ปกฺโข  น พธิโร อโสตตา
                       นาหํ อชิวฺหตา มูโค     มา มํ มูคมธารยิ ฯ
                       |๔๐๘.๒|   ปุริมํ สรามหํ ชาตึ        ยตฺถ รชฺชมการยึ
                       การยิตฺวา ตหึ รชฺชํ       ปาปตฺถํ นิรยํ ภุสํ ฯ
                       |๔๐๘.๓|   วีสติญฺเจว วสฺสานิ       ตหึ รชฺชมการยึ
                       อสีติวสฺสสหสฺสานิ      นิรยมฺหิ อปจฺจสึ ๒- ฯ
                       |๔๐๘.๔|   ตสฺส รชฺชสฺสหํ ภีโต     มา มํ รชฺเชภิเสจยุํ
                       ตสฺมา ปิตุ จ มาตุ จ    สนฺติเก น ภณึ ตทา ฯ
                       |๔๐๘.๕|   อุจฺจงฺเก มํ นิสีเทตฺวา    ปิตา อตฺถานุสาสติ
                       เอกํ หนถ พนฺธถ          เอกํ ขราปติจฺฉกํ ฯ
                       |๔๐๘.๖|   เอกํ สูลสฺมิ อุพฺเพถ      อิจฺจสฺส อนุสาสติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. จสิ ฯ  ๒ ม. อปจฺจิสํ ฯ ยุ. อปจฺจยึ ฯ
                       ตายาหํ ผรุสํ สุตฺวา       วาจาโย สมุทีริตา ฯ
                       |๔๐๘.๗|   อมูโค มูควณฺเณน        อปกฺโข ปกฺขสมฺมโต
                       สเก มุตฺตกรีสสฺมึ          อจฺฉาหํ สํปริปฺลุโต ฯ
                       |๔๐๘.๘|   กสิรญฺจ ปริตฺตญฺจ         ตญฺจ ทุกฺเขน สํยุตํ
                       โกมํ ชีวิตมาคมฺม           เวรํ กยิราถ เกนจิ ฯ
                       |๔๐๘.๙|   ปญฺาย จ อลาเภน      ธมฺมสฺส จ อทสฺสนา
                       โกมํ ชีวิตมาคมฺม          เวรํ กยิราถ เกนจิ ฯ
                       |๔๐๘.๑๐|   อปิ อตรมานานํ            ผลาสาว สมิชฺฌติ
                       วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ      เอวํ ชานาหิ สารถิ ฯ
                       |๔๐๘.๑๑|   อปิ อตรมานานํ            สมฺมทตฺโถ วิปจฺจติ
                       วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ      นิกฺขนฺโต อกุโตภโย ฯ
     [๔๐๙]        อหมฺปิ ปพฺพชิสฺสามิ                ราชปุตฺต ตวนฺติเก
                       อวฺหยสฺสุ มํ ภทฺทนฺเต              ปพฺพชฺชา มม รุจฺจติ ฯ
     [๔๑๐]        รถํ นิยฺยาทยิตฺวาน                  อนโณ เอหิ สารถิ
                       อนณสฺส หิ ปพฺพชฺชา              เอตํ อิสีภิ วณฺณิตํ ฯ
     [๔๑๑]        |๔๑๑.๑|   ยเทว ตฺยาหํ วจนํ      อกรํ ภทฺทมตฺถุ เต
                       ตเทว เม ตฺวํ วจนํ              ยาจิโต กตฺตุมรหสิ ฯ
                       |๔๑๑.๒|   อิเธว ตาว อจฺฉสฺสุ           ยาว ราชานมานเย
                       อปฺเปว เต ปิตา ทิสฺวา      ปตีโต สุมโน สิยา ฯ
     [๔๑๒]        |๔๑๒.๑|   กโรมิ เต ตํ วจนํ        ยํ มํ ภณสิ สารถิ
                       อหมฺปิ ทฏฺฐุกาโมสฺมิ        ปิตรํ เม อิธาคตํ ฯ
                       |๔๑๒.๒|   เอหิ สมฺม นิวตฺตสฺสุ          กุสลํ วชฺชาสิ าตินํ
                       มาตรํ ปิตรํ มยฺหํ             วุตฺโต วชฺชาสิ วนฺทนํ ฯ
     [๔๑๓]        ตสฺส ปาเท คเหตฺวาน              กตฺวา จ นํ ปทกฺขิณํ
                       สารถิ รถมารุยฺห                      ราชทฺวารํ อุปาคมิ ฯ
     [๔๑๔]        |๔๑๔.๑| สุญฺ มาตา รถํ ทิสฺวา    เอกํ สารถิมาคตํ
                      อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ       โรทนฺตี นํ อุทิกฺขติ
                      |๔๑๔.๒|   อยํ โส สารถิ เอติ              นิหนฺตฺวา มม อตฺรชํ ฯ
                      นิหโต นูน เม ปุตฺโต          ปพฺยา ภูมิวฑฺฒโน
                      |๔๑๔.๓|   อมิตฺตา นูน นนฺทนฺติ        ปตีตา นูน เวริโน
                      อาคตํ สารถึ ทิสฺวา           นิหนฺตฺวา มม อตฺรชํ ฯ
                      |๔๑๔.๔|   สุญฺ มาตา รถํ ทิสฺวา     เอกํ สารถิมาคตํ
                      อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ      โรทนฺตี นํ ปริปุจฺฉติ ๑- ฯ
                      |๔๑๔.๕|   กินฺนุ มูโค กินฺนุ ปกฺโข      กินฺนุ โส วิลปี ตทา
                      นิหญฺมาโน ภูมิยา        ตํ เม อกฺขาหิ สารถิ ฯ
                      |๔๑๔.๖|   กถํ หตฺเถหิ ปาเทหิ           มูโค ปกฺโข วิวชฺชยิ
                      นิหญฺมาโน ภูมิยา         ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต ฯ
     [๔๑๕]        อกฺเขยฺยนฺเต อหํ อยฺเย              ทชฺชาสิ อภยํ มม
                       ยํ เม สุตํ วา ทิฏฺ วา                ราชปุตฺตสฺส สนฺติเก ฯ
     [๔๑๖]        อภยํ สมฺม เต ทมฺมิ                  อภีโต ภณ สารถิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โรทนฺตี ปริปุจฺฉิ นํ ฯ
                       ยนฺเต สุตํ วา ทิฏฺ วา               ราชปุตฺตสฺส สนฺติเก ฯ
     [๔๑๗]        |๔๑๗.๑|   น โส มูโค น โส ปกฺโข   วิสฏฺวจโน จ โส
                       รชฺชสฺส กิร โส ภีโต           อกรา ๑- อาลเย พหู ฯ
                       |๔๑๗.๒|   ปุริมํ สรติ โส ชาตึ         ยตฺถ รชฺชมการยิ
                       การยิตฺวา ตหึ รชฺชํ        ปาปตฺถํ นิรยํ ภุสํ ฯ
                       |๔๑๗.๓|   วีสติ เจว วสฺสานิ           ตหึ รชฺชมการยิ
                       อสีติวสฺสสหสฺสานิ         นิรยมฺหิ อปจฺจิ โส ฯ
                       |๔๑๗.๔|   ตสฺส รชฺชสฺส โส ภีโต    มา มํ รชฺเชภิเสจยุํ
                       ตสฺมา ปิตุ จ มาตุ จ      สนฺติเก น ภณี ตทา ฯ
                       |๔๑๗.๕|   องฺคปจฺจงฺคสมฺปนฺโน     อาโรหปริณาหวา
                       วิสฺสฏฺวจโน ปญฺโ     มคฺเค สคฺคสฺส ติฏฺติ ฯ
                       |๔๑๗.๖|   สเจ ตฺวํ ทฏฺฐุกามาสิ      ราชปุตฺตํ ตวตฺรชํ
                       เอหิ ตํ ปาปยิสฺสามิ       ยตฺถ สมฺมติ เตมิโย ฯ
     [๔๑๘]        |๔๑๘.๑|   โยชยนฺตุ รเถ อสฺเส  กจฺฉํ นาคานิ ๒- พนฺธถ
                       อุทีรยนฺตุ สงฺขปณฺฑวา      นทนฺตุ เอกโปกฺขรา ฯ
                       |๔๑๘.๒|   นทนฺตุ เภรี สนฺนทฺธา     วคฺคู นทนฺตุ ๓- ทุนฺทุภี
                       เนคมา จ มํ อเนฺวนฺตุ    คจฺฉํ ปุตฺตนิวาทโก ๔- ฯ
                       |๔๑๘.๓|   โอโรธา จ กุมารา จ        เวสิยานา จ พฺราหฺมณา
                       ขิปฺปํ ยานานิ โยเชนฺตุ    คจฺฉํ ปุตฺตนิวาทโก ฯ
                       |๔๑๘.๔|   หตฺถาโรหา อนีกฏฺา      รถิกา ปตฺติการกา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. อกรี ฯ  ๒ ม. นาคาน ฯ  ๓ ม. วาทนฺตุ ฯ  ๔ ม. นิเวทโก ฯ อิโต ปรํ
@อีทิสเมว ฯ
                       ขิปฺปํ ยานานิ โยเชนฺตุ       คจฺฉํ ปุตฺตนิวาทโก ฯ
                       |๔๑๘.๕|   สมาคตา ชานปทา          เนคมา จ สมาคตา
                       ขิปฺปํ ยานานิ โยเชนฺตุ      คจฺฉํ ปุตฺตนิวาทโก ฯ
     [๔๑๙]        อสฺเส จ สารถี ยุตฺเต                สินฺธเว สีฆวาหเน
                       ราชทฺวารํ อุปาคญฺฉุํ                 ยุตฺตา เทว อิเม หยา ฯ
     [๔๒๐]        ถูลา ชเวน หายนฺติ                 กีสา หายนฺติ ถามสา
                       กีเส ถูเล วิวชฺชิตฺวา ๑-             สํสฏฺา โยชิตา หยา ฯ
     [๔๒๑]        |๔๒๑.๑|   ตโต ราชา ตรมาโน   ยุตฺตมารุยฺห สนฺทนํ
                       อิตฺถาคารํ อชฺฌภาสิ    สพฺพาว อนุยาถ มํ ฯ
                       |๔๒๑.๒|   วาลวีชนิมุณฺหีสํ            ขคฺคํ ฉตฺตญฺจ ปณฺฑรํ
                       อุปาธี รถมารุยฺห          สุวณฺเณหิ อลงฺกตา ฯ
                       |๔๒๑.๓|   ตโต จ ราชา ปายาสิ       ปุรกฺขิตฺวาน สารถึ
                       ขิปฺปเมว อุปาคญฺฉิ        ยตฺถ สมฺมติ เตมิโย ฯ
     [๔๒๒]        |๔๒๒.๑|   ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตํ    ชลนฺตมิว เตชสา
                       ขตฺตสงฺฆปริพฺยูฬฺหํ           เตมิโย เอตทพฺรวิ ฯ
                       |๔๒๒.๒|   กจฺจิ นุ ตาต กุสลํ          กจฺจิ ตาต อนามยํ
                       สพฺพา จ ราชกญฺาโย  อโรคา มยฺห มาตโร ฯ
     [๔๒๓]        กุสลญฺเจว เม ปุตฺต                  อโถ ปุตฺต อนามยํ
                       สพฺพา จ ราชกญฺาโย            อโรคา ตุยฺห มาตโร ฯ
     [๔๒๔]        กจฺจิ อมชฺชโป ๒- ตาต             กจฺจิ เต สุรมปฺปิยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วิวชฺเชตฺวา   ๒ สี. กจฺจิสฺสมชฺชโป ฯ
                       กจฺจิ สจฺเจ จ ธมฺเม จ          ทาเน เต รมตี มโน ฯ
     [๔๒๕]        อมชฺชโป อหํ ปุตฺต              อโถ เม สุรมปฺปิยํ
                       อโถ สจฺเจ จ ธมฺเม จ           ทาเน เม รมตี มโน ฯ
     [๔๒๖]        กจฺจิ อโรคํ โยคฺคนฺเต          กจฺจิ วหติ วาหนํ
                       กจฺจิ เต พฺยาธิโย ๑- นตฺถิ    สรีรสฺสุปตาปิยา ฯ
     [๔๒๗]        อโถ อโรคํ โยคฺคํ เม            อโถ วหติ วาหนํ
                       อโถ เม พฺยาธิโย ๑- นตฺถิ    สรีรสฺสุปตาปิยา ฯ
     [๔๒๘]        กจฺจิ อนฺตา จ เต ผีตา         มชฺเฌ จ พหลา ตว
                       โกฏฺาคารญฺจ โกสญฺจ       กจฺจิ เต ปฏิสณฺิตํ ๒- ฯ
     [๔๒๙]        อโถ อนฺตา จ เม ผีตา          มชฺเฌ จ พหลา มม
                       โกฏฺาคารญฺจ โกสญฺจ        สพฺพํ เม ปฏิสณฺิตํ ๒- ฯ
     [๔๓๐]        สฺวาคตนฺเต มหาราช          อโถ เต อทุราคตํ
                       ปติฏฺาเปนฺตุ ๓- ปลฺลงฺกํ     ยตฺถ ราชา นิสกฺกติ ฯ
     [๔๓๑]        อิเธว เต นิสินฺนสฺส ๔-         นิยเต ปณฺณสนฺถเร
                       เอตฺโต อุทกมาทาย             ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ เต ฯ
     [๔๓๒]        อิทมฺปิ ปณฺณกํ มยฺหํ          รนฺธํ ราช อโลณกํ
                       ปริภุญฺช มหาราช               ปาหุโน เมสิ อาคโต ๕- ฯ
     [๔๓๓]        น จาหํ ปณฺณกํ ภุญฺเช        น เหตํ มยฺห โภชนํ
                       สาลีนํ โอทนํ ภุญฺเช            สุจิมํสูปเสจนํ ฯ
     [๔๓๔]        อจฺเฉรกํ มํ ปฏิภาติ            เอกกมฺปิ รโหคตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. พฺยาธโย ฯ   ๒ ม. ปฏิสนฺถตํ  ฯ   ๓ ม. ปติฏฺเปนฺตุ ฯ    ๔ ม. นิสินฺทสฺสุ ฯ
@๕ ม. เมสิธาคโต ฯ
                       เอทิสํ ภุญฺชมานานํ                เกน วณฺโณ ปสีทติ ฯ
     [๔๓๕]        |๔๓๕.๑|   เอโก ราช นิปชฺชามิ นิยเต ปณฺณสนฺถเร
                       ตาย เม เอกเสยฺยาย      ราช วณฺโณ ปสีทติ ฯ
                       |๔๓๕.๒|   น จ เนตฺตึสพนฺธา เม     ราชรกฺขา อุปฏฺิตา
                       ตาย เม เอกเสยฺยาย      ราช วณฺโณ ปสีทติ ฯ
                       |๔๓๕.๓|   อตีตํ นานุโสจามิ          นปฺปชปฺปามนาคตํ
                       ปจฺจุปฺปนฺเนน ยาเปมิ    เตน วณฺโณ ปสีทติ ฯ
                       |๔๓๕.๔|   อนาคตปฺปชปฺปาย        อตีตสฺสานุโสจนา
                       เอเตน พาลา สุสฺสนฺติ    นโฬว หริโต ลุโต ฯ
     [๔๓๖]        |๔๓๖.๑|   หตฺถานีกํ รถานีกํ    อสฺเส ปตฺติญฺจ จมฺมิโน ๑-
                       นิเวสนานิ รมฺมานิ        อหํ ปุตฺต ททามิ เต ฯ
                       |๔๓๖.๒|   อิตฺถาคารญฺจ เต ทมฺมิ  สพฺพาลงฺการภูสิตํ
                       ตา ปุตฺต ปฏิปชฺชสฺสุ      ตฺวํ โน ราชา ภวิสฺสสิ ฯ
                       |๔๓๖.๓|   กุสลา นจฺจคีตสฺส         สิกฺขิตา จาตุริตฺถิโย
                       กาเม ตํ รมยิสฺสนฺติ       กึ อรญฺเ กริสฺสสิ ฯ
                       |๔๓๖.๔|   ปฏิราชูหิ เต กญฺา     อานยิสฺสํ อลงฺกตา
                       ตาสุ ปุตฺเต ชเนตฺวาน    อถ ปจฺฉา ปพฺพชิสฺสสิ ฯ
                       |๔๓๖.๕|   ยุวา จ ทหโร จาปิ ๒-    ปมุปฺปตฺติโต ๓- สุสู
                       รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทนฺเต    กึ อรญฺเ กริสฺสสิ ฯ
     [๔๓๗]        |๔๓๗.๑|   ยุวา จเร พฺรหฺมจริยํ  พฺรหฺมจารี ยุวา สิยา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปตฺตี จ วมฺมิโน ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  ๒ ม. จาสิ ฯ  ๓ ม. ปมุปฺปตฺติโก ฯ
@อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
                       ทหรสฺส หิ ปพฺพชฺชา          เอตํ อิสีภิ วณฺณิตํ ฯ
                       |๔๓๗.๒|   ยุวา จเร พฺรหฺมจริยํ            พฺรหฺมจารี ยุวา สิยา
                       พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามิ           นาหํ รชฺเชนมตฺถิโก ฯ
                       |๔๓๗.๓|   ปสฺสามิ โวหํ ทหรํ              อมฺมตาต วทนฺนรํ
                       กิจฺฉาลทฺธํ ปิยํ ปุตฺตํ           อปตฺวาว ชรํ มตํ ฯ
                       |๔๓๗.๔|   ปสฺสามิ โวหํ ทหรึ              กุมารึ จารุทสฺสนึ
                       นววํสกลีรํว                       ปลุตฺตํ ๑- ชีวิตกฺขยํ ๒- ฯ
                       |๔๓๗.๕|   ทหราปิ หิ มียนฺติ               นรา จ อถ นาริโย
                       ตตฺถ โก วิสฺสเส โปโส         ทหโรมฺหีติ ชีวิเต ฯ
                       |๔๓๗.๖|   ยสฺส รตฺยา วิวสาเน            อายุ อปฺปตรํ สิยา
                       อปฺโปทเกว มจฺฉานํ           กินฺนุ โกมารกํ ตหึ ฯ
                       |๔๓๗.๗|   นิจฺจมพฺภาหโต โลโก         นิจฺจญฺจ ปริวาริโต
                       อโมฆาสุ วชนฺตีสุ               กึ มํ รชฺเชภิสิญฺจสิ ฯ
                       [๔๓๘]        เกนมพฺภาหโต โลโก             เกน จ ปริวาริโต
                       กาโย อโมฆา คจฺฉนฺติ           ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต ฯ
                       [๔๓๙]        |๔๓๙.๑|   มจฺจุนาพฺภาหโต โลโก     ชราย ปริวาริโต
                       รโตฺย อโมฆา คจฺฉนฺติ        เอวํ ชานาหิ ขตฺติย ฯ
                       |๔๓๙.๒|   ยถาปิ ตนฺเต วีตนฺเต ๓-      ยํ ยเทโวปวุยฺหติ ๔-
                       อปฺปกํ โหติ เวตพฺพํ           เอวํ มจฺจาน ชีวิตํ ฯ
                       |๔๓๙.๓|   ยถา วาริวโห ปูโร              คจฺฉํ น ๕- ปริวตฺตติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปลุคฺคํ ฯ  ๒ สี. ยุ. ชีวิตกฺขเย ฯ   ๓ ม. วิตเต ฯ  ๔ ม. ยํ ยเทวูปวิยฺยติ ฯ
@สี. ยุ. ยํ ยํ เทวูปวิยฺยติ ฯ   ๕ ม. นุปนิวตฺตติ ฯ
                       เอวมายุ มนุสฺสานํ            คจฺฉํ น ปริวตฺตติ ๑- ฯ
                       |๔๓๙.๔|   ยถา วาริวโห ปูโร              วเห รุกฺเขปกูลเช
                       เอวํ ชราย มรเณน            วุยฺหนฺเต สพฺพปาณิโน ฯ
     [๔๔๐]        |๔๔๐.๑|   หตฺถานีกํ รถานีกํ   อสฺเส ปตฺติญฺจ จมฺมิโน
                       นิเวสนานิ รมฺมานิ             อหํ ปุตฺต ททามิ เต ฯ
                       |๔๔๐.๒|   อิตฺถาคารญฺจ เต ทมฺมิ       สพฺพาลงฺการภูสิตํ
                       ตา ปุตฺต ปฏิปชฺชสฺสุ          ตฺวํ โน ราชา ภวิสฺสสิ ฯ
                       |๔๔๐.๓|   กุสลา นจฺจคีตสฺส              สิกฺขิตา จาตุริตฺถิโย
                       กาเม ตํ รมยิสฺสนฺติ           กึ อรญฺเ กริสฺสสิ ฯ
                       |๔๔๐.๔|   ปฏิราชูหิ เต กญฺา          อานยิสฺสํ อลงฺกตา
                       ตาสุ ปุตฺเต ชเนตฺวาน        อถ ปจฺฉา ปพฺพชิสฺสสิ ฯ
                       |๔๔๐.๕|   ยุวา จ ทหโร จาปิ              ปมุปฺปตฺติโต สุสู
                       รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทนฺเต        กึ อรญฺเ กริสฺสสิ ฯ
                       |๔๔๐.๖|   โกฏฺาคารญฺจ โกสญฺจ      วาหนานิ พลานิ จ
                       นิเวสนานิ รมฺมานิ            อหํ ปุตฺต ททามิ เต ฯ
                       |๔๔๐.๗|   โคมณฺฑลปริพฺยูโฬฺห         ทาสีสงฺฆปุรกฺขิโต ๒-
                       รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทนฺเต        กึ อรญฺเ กริสฺสสิ ฯ
     [๔๔๑]        |๔๔๑.๑|   กึ มํ ธเนน ขิยฺเยถ ๓-  กึ ภริยาย มริสฺสติ
                       กึ โยพฺพเนน ชิณฺเณน ๔-   ยํ ชรายาภิภุยฺยติ ฯ
                       |๔๔๑.๒|   ตตฺถ กา นนฺทิ กา ขิฑฺฑา     กา รติ กา ธเนสนา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นุปนิวตฺตติ ฯ  ๒ ม. ...ปุรกฺขโต ฯ อปรํปิ อีทิสเมว ฯ  ๓ ม. กึ ธเนน
@ยํ ขีเยถ ฯ สี. กึ ธเนน ยํ ชีเยถ ฯ  ๔ สี. ยุ. จิณฺเณน ฯ
                       กึ เม ปุตฺเตหิ ทาเรหิ          ราช มุตฺโตสฺมิ พนฺธนา ฯ
                       |๔๔๑.๓| โยหํ ๑- เอวํ ปชานามิ        มจฺจุ เม นปฺปมชฺชติ
                       อนฺตเกนาธิปนฺนสฺส           กา รติ กา ธเนสนา ฯ
                       |๔๔๑.๔| ผลานมิว ปกฺกานํ              นิจฺจํ ปตนโต ภยํ
                       เอวํ ชาตาน มจฺจานํ           นิจฺจํ มรณโต ภยํ ฯ
                       |๔๔๑.๕| สายเมเก น ทิสฺสนฺติ          ปาโต ทิฏฺา พหู ชนา
                       ปาโต เอเก น ทิสฺสนฺติ        สายํ ทิฏฺา พหู ชนา ฯ
                       |๔๔๑.๖| อชฺเชว กิจฺจมาตปฺปํ            โก ชญฺา มรณํ สุเว
                       น หิ โน สงฺครนฺเตน            มหาเสเนน มจฺจุนา ฯ
                       |๔๔๑.๗| โจรา ธนสฺส ปตฺเถนฺติ         ราช มุตฺโตสฺมิ พนฺธนา
                       เอหิ ราช นิวตฺตสฺสุ             นาหํ รชฺเชน มตฺถิโกติ ฯ
                                            เตมิยชาตกํ ปมํ ฯ
                                                ---------

             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๘ หน้าที่ ๑๕๓-๑๖๕.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=3157&w=&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=3157&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=28&item=394&items=48
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :-
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=28&siri=13
             ศึกษาอรรถกถาชาดกนี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=394
             อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=43&A=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=43&A=1
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘
https://84000.org/tipitaka/read/?index_28
https://84000.org/tipitaka/english/?index_28