พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลี อักษรไทย
 พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๑ สุตฺต. ขุ. มหานิทฺเทโส

                                 จตุตฺโถ สุทฺธฏฺกสุตฺตนิทฺเทโส
     [๑๐๙]        ปสฺสามิ สุทฺธํ ปรมํ อโรคํ
                       ทิฏฺเน สํสุทฺธิ นรสฺส โหติ
                       เอวาภิชานํ ๑- ปรมนฺติ ตฺวา
                       สุทฺธานุปสฺสีติ ปจฺเจติ าณํ ฯ
     [๑๑๐]   ปสฺสามิ   สุทฺธํ   ปรมํ   อโรคนฺติ   ปสฺสามิ   สุทฺธนฺติ
ปสฺสามิ   สุทฺธํ   ทกฺขามิ   สุทฺธํ   โอโลเกมิ   สุทฺธํ  นิชฺฌายามิ  สุทฺธํ
อุปปริกฺขามิ    สุทฺธํ    ฯ    ปรมํ   อโรคนฺติ   ปรมํ   อาโรคฺยปฺปตฺตํ
เขมปฺปตฺตํ     ตาณปฺปตฺตํ     เลณปฺปตฺตํ    สรณปฺปตฺตํ    ปรายนปฺปตฺตํ
อภยปฺปตฺตํ     อจฺจุตปฺปตฺตํ    อมตปฺปตฺตํ    นิพฺพานปฺปตฺตนฺติ    ปสฺสามิ
สุทฺธํ ปรมํ อโรคํ ฯ
     [๑๑๑]   ทิฏฺเน   สํสุทฺธิ   นรสฺส   โหตีติ  จกฺขุวิญฺาเณน  ๒-
รูปทสฺสเนน   นรสฺส   สุทฺธิ   วิสุทฺธิ   ปริสุทฺธิ  มุตฺติ  วิมุตฺติ  ปริมุตฺติ
โหติ   นโร   สุชฺฌติ   วิสุชฺฌติ   ปริสุชฺฌติ  มุจฺจติ  วิมุจฺจติ  ปริมุจฺจตีติ
ทิฏฺเน สํสุทฺธิ นรสฺส โหติ ฯ
     [๑๑๒]   เอวาภิชานํ   ปรมนฺติ   ตฺวาติ   เอวํ   อภิชานนฺโต
อาชานนฺโต    วิชานนฺโต    ปฏิวิชานนฺโต    ปฏิวิชฺฌนฺโต   อิทํ   ปรมํ
อคฺคํ   เสฏฺ   วิเสฏฺ   ปาโมกฺขํ   อุตฺตมํ  ปรมนฺติ  ตฺวา  ชานิตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. เอตาภิชานํ ฯ  ๒ โป. ม. จกฺขุวิญฺาณํ ฯ
ตุลยิตฺวา   ตีรยิตฺวา   วิภาวยิตฺวา  วิภูตํ  กตฺวาติ  เอวาภิชานํ  ปรมนฺติ
ตฺวา ฯ
     [๑๑๓]   สุทฺธานุปสฺสีติ  ปจฺเจติ  าณนฺติ  โย  สุทฺธํ  ปสฺสติ  โส
สุทฺธานุปสฺสี   ฯ   ปจฺเจติ   าณนฺติ   จกฺขุวิญฺาเณน   ๑-   รูปทสฺสนํ
าณนฺติ    ปจฺเจติ   มคฺโคติ   ปจฺเจติ   ปโถติ   ปจฺเจติ   นิยฺยานนฺติ
ปจฺเจตีติ สุทฺธานุปสฺสีติ ปจฺเจติ าณํ ฯ เตนาห ภควา
                       ปสฺสามิ สุทฺธํ ปรมํ อโรคํ
                       ทิฏฺเน สํสุทฺธิ นรสฺส โหติ
                       เอวาภิชานํ ปรมนฺติ ตฺวา
                       สุทฺธานุปสฺสีติ ปจฺเจติ าณนฺติ ฯ
     [๑๑๔]        ทิฏฺเน เจ สุทฺธิ นรสฺส โหติ
                       าเณน วา โส ปชหาติ ทุกฺขํ
                       อญฺเน โส สุชฺฌติ โสปธีโก
                       ทิฏฺี หิ นํ ปาว ตถา วทานํ ฯ
     [๑๑๕]   ทิฏฺเน   เจ   สุทฺธิ   นรสฺส   โหตีติ  จกฺขุวิญฺาเณน
รูปทสฺสเนน    เจ   นรสฺส   สุทฺธิ   วิสุทฺธิ   ปริสุทฺธิ   มุตฺติ   วิมุตฺติ
ปริมุตฺติ   โหติ   นโร   สุชฺฌติ   วิสุชฺฌติ   ปริสุชฺฌติ   มุจฺจติ  วิมุจฺจติ
ปริมุจฺจตีติ ทิฏฺเน เจ สุทฺธิ นรสฺส โหติ ฯ
     [๑๑๖]   าเณน   วา   โส   ปชหาติ  ทุกฺขนฺติ  จกฺขุวิญฺาเณน
รูปทสฺสเนน   เจ  นโร  ชาติทุกฺขํ  ปชหติ  ชราทุกฺขํ  ปชหติ  พฺยาธิทุกฺขํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. จกฺขุวิญฺาณํ รูปทสฺสเนน าณนฺติ ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ
ทุกฺขํ    ปชหติ   มรณทุกฺขํ   ปชหติ   โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสทุกฺขํ
ปชหตีติ าเณน วา โส ปชหาติ ทุกฺขํ ฯ
     [๑๑๗]   อญฺเน  โส  สุชฺฌติ  โสปธีโกติ  อญฺเน  อสุทฺธิมคฺเคน
มิจฺฉาปฏิปทาย     อนิยฺยานปเถน     ๑-     อญฺตฺร    สติปฏฺาเนหิ
อญฺตฺร      สมฺมปฺปธาเนหิ     อญฺตฺร     อิทฺธิปฺปาเทหิ     อญฺตฺร
อินฺทฺริเยหิ     อญฺตฺร    พเลหิ    อญฺตฺร    โพชฺฌงฺเคหิ    อญฺตฺร
อริยา    อฏฺงฺคิกา    มคฺคา    นโร    สุชฺฌติ   วิสุชฺฌติ   ปริสุชฺฌติ
มุจฺจติ   วิมุจฺจติ   ปริมุจฺจติ   ฯ  โสปธีโกติ  สราโค  สโทโส  สโมโห
สมาโน    สตโณฺห   สทิฏฺิ   สกิเลโส   สอุปาทาโนติ   อญฺเน   โส
สุชฺฌติ โสปธีโก ฯ
     [๑๑๘]   ทิฏฺี  หิ  นํ  ปาว  ตถา  วทานนฺติ  สาว ทิฏฺิ ตํ ปุคฺคลํ
ปาวทติ   อิติปายํ   ปุคฺคโล   มิจฺฉาทิฏฺิโก   วิปรีตทสฺสโนติ   ฯ  ตถา
วทานนฺติ    ตถา    วทนฺตํ    กเถนฺตํ    ภณนฺตํ   ทีปยนฺตํ   โวหรนฺตํ
สสฺสโต   โลโก   อิทเมว   สจฺจํ   โมฆมญฺนฺติ  ตถา  วทนฺตํ  กเถนฺตํ
ภณนฺตํ    ทีปยนฺตํ    โวหรนฺตํ    อสสฺสโต   โลโก   อนฺตวา   โลโก
อนนฺตวา   โลโก   ตํ   ชีวํ   ตํ  สรีรํ  อญฺ  ชีวํ  อญฺ  สรีรํ  โหติ
ตถาคโต   ปรมฺมรณา   น   โหติ   ตถาคโต   ปรมฺมรณา   โหติ   จ
น  จ  โหติ  ตถาคโต  ปรมฺมรณา  เนว  โหติ  น  น  โหติ  ตถาคโต
ปรมฺมรณา     อิทเมว     สจฺจํ     โมฆมญฺนฺติ     ตถา     วทนฺตํ
กเถนฺตํ   ภณนฺตํ   ทีปยนฺตํ   โวหรนฺตนฺติ   ทิฏฺี   หิ   นํ  ปาว  ตถา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนิยฺยานิกปเถน ฯ
วทานํ ฯ เตนาห ภควา
                       ทิฏฺเน เจ สุทฺธิ นรสฺส โหติ
                       าเณน วา โส ปชหาติ ทุกฺขํ
                       อญฺเน โส สุชฺฌติ โสปธีโก
                       ทิฏฺี หิ นํ ปาว ตถา วทานนฺติ ฯ
     [๑๑๙]        น พฺราหฺมโณ อญฺโต สุทฺธิมาห
                       ทิฏฺเ สุเต สีลวเต มุเต วา
                       ปุญฺเ จ ปาเป จ อนูปลิตฺโต
                       อตฺตญฺชโห นยิธ ปกุพฺพมาโน ฯ
     [๑๒๐]   น  พฺราหฺมโณ  อญฺโต  สุทฺธิมาห  ทิฏฺเ  สุเต  สีลวเต
มุเต   วาติ   นาติ   ปฏิกฺเขโป   ฯ   พฺราหฺมโณติ   สตฺตนฺนํ  ธมฺมานํ
พาหิตตฺตา   พฺราหฺมโณ   ฯ   สกฺกายทิฏฺิ   พาหิตา   โหติ   วิจิกิจฺฉา
พาหิตา   โหติ   สีลพฺพตปรามาโส   พาหิโต   โหติ   ราโค   พาหิโต
โหติ   โทโส   พาหิโต   โหติ  โมโห  พาหิโต  โหติ  มาโน  พาหิโต
โหติ   ฯ   พาหิตสฺส   โหนฺติ   ปาปกา   อกุสลา  ธมฺมา  สงฺกิเลสิกา
โปโนพฺภวิกา สทรา ทุกฺขวิปากา อายตึ ชาติชรามรณียา ฯ
                       พาเหตฺวา สพฺพปาปกานิ (สภิยาติ ภควา)
                       วิมโล สาธุสมาหิโต ิตตฺโต
                       สํสารมติจฺจ เกวลี โส
                       อนิสฺสิโต ตาทิ ปวุจฺจเต ส พฺรหฺมา ฯ
     {๑๒๐.๑}   น   พฺราหฺมโณ   อญฺโต   สุทฺธิมาหาติ  พฺราหฺมโณ
อญฺเน    อสุทฺธิมคฺเคน    มิจฺฉาปฏิปทาย    อนิยฺยานปเถน    อญฺตฺร
สติปฏฺาเนหิ     อญฺตฺร    สมฺมปฺปธาเนหิ    อญฺตฺร    อิทฺธิปฺปาเทหิ
อญฺตฺร   อินฺทฺริเยหิ   อญฺตฺร   พเลหิ   อญฺตฺร  โพชฺฌงฺเคหิ  อญฺตฺร
อริยา   ๑-   อฏฺงฺคิกา   มคฺคา  สุทฺธึ  วิสุทฺธึ  ปริสุทฺธึ  มุตฺตึ  วิมุตฺตึ
ปริมุตฺตึ   นาห   น   กเถติ   น   ภณติ  น  ทีปยติ  น  โวหรตีติ  น
พฺราหฺมโณ   อญฺโต   สุทฺธิมาห  ฯ  ทิฏฺเ  สุเต  สีลวเต  มุเต  วาติ
สนฺเตเก   สมณพฺราหฺมณา   ทิฏฺสุทฺธิกา   ๒-   เต  เอกจฺจานํ  รูปานํ
ทสฺสนํ มงฺคลํ ปจฺเจนฺติ เอกจฺจานํ รูปานํ ทสฺสนํ อมงฺคลํ ปจฺเจนฺติ ฯ
     {๑๒๐.๒}   กตเมสํ  รูปานํ  ทสฺสนํ มงฺคลํ ปจฺเจนฺติ ฯ เต กาลโต
วุฏฺหิตฺวา    อภิมงฺคลคตานิ    รูปานิ    ปสฺสนฺติ   วาตสกุณํ   ปสฺสนฺติ
ปุสฺสเวฬุวลฏฺึ    ปสฺสนฺติ    คพฺภินิตฺถึ    ปสฺสนฺติ    กุมาริกํ    ขนฺเธ
อาโรเปตฺวา    คจฺฉนฺตํ    ปสฺสนฺติ    ปุณฺณฆฏํ    ปสฺสนฺติ   โรหิตมจฺฉํ
ปสฺสนฺติ    อาชญฺ    ปสฺสนฺติ   อาชญฺรถํ   ปสฺสนฺติ   อุสภํ   ปสฺสนฺติ
โคกปิลํ ปสฺสนฺติ เอวรูปานํ รูปานํ ทสฺสนํ มงฺคลํ ปจฺเจนฺติ ฯ
     {๑๒๐.๓}   กตเมสํ  รูปานํ  ทสฺสนํ อมงฺคลํ ปจฺเจนฺติ ฯ ปลาลปุญฺชํ
ปสฺสนฺติ    ตกฺกฆฏํ    ปสฺสนฺติ    ริตฺตฆฏํ    ปสฺสนฺติ    นฏํ   ปสฺสนฺติ
นคฺคสมณํ   ปสฺสนฺติ   ขรํ   ปสฺสนฺติ   ขรยานํ   ปสฺสนฺติ   เอกยุตฺตยานํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยุ. อริยฏฺงฺคิกมคฺเคน ฯ ม. อริเยน อฏฺงฺคิเกน มคฺเคน ฯ
@๒ โป. ม. ทิฏฺิสุทฺธิกา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
ปสฺสนฺติ    กาณํ   ปสฺสนฺติ   กุณึ   ปสฺสนฺติ   ขญฺชํ   ปสฺสนฺติ   ปกฺขหตํ
ปสฺสนฺติ   ชิณฺณกํ   ปสฺสนฺติ   พฺยาธิกํ  ปสฺสนฺติ  มตํ  ปสฺสนฺติ  เอวรูปานํ
รูปานํ   ทสฺสนํ   อมงฺคลํ   ปจฺเจนฺติ   ฯ   อิเม   เต  สมณพฺราหฺมณา
ทิฏฺสุทฺธิกา  เต  ทิฏฺเน  สุทฺธึ วิสุทฺธึ ปริสุทฺธึ มุตฺตึ วิมุตฺตึ ปริมุตฺตึ
ปจฺเจนฺติ ฯ
     {๑๒๐.๔}   สนฺเตเก  สมณพฺราหฺมณา  สุตสุทฺธิกา  เต  เอกจฺจานํ
สทฺทานํ   สวนํ   มงฺคลํ   ปจฺเจนฺติ  เอกจฺจานํ  สทฺทานํ  สวนํ  อมงฺคลํ
ปจฺเจนฺติ ฯ
     {๑๒๐.๕}   กตเมสํ   สทฺทานํ  สวนํ  มงฺคลํ  ปจฺเจนฺติ  ฯ  เต
กาลโต    วุฏฺหิตฺวา    อภิมงฺคลคตานิ    สทฺทานิ    สุณนฺติ   วฑฺฒาติ
วา   วฑฺฒมานาติ   วา   ปุณฺณาติ   วา  ปุสฺสาติ  วา  อสฺโสกาติ  วา
สุมนาติ   วา  สุนกฺขตฺตาติ  วา  สุมงฺคลาติ  วา  สิรีติ  วา  สิรีวฑฺฒาติ
วา เอวรูปานํ สทฺทานํ สวนํ มงฺคลํ ปจฺเจนฺติ ฯ
     {๑๒๐.๖}   กตเมสํ  สทฺทานํ สวนํ อมงฺคลํ ปจฺเจนฺติ ฯ กาโณติ วา
กุณีติ   วา   ขญฺโชติ   วา  ปกฺขหโตติ  วา  ชิณฺณโกติ  วา  พฺยาธิโกติ
วา  มโตติ  วา  ฉินฺนนฺติ  วา  ภินฺนนฺติ  วา  ทฑฺฒนฺติ  วา  นฏฺนฺติ วา
นตฺถีติ  วา  เอวรูปานํ  สทฺทานํ  สวนํ  อมงฺคลํ  ปจฺเจนฺติ  ฯ  อิเม เต
สมณพฺราหฺมณา   สุตสุทฺธิกา   เต   สุเตน  สุทฺธึ  วิสุทฺธึ  ปริสุทฺธึ  มุตฺตึ
วิมุตฺตึ ปริมุตฺตึ ปจฺเจนฺติ ฯ
     {๑๒๐.๗}   สนฺเตเก  สมณพฺราหฺมณา  สีลสุทฺธิกา  เต  สีลมตฺเตน
สญฺมมตฺเตน   สํวรมตฺเตน   อวีติกฺกมมตฺเตน   สุทฺธึ   วิสุทฺธึ   ปริสุทฺธึ
มุตฺตึ   วิมุตฺตึ   ปริมุตฺตึ  ปจฺเจนฺติ  ฯ  สมณมุณฺฑิกาปุตฺโต  ๑-  เอวมาห
จตูหิ   โข   อหํ   ถปติ   ธมฺเมหิ   สมนฺนาคตํ  ปุริสปุคฺคลํ  ปญฺาเปมิ
สมฺปนฺนกุสลํ      ปรมกุสลํ     อุตฺตมปฺปตฺติปฺปตฺตํ     สมณํ     อโยชฺฌํ
กตเมหิ   จตูหิ   อิธ   ถปติ  น  กาเยน  ปาปกมฺมํ  กโรติ  น  ปาปิกํ
วาจํ   ภาสติ   น   ปาปกํ   สงฺกปฺปํ   สงฺกปฺเปติ   น  ปาปกํ  อาชีวํ
อาชีวติ   อิเมหิ  โข  อหํ  ถปติ  จตูหิ  ธมฺเมหิ  สมนฺนาคตํ  ปุริสปุคฺคลํ
ปญฺาเปมิ        สมฺปนฺนกุสลํ       ปรมกุสลํ       อุตฺตมปฺปตฺติปฺปตฺตํ
สมณํ   อโยชฺฌํ   ฯ   เอวเมว   สนฺเตเก   สมณพฺราหฺมณา  สีลสุทฺธิกา
เต     สีลมตฺเตน     สญฺมมตฺเตน    สํวรมตฺเตน    อวีติกฺกมมตฺเตน
สุทฺธึ วิสุทฺธึ ปริสุทฺธึ มุตฺตึ วิมุตฺตึ ปริมุตฺตึ ปจฺเจนฺติ ฯ
     {๑๒๐.๘}   สนฺเตเก สมณพฺราหฺมณา วตฺตสุทฺธิกา เต หตฺถิวตฺติกา ๒-
วา  โหนฺติ  อสฺสวตฺติกา  วา  โหนฺติ  โควตฺติกา วา โหนฺติ กุกฺกุรวตฺติกา
วา   โหนฺติ   กากวตฺติกา   วา   โหนฺติ  วาสุเทววตฺติกา  วา  โหนฺติ
พลเทววตฺติกา     วา     โหนฺติ    ปุณฺณภทฺทวตฺติกา    วา    โหนฺติ
มณิภทฺทวตฺติกา     วา     โหนฺติ     อคฺคิวตฺติกา     วา     โหนฺติ
นาควตฺติกา   วา   โหนฺติ   สุปณฺณวตฺติกา   วา   โหนฺติ   ยกฺขวตฺติกา
วา   โหนฺติ   อสุรวตฺติกา   วา   โหนฺติ   คนฺธพฺพวตฺติกา  วา  โหนฺติ
มหาราชวตฺติกา   วา   โหนฺติ   จนฺทวตฺติกา   วา  โหนฺติ  สุริยวตฺติกา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สมโณ มุณฺฑิกาปุตฺโต ฯ ๒ โป. ม. ...วติกา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
วา   โหนฺติ   อินฺทวตฺติกา   วา   โหนฺติ   พฺรหฺมวตฺติกา   วา  โหนฺติ
เทววตฺติกา   วา   โหนฺติ  ทิสวตฺติกา  ๑-  วา  โหนฺติ  ฯ  อิเม  เต
สมณพฺราหฺมณา   วตฺตสุทฺธิกา   เต   วตฺเตน   สุทฺธึ   วิสุทฺธึ   ปริสุทฺธึ
มุตฺตึ วิมุตฺตึ ปริมุตฺตึ ปจฺเจนฺติ ฯ
     {๑๒๐.๙}   สนฺเตเก  สมณพฺราหฺมณา  มุตสุทฺธิกา  ฯ  เต กาลโต
วุฏฺหิตฺวา    ปวึ    อามสนฺติ   หริตํ   อามสนฺติ   โคมยํ   อามสนฺติ
กจฺฉปํ   อามสนฺติ   ชาลํ   ๒-   อกฺกมนฺติ  ติลวาหํ  อามสนฺติ  ปุสฺสติลํ
ขาทนฺติ     ปุสฺสเตลํ     มกฺเขนฺติ    ปุสฺสทนฺตกฏฺ    ๓-    ขาทนฺติ
ปุสฺสมตฺติกาย     นหายนฺติ     ปุสฺสสาฏกํ    นิวาเสนฺติ    ปุสฺสเวฏฺนํ
เวฏฺนฺติ   ฯ   อิเม   เต   สมณพฺราหฺมณา   มุตสุทฺธิกา   เต  มุเตน
สุทฺธึ วิสุทฺธึ ปริสุทฺธึ มุตฺตึ วิมุตฺตึ ปริมุตฺตึ ปจฺเจนฺติ ฯ
     {๑๒๐.๑๐}   น   พฺราหฺมโณ   อญฺโต  สุทฺธิมาห  ทิฏฺเ  สุเต
สีลวเต  มุเต  วาติ  พฺราหฺมโณ  ทิฏฺสุทฺธิยาปิ  สุทฺธึ  นาห  สุตสุทฺธิยาปิ
สุทฺธึ   นาห   สีลสุทฺธิยาปิ   สุทฺธึ   นาห   วตฺตสุทฺธิยาปิ   สุทฺธึ  นาห
มุตสุทฺธิยาปิ  สุทฺธึ  นาห  น  กเถติ  น  ภณติ  น  ทีปยติ  น  โวหรตีติ
น พฺราหฺมโณ อญฺโต สุทฺธิมาห ทิฏฺเ สุเต สีลวเต มุเต วา ฯ
     [๑๒๑]   ปุญฺเ   จ   ปาเป   จ   อนูปลิตฺโตติ   ปุญฺ  วุจฺจติ
ยงฺกิญฺจิ    เตธาตุกํ    กุสลาภิสงฺขารํ    ฯ    อปุญฺ   วุจฺจติ   สพฺพํ
อกุสลํ    ฯ    ยโต    ปุญฺาภิสงฺขาโร    จ   อปุญฺาภิสงฺขาโร   จ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ทิสาวติกา ฯ ๒ ม. ผาลํ ฯ ๓ ม. ผุสฺส ... ผุสฺสมตฺติกา ฯ
อาเนญฺชาภิสงฺขาโร   จ   ปหีนา   โหนฺติ   อุจฺฉินฺนมูลา  ตาลาวตฺถุกตา
อนภาวงฺคตา   อายตึ   อนุปฺปาทธมฺมา   เอตฺตาวตา   จ   ปุญฺเ   จ
ปาเป   จ   น   ลิมฺปติ  น  สํลิมฺปติ  น  อุปลิมฺปติ  อลิตฺโต  อสํลิตฺโต
อนูปลิตฺโต      นิกฺขนฺโต      นิสฺสฏฺโ     วิปฺปมุตฺโต     วิสญฺุตฺโต
วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรตีติ ปุญฺเ จ ปาเป จ อนูปลิตฺโต ฯ
     [๑๒๒]   อตฺตญฺชโห     นยิธ    ปกุพฺพมาโนติ    อตฺตญฺชโหติ
อตฺตทิฏฺิชโห    ฯ    อตฺตญฺชโหติ   คาหชโห   ๑-   ฯ   อตฺตญฺชโหติ
ตณฺหาวเสน    ทิฏฺิวเสน    คหิตํ    ปรามฏฺ    อภินิวิฏฺ   อชฺโฌสิตํ
อธิมุตฺตํ   สพฺพํ   ตํ   จตฺตํ   โหติ   วนฺตํ  มุตฺตํ  ปหีนํ  ปฏินิสฺสฏฺ  ฯ
นยิธ    ปกุพฺพมาโนติ    ปุญฺาภิสงฺขารํ    วา   อปุญฺาภิสงฺขารํ   วา
อาเนญฺชาภิสงฺขารํ    วา    อกุพฺพมาโน   อชนยมาโน   อสญฺชนยมาโน
อนิพฺพตฺตยมาโน       อนภินิพฺพตฺตยมาโนติ       อตฺตญฺชโห      นยิธ
ปกุพฺพมาโน ฯ เตนาห ภควา
                       น พฺราหฺมโณ อญฺโต สุทฺธิมาห
                       ทิฏฺเ สุเต สีลวเต มุเต วา
                       ปุญฺเ จ ปาเป จ อนูปลิตฺโต
                       อตฺตญฺชโห นยิธ ปกุพฺพมาโนติ ฯ
     [๑๒๓]        ปุริมํ ปหาย อปรํ สิตาเส
                       เอชานุคา เต น ตรนฺติ สงฺคํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. คาหํ ชโห ฯ
                       เต อุคฺคหายนฺติ นิรสฺสชนฺติ
                       กปีว สาขํ ปมุขํ ๑- คหาย ฯ
     [๑๒๔]   ปุริมํ  ปหาย  อปรํ สิตาเสติ ปุริมํ สตฺถารํ ปหาย อปรํ ๒-
สตฺถารํ   นิสฺสิตา   ปุริมํ  ธมฺมกฺขานํ  ปหาย  อปรํ  ธมฺมกฺขานํ  นิสฺสิตา
ปุริมํ  คณํ  ปหาย  อปรํ  คณํ  นิสฺสิตา  ปุริมํ  ทิฏฺึ  ปหาย  อปรํ  ทิฏฺึ
นิสฺสิตา   ปุริมํ   ปฏิปทํ   ปหาย   อปรํ   ปฏิปทํ  นิสฺสิตา  ปุริมํ  มคฺคํ
ปหาย   อปรํ   มคฺคํ  นิสฺสิตา  สนฺนิสฺสิตา  อลฺลีนา  อุปคตา  อชฺโฌสิตา
อธิมุตฺตาติ ปุริมํ ปหาย อปรํ สิตาเส ฯ
     [๑๒๕]   เอชานุคา  เต  น ตรนฺติ สงฺคนฺติ เอชา วุจฺจติ ตณฺหา โย
ราโค   สาราโค   ฯเปฯ   อภิชฺฌา  โลโภ  อกุสลมูลํ  ฯ  เอชานุคาติ
เอชานุคา    เอชานุคตา   เอชานุสฏา   เอชายาปนฺนา   ๓-   ปติตา
อภิภูตา  ปริยาทินฺนจิตฺตา  ฯ  เต  น  ตรนฺติ  สงฺคนฺติ ราคสงฺคํ โทสสงฺคํ
โมหสงฺคํ   มานสงฺคํ   ทิฏฺิสงฺคํ  กิเลสสงฺคํ  ทุจฺจริตสงฺคํ  น  ตรนฺติ  น
อุตฺตรนฺติ   น   ปตรนฺติ   น   สมติกฺกมนฺติ  น  วีติวตฺตนฺตีติ  เอชานุคา
เต น ตรนฺติ สงฺคํ ฯ
     [๑๒๖]   เต   อุคฺคหายนฺติ   นิรสฺสชนฺตีติ   สตฺถารํ  คณฺหนฺติ  ตํ
มุญฺจิตฺวา    อญฺ    สตฺถารํ    คณฺหนฺติ    ธมฺมกฺขานํ    คณฺหนฺติ   ตํ
มุญฺจิตฺวา     อญฺ     ธมฺมกฺขานํ    คณฺหนฺติ    คณํ    คณฺหนฺติ    ตํ
มุญฺจิตฺวา    อญฺ    คณํ    คณฺหนฺติ   ทิฏฺึ   คณฺหนฺติ   ตํ   มุญฺจิตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ปมุญฺจํ ฯ ๒ ม. ปรํ ฯ ๓ สพฺพตฺถ โปตฺถเก เอชายปนฺนา ฯ
อญฺ    ทิฏฺึ    คณฺหนฺติ    ปฏิปทํ    คณฺหนฺติ   ตํ   มุญฺจิตฺวา   อญฺ
ปฏิปทํ    คณฺหนฺติ    มคฺคํ    คณฺหนฺติ    ตํ   มุญฺจิตฺวา   อญฺ   มคฺคํ
คณฺหนฺติ   คณฺหนฺติ   จ   มุญฺจนฺติ   จ   อาทิยนฺติ  จ  นิรสฺสชนฺติ  จาติ
เต อุคฺคหายนฺติ นิรสฺสชนฺติ ฯ
     [๑๒๗]   กปีว   สาขํ   ปมุขํ  คหายาติ  ยถา  มกฺกโฏ  อรญฺเ
ปวเน    จรมาโน    สาขํ    คณฺหาติ   ตํ   มุญฺจิตฺวา   อญฺ   สาขํ
คณฺหาติ    ตํ    มุญฺจิตฺวา    อญฺ   สาขํ   คณฺหาติ   เอวเมว   ปุถู
สมณพฺราหฺมณา    ปุถู    ทิฏฺิคตานิ    คณฺหนฺติ    จ    มุญฺจนฺติ    จ
อาทิยนฺติ   จ   นิรสฺสชนฺติ   จาติ   กปีว   สาขํ   ปมุขํ   คหาย   ฯ
เตนาห ภควา
                       ปุริมํ ปหาย อปรํ สิตาเส
                       เอชานุคา เต น ตรนฺติ สงฺคํ
                       เต อุคฺคหายนฺติ นิรสฺสชนฺติ
                       กปีว สาขํ ปมุขํ คหายาติ ฯ
     [๑๒๘]        สยํ สมาทาย วตานิ ชนฺตุ
                       อุจฺจาวจํ คจฺฉติ สญฺสตฺโต
                       วิทฺวา จ เวเทหิ สเมจฺจ ธมฺมํ
                       น อุจฺจาวจํ คจฺฉติ ภูริปญฺโ ฯ
     [๑๒๙]   สยํ   สมาทาย  วตานิ  ชนฺตูติ  สยํ  สมาทายาติ  สามํ
สมาทาย  ฯ  วตานีติ  หตฺถิวตฺตํ  ๑-  วา  อสฺสวตฺตํ  วา  โควตฺตํ  วา
กุกฺกุรวตฺตํ   วา   กากวตฺตํ   วา  วาสุเทววตฺตํ  วา  พลเทววตฺตํ  วา
ปุณฺณภทฺทวตฺตํ    วา    มณิภทฺทวตฺตํ   วา   อคฺคิวตฺตํ   วา   นาควตฺตํ
วา   สุปณฺณวตฺตํ   วา   ยกฺขวตฺตํ  วา  อสุรวตฺตํ  วา  ฯเปฯ  ทิสวตฺตํ
วา     อาทาย    สมาทาย    อาทิยิตฺวา    สมาทิยิตฺวา    คณฺหิตฺวา
ปรามสิตฺวา   อภินิวิสิตฺวา   ฯ   ชนฺตูติ   สตฺโต  นโร  ฯเปฯ  มนุโชติ
สยํ สมาทาย วตานิ ชนฺตุ ฯ
     [๑๓๐]   อุจฺจาวจํ   คจฺฉติ   สญฺสตฺโตติ   สตฺถารโต   สตฺถารํ
คจฺฉติ   ธมฺมกฺขานโต   ธมฺมกฺขานํ  คจฺฉติ  คณโต  คณํ  คจฺฉติ  ทิฏฺิยา
ทิฏฺึ  คจฺฉติ  ปฏิปทาโต  ๒-  ปฏิปทํ  คจฺฉติ  มคฺคโต  มคฺคํ  คจฺฉติ  ฯ
สญฺสตฺโตติ       กามสญฺาย      พฺยาปาทสญฺาย      วิหึสาสญฺาย
ทิฏฺิสญฺาย   สตฺโต   วิสตฺโต  อาสตฺโต  ลคฺโค  ลคฺคิโต  ปลิพุทฺโธ  ฯ
ยถา  ภิตฺติขีเล  วา  นาคทนฺเต  วา  ภณฺฑํ  สตฺตํ  วิสตฺตํ  อาสตฺตํ ลคฺคํ
ลคฺคิตํ      ปลิพุทฺธํ     เอวเมว     กามสญฺาย     พฺยาปาทสญฺาย
วิหึสาสญฺาย      ทิฏฺิสญฺาย      สตฺโต      วิสตฺโต     อาสตฺโต
ลคฺโค ลคฺคิโต ปลิพุทฺโธติ อุจฺจาวจํ คจฺฉติ สญฺสตฺโต ฯ
     [๑๓๑]   วิทฺวา   จ  เวเทหิ  สเมจฺจ  ธมฺมนฺติ  วิทฺวาติ  วิทฺวา
วิชฺชาคโต   าณี   พุทฺธิมา   วิภาวี   เมธาวี   ฯ   เวเทหีติ  เวทา
วุจฺจนฺติ    จตูสุ    มคฺเคสุ    าณํ    ปญฺา   ปญฺินฺทฺริยํ   ปญฺาพลํ
ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค    วีมํสา    วิปสฺสนา    สมฺมาทิฏฺิ    ฯ   เตหิ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ...วตํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๒ ม. ปฏิปทาย ฯ
เวเทหิ     ชาติชรามรณสฺส     อนฺตคโต     อนฺตปฺปตฺโต    โกฏิคโต
โกฏิปฺปตฺโต   ปริยนฺตคโต   ปริยนฺตปฺปตฺโต   โวสานคโต  โวสานปฺปตฺโต
ตาณคโต      ตาณปฺปตฺโต     เลณคโต     เลณปฺปตฺโต     สรณคโต
สรณปฺปตฺโต     อภยคโต    อภยปฺปตฺโต    อจฺจุตคโต    อจฺจุตปฺปตฺโต
อมตคโต   อมตปฺปตฺโต   นิพฺพานคโต   นิพฺพานปฺปตฺโต  ฯ  เวทานํ  วา
อนฺตคโตติ  เวทคู  ฯ  เวเทหิ  วา  อนฺตคโตติ  เวทคู ฯ สตฺตนฺนํ [๑]-
ธมฺมานํ   วิทิตตฺตา  เวทคู  สกฺกายทิฏฺิ  วิทิตา  โหติ  วิจิกิจฺฉา  วิทิตา
โหติ  สีลพฺพตปรามาโส  วิทิโต  โหติ  ราโค  วิทิโต  โหติ โทโส วิทิโต
โหติ  โมโห  วิทิโต  โหติ  มาโน วิทิโต โหติ ฯ  วิทิตสฺส โหนฺติ ปาปกา
อกุสลา   ธมฺมา  สงฺกิเลสิกา  โปโนพฺภวิกา  สทรา  ทุกฺขวิปากา  อายตึ
ชาติชรามรณียา ฯ
               เวทานิ วิเจยฺย เกวลานิ (สภิยาติ ภควา)
               สมณานํ ยานิปตฺถิ ๒- พฺราหฺมณานํ
               สพฺพเวทนาสุ วีตราโค
               สพฺพํ เวทมติจฺจ เวทคู โส [๓]- ฯ
     {๑๓๑.๑}   วิทฺวา  จ  เวเทหิ สเมจฺจ ธมฺมนฺติ สเมจฺจ อภิสเมจฺจ
ธมฺมํ   ฯ   สพฺเพ   สงฺขารา  อนิจฺจาติ  สเมจฺจ  อภิสเมจฺจ  ธมฺมํ  ฯ
สพฺเพ  สงฺขารา  ทุกฺขาติ  สเมจฺจ  อภิสเมจฺจ  ธมฺมํ  ฯ  สพฺเพ  ธมฺมา
อนตฺตาติ  สเมจฺจ  อภิสเมจฺจ  ธมฺมํ  ฯ อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาราติ สเมจฺจ
อภิสเมจฺจ  ธมฺมํ  ฯ  สงฺขารปจฺจยา วิญฺาณนฺติ สเมจฺจ อภิสเมจฺจ ธมฺมํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วาสทฺโท อตฺถิ ฯ ๒ ม. ยานีธตฺถิ ฯ ๓ ม. ยุ. อิติสทฺโท ทิสฺสติ ฯ
วิญฺาณปจฺจยา    นามรูปนฺติ    ฯ    นามรูปปจฺจยา   สฬายตนนฺติ   ฯ
สฬายตนปจฺจยา   ผสฺโสติ  ฯ  ผสฺสปจฺจยา  เวทนาติ  ฯ  เวทนาปจฺจยา
ตณฺหาติ    ฯ    ตณฺหาปจฺจยา    อุปาทานนฺติ    ฯ    อุปาทานปจฺจยา
ภโวติ   ฯ   ภวปจฺจยา   ชาตีติ  ฯ  ชาติปจฺจยา  ชรามรณนฺติ  สเมจฺจ
อภิสเมจฺจ ธมฺมํ ฯ
     {๑๓๑.๒}   อวิชฺชานิโรธา  สงฺขารนิโรโธติ  สเมจฺจ  อภิสเมจฺจ
ธมฺมํ  ฯ  สงฺขารนิโรธา  วิญฺาณนิโรโธติ  สเมจฺจ  อภิสเมจฺจ  ธมฺมํ  ฯ
วิญฺาณนิโรธา  นามรูปนิโรโธติ  ฯ  นามรูปนิโรธา  สฬายตนนิโรโธติ  ฯ
สฬายตนนิโรธา   ผสฺสนิโรโธติ   ฯ   ผสฺสนิโรธา   เวทนานิโรโธติ  ฯ
เวทนานิโรธา   ตณฺหานิโรโธติ   ฯ  ตณฺหานิโรธา  อุปาทานนิโรโธติ  ฯ
อุปาทานนิโรธา  ภวนิโรโธติ  ฯ  ภวนิโรธา  ชาตินิโรโธติ ฯ ชาตินิโรธา
ชรามรณนิโรโธติ สเมจฺจ อภิสเมจฺจ ธมฺมํ ฯ
     {๑๓๑.๓}   อิทํ   ทุกฺขนฺติ   สเมจฺจ  อภิสเมจฺจ  ธมฺมํ  ฯ  อยํ
ทุกฺขสมุทโยติ  ฯ  อยํ  ทุกฺขนิโรโธติ  ฯ  อยํ  ทุกฺขนิโรธคามินี  ปฏิปทาติ
สเมจฺจ   อภิสเมจฺจ   ธมฺมํ   ฯ   อิเม  อาสวาติ  สเมจฺจ  อภิสเมจฺจ
ธมฺมํ   ฯ   อยํ   อาสวสมุทโยติ   ฯ   อยํ   อาสวนิโรโธติ   ฯ  อยํ
อาสวนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   สเมจฺจ   อภิสเมจฺจ   ธมฺมํ   ฯ   อิเม
ธมฺมา   อภิญฺเยฺยาติ   ฯ   อิเม   ธมฺมา   ปริญฺเยฺยาติ   ฯ   อิเม
ธมฺมา   ปหาตพฺพาติ   ฯ  อิเม  ธมฺมา  ภาเวตพฺพาติ  ฯ  อิเม  ธมฺมา
สจฺฉิกาตพฺพาติ   สเมจฺจ   อภิสเมจฺจ   ธมฺมํ   ฯ   ฉนฺนํ  ผสฺสายตนานํ
สมุทยญฺจ     อตฺถงฺคมญฺจ     อสฺสาทญฺจ     อาทีนวญฺจ     นิสฺสรณญฺจ
สเมจฺจ   อภิสเมจฺจ   ธมฺมํ   ฯ   ปญฺจนฺนํ  อุปาทานกฺขนฺธานํ  สมุทยญฺจ
อตฺถงฺคมญฺจ      อสฺสาทญฺจ     อาทีนวญฺจ     นิสฺสรณญฺจ     สเมจฺจ
อภิสเมจฺจ    ธมฺมํ   ฯ   จตุนฺนํ   มหาภูตานํ   สมุทยญฺจ   อตฺถงฺคมญฺจ
อสฺสาทญฺจ   อาทีนวญฺจ   นิสฺสรณญฺจ   สเมจฺจ   อภิสเมจฺจ   ธมฺมํ   ฯ
ยงฺกิญฺจิ    สมุทยธมฺมํ    สพฺพนฺตํ   นิโรธธมฺมนฺติ   สเมจฺจ   อภิสเมจฺจ
ธมฺมนฺติ วิทฺธา จ เวเทหิ สเมจฺจ ธมฺมํ ฯ
     [๑๓๒]   น  อุจฺจาวจํ  คจฺฉติ  ภูริปญฺโติ  น  สตฺถารโต  สตฺถารํ
คจฺฉติ   น   ธมฺมกฺขานโต   ธมฺมกฺขานํ  คจฺฉติ  น  คณโต  คณํ  คจฺฉติ
น   ทิฏฺิยา   ทิฏฺึ   คจฺฉติ  น  ปฏิปทาย  ปฏิปทํ  คจฺฉติ  น  มคฺคโต
มคฺคํ    คจฺฉติ    ฯ    ภูริปญฺโติ    [๑]-    มหาปญฺโ   ปุถุปญฺโ
หาสปญฺโ     ชวนปญฺโ    ติกฺขปญฺโ    นิพฺเพธิกปญฺโ    ฯ    ภูรี
วุจฺจติ   ปวี   ฯ   ตาย   ปวีสมาย   ปญฺาย   วิปุลาย   วิตฺถตาย
สมนฺนาคโตติ น อุจฺจาวจํ คจฺฉติ ภูริปญฺโ ฯ เตนาห ภควา
                       สยํ สมาทาย วตานิ ชนฺตุ
                       อุจฺจาวจํ คจฺฉติ สญฺสตฺโต
                       วิทฺธา จ เวเทหิ สเมจฺจ ธมฺมํ
                       น อุจฺจาวจํ คจฺฉติ ภูริปญฺโติ ฯ
     [๑๓๓]        ส สพฺพธมฺเมสุ วิเสนิภูโต
                       ยงฺกิญฺจิ ทิฏฺว สุตํ มุตํ วา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ภูริปญฺโ ฯ
                       ตเมว ทสฺสึ วิวฏํ จรนฺตํ
                       เกนีธ โลกสฺมิ วิกปฺปเยยฺย ฯ
     [๑๓๔]   ส   สพฺพธมฺเมสุ   วิเสนิภูโต  ยงฺกิญฺจิ  ทิฏฺว  สุตํ  มุตํ
วาติ  เสนา  วุจฺจติ  มารเสนา  ฯ  กายทุจฺจริตํ  มารเสนา  วจีทุจฺจริตํ
มารเสนา  มโนทุจฺจริตํ  มารเสนา  ราโค  มารเสนา  โทโส มารเสนา
โมโห   มารเสนา   โกโธ   อุปนาโห   ฯเปฯ   สพฺพากุสลาภิสงฺขารา
มารเสนา ฯ วุตฺตํ เหตํ ภควตา
         กามา เต ปมา เสนา       ทุติยารติ วุจฺจติ
         ตติยา ขุปฺปิปาสา เต         จตุตฺถี ตณฺหา ปวุจฺจติ
         ปญฺจมํ ๑- ถีนมิทฺธนฺเต     ฉฏฺา ภิรู ๒- ปวุจฺจติ
         สตฺตมี วิจิกิจฺฉา เต            มกฺโข ถมฺโภ เต อฏฺโม
         ลาโภ สิโลโก สกฺกาโร       มิจฺฉาลทฺโธ จ โย ยโส
         โย จตฺตานํ สมุกฺกํเส         ปเร จ อวชานติ
         เอสา นมุจิ เต เสนา          กณฺหสฺสาภิปฺปหาริณี
         น นํ อสูโร ชินาติ              เชตฺวา จ ลภเต สุขนฺติ ฯ
ยโต  จตูหิ  อริยมคฺเคหิ  สพฺพา  จ  มารเสนา  สพฺเพ  จ  ปฏิเสนิกรา
กิเลสา   ชิตา   จ   ปราชิตา   จ  ภคฺคา  วิปฺปลุตฺตา  ปรมฺมุขา  โส
วุจฺจติ   วิเสนิภูโต   ฯ   โส   ทิฏฺเ   วิเสนิภูโต   สุเต  วิเสนิภูโต
มุเต     วิเสนิภูโต     วิญฺาเต    วิเสนิภูโตติ    ส    สพฺพธมฺเมสุ
วิเสนิภูโต ยงฺกิญฺจิ ทิฏฺว สุตํ มุตํ วา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปญฺจมี ฯ  ๒ ม. ยุ. ภีรู ฯ
     [๑๓๕]   ตเมว  ทสฺสึ  วิวฏํ  จรนฺตนฺติ  ตเมว สุทฺธทสฺสึ วิสุทฺธทสฺสึ
ปริสุทฺธทสฺสึ    โวทานทสฺสึ    ปริโยทานทสฺสึ   ฯ   อถวา   สุทฺธทสฺสนํ
วิสุทฺธทสฺสนํ     ปริสุทฺธทสฺสนํ    โวทานทสฺสนํ    ปริโยทานทสฺสนํ    ฯ
วิวฏนฺติ   ตณฺหาฉทนํ   [๑]-  กิเลสฉทนํ  [๒]-  อวิชฺชาฉทนํ  ฯ  ตานิ
ฉทนานิ   วิวฏานิ   โหนฺติ   วิทฺธํสิตานิ  อุปฆาติตานิ  ๓-  สมุคฺฆาติตานิ
ปหีนานิ    สมุจฺฉินฺนานิ    วูปสนฺตานิ   ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ   อภพฺพุปฺปตฺติกานิ
าณคฺคินา   ทฑฺฒานิ   ฯ   จรนฺตนฺติ   จรนฺตํ  วิจรนฺตํ  [๔]-  อิริยนฺตํ
วตฺตนฺตํ ปาเลนฺตํ ยเปนฺตํ ยาเปนฺตนฺติ ตเมว ทสฺสึ วิวฏํ จรนฺตํ ฯ
     [๑๓๖]   เกนีธ   โลกสฺมิ  วิกปฺปเยยฺยาติ  กปฺปาติ  เทฺว  กปฺปา
ตณฺหากปฺโป   จ   ทิฏฺิกปฺโป  จ  ฯเปฯ  อยํ  ตณฺหากปฺโป  ฯเปฯ  อยํ
ทิฏฺิกปฺโป   ฯ   ตสฺส   ตณฺหากปฺโป   ปหีโน   ทิฏฺิกปฺโป  ปฏินิสฺสฏฺโ
ตณฺหากปฺปสฺส        ปหีนตฺตา       ทิฏฺิกปฺปสฺส       ปฏินิสฺสฏฺตฺตา
เกน   ราเคน   กปฺเปยฺย   เกน   โทเสน   กปฺเปยฺย  เกน  โมเหน
กปฺเปยฺย    เกน    มาเนน    กปฺเปยฺย   กาย   ทิฏฺิยา   กปฺเปยฺย
เกน    อุทฺธจฺเจน    กปฺเปยฺย   กาย   วิจิกิจฺฉาย   กปฺเปยฺย   เกหิ
อนุสเยหิ    กปฺเปยฺย   รตฺโตติ   วา   ทุฏฺโติ   วา   มูโฬฺหติ   วา
วินิพนฺโธติ   วา   ปรามฏฺโติ   วา   วิกฺเขปคโตติ  วา  อนิฏฺงฺคโตติ
วา     ถามคโตติ     วา     ฯ     เต     อภิสงฺขารา    ปหีนา
อภิสงฺขารานํ   ปหีนตฺตา   คติโย   เกน   กปฺเปยฺย   เนรยิโกติ   วา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ทิฏฺิฉทนํ ฯ ๒ ม. ทุจฺจริตฉทนํ ฯ ๓ ม. อุคฺฆาฏิตานิ ฯ ๔ ม. วิหรนฺตํ ฯ
ติรจฺฉานโยนิโกติ   วา   ปิตฺติวิสยิโกติ   วา   มนุสฺโสติ   วา  เทโวติ
วา  รูปีติ  วา  อรูปีติ  วา  สญฺีติ  วา  อสญฺีติ  วา เนวสญฺีนาสญฺีติ
วา  ฯ  โส  เหตุ  นตฺถิ  ปจฺจโย  นตฺถิ  การณํ  นตฺถิ  เยน  กปฺเปยฺย
วิกปฺเปยฺย  วิกปฺปํ  อาปชฺเชยฺย  ฯ  โลกสฺมินฺติ  อปายโลเก  มนุสฺสโลเก
เทวโลเก   ขนฺธโลเก   ธาตุโลเก   อายตนโลเกติ   เกนีธ   โลกสฺมิ
วิกปฺปเยยฺย ฯ เตนาห ภควา
                       ส สพฺพธมฺเมสุ วิเสนิภูโต
                       ยงฺกิญฺจิ ทิฏฺว สุตํ มุตํ วา
                       ตเมว ทสฺสึ วิวฏํ จรนฺตํ
                       เกนีธ โลกสฺมิ วิกปฺปเยยฺยาติ ฯ
     [๑๓๗]        น กปฺปยนฺติ น ปุเรกฺขโรนฺติ
                       อจฺจนฺตสุทฺธีติ น เต วทนฺติ
                       อาทานคนฺถํ คถิตํ วิสชฺช
                       อาสํ น กุพฺพนฺติ กุหิญฺจิ โลเก ฯ
     [๑๓๘]   น  กปฺปยนฺติ  น  ปุเรกฺขโรนฺตีติ  กปฺปาติ  เทฺว  กปฺปา
ตณฺหากปฺโป   จ   ทิฏฺิกปฺโป  จ  ฯเปฯ  อยํ  ตณฺหากปฺโป  ฯเปฯ  อยํ
ทิฏฺิกปฺโป   ฯ   เตสํ   ตณฺหากปฺโป   ปหีโน   ทิฏฺิกปฺโป  ปฏินิสฺสฏฺโ
ตณฺหากปฺปสฺส        ปหีนตฺตา       ทิฏฺิกปฺปสฺส       ปฏินิสฺสฏฺตฺตา
ตณฺหากปฺปํ    วา    ทิฏฺิกปฺปํ    วา    น   กปฺเปนฺติ   น   ชเนนฺติ
น     สญฺชเนนฺติ     น     นิพฺพตฺเตนฺติ     นาภินิพฺพตฺเตนฺตีติ     น
กปฺปยนฺติ   ฯ   น  ปุเรกฺขโรนฺตีติ  เทฺว  ปุเรกฺขารา  ตณฺหาปุเรกฺขาโร
จ   ทิฏฺิปุเรกฺขาโร   จ   ฯเปฯ   อยํ  ตณฺหาปุเรกฺขาโร  ฯเปฯ  อยํ
ทิฏฺิปุเรกฺขาโร   ฯ   เตสํ   ตณฺหาปุเรกฺขาโร  ปหีโน  ทิฏฺิปุเรกฺขาโร
ปฏินิสฺสฏฺโ      ตณฺหาปุเรกฺขารสฺส     ปหีนตฺตา     ทิฏฺิปุเรกฺขารสฺส
ปฏินิสฺสฏฺตฺตา   น   ตณฺหํ   วา   ทิฏฺึ   วา   ปุรโต  กตฺวา  จรนฺติ
น   ตณฺหาธชา   น   ตณฺหาเกตู   น   ตณฺหาธิปเตยฺยา  น  ทิฏฺิทฺธชา
น   ทิฏฺิเกตู   น   ทิฏฺาธิปเตยฺยา   น   ตณฺหาย  วา  ทิฏฺิยา  วา
ปริวาริตา จรนฺตีติ น กปฺปยนฺติ น ปุเรกฺขโรนฺติ ฯ
     [๑๓๙]   อจฺจนฺตสุทฺธีติ  น  เต  วทนฺตีติ อจฺจนฺตสุทฺธีติ อนจฺจนฺตสุทฺธึ
สํสารสุทฺธึ   อกิริยสุทฺธึ   สสฺสตวาทํ  น  วทนฺติ  น  กเถนฺติ  น  ภณนฺติ
น ทีปยนฺติ น โวหรนฺตีติ อจฺจนฺตสุทฺธีติ น เต วทนฺติ ฯ
     [๑๔๐]   อาทานคนฺถํ  คถิตํ  วิสชฺชาติ  คนฺถาติ  จตฺตาโร  คนฺถา
อภิชฺฌา     กายคนฺโถ    พฺยาปาโท    กายคนฺโถ    สีลพฺพตปรามาโส
กายคนฺโถ    อิทํสจฺจาภินิเวโส    กายคนฺโถ    ฯ   อตฺตโน   ทิฏฺิยา
ราโค   อภิชฺฌา   กายคนฺโถ   ฯ   ปรวาเทสุ   อาฆาโต   อปฺปจฺจโย
พฺยาปาโท   กายคนฺโถ   ฯ   อตฺตโน   สีลํ  วา  วตฺตํ  วา  สีลพฺพตฺตํ
วา    ปรามสติ   สีลพฺพตปรามาโส   กายคนฺโถ   ฯ   อตฺตโน   ทิฏฺิ
อิทํสจฺจาภินิเวโส     กายคนฺโถ     ฯ    กึการณา    วุจฺจนฺติ    ๑-
อาทานคนฺโถ   ฯ   เตหิ   คนฺเถหิ  รูปํ  อาทิยนฺติ  อุปาทิยนฺติ  คณฺหนฺติ
ปรามสนฺติ     อภินิวิสนฺติ     เวทนํ     สญฺ    สงฺขาเร    วิญฺาณํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วุจฺจติ ฯ อิโต ปรํ เอวํ าตพฺพํ ฯ
คตึ   อุปปตฺตึ   ปฏิสนฺธึ   ภวํ   สํสารํ   วฏฺฏํ   อาทิยนฺติ   อุปาทิยนฺติ
คณฺหนฺติ       ปรามสนฺติ      อภินิวิสนฺติ      ตํการณา      วุจฺจนฺติ
อาทานคนฺโถ   ฯ   วิสชฺชาติ   คนฺเถ   โวสฺสชฺชิตฺวา   วา  วิสชฺช  ฯ
อถวา   คนฺเถ  คถิเต  ๑-  คนฺถิเต  พนฺเธ  วิพนฺเธ  อาพนฺเธ  ลคฺเค
ลคฺคิเต  ปลิพุทฺเธ  พนฺธเน  โผฏยิตฺวา  ๒-  วา วิสชฺช ฯ ยถา วยฺหํ วา
รถํ  วา  สกฏํ  วา  สนฺทมานิกํ  วา  สชฺชํ  วิสชฺชํ  กโรนฺติ  วิโกเปนฺติ
เอวเมว   คนฺเถ  โวสฺสชฺชิตฺวา  วา  วิสชฺช  ฯ  อถวา  คนฺเถ  คถิเต
คนฺถิเต   พนฺเธ  วิพนฺเธ  อาพนฺเธ  ลคฺเค  ลคฺคิเต  ปลิพุทฺเธ  พนฺธเน
โผฏยิตฺวา ๓- วา วิสชฺชาติ อาทานคนฺถํ คถิตํ วิสชฺช ฯ
     [๑๔๑]   อาสํ   น   กุพฺพนฺติ   กุหิญฺจิ   โลเกติ  อาสา  วุจฺจติ
ตณฺหา   โย   ราโค   สาราโค  ฯเปฯ  อภิชฺฌา  โลโภ  อกุสลมูลํ  ฯ
อาสํ   น   กุพฺพนฺตีติ   อาสํ   น  กุพฺพนฺติ  น  ชเนนฺติ  น  สญฺชเนนฺติ
น    นิพฺพตฺเตนฺติ    นาภินิพฺพตฺเตนฺติ    ฯ   กุหิญฺจีติ   กุหิญฺจิ   กิมฺหิจิ
กตฺถจิ   อชฺฌตฺตํ   วา   พหิทฺธา  วา  อชฺฌตฺตพหิทฺธา  วา  ฯ  โลเกติ
อปายโลเก    ฯเปฯ    อายตนโลเกติ   อาสํ   น   กุพฺพนฺติ   กุหิญฺจิ
โลเก ฯ เตนาห ภควา
                       น กปฺปยนฺติ น ปุเรกฺขโรนฺติ
                       อจฺจนฺตสุทฺธีติ น เต วทนฺติ
                       อาทานคนฺถํ คถิตํ วิสชฺช
                       อาสํ น กุพฺพนฺติ กุหิญฺจิ โลเกติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. คธิเต ฯ อปรมฺปิ อีทิสเมว ฯ ๒-๓ ม. โปฏยิตฺวา ฯ
     [๑๔๒]        สีมาติโต ๑- พฺราหฺมโณ ตสฺส นตฺถิ
                       ตฺวา จ ทิสฺวา จ สมุคฺคหีตํ
                       น ราคราคี น วิราครตฺโต
                       ตสฺสีทํ ๒- นตฺถิ ปรมุคฺคหีตํ ฯ
     [๑๔๓]   สีมาติโต   พฺราหฺมโณ   ตสฺส  นตฺถิ  ตฺวา  จ  ทิสฺวา
จ   สมุคฺคหีตนฺติ   สีมาติ   จตสฺโส  สีมาโย  ฯ  สกฺกายทิฏฺิ  วิจิกิจฺฉา
สีลพฺพตปรามาโส      ทิฏฺานุสโย      วิจิกิจฺฉานุสโย      ตเทกฏฺา
จ   กิเลสา   อยํ   ปมา   สีมา   ฯ   โอฬาริกํ   กามราคสญฺโชนํ
ปฏิฆสญฺโชนํ    โอฬาริโก   กามราคานุสโย   ปฏิฆานุสโย   ตเทกฏฺา
จ   กิเลสา   อยํ   ทุติยา   สีมา   ฯ   อณุสหคตํ   กามราคสญฺโชนํ
ปฏิฆสญฺโชนํ    อณุสหคโต   กามราคานุสโย   ปฏิฆานุสโย   ตเทกฏฺา
จ  กิเลสา  อยํ  ตติยา  สีมา  ฯ  รูปราโค  อรูปราโค  มาโน อุทฺธจฺจํ
อวิชฺชา   มานานุสโย   ภวราคานุสโย   อวิชฺชานุสโย   ตเทกฏฺา   จ
กิเลสา อยํ จตุตฺถา สีมา ฯ
     {๑๔๓.๑}   ยโต จตูหิ อริยมคฺเคหิ อิมา จตสฺโส สีมาโย อติกฺกนฺโต
โหติ  สมติกฺกนฺโต  วีติวตฺโต  โส วุจฺจติ สีมาติโต ฯ พฺราหฺมโณติ  สตฺตนฺนํ
ธมฺมานํ  พาหิตตฺตา  พฺราหฺมโณ  ฯเปฯ  อนิสฺสิโต  ตาทิ   ปวุจฺจเต   ส
พฺรหฺมา   ฯ   ตสฺสาติ  อรหโต  ขีณาสวสฺส  ฯ  ตฺวาติ  ปรจิตฺตาเณน
วา  ตฺวา  ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติาเณน  วา  ตฺวา ฯ ทิสฺวาติ  มํสจกฺขุนา
วา  [๓]-  ทิพฺพจกฺขุนา  วา  ทิสฺวาติ  สีมาติโต  พฺราหฺมโณ  ตสฺส นตฺถิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สีมาติโค ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๒ ม. ตสฺสีธ ฯ อปรมฺปิ อีทิสเมว ฯ
@๓ ม. ทิสฺวา ฯ
ตฺวา   จ  ทิสฺวา  จ  ฯ  สมุคฺคหีตนฺติ  ตสฺส  อิทํ  ปรมํ  อคฺคํ  เสฏฺ
วิเสฏฺ   ๑-   ปาโมกฺขํ   อุตฺตมํ   ปวรนฺติ  คหิตํ  ปรามฏฺ  อภินิวิฏฺ
อชฺโฌสิตํ  อธิมุตฺตํ  ฯ  นตฺถีติ  นตฺถิ  น  สนฺติ  น  สํวิชฺชติ  นุปลพฺภติ ฯ
ปหีนํ    สมุจฺฉินฺนํ    วูปสนฺตํ   ปฏิปฺปสฺสทฺธํ   อภพฺพุปฺปตฺติกํ   าณคฺคินา
ทฑฺฒนฺติ    สีมาติโต   พฺราหฺมโณ   ตสฺส   นตฺถิ   ตฺวา   จ   ทิสฺวา
จ สมุคฺคหีตํ ฯ
     [๑๔๔]   น  ราคราคี  น  วิราครตฺโตติ  ราครตฺตา  วุจฺจนฺติ  เย
ปญฺจสุ    กามคุเณสุ   รตฺตา   คิทฺธา   คธิตา   มุจฺฉิตา   อชฺโฌปนฺนา
ลคฺคา   ลคฺคิตา   ปลิพุทฺธา  ฯ  วิราครตฺตา  วุจฺจนฺติ  เย  รูปาวจรา-
รูปาวจรสมาปตฺตีสุ    รตฺตา   คิทฺธา   คธิตา   มุจฺฉิตา   อชฺโฌปนฺนา
ลคฺคา   ลคฺคิตา   ปลิพุทฺธา   ฯ  น  ราคราคี  น  วิราครตฺโตติ  ยโต
กามราโค  จ  รูปราโค  จ  อรูปราโค  จ  ปหีนา  โหนฺติ  อุจฺฉินฺนมูลา
ตาลาวตฺถุกตา   อนภาวงฺคตา   อายตึ   อนุปฺปาทธมฺมา  เอตฺตาวตา  น
ราคราคี น วิราครตฺโต ฯ
     [๑๔๕]   ตสฺสีทํ  นตฺถิ  ปรมุคฺคหีตนฺติ  ตสฺสาติ อรหโต ขีณาสวสฺส ฯ
ตสฺส  อิทํ  ปรมํ  อคฺคํ  เสฏฺ  วิเสฏฺ  ปาโมกฺขํ  อุตฺตมํ  ปวรนฺติ คหิตํ
ปรามฏฺ   อภินิวิฏฺ  อชฺโฌสิตํ  อธิมุตฺตํ  ฯ  นตฺถีติ  นตฺถิ  น  สนฺติ  น
สํวิชฺชติ    นุปลพฺภติ    ฯ    ปหีนํ   สมุจฺฉินฺนํ   วูปสนฺตํ   ปฏิปฺปสฺสทฺธํ
อภพฺพุปฺปตฺติกํ    าณคฺคินา   ทฑฺฒนฺติ   ตสฺสีทํ   นตฺถิ   ปรมุคฺคหีตํ   ฯ
เตนาห ภควา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วิสิฏฺ ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ
                       สีมาติโต พฺราหฺมโณ ตสฺส นตฺถิ
                       ตฺวา จ ทิสฺวา จ สมุคฺคหีตํ
                       น ราคราคี น วิราครตฺโต
                       ตสฺสีทํ นตฺถิ ปรมุคฺคหีตนฺติ ฯ
                                จตุตฺโถ สุทฺธฏฺกสุตฺตนิทฺเทโส นิฏฺิโต ฯ
                                             ------------

             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้าที่ ๙๙-๑๒๑.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=29&A=1962&w=&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=29&A=1962&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=29&item=109&items=37
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :-
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=29&siri=4
             ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=109
             อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=4910
             The Pali Atthakatha in Roman :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=4910
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๙
https://84000.org/tipitaka/read/?index_29
https://84000.org/tipitaka/english/?index_29