บาลีพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ - พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๐

                                         ๒ สงฺกิจฺจชาตกํ
     [๙๐]           |๙๐.๑|   ทิสฺวา นิสินฺนํ ราชานํ    พฺรหฺมทตฺตํ รเถสภํ
                       อถสฺส ปฏิเวเทสิ               ยสฺสาสิ อนุกมฺปโก ฯ
                       |๙๐.๒|   สงฺกิจฺจายํ อนุปฺปตฺโต        อิสีนํ สาธุสมฺมโต
                       ตรมานรูโป นิยฺยาหิ          ขิปฺปํ ปสฺส มเหสินํ ฯ
                       |๙๐.๓|   ตโต จ ราชา ตรมาโน         ยุตฺตมารุยฺห สนฺทนํ
                       มิตฺตามจฺจปริพฺยูโฬฺห ^๑-   อคมาสิ รเถสโภ ฯ
                       |๙๐.๔|   นิกฺขิปฺป ปญฺจ กกุธานิ       กาสีนํ รฏฺฐวฑฺฒโน
                       วาลวีชนิมุณฺหีสํ                ขคฺคํ ฉตฺตญฺจุปาหนํ ฯ
                       |๙๐.๕|   โอรุยฺห ราชา ยานมฺหา       ฐปยิตฺวา ปฏิจฺฉทํ
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. -ปริพฺพูโฬฺห ฯ
                       อาสีนํ ทายปสฺสสฺมึ          สงฺกิจฺจมุปสงฺกมิ ฯ
                       |๙๐.๖|   อุปสงฺกมิตฺวา โส ราชา       สมฺโมทิ อิสินา สห
                       ตํ กถํ วีติสาเรตฺวา             เอกมนฺตํ อุปาวิสิ ฯ
                       |๙๐.๗|   เอกมนฺตํ นิสินฺโนว            อถ กาลํ อมญฺญถ
                       ตโต ปาปานิ กมฺมานิ        ปุจฺฉิตุํ ปฏิปชฺชถ ฯ
                       |๙๐.๘|   อิสึ ปุจฺฉาม ^๑- สงฺกิจฺจํ       อิสีนํ สาธุสมฺมตํ
                       อาสีนํ ทายปสฺสสฺมึ           อิสิสงฺฆปุรกฺขตํ ฯ
                       |๙๐.๙|   กํ คตึ เปจฺจ คจฺฉนฺติ           นรา ธมฺมาติจาริโน
                       อติจิณฺโณ มยา ธมฺโม        ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต ฯ
     [๙๑]           |๙๑.๑|   อิสิ อวจ สงฺกิจฺโจ         กาสีนํ รฏฺฐวฑฺฒนํ
                       อาสีนํ ทายปสฺสสฺมึ           มหาราช สุโณหิ เม ฯ
                       |๙๑.๒|   อุปฺปเถน วชนฺตสฺส             โย มคฺคมนุสาสติ
                       ตสฺส เจ วจนํ กยิรา            นาสฺส มคฺเคยฺย กณฺฏโก ฯ
                       |๙๑.๓|   อธมฺมํ ปฏิปนฺนสฺส             โย ธมฺมมนุสาสติ
                       ตสฺส เจ วจนํ กยิรา            น โส คจฺเฉยฺย ทุคฺคตึ ฯ
     [๙๒]           |๙๒.๑|   ธมฺโม ปโถ มหาราช     อธมฺโม ปน อุปฺปโถ
                       อธมฺโม นิรยํ เนติ         ธมฺโม ปาเปติ สุคฺคตึ ฯ
                       |๙๒.๒|   อธมฺมจาริโน ราช              นรา วิสมชีวิโน
                       ยํ คตึ เปจฺจ คจฺฉนฺติ          นิรเย เต สุโณหิ เม ฯ
                       |๙๒.๓|   สญฺชีโว กาฬสุตฺโต จ          สงฺฆาโฏ ^๒- เทฺว จ โรรุวา
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. ปุจฺฉามิ ฯ   ^๒ ม. สงฺฆาโต ฯ
                       อถาปโร มหาวีจิ               ตาปโน จ ปตาปโน ฯ
                       |๙๒.๔|   อิจฺเจเต อฏฺฐ นิรยา            อกฺขาตา ทูรติกฺกมา
                       อากิณฺณา ลุทฺทกมฺเมหิ     ปจฺเจกา โสฬสุสฺสทา ฯ
                       |๙๒.๕|   กทริยา ตาปนา ^๑- โฆรา    อจฺจิมนฺโต ^๒- มหพฺภยา
                       โลมหํสนรูปา จ                 เภสฺมา ปฏิภยา ทุขา ฯ
                       |๙๒.๖|   จตุกฺกณฺณา ^๓- จตุทฺวารา   วิภตฺตา ภาคโส มิตา
                       อโยปาการปริยนฺตา          อยสา ปฏิกุชฺชิตา ฯ
                       |๙๒.๗|   เตสํ อโยมยา ภูมิ               ชลิตา เตชสา ยุตา
                       สมนฺตา โยชนสตํ              ผุฏา ติฏฺฐนฺติ สพฺพทา ฯ
                       |๙๒.๘|   เอเต ปตนฺติ นิรเย              อุทฺธํปาทา อวํสิรา
                       อิสีนํ อติวตฺตาโร               สญฺญตานํ ตปสฺสินํ ฯ
                       |๙๒.๙|   เต ภูนหุโน ปจฺจนฺติ            มจฺฉา พิลกตา ยถา
                       สํวจฺฉเร อสงฺเขยฺเย            นรา กิพฺพิสการิโน ฯ
                       |๙๒.๑๐|   ฑยฺหมาเนน คตฺเตน        นิจฺจํ สนฺตรพาหิรํ
                       นิรยา นาธิคจฺฉนฺติ            ทฺวารํ นิกฺขมเนสิโน ฯ
                       |๙๒.๑๑|   ปุรตฺถิเมน ธาวนฺติ           ตโต ธาวนฺติ ปจฺฉโต
                       อุตฺตเรนปิ ธาวนฺติ             ตโต ธาวนฺติ ทกฺขิณํ
                       ยํ ยญฺหิ ทฺวารํ คจฺฉนฺติ       ตนฺตเทว ปิถิยฺยเร ^๔- ฯ
                       |๙๒.๑๒|   พหูนิ สตสหสฺสานิ           ชนา นิรยคามิโน
                       พาหา ปคฺคยฺห กนฺทนฺติ     ปตฺวา ทุกฺขํ อนปฺปกํ ฯ
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. กทรียตปนา ฯ ม. กทริยตาปนา ฯ  ^๒ ยุ. อจฺจิมนฺตา ฯ  ^๓ จตุกฺโกณาติปิ ฯ
@^๔ ม. ปิธียเร ฯ สี. ปิถิยฺยติ ฯ
                       |๙๒.๑๓|   อาสีวิสํว กุปฺปิตํ             เตชสึ ทูรติกฺกมํ
                       น สาธุรูเป อาสีเท          สญฺญตานํ ตปสฺสินํ ฯ
                       |๙๒.๑๔|   อติกาโย มหิสฺสาโส       อชฺชุโน เกกกาธิโป
                       สหสฺสพาหุ อุจฺฉินฺโน      อิสิมาสชฺช โคตมํ ฯ
                       |๙๒.๑๕|   อรชํ รชสา วจฺฉํ              กีสํ อวกฺรีย ^๑- ทณฺฑกี
                       ตาโลว มูลโต ฉินฺโน       ส ราชา วิภวงฺคโต ฯ
                       |๙๒.๑๖|   อุปหจฺจ มนํ เมชฺโฌ ^๒-   มาตงฺคสฺมึ ยสสฺสิเน
                       สปาริสชฺโช อุจฺฉินฺโน      เมชฺฌารญฺญํ ^๓- ตทา อหุ ฯ
                       |๙๒.๑๗|   กณฺหทีปายนาสชฺช        อิสึ อนฺธกเวนฺทโย ^๔-
                       อญฺญมญฺญํ มุสเล ^๕- หนฺตฺวา     สมฺปตฺตา ยมสาธนํ ฯ
                       |๙๒.๑๘|   อถายํ อิสินา สตฺโต        อนฺตลิกฺขจโร ปุเร
                       ปาเวกฺขิ ปฐวึ เจจฺโจ       หีนตฺโต กาลปริยายํ ฯ
                       |๙๒.๑๙|   ตสฺมา หิ ฉนฺทาคมนํ      นปฺปสํสนฺติ ปณฺฑิตา
                       อทุฏฺฐจิตฺโต ภาเสยฺย      คิรํ สจฺจูปสญฺหิตํ ฯ
                       |๙๒.๒๐|   มนสา เจ ปทุฏฺเฐน          โย นโร เปกฺขเต มุนึ
                       วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ         คนฺตฺวา โส นิรยํ อโธ ฯ
                       |๙๒.๒๑|   เย วุฑฺเฒ ปริภาสนฺติ      ผรุสูปกฺกมา ชนา
                       อนปจฺจา อทายาทา       ตาลวตฺถู ^๖- ภวนฺติ เต ฯ
                       |๙๒.๒๒|   โย จ ปพฺพชิตํ หนฺติ         กตกิจฺจํ มเหสินํ
                       ส กาฬสุตฺเต นิรเย          จิรํ รตฺตาย ปจฺจติ ฯ
@เชิงอรรถ: ^๑ ม. อวกิริย ฯ   ^๒ ม. มชฺโฌ ฯ  ^๓ ม. มชฺฌารญฺญํ ฯ  ^๔ สี. ยุ. อนฺธกเวณฺหุโย ฯ
@ม. -เวณฺฑโย ฯ  ^๕ ม. อญฺโญญฺญํ มุสลา ฯ   ^๖ ม. ตาลวตฺถุ ฯ ยุ. ตาลาวตฺถุ ฯ
                       |๙๒.๒๓|   โย จ ราชา อธมฺมฏฺโฐ     รฏฺฐวิทฺธํสโน มโต ^๑-
                       ตาปยิตฺวา ชนปทํ           ตาปเน เปจฺจ ปจฺจติ ฯ
                       |๙๒.๒๔|   โส จ วสฺสสหสฺสานํ ^๒-    สตํ ทิพฺยานิ ปจฺจติ
                       อจฺจิสงฺฆปเรโต โส          ทุกฺขํ เวเทติ เวทนํ ฯ
                       |๙๒.๒๕|   ตสฺส อคฺคิสิขา กายา     นิจฺฉรนฺติ ปภสฺสรา
                       เตโชภกฺขสฺส คตฺตานิ      โลมคฺเคหิ ^๓- นเขหิ จ ฯ
                       |๙๒.๒๖|   ฑยฺหมาเนน คตฺเตน      นิจฺจํ สนฺตรพาหิรํ
                       ทุกฺขาภิตุนฺโน นทติ        นาโค ตุณฺฑฏฺฏิโต ^๔- ยถา ฯ
                       |๙๒.๒๗|   โย โลภา ปิตรํ หนฺติ        โทสา วา ปุริสาธโม
                       ส กาฬสุตฺเต นิรเย          จิรํ รตฺตาย ปจฺจติ ฯ
                       |๙๒.๒๘|   ส ตาทิโส ปจฺจติ โลหกุมฺภิยํ
                       ปกฺกญฺจ สตฺตีหิ หนนฺติ นิตฺตจํ
                       อนฺธํ กริตฺวา มุตฺตกรีสภกฺขํ
                       ขาเร นิมุชฺชนฺติ ตถาวิธํ นรํ ฯ
   |๙๒.๒๙|   ตตฺตํ ปกฺกุฏฺฐิตมโยคุฬญฺจ
                       ทีเฆ จ ผาเล จิรรตฺตตาปิเต
                       วิกฺขมฺภมาทาย วิภชฺช ^๕- รชฺชุภิ
                       วิวเฏ มุเข สํสวยนฺติ ^๖- รกฺขสา ฯ
   |๙๒.๓๐|   สามา จ โสณา สพลา จ คิชฺฌา
                       กาโกลสงฺฆา จ ทิชา อโยมุขา
@เชิงอรรถ: ^๑ สี. จฺโต ฯ ม. มโค ฯ  ^๒ ม. -สหสฺสานิ ฯ  ^๓ ม. โลเมหิ จ ฯ
@^๔ สี. ตุตฺตทฺทิโต ฯ ม. ตุตฺตฏฺฏิโต ฯ  ^๕ สี. วิพทฺธ ฯ ม. วิพนฺธ ฯ  ^๖ สี. ยุ.
@สํจวยนฺติ ฯ ม. สมฺปวิสนฺติ ฯ
                       สงฺคมฺม ขาทนฺติ วิผนฺทมานํ
                       ชิวฺหํ วิภชฺช วิฆาสํ สโลหิตํ ฯ
                       |๙๒.๓๑|   ตํ ทฑฺฒตาลํ ปริภินฺนคตฺตํ
                       นิปฺโปถยนฺตา อนุวิจรนฺติ รกฺขสา
                       รตี หิ เตสํ ทุขิโน ปนีตเร
                       เอตาทิสสฺมึ นิรเย วสนฺติ
                       เยเกจิ โลเก อิธ เปตฺติฆาติโน ฯ
                       |๙๒.๓๒|   ปุตฺโต จ มาตรํ หนฺตฺวา       อิโต คนฺตฺวา ยมกฺขยํ
                       ภุสมาปชฺชเต ทุกฺขํ              อตฺตกมฺมผลูปโค ฯ
                       |๙๒.๓๓|   อมนุสฺสา อติพาลา            หนฺตารํ ชนยนฺติยา
                       อโยมเยหิ วาเลหิ                ปีฬยนฺติ ปุนปฺปุนํ ฯ
                       |๙๒.๓๔|   ตํ ปสฺสวํ ^๑- สกา คตฺตา      รุธิรํ ^๒- อตฺตสมฺภวํ
                       ตมฺพโลหวิลีนํว                   ตตฺตํ ปาเยนฺติ มตฺติฆํ ฯ
                       |๙๒.๓๕|   ชิคุจฺฉํ กุณปํ ปูตึ                ทุคฺคนฺธํ คูถกทฺทมํ
                       ปุพฺพโลหิตสงฺกาสํ                รหโทคฺคยฺห ^๓- ติฏฺฐติ ฯ
                       |๙๒.๓๖|   ตเมนํ กิมิโย ^๔- ตตฺถ          อติกายา อโยมุขา
                       ฉวึ เภตฺวาน ^๕- ขาทนฺติ        ปคิทฺธา ^๖- มํสโลหิเต ฯ
                       |๙๒.๓๗|   โส จ ตํ นิรยํ ปตฺโต               นิมุคฺโค สตโปริสํ
                       ปูติกํ กุณปํ วาติ                    สมนฺตา สตโยชนํ ฯ
                       |๙๒.๓๘|   จกฺขุมาปิ หิ จกฺขูนิ ^๗-           เตน คนฺเธน ชิยฺยติ
@เชิงอรรถ: ^๑ ม. ตมสฺสวํ ฯ ยุ. ตํ ปสฺสุตํ ฯ  ^๒ ม. รุหิรํ ฯ   ^๓ ม. รหทโมคยฺห ฯ
@^๔ ม. กิมโย ฯ  ^๕ สี. ยุ. เฉตฺวาน ฯ   ^๖ ม. สํคิทฺธา ฯ  ^๗ ม. จกฺขูหิ ฯ
                       เอตาทิสํ พฺรหฺมทตฺต             มาตุโฆ ลภเต ทุขํ ฯ
                       |๙๒.๓๙|   ขุรธารมนุกฺกมฺม                  ติกฺขํ ทูรภิสมฺภวํ
                       ปตนฺติ คพฺภปาตินิโย ^๑-        ทุคฺคํ เวตฺตรณึ นทึ ฯ
                       |๙๒.๔๐|   อโยมยา สิมฺพลิโย              โสฬสงฺคุลิกณฺฏกา
                       อุภโต มภิลมฺพนฺติ                ทุคฺคํ เวตฺตรณึ นทึ ฯ
                       |๙๒.๔๑|   เต อจฺจิมนฺโต ติฏฺฐนฺติ          อคฺคิกฺขนฺธาว อารกา
                       อาทิตฺตา ชาตเวเทน              อุทฺธํ โยชนมุคฺคตา ฯ
                       |๙๒.๔๒|   เอเต ปชฺชนฺติ ^๒- นิรเย         ตตฺเต ติขิณกณฺฏเก
                       นาริโย จ อติจารินิโย ^๓-       นรา จ ปรทารคู ฯ
                       |๙๒.๔๓|   เต ปตนฺติ อโธกฺขนฺธา          วิวตฺตา วิหตา ปุถู
                       สยนฺติ วินิวิทฺธงฺคา              ทีฆํ ชคฺคนฺติ สพฺพทา ^๔- ฯ
                       |๙๒.๔๔|   ตโต รตฺยา วิวสเน ^๕-           มหตึ ปพฺพตูปมํ
                       โลหกุมฺภึ ปวชฺชนฺติ             ตตฺตํ อคฺคิสมูทกํ ฯ
                       |๙๒.๔๕|   เอวํ ทิวา จ รตฺโต จ             ทุสฺสีลา โมหปารุตา
                       อนุโภนฺติ สกํ กมฺมํ             ปุพฺเพ ทุกฺกฏมตฺตโน ฯ
                       |๙๒.๔๖|   ยา จ ภริยา ธนกฺกีตา         สามิกํ อติมญฺญติ
                       สสฺสุํ วา สสฺสุรํ วาปิ             เชฏฺฐํ วาปิ นนนฺทนํ ^๖-
                       |๙๒.๔๗|   ตสฺสา วงฺเกน ชิวฺหคฺคํ          นิพฺพหนฺติ สพนฺธนํ ฯ
                       ส พฺยามมตฺตํ กิมินํ              ชิวฺหํ ปสฺสติ อตฺตโน ^๗-
@เชิงอรรถ: ^๑ ม. คพฺภปาติโย ฯ  ^๒ ม. วชนฺติ ฯ สี. ยุ. สชนฺติ ฯ  ^๓ ม. อติจารา ฯ
@^๔ สี. ยุ. สํวรึ ฯ  ^๕ ม. วิวสาเน ฯ  ^๖ ม. นนนฺทรํ ฯ  ^๗ ม. อตฺตนิ ฯ
                       วิญฺญาเปตุํ น สกฺโกติ          ตาปเน เปจฺจ ปจฺจติ ฯ
                       |๙๒.๔๘|   โอรพฺภิกา สูกริกา              มจฺฉิกา มิคพนฺธกา
                       โจรา โคฆาตกา ลุทฺทา        อวณฺเณ วณฺณการกา ฯ
                       |๙๒.๔๙|   สตฺตีหิ โลหกูเฏหิ               เนตฺตึเสหิ อุสูหิ จ
                       หญฺญมานา ขารนทึ            ปปตนฺติ อวํสิรา ฯ
                       |๙๒.๕๐|   สายํ ปาโต กูฏการี             อโยกูเฏหิ หญฺญติ
                       ตโต วนฺตํ ทุรตฺตานํ              ปเรสํ ภุญฺชเต ^๑- สทา ฯ
                       |๙๒.๕๑|   ธงฺกา เภรณฺฑกา คิชฺฌา      กาโกลา จ อโยมุขา
                       วิปฺผนฺทมานํ ขาทนฺติ           นรํ กิพฺพิสการกํ ฯ
                       |๙๒.๕๒|   เย มิเคน มิคํ หนฺติ             ปกฺขึ วา ปน ปกฺขินา
                       อสนฺโต รชสา ฉนฺนา            คนฺตฺวา ^๒- เต นิรยุสฺสทํ ^๓- ฯ
     [๙๓]           สนฺโตว ^๔- อุทฺธํ คจฺฉนฺติ          สุจิณฺเณนีธ กมฺมุนา
                       สุจิณฺณสฺส ผลํ ปสฺส                สินฺทา ^๕- เทวา สพฺรหฺมกา
                       ตนฺตํ พฺรูมิ มหาราช                 ธมฺมํ รฏฺฐปตี จร
                       ตถา ตถา ^๖- ราช จราหิ ธมฺมํ
                       ยถา ตํ สุจิณฺณํ นานุตปฺเปยฺย ปจฺฉาติ ฯ
                                        สงฺกิจฺจชาตกํ ทุติยํ ฯ
                                                ---------
                                             ตสฺสุทฺทานํ ฯ
                                  อถ สฏฺฐินิปาตมฺหิ           สุณาถ มม ภาสิตํ
@เชิงอรรถ: ^๑ ม. ภุญฺชเร ฯ  ^๒ ม. คนฺตา ฯ  ^๓ ยุ. นิรยํ อโธ ฯ  ^๔ ม. -จ ฯ
@^๕ ม. สอินฺทา ฯ   ^๖ ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
                                 ชาตกสวฺหยโน ปวโร
                                 โสณกอรินฺทมสวฺหยโน
                                 ตถาวุตฺตรเถสภสงฺกิจฺจวโร ฯ
                                 สฏฺฐินิปาตํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                                                ---------
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๘ หน้าที่ ๓๘-๔๖. https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=767&w=&modeTY=2 อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :- https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=767&modeTY=2 อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=28&item=90&items=4 อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :- https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=28&siri=5 ศึกษาอรรถกถาชาดกนี้ได้ที่ :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=90 อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=42&A=2118 The Pali Atthakatha in Roman :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=42&A=2118 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ https://84000.org/tipitaka/read/?index_28 https://84000.org/tipitaka/english/?index_28