ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
     ฉบับหลวง   ฉบับมหาจุฬาฯ   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๑ สุตฺต. ขุ. มหานิทฺเทโส

                                   ทสโม ปุราเภทสุตฺตนิทฺเทโส
     [๓๗๔]        กถํทสฺสี กถํสีโล             อุปสนฺโตติ วุจฺจติ
                       ตมฺเม โคตม ปพฺรูหิ      ปุจฺฉิโต อุตฺตมํ นรํ ฯ
     [๓๗๕]   กถํทสฺสี    กถํสีโล   อุปสนฺโตติ   วุจฺจตีติ   กถํทสฺสีติ
กีทิเสน   ทสฺสเนน   สมนฺนาคโต  กึสณฺิเตน  กึปกาเรน  กึปฏิภาเคนาติ
กถํทสฺสี    ฯ   กถํสีโลติ   กีทิเสน   สีเลน   สมนฺนาคโต   กึสณฺิเตน
กึปกาเรน   กึปฏิภาเคนาติ   กถํทสฺสี   กถํสีโล  ฯ  อุปสนฺโตติ  วุจฺจตีติ
สนฺโต   [๑]-   วูปสนฺโต   นิพฺพุโต   ปฏิปฺปสฺสทฺโธติ   วุจฺจติ  ปวุจฺจติ
กถิยติ     ภณิยติ    ทีปิยติ    โวหริยติ    ฯ    กถํทสฺสีติ    อธิปญฺ
ปุจฺฉติ    ฯ    กถํสีโลติ   อธิสีลํ   ปุจฺฉติ   ฯ   อุปสนฺโตติ   อธิจิตฺตํ
ปุจฺฉตีติ กถํทสฺสี กถํสีโล อุปสนฺโตติ วุจฺจติ ฯ
     [๓๗๖]   ตมฺเม  โคตม  ปพฺรูหีติ  ตนฺติ  ยํ  ปุจฺฉามิ  ยํ  ยาจามิ
ยํ  อชฺเฌสามิ  ยํ  ปสาเทมิ  ฯ  โคตมาติ  โส  นิมฺมิโต  พุทฺธํ  ภควนฺตํ
โคตฺเตน   อาลปติ   ฯ   ปพฺรูหีติ   พฺรูหิ  อาจิกฺข  เทเสหิ  ปญฺาเปหิ
ปฏฺเปหิ วิวร วิภช อุตฺตานีกโรหิ ปกาเสหีติ ตมฺเม โคตม ปพฺรูหิ ฯ
     [๓๗๗]   ปุจฺฉิโต   อุตฺตมํ   นรนฺติ   ปุจฺฉิโตติ   ปุฏฺโ  ปุจฺฉิโต
ยาจิโต   อชฺเฌสิโต   ปสาทิโต   ฯ   อุตฺตมํ   นรนฺติ   อคฺคํ   เสฏฺ
วิเสฏฺ   ปาโมกฺขํ   อุตฺตมํ   ปวรํ   นรนฺติ   ปุจฺฉิโต  อุตฺตมํ  นรํ  ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อุปสนฺโต ฯ
เตนาห โส นิมฺมิโต
                       กถํทสฺสี กถํสีโล            อุปสนฺโตติ วุจฺจติ
                       ตมฺเม โคตม ปพฺรูหิ       ปุจฺฉิโต อุตฺตมํ นรนฺติ ฯ
     [๓๗๘]        วีตตโณฺห ปุรา เภทา (ติ ภควา)
                       ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโต
                       เวมชฺเฌ นุปสงฺเขยฺโย
                       ตสฺส นตฺถิ ปุเรกฺขตํ ๑- ฯ
     [๓๗๙]   วีตตโณฺห   ปุรา  เภทาติ  ภควาติ  ๒-  ปุรา  กายสฺส
เภทา   ปุรา   อตฺตภาวสฺส   เภทา  ปุรา  กเฬวรสฺส  นิกฺเขปา  ปุรา
ชีวิตินฺทฺริยสฺส     อุปจฺเฉทา     วีตตโณฺห     วิคตตโณฺห    จตฺตตโณฺห
วนฺตตโณฺห     มุตฺตตโณฺห    ปหีนตโณฺห    ปฏินิสฺสฏฺตโณฺห    วีตราโค
วิคตราโค  จตฺตราโค  วนฺตราโค  มุตฺตราโค  ปหีนราโค ปฏินิสฺสฏฺราโค
นิจฺฉาโต    นิพฺพุโต    สีติภูโต    สุขปฏิสํเวที   พฺรหฺมภูเตน   อตฺตนา
วิหรติ   ฯ   ภควาติ   คารวาธิวจนํ  ฯ  อปิจ  ภคฺคราโคติ  ภควา  ฯ
ภคฺคโทโสติ  ภควา  ฯ  ภคฺคโมโหติ  ภควา  ฯ  ภคฺคมาโนติ  ภควา  ฯ
ภคฺคทิฏฺีติ    ภควา    ฯ   ภคฺคกณฺฏโกติ   ภควา   ฯ   ภคฺคกิเลโสติ
ภควา  ฯ  ภชิ  วิภชิ  ปฏิวิภชิ  ธมฺมรตนนฺติ  ภควา  ฯ ภวานํ อนฺตกโรติ
ภควา    ฯ    ภาวิตกาโยติ    ภควา   ฯ   ภาวิตสีโล   ภาวิตจิตฺโต
ภาวิตปญฺโติ    ภควา    ฯ    ภชิ    วา   ภควา   อรญฺวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ    เสนาสนานิ     อปฺปสทฺทานิ    อปฺปนิคฺโฆสานิ   วิชนวาตานิ
@เชิงอรรถ:  โป. ม. ปุรกฺขตํ ฯ   ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ
มนุสฺสราหเสยฺยกานิ   ปฏิสลฺลานสารูปานีติ  ภควา  ฯ  ภาคี  วา  ภควา
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ      ภควา      ฯ
ภาคี   วา   ภควา   อตฺถรสสฺส   ธมฺมรสสฺส   วิมุตฺติรสสฺส   อธิสีลสฺส
อธิจิตฺตสฺส   อธิปญฺายาติ   ภควา   ฯ   ภาคี   วา   ภควา   จตุนฺนํ
ฌานานํ   จตุนฺนํ   อปฺปมญฺานํ   จตุนฺนํ   อรูปสมาปตฺตีนนฺติ   ภควา  ฯ
ภาคี   วา   ภควา  อฏฺนฺนํ  วิโมกฺขานํ  อฏฺนฺนํ  อภิภายตนานํ  นวนฺนํ
อนุปุพฺพวิหารสมาปตฺตีนนฺติ    ภควา   ฯ   ภาคี   วา   ภควา   ทสนฺนํ
สญฺาภาวนานํ     ทสนฺนํ     กสิณสมาปตฺตีนํ     อานาปานสฺสติสมาธิสฺส
อสุภสมาปตฺติยาติ ภควา ฯ
     {๓๗๙.๑}   ภาคี   วา   ภควา   จตุนฺนํ  สติปฏฺานานํ  จตุนฺนํ
สมฺมปฺปธานานํ     จตุนฺนํ     อิทฺธิปฺปาทานํ     ปญฺจนฺนํ     อินฺทฺริยานํ
ปญฺจนฺนํ    พลานํ    สตฺตนฺนํ    โพชฺฌงฺคานํ    อริยสฺส    อฏฺงฺคิกสฺส
มคฺคสฺสาติ   ภควา   ฯ   ภาคี   วา   ภควา   ทสนฺนํ   ตถาคตพลานํ
จตุนฺนํ   เวสารชฺชานํ   จตุนฺนํ   ปฏิสมฺภิทานํ   ฉนฺนํ   อภิญฺานํ   ฉนฺนํ
พุทฺธธมฺมานนฺติ   ภควา   ฯ   ภควาติ   เนตํ   นามํ  มาตรา  กตํ  น
ปิตรา   กตํ   น   ภาตรา   กตํ   น  ภคินิยา  กตํ  น  มิตฺตามจฺเจหิ
กตํ    น    าติสาโลหิเตหิ    กตํ   น   สมณพฺราหฺมเณหิ   กตํ   น
เทวตาหิ   กตํ   วิโมกฺขนฺติกเมตํ   พุทฺธานํ   ภควนฺตานํ  โพธิยา  มูเล
สห     สพฺพญฺุตาณสฺส     ปฏิลาภา     สจฺฉิกา    ปญฺตฺติ    ยทิทํ
ภควาติ วีตตโณฺห ปุรา เภทาติ ภควา ฯ
     [๓๘๐]   ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโตติ   ปุพฺพนฺโต   วุจฺจติ   อตีโต  อทฺธา
อตีตํ   อทฺธานํ   อารพฺภ   ตณฺหา   ปหีนา   โหติ   ทิฏฺิ  ปฏินิสฺสฏฺา
ตณฺหาย      ปหีนตฺตา      ทิฏฺิยา      ปฏินิสฺสฏฺตฺตา      เอวมฺปิ
ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโต    ฯ    อถวา    เอวํรูโป   อโหสึ   อตีตมทฺธานนฺติ
ตตฺถ   นนฺทึ   น  สมนฺวาคเมติ  เอวํเวทโน  อโหสึ  เอวํสญฺโ  อโหสึ
เอวํสงฺขาโร    อโหสึ   เอวํวิญฺาโณ   อโหสึ   อตีตมทฺธานนฺติ   ตตฺถ
นนฺทึ   น   สมนฺวาคเมติ   เอวมฺปิ   ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโต  ฯ  อถวา  อิติ
เม  จกฺขุ  อโหสิ  อตีตมทฺธานํ  อิติ  รูปาติ  ตตฺถ  น   ฉนฺทราคปฏิพทฺธํ
โหติ   วิญฺาณํ   น   ฉนฺทราคปฏิพทฺธตฺตา   วิญฺาณสฺส   น  ตทภินนฺทติ
น ตทภินนฺทนฺโต เอวมฺปิ ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโต ฯ
     {๓๘๐.๑}   อิติ  เม  โสตํ  อโหสิ  อตีตมทฺธานํ  อิติ สทฺทาติ อิติ
เม   ฆานํ  อโหสิ  อตีตมทฺธานํ  อิติ  คนฺธาติ  อิติ  เม  ชิวฺหา  อโหสิ
อตีตมทฺธานํ   อิติ   รสาติ   อิติ  เม  กาโย  อโหสิ  อตีตมทฺธานํ  อิติ
โผฏฺพฺพาติ   อิติ   เม  มโน  อโหสิ  อตีตมทฺธานํ  อิติ  ธมฺมาติ  ตตฺถ
น    ฉนฺทราคปฏิพทฺธํ    โหติ    วิญฺาณํ    น    ฉนฺทราคปฏิพทฺธตฺตา
วิญฺาณสฺส     น     ตทภินนฺทติ     น     ตทภินนฺทนฺโต     เอวมฺปิ
ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโต   ฯ   อถวา   ยานสฺสุ   ตานิ   ปุพฺเพ   มาตุคาเมน
สทฺธึ  หสิต  ลปิต  กถิต  กีฬิตานิ  น  ตทสฺสาเทติ  น  ตํ นิกาเมติ น จ
เตน ปวิตฺตึ อาปชฺชติ เอวมฺปิ ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโต ฯ
     [๓๘๑]   เวมชฺเฌ  นุปสงฺเขยฺโยติ  เวมชฺเฌ  วุจฺจติ  ปจฺจุปฺปนฺโน
อทฺธา   ฯ   ปจฺจุปฺปนฺนํ   อทฺธานํ  อารพฺภ  ตณฺหา  ปหีนา  โหติ  ทิฏฺิ
ปฏินิสฺสฏฺา    ตณฺหาย   ปหีนตฺตา   ทิฏฺิยา   ปฏินิสฺสฏฺตฺตา   รตฺโตติ
นุปสงฺเขยฺโย     ทุฏฺโติ     นุปสงฺเขยฺโย    มูโฬฺหติ    นุปสงฺเขยฺโย
วินิพนฺโธติ    นุปสงฺเขยฺโย   ปรามฏฺโติ   นุปสงฺเขยฺโย   วิกฺเขปคโตติ
นุปสงฺเขยฺโย       อนิฏฺงฺคโตติ       นุปสงฺเขยฺโย       ถามคโตติ
นุปสงฺเขยฺโย   ฯ   เต   อภิสงฺขารา   ปหีนา  อภิสงฺขารานํ  ปหีนตฺตา
คติยา    นุปสงฺเขยฺโย    เนรยิโกติ    วา    ติรจฺฉานโยนิโกติ   วา
ปิตฺติวิสยิโกติ  วา  มนุสฺโสติ  วา  เทโวติ  วา  รูปีติ  วา  อรูปีติ  วา
สญฺีติ   วา   อสญฺีติ   วา   เนวสญฺีนาสญฺีติ   วา   ฯ  โส  เหตุ
นตฺถิ    ปจฺจโย    นตฺถิ   การณํ   นตฺถิ   เยน   สงฺขํ   คจฺเฉยฺยาติ
เวมชฺเฌ นุปสงฺเขยฺโย ฯ
     [๓๘๒]   ตสฺส    นตฺถิ    ปุเรกฺขตนฺติ    ตสฺสาติ    อรหโต
ขีณาสวสฺส  ฯ  ปุเรกฺขาโรติ  ๑-  เทฺว  ปุเรกฺขารา ตณฺหาปุเรกฺขาโร จ
ทิฏฺิปุเรกฺขาโร    จ   ฯเปฯ   อยํ   ตณฺหาปุเรกฺขาโร   ฯเปฯ   อยํ
ทิฏฺิปุเรกฺขาโร   ฯ   ตสฺส   ตณฺหาปุเรกฺขาโร  ปหีโน  ทิฏฺิปุเรกฺขาโร
ปฏินิสฺสฏฺโ      ตณฺหาปุเรกฺขารสฺส     ปหีนตฺตา     ทิฏฺิปุเรกฺขารสฺส
ปฏินิสฺสฏฺตฺตา   น   ตณฺหํ   วา   ทิฏฺึ   วา   ปุรโต   กตฺวา  จรติ
น   ตณฺหาธโช   น   ตณฺหาเกตุ   น   ตณฺหาธิปเตยฺโย  น  ทิฏฺิทฺธโช
น   ทิฏฺิเกตุ   น   ทิฏฺาธิปเตยฺโย   น   ตณฺหาย  วา  ทิฏฺิยา  วา
ปริวาริโต    จรตีติ   เอวมฺปิ   ตสฺส   นตฺถิ   ปุเรกฺขตํ   ฯ   อถวา
เอวํรูโป    สิยํ   อนาคตมทฺธานนฺติ   ตตฺถ   นนฺทึ   น   สมนฺวาคเมติ
@เชิงอรรถ:  ม. ปุเรกฺขาราติ ฯ
เอวํเวทโน   สิยํ   เอวํสญฺโ   สิยํ   เอวํสงฺขาโร  สิยํ  เอวํวิญฺาโณ
สิยํ    อนาคตมทฺธานนฺติ    ตตฺถ   นนฺทึ   น   สมนฺวาคเมติ   เอวมฺปิ
ตสฺส นตฺถิ ปุเรกฺขตํ ฯ
     {๓๘๒.๑}   อถวา   อิติ  เม  จกฺขุ  สิยา  อนาคตมทฺธานํ  อิติ
รูปาติ    อปฺปฏิลทฺธสฺส    ปฏิลาภาย    จิตฺตํ   น   ปณิทหติ   เจตโส
อปฺปณิธานปจฺจยา    น    ตทภินนฺทติ    น    ตทภินนฺทนฺโต    เอวมฺปิ
ตสฺส   นตฺถิ   ปุเรกฺขตํ  ฯ  อิติ  เม  โสตํ  สิยา  อนาคตมทฺธานํ  อิติ
สทฺทาติ   อิติ  เม  ฆานํ  สิยา  อนาคตมทฺธานํ  อิติ  คนฺธาติ  อิติ  เม
ชิวฺหา   สิยา   อนาคตมทฺธานํ   อิติ   รสาติ   อิติ  เม  กาโย  สิยา
อนาคตมทฺธานํ   อิติ  โผฏฺพฺพาติ  อิติ  เม  มโน  สิยา  อนาคตมทฺธานํ
อิติ   ธมฺมาติ   อปฺปฏิลทฺธสฺส   ปฏิลาภาย   จิตฺตํ  น  ปณิทหติ  เจตโส
อปฺปณิธานปจฺจยา   น   ตทภินนฺทติ   น   ตทภินนฺทนฺโต   เอวมฺปิ  ตสฺส
นตฺถิ ปุเรกฺขตํ ฯ
     {๓๘๒.๒}   อถวา อิมินาหํ สีเลน วา วตฺเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน
วา  เทโว  วา  ภวิสฺสามิ  เทวญฺตโร  วาติ  อปฺปฏิลทฺธสฺส  ปฏิลาภาย
จิตฺตํ    น    ปณิทหติ    เจตโส   อปฺปณิธานปจฺจยา   น   ตทภินนฺทติ
น ตทภินนฺทนฺโต เอวมฺปิ ตสฺส นตฺถิ ปุเรกฺขตํ ฯ เตนาห ภควา
                       วีตตโณฺห ปุรา เภทา (ติ ภควา)
                       ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโต
                       เวมชฺเฌ นุปสงฺเขยฺโย
                       ตสฺส นตฺถิ ปุเรกฺขตนฺติ ฯ
     [๓๘๓]        อกฺโกธโน อสนฺตาสี       อวิกตฺถี อกุกฺกุโจ
                       มนฺตาภาณี อนุทฺธโต     ส เว วาจายโต มุนิ ฯ
     [๓๘๔]   อกฺโกธโน  อสนฺตาสีติ  อกฺโกธโนติ  [๑]- หิ โข วุตฺตํ ฯ
อปิจ   โกโธ   ตาว   วตฺตพฺโพ   ฯ   ทสหากาเรหิ   โกโธ   ชายติ
อนตฺถมฺเม   อจรีติ   โกโธ   ชายติ  อนตฺถมฺเม  จรตีติ  โกโธ  ชายติ
อนตฺถมฺเม   จริสฺสตีติ   โกโธ   ชายติ   ปิยสฺส  เม  มนาปสฺส  อนตฺถํ
อจรีติ   อนตฺถํ   จรตีติ   อนตฺถํ   จริสฺสตีติ   [๒]-   อปฺปิยสฺส   เม
อมนาปสฺส  อตฺถํ  อจรีติ  อตฺถํ  จรตีติ  [๓]-  อปฺปิยสฺส  เม อมนาปสฺส
อตฺถํ   จริสฺสตีติ  โกโธ  ชายติ  อฏฺาเน  วา  ปน  โกโธ  ชายติ  ฯ
โย   เอวรูโป   จิตฺตสฺส  อาฆาโต  ปฏิฆาโต  ปฏิฆํ  ปฏิวิโรโธ  โกโป
ปโกโป   สมฺปโกโป   โทโส   ปโทโส   สมฺปโทโส  จิตฺตสฺส  พฺยาปตฺติ
มโนปโทโส   โกโธ   กุชฺฌนา   กุชฺฌิตตฺตํ   โทโส   ทุสฺสนา  ทุสฺสิตตฺตํ
พฺยาปตฺติ   พฺยาปชฺชนา   พฺยาปชฺชิตตฺตํ   วิโรโธ   ปฏิวิโรโธ   จณฺฑิกฺกํ
อสฺสุโรโป อนตฺตมนตา จิตฺตสฺส อยํ วุจฺจติ โกโธ ฯ
     {๓๘๔.๑}   อปิจ  โกธสฺส  อธิมตฺตปริตฺตตา  เวทิตพฺพา  ฯ  อตฺถิ
กญฺจิ  กาลํ  โกโธ  จิตฺตาวิลกรณมตฺโต  โหติ น จ ตาว มุขกุลานวิกุลาโน
โหติ   ฯ   อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ   โกโธ   มุขกุลานวิกุลานมตฺโต  โหติ
น   จ   ตาว   หนุสญฺโจปโน   โหติ   ฯ   อตฺถิ  กญฺจิ  กาลํ  โกโธ
หนุสญฺโจปนมตฺโต   โหติ   น   จ   ตาว  ผรุสวาจนิจฺฉารโณ  โหติ  ฯ
อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ  โกโธ  ผรุสวาจนิจฺฉารณมตฺโต  โหติ  น  จ  ตาว
@เชิงอรรถ:  ม. ยํ ฯ  โป. ม. ยุ. โกโธ ชายติ ฯ  โป. ม. อนตฺถํ จริสฺสตีติ โกโธ
@ชายติ ฯ
ทิสาวิทิสํ   อนุวิโลกโน   โหติ  ฯ  อตฺถิ  กญฺจิ  กาลํ  โกโธ  ทิสาวิทิสํ
อนุวิโลกนมตฺโต   โหติ   น   จ   ตาว   ทณฺฑสตฺถปรามสโน  โหติ  ฯ
อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ   โกโธ   ทณฺฑสตฺถปรามสนมตฺโต   โหติ   น   จ
ตาว   ทณฺฑสตฺถอพฺภุกฺกิรโณ   โหติ   ฯ   อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ   โกโธ
ทณฺฑสตฺถอพฺภุกฺกิรณมตฺโต     โหติ     น     จ    ตาว    ทณฺฑสตฺถ-
อภินิปาตโน    โหติ   ฯ   อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ   โกโธ   ทณฺฑสตฺถ-
อภินิปาตนมตฺโต   โหติ   น   จ   ตาว   ฉินฺทวิจฺฉินฺทกรโณ  โหติ  ฯ
อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ   โกโธ  ฉินฺทวิจฺฉินฺทกรณมตฺโต  โหติ  น  จ  ตาว
สมฺภญฺชนปริภญฺชโน โหติ ฯ
     {๓๘๔.๒}   อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ  โกโธ  สมฺภญฺชนปริภญฺชนมตฺโต
โหติ  น  จ  ตาว  องฺคมงฺคาปกฑฺฒโน  โหติ  ฯ  อตฺถิ กญฺจิ กาลํ โกโธ
องฺคมงฺคาปกฑฺฒนมตฺโต  โหติ  น  จ  ตาว  ชีวิตปนาสโน  ๑-  โหติ  ฯ
อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ   โกโธ   ชีวิตปนาสนมตฺโต   โหติ   น  จ  ตาว
สพฺพจาคปริจฺจาคสณฺิโต   โหติ   ฯ  ยโต  โกโธ  ปรปุคฺคลํ  ฆาเตตฺวา
อตฺตานํ   ฆาเตติ  เอตฺตาวตา  โกโธ  ปรมุสฺสทคโต  ปรมเวปุลฺลปฺปตฺโต
โหติ   ฯ  ยสฺเสโส  โกโธ  ปหีโน  สมุจฺฉินฺโน  วูปสนฺโต  ปฏิปฺปสฺสทฺโธ
อภพฺพุปฺปตฺติโก    าณคฺคินา    ทฑฺโฒ   โส   วุจฺจติ   อกฺโกธโน   ฯ
โกธสฺส     ปหีนตฺตา     อกฺโกธโน     โกธวตฺถุสฺส     ปริญฺาตตฺตา
อกฺโกธโน โกธเหตุสฺส อุจฺฉินฺนตฺตา อกฺโกธโนติ อกฺโกธโน ฯ
     [๓๘๕]   อสนฺตาสีติ  อิเธกจฺโจ  ตาสี  โหติ  อุตฺตาสี  ปริตฺตาสี ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ชีวิตาโวโรปโน ฯ
โส   ตสติ   อุตฺตสติ   ปริตฺตสติ   ภายติ  สนฺตาสํ  อาปชฺชติ  กุลํ  วา
น  ลภามิ  คณํ  วา  น  ลภามิ  อาวาสํ  วา  น  ลภามิ  ลาภํ  วา น
ลภามิ  ยสํ  วา  น  ลภามิ  ปสํสํ  วา  น  ลภามิ  สุขํ  วา  น ลภามิ
จีวรํ  วา  น  ลภามิ  ปิณฺฑปาตํ  วา  น  ลภามิ  เสนาสนํ วา น ลภามิ
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ   วา   น   ลภามิ   คิลานุปฏฺากํ   วา  น
ลภามิ     อปฺปญฺาโตมฺหีติ     ตสติ    อุตฺตสติ    ปริตฺตสติ    ภายติ
สนฺตาสํ  อาปชฺชติ  ฯ  อิธ  ภิกฺขุ  อสนฺตาสี  โหติ อนุตฺตาสี อปริตฺตาสี ฯ
โส  น  ตสติ  น  อุตฺตสติ  น  ปริตฺตสติ  น  ภายติ น สนฺตาสํ อาปชฺชติ
กุลํ  วา  น  ลภามิ  คณํ  วา  น  ลภามิ  อาวาสํ  วา  น ลภามิ ลาภํ
วา  น  ลภามิ  ยสํ  วา  น  ลภามิ ปสํสํ วา น ลภามิ สุขํ วา น ลภามิ
จีวรํ  วา  น  ลภามิ  ปิณฺฑปาตํ  วา  น  ลภามิ  เสนาสนํ วา น ลภามิ
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ    วา    น    ลภามิ   คิลานุปฏฺากํ   วา
น   ลภามิ   อปฺปญฺาโตมฺหีติ   น   ตสติ   น   อุตฺตสติ  น  ปริตฺตสติ
น ภายติ น สนฺตาสํ อาปชฺชตีติ อกฺโกธโน อสนฺตาสี ฯ
     [๓๘๖]   อวิกตฺถี  อกุกฺกุโจติ  อิเธกจฺโจ  กตฺถี  โหติ  วิกตฺถี  ฯ
โส   กตฺถติ   วิกตฺถติ   อหมสฺมิ   สีลสมฺปนฺโนติ   วา   วตฺตสมฺปนฺโนติ
วา   สีลวตฺตสมฺปนฺโนติ  วา  ชาติยา  วา  โคตฺเตน  วา  โกลปุตฺติเกน
วา     วณฺณโปกฺขรตาย    วา    ธเนน    วา    อชฺเฌเนน    วา
กมฺมายตเนน    วา   สิปฺปายตเนน   วา   วิชฺชฏฺาเนน   ว   สุเตน
วา    ปฏิภาเณน   วา   อญฺตรญฺตเรน   วา   วตฺถุนา   อุจฺจากุลา
ปพฺพชิโตติ     วา     มหากุลา    ปพฺพชิโตติ    วา    มหาโภคกุลา
ปพฺพชิโตติ    วา   อุฬารโภคกุลา   ปพฺพชิโตติ   วา   าโต   ยสสฺสี
คหฏฺปพฺพชิตานนฺติ     วา     ลาภิมฺหิ     จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลาน-
ปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ    วา    สุตฺตนฺติโกติ    วา    วินยธโรติ
วา   ธมฺมกถิโกติ  วา  อารญฺิโกติ  วา  ปิณฺฑปาติโกติ  วา  ปํสุกูลิโกติ
วา   เตจีวริโกติ   วา   สปทานจาริโกติ   วา  ขลุปจฺฉาภตฺติโกติ  วา
เนสชฺชิโกติ   วา   ยถาสนฺถติโกติ   วา  ปมสฺส  ฌานสฺส  ลาภีติ  วา
ทุติยสฺส    ฌานสฺส    ลาภีติ   วา   ตติยสฺส   ฌานสฺส   ลาภีติ   วา
จตุตฺถสฺส     ฌานสฺส    ลาภีติ    วา    อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติยา
วิญฺาณญฺจายตนสมาปตฺติยา อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺติยา
เนวสญฺานาสญฺายตนสมาปตฺติยา ลาภีติ วา กตฺถติ วิกตฺถติ ฯ
     {๓๘๖.๑}   เอวํ  น  กตฺถติ  น วิกตฺถติ ฯ กตฺถนา อารโต วิรโต
ปฏิวิรโต   นิกฺขนฺโต   นิสฺสฏฺโ   วิปฺปมุตฺโต  วิสญฺุตฺโต  วิมริยาทิกเตน
เจตสา วิหรตีติ อวิกตฺถี ฯ
     [๓๘๗]   อกุกฺกุโจติ    กุกฺกุจฺจนฺติ    หตฺถกุกฺกุจฺจมฺปิ    กุกฺกุจฺจํ
ปาทกุกฺกุจฺจมฺปิ    กุกฺกุจฺจํ    หตฺถปาทกุกฺกุจฺจมฺปิ    กุกฺกุจฺจํ   อกปฺปิเย
กปฺปิยสญฺิตา   กปฺปิเย   อกปฺปิยสญฺิตา   [๑]-   อวชฺเช  วชฺชสญฺิตา
วชฺเช  อวชฺชสญฺิตา  ยํ  เอวรูปํ  กุกฺกุจฺจํ  กุกฺกุจฺจายนา  กุกฺกุจฺจายิตตฺตํ
เจตโส    วิปฺปฏิสาโร    มโนวิเลโข    อิทํ    วุจฺจติ   กุกฺกุจฺจํ   ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. วิกาเล กาลสญฺิตา กาเล วิกาลสญฺิตา ฯ
อปิจ    ทฺวีหิ   การเณหิ   อุปฺปชฺชติ   กุกฺกุจฺจํ   เจตโส   วิปฺปฏิสาโร
มโนวิเลโข กตตฺตา จ อกตตฺตา จ ฯ
     {๓๘๗.๑}   กถํ   กตตฺตา  จ  อกตตฺตา  จ  อุปฺปชฺชติ  กุกฺกุจฺจํ
เจตโส  วิปฺปฏิสาโร  มโนวิเลโข  ฯ  กตํ  เม  กายทุจฺจริตํ  อกตํ  เม
กายสุจริตนฺติ   อุปฺปชฺชติ  กุกฺกุจฺจํ  เจตโส  วิปฺปฏิสาโร  มโนวิเลโข  ฯ
กตํ   เม   วจีทุจฺจริตํ   อกตํ   เม   วจีสุจริตนฺติ   อุปฺปชฺชติ  กุกฺกุจฺจํ
เจตโส  วิปฺปฏิสาโร  มโนวิเลโข  ฯ  กตํ  เม  มโนทุจฺจริตํ  อกตํ  เม
มโนสุจริตนฺติ   อุปฺปชฺชติ  กุกฺกุจฺจํ  เจตโส  วิปฺปฏิสาโร  มโนวิเลโข  ฯ
กโต    เม    ปาณาติปาโต   อกตา   เม   ปาณาติปาตา   เวรมณีติ
อุปฺปชฺชติ   กุกฺกุจฺจํ   เจตโส   วิปฺปฏิสาโร   มโนวิเลโข  ฯ  กตํ  เม
อทินฺนาทานํ   อกตา   เม   อทินฺนาทานา  เวรมณีติ  อุปฺปชฺชติ  กุกฺกุจฺจํ
เจตโส   วิปฺปฏิสาโร  มโนวิเลโข  ฯ  กโต  เม  กาเมสุ  มิจฺฉาจาโร
อกตา    เม   กาเมสุ   มิจฺฉาจารา   เวรมณีติ   อุปฺปชฺชติ   กุกฺกุจฺจํ
เจตโส วิปฺปฏิสาโร มโนวิเลโข ฯ
     {๓๘๗.๒}   กโต  เม มุสาวาโท อกตา เม มุสาวาทา เวรมณีติ ฯ
กตา  เม  ปิสุณา  วาจา  อกตา  เม  ปิสุณาย วาจาย เวรมณีติ ฯ กตา
เม  ผรุสา  วาจา  อกตา  เม  ผรุสาย  วาจาย  เวรมณีติ ฯ กโต เม
สมฺผปฺปลาโป  อกตา  เม  สมฺผปฺปลาปา  เวรมณีติ  ฯ  กตา เม อภิชฺฌา
อกตา  เม  อนภิชฺฌาติ  ฯ กโต เม พฺยาปาโท อกโต เม อพฺยาปาโทติ ฯ
กตา   เม   มิจฺฉาทิฏฺิ   อกตา   เม  สมฺมาทิฏฺีติ  อุปฺปชฺชติ  กุกฺกุจฺจํ
เจตโส   วิปฺปฏิสาโร  มโนวิเลโข  ฯ  เอวํ  กตตฺตา  จ  อกตตฺตา  จ
อุปฺปชฺชติ   กุกฺกุจฺจํ   เจตโส   วิปฺปฏิสาโร   มโนวิเลโข   ฯ   อถวา
สีเลสุมฺหิ   น   ปริปูริการีติ   อุปฺปชฺชติ   กุกฺกุจฺจํ  เจตโส  วิปฺปฏิสาโร
มโนวิเลโข     ฯ    อินฺทฺริเยสุมฺหิ    อคุตฺตทฺวาโรติ    ฯ    โภชเน
อมตฺตญฺุมฺหีติ   ฯ   ชาคริยํ   อนนุยุตฺโตมฺหีติ   ฯ   น   สติสมฺปชญฺเน
สมนฺนาคโตมฺหีติ    ฯ   อภาวิตา   เม   จตฺตาโร   สติปฏฺานาติ   ฯ
อภาวิตา   เม   จตฺตาโร  สมฺมปฺปธานาติ  ฯ  อภาวิตา  เม  จตฺตาโร
อิทฺธิปฺปาทาติ   ฯ   อภาวิตานิ  เม  ปญฺจินฺทฺริยานีติ  ฯ  อภาวิตานิ  เม
ปญฺจ   พลานีติ   ฯ   อภาวิตา   เม  สตฺต  โพชฺฌงฺคาติ  ฯ  อภาวิโต
เม   อริโย   อฏฺงฺคิโก   มคฺโคติ   ฯ   ทุกฺขํ  เม  อปริญฺาตนฺติ  ฯ
สมุทโย   เม  อปฺปหีโนติ  ฯ  มคฺโค  เม  อภาวิโตติ  ฯ  นิโรโธ  เม
อสจฺฉิกโตติ   อุปฺปชฺชติ   กุกฺกุจฺจํ  เจตโส  วิปฺปฏิสาโร  มโนวิเลโข  ฯ
ยสฺเสตํ     กุกฺกุจฺจํ     ปหีนํ     สมุจฺฉินฺนํ    วูปสนฺตํ    ปฏิปฺปสฺสทฺธํ
อภพฺพุปฺปตฺติกํ     าณคฺคินา     ทฑฺฒํ    โส    วุจฺจติ    อกุกฺกุจฺโจติ
อวิกตฺถี อกุกฺกุโจ ฯ
     [๓๘๘]   มนฺตาภาณี   อนุทฺธโตติ   มนฺตา   วุจฺจติ   ปญฺา  ยา
ปญฺา   ปชานนา   ฯเปฯ  อโมโห  ธมฺมวิจโย  สมฺมาทิฏฺิ  ฯ  มนฺตาย
ปริคฺคเหตฺวา   วาจํ   ภาสติ  พหุมฺปิ  กเถนฺโต  พหุมฺปิ  ภณนฺโต  พหุมฺปิ
ทีปยนฺโต   พหุมฺปิ   โวหรนฺโต   [๑]-   ทุกฺกถิตํ   ทุพฺภาสิตํ   ทุพฺภณิตํ
ทุลฺลปิตํ   ทุรุตฺตํ   วาจํ   น  ภาสตีติ  มนฺตาภาณี  ฯ  อนุทฺธโตติ  ตตฺถ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ทุกฺกฏํ ฯ
กตมํ   อุทฺธจฺจํ   ยํ   จิตฺตสฺส   อุทฺธจฺจํ   อวูปสโม  เจตโส  วิกฺเขโป
ภนฺตตฺตํ   จิตฺตสฺส   อิทํ   วุจฺจติ   อุทฺธจฺจํ  ฯ  ยสฺเสตํ  อุทฺธจฺจํ  ปหีนํ
สมุจฺฉินฺนํ     วูปสนฺตํ     ปฏิปฺปสฺสทฺธํ     อภพฺพุปฺปตฺติกํ     าณคฺคินา
ทฑฺฒํ โส วุจฺจติ อนุทฺธโตติ มนฺตาภาณี อนุทฺธโต ฯ
     [๓๘๙]   สเว   วาจายโต   มุนีติ  อิธ  ภิกฺขุ  มุสาวาทํ  ปหาย
มุสาวาทา   ปฏิวิรโต   โหติ   สจฺจวาที   สจฺจสนฺโธ  เถโต  ปจฺจยิโก
อวิสํวาทโก   โลกสฺส   ฯ   ปิสุณํ   วาจํ   ปหาย   ปิสุณาย   วาจาย
ปฏิวิรโต   โหติ   อิโต   สุตฺวา  น  อมุตฺร  อกฺขาตา  อิเมสํ  เภทาย
อมุตฺร   วา  สุตฺวา  น  อิเมสํ  อกฺขาตา  อมูสํ  เภทาย  อิติ  ภินฺนานํ
วา   สนฺธาตา   สหิตานํ   วา   อนุปฺปทาตา  สมคฺคาราโม  สมคฺครโต
สมคฺคนนฺที   สมคฺคกรณึ   วาจํ   ภาสิตา  โหติ  ฯ  ผรุสํ  วาจํ  ปหาย
ผรุสาย   วาจาย   ปฏิวิรโต  โหติ  ยา  สา  วาจา  เนลา  กณฺณสุขา
เปมนียา    หทยงฺคมา    โปรี   พหุชนกนฺตา   พหุชนมนาปา   ตถารูปึ
วาจํ    ภาสิตา    โหติ    ฯ    สมฺผปฺปลาปํ   ปหาย   สมฺผปฺปลาปา
ปฏิวิรโต   โหติ   กาลวาที   ภูตวาที   อตฺถวาที   ธมฺมวาที  วินยวาที
นิธานวตึ    วาจํ    ภาสิตา   โหติ   กาเลน   สาปเทสํ   ปริยนฺตวตึ
อตฺถสญฺหิตํ ฯ
     {๓๘๙.๑}   จตูหิ  วจีสุจริเตหิ  สมนฺนาคโต  จตุทฺโทสาปคตํ  วาจํ
ภาสติ   ฯ   ทฺวตฺตึสาย   ติรจฺฉานกถาย   อารโต   วิรโต   ปฏิวิรโต
นิกฺขนฺโต   นิสฺสฏฺโ   วิปฺปมุตฺโต   วิสญฺุตฺโต   วิมริยาทิกเตน  เจตสา
วิหรติ   ฯ   ทสวตฺถูนิ   กเถติ   ฯ   เสยฺยถีทํ  ฯ  อปฺปิจฺฉกถํ  กเถติ
สนฺตุฏฺิกถํ   ปวิเวกกถํ   อสํสคฺคกถํ   วิริยารมฺภกถํ   สีลกถํ   สมาธิกถํ
ปญฺากถํ       วิมุตฺติกถํ       วิมุตฺติาณทสฺสนกถํ       สติปฏฺานกถํ
สมฺมปฺปธานกถํ     อิทฺธิปฺปาทกถํ    อินฺทฺริยกถํ    พลกถํ    โพชฺฌงฺคกถํ
มคฺคกถํ   ผลกถํ   นิพฺพานกถํ  กเถติ  ฯ  วาจายโตติ  ยตฺโต  ปฏิยตฺโต
คุตฺโต   โคปิโต   รกฺขิโต   สํวุโต   วูปสนฺโต  ฯ  มุนีติ  โมนํ  วุจฺจติ
าณํ   ฯเปฯ   สงฺคชาลมติจฺจ   โส   มุนีติ  สเว  วาจายโต  มุนิ  ฯ
เตนาห ภควา
                       อกฺโกธโน อสนฺตาสี        อวิกตฺถี อกุกฺกุโจ
                       มนฺตาภาณี อนุทฺธโต      สเว วาจายโต มุนีติ ฯ
     [๓๙๐]        นิราสตฺตี อนาคเต          อตีตํ นานุโสจติ
                       วิเวกทสฺสี ผสฺเสสุ           ทิฏฺีสุ จ น นิยฺยติ ฯ
     [๓๙๑]   นิราสตฺตี   อนาคเตติ   อาสตฺติ   วุจฺจติ   ตณฺหา  โย
ราโค  สาราโค  ฯเปฯ  อภิชฺฌา  โลโภ  อกุสลมูลํ  ฯ ยสฺเสสา อาสตฺติ
ตณฺหา   ปหีนา   สมุจฺฉินฺนา   วูปสนฺตา   ปฏิปฺปสฺสทฺธา   อภพฺพุปฺปตฺติกา
าณคฺคินา    ทฑฺฒาติ    เอวมฺปิ    นิราสตฺตี   อนาคเต   ฯ   อถวา
เอวํรูโป    สิยํ   อนาคตมทฺธานนฺติ   ตตฺถ   นนฺทึ   น   สมนฺวาคเมติ
เอวํเวทโน   สิยํ   เอวํสญฺโ   สิยํ   เอวํสงฺขาโร  สิยํ  เอวํวิญฺาโณ
สิยํ     อนาคตมทฺธานนฺติ     ตตฺถ     นนฺทึ     น     สมนฺวาคเมติ
เอวมฺปิ   นิราสตฺตี   อนาคเต   ฯ   อถวา   อิติ   เม   จกฺขุ  สิยา
อนาคตมทฺธานํ    อิติ   รูปาติ   อปฺปฏิลทฺธสฺส   ปฏิลาภาย   จิตฺตํ   น
ปณิทหติ     เจตโส     อปฺปณิธานปจฺจยา     น     ตทภินนฺทติ    น
ตทภินนฺทนฺโต   เอวมฺปิ   นิราสตฺตี   อนาคเต   ฯ   อิติ   เม   โสตํ
สิยา   อนาคตมทฺธานํ   อิติ   สทฺทาติ   ฯเปฯ   อิติ  เม  มโน  สิยา
อนาคตมทฺธานํ    อิติ    ธมฺมาติ    อปฺปฏิลทฺธสฺส    ปฏิลาภาย   จิตฺตํ
น    ปณิทหติ    เจตโส    อปฺปณิธานปจฺจยา    น    ตทภินนฺทติ   น
ตทภินนฺทนฺโต    เอวมฺปิ   นิราสตฺตี   อนาคเต   ฯ   อถวา   อิมินาหํ
สีเลน   วา  วตฺเตน  วา  ตเปน  วา  พฺรหฺมจริเยน  วา  เทโว  วา
ภวิสฺสามิ    เทวญฺตโร    วาติ    อปฺปฏิลทฺธสฺส    ปฏิลาภาย   จิตฺตํ
น    ปณิทหติ    เจตโส    อปฺปณิธานปจฺจยา    น    ตทภินนฺทติ   น
ตทภินนฺทนฺโต เอวมฺปิ นิราสตฺตี อนาคเต ฯ
     [๓๙๒]   อตีตํ  นานุโสจตีติ  วิปริณตํ  วา วตฺถุํ น โสจติ วิปริณตมฺหิ
วา  วตฺถุสฺมึ  น  โสจติ  จกฺขุํ  เม  วิปริณตนฺติ  น โสจติ โสตํ เม ฆานํ
เม  ชิวฺหา  เม  กาโย  เม  รูปา  เม  สทฺทา เม คนฺธา เม รสา เม
โผฏฺพฺพา  เม  กุลํ  เม  คณํ  เม  อาวาโส  เม  ลาโภ เม ยโส เม
ปสํสา   เม   สุขํ   เม   จีวรํ   เม  ปิณฺฑปาโต  เม  เสนาสนํ  เม
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาโร   เม   มาตา  เม  ปิตา  เม  ภาตา  เม
ภคินี   เม   ปุตฺโต   เม   ธีตา  เม  มิตฺตามจฺจา  เม  าตกา  เม
สาโลหิตา   เม   วิปริณตาติ   น  โสจติ  น  กิลมติ  น  ปริเทวติ  น
อุรตฺตาฬึ กนฺทติ น สมฺโมหํ อาปชฺชตีติ อตีตํ นานุโสจติ ฯ
     [๓๙๓]   วิเวกทสฺสี  ผสฺเสสูติ  ผสฺโสติ  จกฺขุสมฺผสฺโส โสตสมฺผสฺโส
ฆานสมฺผสฺโส      ชิวฺหาสมฺผสฺโส      กายสมฺผสฺโส      มโนสมฺผสฺโส
อธิวจนสมฺผสฺโส   ปฏิฆสมฺผสฺโส   สุขเวทนีโย   สมฺผสฺโส   ทุกฺขเวทนีโย
สมฺผสฺโส    อทุกฺขมสุขเวทนีโย    สมฺผสฺโส   กุสโล   ผสฺโส   อกุสโล
ผสฺโส   อพฺยากโต   ผสฺโส   กามาวจโร   ผสฺโส   รูปาวจโร  ผสฺโส
อรูปาวจโร   ผสฺโส   สุญฺโต   ผสฺโส   อนิมิตฺโต   ผสฺโส  อปฺปณิหิโต
ผสฺโส   โลกิโย   ผสฺโส   โลกุตฺตโร  ผสฺโส  อตีโต  ผสฺโส  อนาคโต
ผสฺโส   ปจฺจุปฺปนฺโน   ผสฺโส   โย  เอวรูโป  ผสฺโส  ผุสนา  สมฺผุสนา
สมฺผุสิตตฺตํ อยํ วุจฺจติ ผสฺโส ฯ
     {๓๙๓.๑}   วิเวกทสฺสี   ผสฺเสสูติ   จกฺขุสมฺผสฺสํ  วิวิตฺตํ  ปสฺสติ
อตฺเตน  วา  อตฺตนิเยน  วา  นิจฺเจน  วา  ธุเวน  วา  สสฺสเตน  วา
อวิปริณามธมฺเมน    วา    ฯ    โสตสมฺผสฺสํ    วิวิตฺตํ    ปสฺสติ   ฯ
ฆานสมฺผสฺสํ   วิวิตฺตํ   ปสฺสติ   ฯ   ชิวฺหาสมฺผสฺสํ   วิวิตฺตํ   ปสฺสติ  ฯ
กายสมฺผสฺสํ   วิวิตฺตํ   ปสฺสติ   ฯ   มโนสมฺผสฺสํ   วิวิตฺตํ   ปสฺสติ   ฯ
อธิวจนสมฺผสฺสํ   วิวิตฺตํ   ปสฺสติ   ฯ   ปฏิฆสมฺผสฺสํ   วิวิตฺตํ  ปสฺสติ  ฯ
สุขเวทนียํ   สมฺผสฺสํ   ฯ   ทุกฺขเวทนียํ   สมฺผสฺสํ  ฯ  อทุกฺขมสุขเวทนียํ
สมฺผสฺสํ   ฯ   กุสลํ   ผสฺสํ   ฯ  อกุสลํ  ผสฺสํ  ฯ  อพฺยากตํ  ผสฺสํ  ฯ
กามาวจรํ   ผสฺสํ  ฯ  รูปาวจรํ  ผสฺสํ  ฯ  อรูปาวจรํ  ผสฺสํ  ฯ  โลกิยํ
ผสฺสํ   ฯ   โลกุตฺตรํ   ผสฺสํ   วิวิตฺตํ  ปสฺสติ  อตฺเตน  วา  อตฺตนิเยน
วา  นิจฺเจน  วา  ธุเวน  วา  สสฺสเตน  วา  อวิปริณามธมฺเมน  วา ฯ
อถวา    อตีตํ   ผสฺสํ   อนาคเตหิ   จ   ผสฺเสหิ   ปจฺจุปฺปนฺเนหิ   จ
ผสฺเสหิ   วิวิตฺตํ   ปสฺสติ   ฯ   อนาคตํ   ผสฺสํ   อตีเตหิ  จ  ผสฺเสหิ
ปจฺจุปฺปนฺเนหิ   จ   ผสฺเสหิ   วิวิตฺตํ   ปสฺสติ   ฯ   ปจฺจุปฺปนฺนํ   ผสฺสํ
อตีเตหิ  จ  ผสฺเสหิ  อนาคเตหิ  จ  ผสฺเสหิ  วิวิตฺตํ  ปสฺสติ  ฯ  อถวา
เย   เต   ผสฺสา   อริยา  อนาสวา  โลกุตฺตรา  สุญฺตปฏิสํยุตฺตา  เต
ผสฺเส   วิวิตฺเต  ปสฺสติ  ราเคน  โทเสน  โมเหน  โกเธน  อุปนาเหน
มกฺเขน   ปฬาเสน   อิสฺสาย  มจฺฉริเยน  มายาย  สาเยฺเยน  ถมฺเภน
สารมฺเภน    มาเนน    อติมาเนน   มเทน   ปมาเทน   สพฺพกิเลเสหิ
สพฺพทุจฺจริเตหิ      สพฺพทรเถหิ      สพฺพปริฬาเหหิ     สพฺพสนฺตาเปหิ
สพฺพากุสลาภิสงฺขาเรหิ วิวิตฺเต ปสฺสตีติ วิเวกทสฺสี ผสฺเสสุ ฯ
     [๓๙๔]   ทิฏฺีสุ   จ   น   นิยฺยตีติ  ตสฺส  ทฺวาสฏฺี  ทิฏฺิคตานิ
ปหีนานิ    สมุจฺฉินฺนานิ    วูปสนฺตานิ   ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ   อภพฺพุปฺปตฺติกานิ
าณคฺคินา   ทฑฺฒานิ   โส   ทิฏฺิยา  น  ยายติ  น  นิยฺยติ  น  วุยฺหติ
น   สํหริยติ   นปิ   ตํ   ทิฏฺิคตํ   สารโต  ปจฺเจติ  น  ปจฺจาคจฺฉตีติ
ทิฏฺีสุ จ น นิยฺยติ ฯ เตนาห ภควา
                       นิราสตฺตี อนาคเต          อตีตํ นานุโสจติ
                       วิเวกทสฺสี ผสฺเสสุ           ทิฏฺีสุ จ น นิยฺยตีติ ฯ
     [๓๙๕]        ปฏิลีโน อกุหโก              อปิหาลุ อมจฺฉรี
                       อปฺปคพฺโภ อเชคุจฺโฉ       เปสุเณยฺเย จ โน ยุโต ฯ
     [๓๙๖]   ปฏิลีโน  อกุหโกติ  ปฏิลีโนติ  ราคสฺส  ปหีนตฺตา  ปฏิลีโน
โทสสฺส   ปหีนตฺตา   ปฏิลีโน   โมหสฺส   ปหีนตฺตา   ปฏิลีโน   โกธสฺส
อุปนาหสฺส     มกฺขสฺส    ปฬาสสฺส    อิสฺสาย    มจฺฉริยสฺส    ฯเปฯ
สพฺพากุสลาภิสงฺขารานํ   ปหีนตฺตา   ปฏิลีโน   ฯ   วุตฺตํ  เหตํ  ภควตา
กถญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ปฏิลีโน  โหติ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  อสฺมิมาโน
ปหีโน    โหติ    อุจฺฉินฺนมูโล   ตาลาวตฺถุกโต   อนภาวงฺคโต   อายตึ
อนุปฺปาทธมฺโม เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปฏิลีโน โหตีติ ปฏิลีโน ฯ
     [๓๙๗]   อกุหโกติ    ตีณิ    กุหนวตฺถูนิ   ปจฺจยปฏิเสวนสงฺขาตํ
กุหนวตฺถุ      อิริยาปถสงฺขาตํ      กุหนวตฺถุ      สามนฺตชปฺปนสงฺขาตํ
กุหนวตฺถุ ฯ
     {๓๙๗.๑}   กตมํ  ปจฺจยปฏิเสวนสงฺขาตํ  กุหนวตฺถุ ฯ อิธ คหปติกา
ภิกฺขุํ   นิมนฺเตนฺติ   จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรหิ  ฯ
โส   ปาปิจฺโฉ   อิจฺฉาปกโต  อตฺถิโก  จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขารานํ   ภิยฺโยกมฺยตํ  อุปาทาย  จีวรํ  ปจฺจกฺขาติ  ปิณฺฑปาตํ
ปจฺจกฺขาติ  เสนาสนํ  ปจฺจกฺขาติ  คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ ปจฺจกฺขาติ ฯ
โส เอวมาห กึ สมณสฺส มหคฺเฆน จีวเรน เอตํ สารุปฺปํ ยํ สมโณ สุสานา วา
สงฺการกูฏา   วา  ปาปณิกา  วา  นนฺตกานิ  อุจฺจินิตฺวา  สงฺฆาฏึ  กตฺวา
ธาเรยฺย  กึ  สมณสฺส  มหคฺเฆน  ปิณฺฑปาเตน  เอตํ  สารุปฺปํ  ยํ  สมโณ
อุญฺฉาจริยาย   ปิณฺฑิยาโลเปน   ชีวิกํ   กปฺเปยฺย  กึ  สมณสฺส  มหคฺเฆน
เสนาสเนน  เอตํ  สารุปฺปํ  ยํ  สมโณ รุกฺขมูลิโก วา อสฺส โสสานิโก วา
อพฺโภกาสิโก   วา  กึ  สมณสฺส  มหคฺเฆน  คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน
เอตํ   สารุปฺปํ   ยํ  สมโณ  ปูติมุตฺเตน  วา  หรีตกีขณฺเฑน  วา  โอสถํ
กเรยฺยาติ   ตทุปาทาย  ลูขํ  จีวรํ  ธาเรติ  ลูขํ  ปิณฺฑปาตํ  ภุญฺชติ  ลูขํ
เสนาสนํ   ปฏิเสวติ   ลูขํ   คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ   ปฏิเสวติ   ฯ
ตเมนํ  คหปติกา  เอวํ  ชานนฺติ  อยํ  สมโณ อปฺปิจฺโฉ สนฺตุฏฺโ ปวิวิตฺโต
อสํสฏฺโ    อารทฺธวิริโย    ธุตวาโทติ    ภิยฺโย   ภิยฺโย   นิมนฺเตนฺติ
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรหิ ฯ
     {๓๙๗.๒}   โส  เอวมาห  ติณฺณํ  สมฺมุขีภาวา  สทฺโธ  กุลปุตฺโต
พหุํ   ปุญฺ   ปสวติ   สทฺธาย   สมฺมุขีภาวา   สทฺโธ   กุลปุตฺโต   พหุํ
ปุญฺ     ปสวติ    เทยฺยธมฺมสฺส    สมฺมุขีภาวา    สทฺโธ    กุลปุตฺโต
พหุํ    ปุญฺ   ปสวติ   ทกฺขิเณยฺยานํ   สมฺมุขีภาวา   สทฺโธ   กุลปุตฺโต
พหุํ    ปุญฺ    ปสวติ   ตุมฺหากญฺเจวายํ   สทฺธา   อตฺถิ   เทยฺยธมฺโม
จายํ    สํวิชฺชติ    อหญฺจ   ปฏิคฺคาหโก   สจาหํ   น   ปฏิคฺคเหสฺสามิ
เอวํ   ตุเมฺห   ปุญฺเน   ปริหีนา   ภวิสฺสถ   น  มยฺหํ  อิมินา  อตฺโถ
อปิจ     ตุมฺหากญฺเว     อนุกมฺปาย     ปฏิคฺคณฺหามีติ     ตทุปาทาย
พหุมฺปิ     จีวรํ     ปฏิคฺคณฺหาติ    พหุมฺปิ    ปิณฺฑปาตํ    ปฏิคฺคณฺหาติ
พหุมฺปิ    เสนาสนํ    ปฏิคฺคณฺหาติ   พหุมฺปิ   คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ
ปฏิคฺคณฺหาติ   ฯ   ยา   เอวรูปา  ภากุฏิกา  ภากุฏิยํ  กุหนา  กุหายนา
กุหิตตฺตํ อิทํ วุจฺจติ ปฏิเสวนสงฺขาตํ กุหนวตฺถุ ฯ
     {๓๙๗.๓}   กตมํ  อิริยาปถสงฺขาตํ กุหนวตฺถุ ฯ อิเธกจฺโจ ปาปิจฺโฉ
อิจฺฉาปกโต    สมฺภาวนาธิปฺปาโย    เอวํ   มํ   ชโน   สมฺภาเวสฺสตีติ
คมนํ    สณฺเปติ    านํ    สณฺเปติ    นิสชฺชํ    สณฺเปติ    สยนํ
สณฺเปติ    ปณิธาย    คจฺฉติ    ปณิธาย    ติฏฺติ   ปณิธาย   นิสีทติ
ปณิธาย   เสยฺยํ   กปฺเปติ   สมาหิโต   วิย   คจฺฉติ   สมาหิโต   วิย
ติฏฺติ    สมาหิโต   วิย   นิสีทติ   สมาหิโต   วิย   เสยฺยํ   กปฺเปติ
อาปาถกชฺฌายีว   โหติ   ฯ   ยา   เอวรูปา   อิริยาปถสฺส   อาปนา
ปนา    สณฺปนา   ภากุฏิกา   ภากุฏิยํ   กุหนา   กุหายนา   กุหิตตฺตํ
อิทํ วุจฺจติ อิริยาปถสงฺขาตํ กุหนวตฺถุ ฯ
     {๓๙๗.๔}   กตมํ  สามนฺตชปฺปนสงฺขาตํ  กุหนวตฺถุ  ฯ  อิเธกจฺโจ
ปาปิจฺโฉ  อิจฺฉาปกโต  สมฺภาวนาธิปฺปาโย  เอวํ  มํ  ชโน สมฺภาเวสฺสตีติ
อริยธมฺมสนฺนิสฺสิตํ  วาจํ  ภาสติ  โย  เอวรูปํ  จีวรํ  ธาเรติ  โส สมโณ
มเหสกฺโขติ   ภณติ   โย   เอวรูปํ  ปตฺตํ  ธาเรติ  โลหถาลกํ  ธาเรติ
ธมฺมกรกํ  ธาเรติ  ปริสาวนํ  ธาเรติ  กุญฺจิกํ  ธาเรติ  อุปาหนํ  ธาเรติ
กายพนฺธนํ  ธาเรติ  อาโยคํ  ธาเรติ  โส  สมโณ  มเหสกฺโขติ  ภณติ ฯ
ยสฺส   เอวรูโป   อุปชฺฌาโย  โส  สมโณ  มเหสกฺโขติ  ภณติ  ฯ  ยสฺส
เอวรูโป    อาจริโย    เอวรูปา    สมานุปชฺฌายกา    สมานาจริยกา
มิตฺตา  สนฺทิฏฺา  สมฺภตฺตา  สหายา  โส  สมโณ  มเหสกฺโขติ  ภณติ  ฯ
โย   เอวรูเป  วิหาเร  วสติ  โส  สมโณ  มเหสกฺโขติ  ภณติ  ฯ  โย
เอวรูเป   อฑฺฒโยเค   วสติ   ปาสาเท   วสติ  หมฺมิเย  วสติ  คุหายํ
วสติ  เลเณ  วสติ  กุฏิยา  วสติ  กูฏาคาเร  วสติ  อฏฺเฏ  วสติ มาเฬ
วสติ    อุทฺทณฺเฑ    วสติ    อุปฏฺานสาลายํ   วสติ   มณฺฑเป   วสติ
รุกฺขมูเล  วสติ  โส  สมโณ  มเหสกฺโขติ  ภณติ ฯ อถวา โกรชิกโกรชิโก
ภากุฏิกภากุฏิโก   กุหกกุหโก   ลปกลปโก   มุขสมฺภาวิโต   อยํ   สมโณ
อิมาสํ   เอวรูปานํ   สนฺตานํ   วิหารสมาปตฺตีนํ   ลาภีติ  ตาทิสํ  คมฺภีรํ
คูฬฺหํ    นิปุณํ   ปฏิจฺฉนฺนํ   โลกุตฺตรสุญฺตปฏิสญฺุตฺตํ   กถํ   กเถติ   ฯ
ยา   เอวรูปา   ภากุฏิกา   ภากุฏิยํ  กุหนา  กุหายนา  กุหายิตตฺตํ  อิทํ
วุจฺจติ สามนฺตชปฺปนสงฺขาตํ กุหนวตฺถุ ฯ
     {๓๙๗.๕}   ยสฺสิมานิ   ตีณิ   กุหนวตฺถูนิ   ปหีนานิ  สมุจฺฉินฺนานิ
วูปสนฺตานิ       ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ       อภพฺพุปฺปตฺติกานิ      าณคฺคินา
ทฑฺฒานิ โส วุจฺจติ อกุหโกติ ปฏิลีโน อกุหโก ฯ
     [๓๙๘]   อปิหาลุ  อมจฺฉรีติ  ปิหา วุจฺจติ ตณฺหา โย ราโค สาราโค
ฯเปฯ  อภิชฺฌา  โลโภ  อกุสลมูลํ  ฯ  ยสฺเสสา  ปิหา  ปหีนา สมุจฺฉินฺนา
วูปสนฺตา    ปฏิปฺปสฺสทฺธา    อภพฺพุปฺปตฺติกา   าณคฺคินา   ทฑฺฒา   โส
วุจฺจติ  อปิหาลุ ฯ โส รูเป น ปิเหติ สทฺเท คนฺเธ รเส โผฏฺพฺเพ กุลํ คณํ
อาวาสํ  ลาภํ  ยสํ  ปสํสํ สุขํ จีวรํ ปิณฺฑปาตํ เสนาสนํ คิลานปจฺจยเภสชฺช-
ปริกฺขารํ  กามธาตุํ  รูปธาตุํ  อรูปธาตุํ  กามภวํ รูปภวํ อรูปภวํ สญฺาภวํ
อสญฺาภวํ     เนวสญฺานาสญฺาภวํ     เอกโวการภวํ    จตุโวการภวํ
ปญฺจโวการภวํ    อตีตํ    อนาคตํ    ปจฺจุปฺปนฺนํ   ทิฏฺสุตมุตวิญฺาตพฺเพ
ธมฺเม  น  ปิเหติ  น  อิจฺฉติ น สาทิยติ น ปตฺเถติ นาภิชปฺปตีติ อปิหาลุ ฯ
อมจฺฉรีติ   ปญฺจ   มจฺฉริยานิ   อาวาสมจฺฉริยํ   กุลมจฺฉริยํ  ลาภมจฺฉริยํ
วณฺณมจฺฉริยํ  ธมฺมมจฺฉริยํ  ยํ  เอวรูปํ  มจฺฉริยํ  มจฺฉรายนา มจฺฉรายิตตฺตํ
เววิจฺฉํ  กทริยํ  กฏุกญฺจกตา  อคฺคหิตตฺตํ  จิตฺตสฺส  อิทํ  วุจฺจติ มจฺฉริยํ ฯ
อปิจ  ขนฺธมจฺฉริยมฺปิ  มจฺฉริยํ  ธาตุมจฺฉริยมฺปิ  มจฺฉริยํ  อายตนมจฺฉริยมฺปิ
มจฺฉริยํ  คาโห  อิทํ  วุจฺจติ  มจฺฉริยํ  ฯ  ยสฺเสตํ มจฺฉริยํ ปหีนํ สมุจฺฉินฺนํ
วูปสนฺตํ   ปฏิปฺปสฺสทฺธํ   อภพฺพุปฺปตฺติกํ   าณคฺคินา   ทฑฺฒํ   โส  วุจฺจติ
อมจฺฉรีติ ฯ อปิหาลุ อมจฺฉรี ฯ
     [๓๙๙]   อปฺปคพฺโภ   อเชคุจฺโฉติ  ปาคพฺภิยนฺติ  ตีณิ  ปาคพฺภิยานิ
กายิกํ ปาคพฺภิยํ วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ เจตสิกํ ปาคพฺภิยํ ฯ
     {๓๙๙.๑}   กตมํ  กายิกํ  ปาคพฺภิยํ ฯ อิเธกจฺโจ สงฺฆคโตปิ กายิกํ
ปาคพฺภิยํ   ทสฺเสติ  คณคโตปิ  กายิกํ  ปาคพฺภิยํ  ทสฺเสติ  โภชนสาลายปิ
กายิกํ   ปาคพฺภิยํ   ทสฺเสติ   ชนฺตาฆเรปิ   กายิกํ   ปาคพฺภิยํ  ทสฺเสติ
อุทกติตฺเถปิ   กายิกํ   ปาคพฺภิยํ   ทสฺเสติ  อนฺตรฆรํ  ปวิสนฺโตปิ  กายิกํ
ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ อนฺตรฆรํ ปวิฏฺโปิ กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๒}   กถํ สงฺฆคโต กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิเธกจฺโจ สงฺฆคโต
อจิตฺติการกโต   เถเร   ภิกฺขู  ฆฏฺฏยนฺโตปิ  ติฏฺติ  ฆฏฺฏยนฺโตปิ  นิสีทติ
ปุรโตปิ  ติฏฺติ  ปุรโตปิ  นิสีทติ  อุจฺเจปิ อาสเน นิสีทติ สสีสํ ปารุปิตฺวาปิ
นิสีทติ   ิตโกปิ  ภณติ  พาหาวิกฺเขปโกปิ  ภณติ  เอวํ  สงฺฆคโต  กายิกํ
ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๓}   กถํ คณคโต กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิเธกจฺโจ คณคโต
อจิตฺติการกโต   เถรานํ   ภิกฺขูนํ   อนุปาหนานํ  จงฺกมนฺตานํ  สอุปาหโน
จงฺกมติ   นีเจ   จงฺกเม  จงฺกมนฺตานํ  อุจฺเจ  จงฺกเม  จงฺกมติ  ฉมายํ
จงฺกมนฺตานํ    จงฺกเม    จงฺกมติ   ฆฏฺฏยนฺโตปิ   ติฏฺติ   ฆฏฺฏยนฺโตปิ
นิสีทติ  ปุรโตปิ  ติฏฺติ  ปุรโตปิ  นิสีทติ  อุจฺเจปิ  อาสเน  นิสีทติ  สสีสํ
ปารุปิตฺวาปิ   นิสีทติ   ิตโกปิ   ภณติ   พาหาวิกฺเขปโกปิ   ภณติ  เอวํ
คณคโต กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๔}   กถํ โภชนสาลาย กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิเธกจฺโจ
โภชนสาลาย   อจิตฺติการกโต   เถเร   ภิกฺขู  อนุปขชฺช  นิสีทติ  นเวปิ
ภิกฺขู    อาสเนน    ปฏิพาหติ    ฆฏฺฏยนฺโตปิ    ติฏฺติ    ฆฏฺฏยนฺโตปิ
นิสีทติ  ปุรโตปิ  ติฏฺติ  ปุรโตปิ  นิสีทติ  อุจฺเจปิ  อาสเน  นิสีทติ  สสีสํ
ปารุปิตฺวาปิ   นิสีทติ   ิตโกปิ   ภณติ   พาหาวิกฺเขปโกปิ   ภณติ  เอวํ
โภชนสาลาย กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๕}   กถํ  ชนฺตาฆเร  กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิเธกจฺโจ
ชนฺตาฆเร    อจิตฺติการกโต    เถเร    ภิกฺขู    ฆฏฺฏยนฺโตปิ   ติฏฺติ
ฆฏฺฏยนฺโตปิ   นิสีทติ  ปุรโตปิ  ติฏฺติ  ปุรโตปิ  นิสีทติ  อุจฺเจปิ  อาสเน
นิสีทติ    อนาปุจฺฉาปิ   กฏฺ   ปกฺขิปติ   อนาปุจฺฉาปิ   ทฺวารํ   ปิทหติ
เอวํ ชนฺตาฆเร กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๖}   กถํ  อุทกติตฺเถ  กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิเธกจฺโจ
อุทกติตฺเถ   อจิตฺติการกโต  เถเร  ภิกฺขู  ฆฏฺฏยนฺโตปิ  โอตรติ  ปุรโตปิ
โอตรติ   ฆฏฺฏยนฺโตปิ   นฺหายติ  ปุรโตปิ  นฺหายติ  อุปริปิ  ๑-  นฺหายติ
ฆฏฺฏยนฺโตปิ   อุตฺตรติ   ปุรโตปิ   อุตฺตรติ   อุปริปิ  ๒-  อุตฺตรติ  เอวํ
อุทกติตฺเถ กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๗}   กถํ  อนฺตรฆรํ  ปวิสนฺโต  กายิกํ  ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
อิเธกจฺโจ  อนฺตรฆรํ  ปวิสนฺโต  อจิตฺติการกโต  เถเร  ภิกฺขู ฆฏฺฏยนฺโตปิ
คจฺฉติ  ปุรโตปิ  คจฺฉติ  โวกฺกมฺมปิ  เถรานํ  ภิกฺขูนํ  ปุรโต  คจฺฉติ เอวํ
อนฺตรฆรํ ปวิสนฺโต กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๘}   กถํ  อนฺตรฆรํ  ปวิฏฺโ  กายิกํ  ปาคพฺภิยํ  ทสฺเสติ ฯ
อิเธกจฺโจ   อนฺตรฆรํ   ปวิฏฺโ  น  ปวิส  ภนฺเตติ  วุจฺจมาโน  ปวิสติ
น   ติฏฺ   ภนฺเตติ  วุจฺจมาโน  ติฏฺติ  น  นิสีท  ภนฺเตติ  วุจฺจมาโน
นิสีทติ   อโนกาสมฺปิ   ปวิสติ  อโนกาเสปิ  ติฏฺติ  อโนกาเสปิ  นิสีทติ
ยานิ   ตานิ   โหนฺติ   กุลานํ  โอวรกานิ  คูฬฺหานิ  จ  ปฏิจฺฉนฺนานิ  จ
ยตฺถ   กุลิตฺถิโย   กุลธีตโร   กุลสุณฺหาโย  กุลกุมาริโย  นิสีทนฺติ  ตตฺถปิ
สหสา   ปวิสติ   กุมารกสฺสปิ   สีสํ  ปรามสติ  เอวํ  อนฺตรฆรํ  ปวิฏฺโ
กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิทํ กายิกํ ปาคพฺภิยํ ฯ
     {๓๙๙.๙}   กตมํ วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ฯ อิเธกจฺโจ สงฺฆคโตปิ วาจสิกํ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. ยุ. อุปริโตปิ ฯ
ปาคพฺภิยํ   ทสฺเสติ   คณคโตปิ   วาจสิกํ   ปาคพฺภิยํ  ทสฺเสติ  อนฺตรฆรํ
ปวิฏฺโปิ วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๑๐}   กถํ  สงฺฆคโต วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิเธกจฺโจ
สงฺฆคโต   อจิตฺติการกโต   เถเร   ภิกฺขู   อนาปุจฺฉา  วา  อนชฺฌิฏฺโ
วา   อารามคตานํ   ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ   ภณติ  ปญฺหํ  วิสชฺเชติ  ปาฏิโมกฺขํ
อุทฺทิสติ   ิตโกปิ   ภณติ   พาหาวิกฺเขปโกปิ   ภณติ   เอวํ   สงฺฆคโต
วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๑๑}   กถํ  คณคโต  วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิเธกจฺโจ
คณคโต   อจิตฺติการกโต  เถเร  ภิกฺขู  อนาปุจฺฉา  วา  อนชฺฌิฏฺโ  วา
อารามคตานํ   ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ   ภณติ   ปญฺหํ   วิสชฺเชติ  ิตโกปิ  ภณติ
พาหาวิกฺเขปโกปิ     ภณติ     อารามคตานํ     ภิกฺขุนีนํ    อุปาสกานํ
อุปาสิกานํ     ธมฺมํ    ภณติ    ปญฺหํ    วิสชฺเชติ    ิตโกปิ    ภณติ
พาหาวิกฺเขปโกปิ ภณติ เอวํ คณคโต วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๑๒}   กถํ  อนฺตรฆรํ  ปวิฏฺโ  วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
อิเธกจฺโจ  อนฺตรฆรํ  ปวิฏฺโ  อิตฺถึ  วา กุมารึ วา อาห ๑- อิตฺถนฺนาเม
อิตฺถงฺโคตฺเต  กึ  อตฺถิ  ยาคู อตฺถิ ภตฺตํ อตฺถิ ขาทนียํ อตฺถิ กึ ปิวิสฺสาม กึ
ภุญฺชิสฺสาม กึ ขาทิสฺสาม กึ วา อตฺถิ กึ วา เม ทสฺสถาติ วิปฺปลปติ [๒]- เอวํ
อนฺตรฆรํ ปวิฏฺโ วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิทํ วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. เอวมาห ฯ  ม. ยา เอวรูปา วาจา ปลาโป วิปฺปลาโป ลาลปฺโป ลาลปฺปนา
@ลาลปฺปิตตฺตํ ฯ ยุ. โย เอวรูโป วาจา ปลาโป ... ฯ
     {๓๙๙.๑๓}   กตมํ  เจตสิกํ  ปาคพฺภิยํ  ฯ อิเธกจฺโจ น อุจฺจากุลา
ปพฺพชิโต   สมาโน   อุจฺจากุลา  ปพฺพชิเตน  สทฺธึ  สทิสํ  อตฺตานํ  ทหติ
จิตฺเตน  ฯ  น  มหากุลา  ปพฺพชิโต  สมาโน  มหากุลา  ปพฺพชิเตน สทฺธึ
สทิสํ   อตฺตานํ  ทหติ  จิตฺเตน  ฯ  น  มหาโภคกุลา  ปพฺพชิโต  สมาโน
มหาโภคกุลา   ปพฺพชิเตน   สทฺธึ  สทิสํ  อตฺตานํ  ทหติ  จิตฺเตน  ฯ  น
อุฬารโภคกุลา    ปพฺพชิโต    สมาโน   ฯ   น   สุตฺตนฺติโก   สมาโน
สุตฺตนฺติเกน   สทฺธึ   สทิสํ   อตฺตานํ   ทหติ  จิตฺเตน  ฯ  น  วินยธโร
สมาโน  ฯ  น  ธมฺมกถิโก  สมาโน  ฯ  น  อารญฺิโก  สมาโน  ฯ  น
ปิณฺฑปาติโก   สมาโน   ฯ   น   ปํสุกูลิโก  สมาโน  ฯ  น  เตจีวริโก
สมาโน   ฯ   น   สปทานจาริโก   สมาโน   ฯ   น  ขลุปจฺฉาภตฺติโก
สมาโน   ฯ  น  เนสชฺชิโก  สมาโน  ฯ  น  ยถาสนฺถติโก  สมาโน  ฯ
น   ปมสฺส   ฌานสฺส  ลาภี  สมาโน  ปมสฺส  ฌานสฺส  ลาภินา  สทฺธึ
สทิสํ   อตฺตานํ   ทหติ   จิตฺเตน   ฯเปฯ   น  เนวสญฺานาสญฺายตน-
สมาปตฺติยา     ลาภี     สมาโน    เนวสญฺานาสญฺายตนสมาปตฺติยา
ลาภินา  สทฺธึ  สทิสํ  อตฺตานํ  ทหติ  จิตฺเตน  ฯ อิทํ เจตสิกํ ปาคพฺภิยํ ฯ
ยสฺสิมานิ    ตีณิ    ปาคพฺภิยานิ    ปหีนานิ    สมุจฺฉินฺนานิ   วูปสนฺตานิ
ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ     อภพฺพุปฺปตฺติกานิ     าณคฺคินา     ทฑฺฒานิ     โส
วุจฺจติ อปฺปคพฺโภติ อปฺปคพฺโภ ฯ
     [๔๐๐]   อเชคุจฺโฉติ อตฺถิ ปุคฺคโล เชคุจฺโฉ อตฺถิ อเชคุจฺโฉ ฯ
     {๔๐๐.๑}   กตโม จ ปุคฺคโล เชคุจฺโฉ ฯ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ทุสฺสีโล
โหติ   ปาปธมฺโม   อสุจิสงฺกสฺสรสมาจาโร   ปฏิจฺฉนฺนกมฺมนฺโต  อสฺสมโณ
สมณปฏิญฺโ       อพฺรหฺมจารี       พฺรหฺมจาริปฏิญฺโ       อนฺโตปูติ
อวสฺสุโต   กสมฺพุชาโต   อยํ   วุจฺจติ   ปุคฺคโล   เชคุจฺโฉ  ฯ  อถวา
โกธโน   โหติ   อุปายาสพหุโล   อปฺปมฺปิ   วุตฺโต   สมาโน  อภิสชฺชติ
กุปฺปติ    พฺยาปชฺชติ    ปติฏฺิยติ    โกปญฺจ    โทสญฺจ    อปฺปจฺจยญฺจ
ปาตุกโรติ   อยํ   วุจฺจติ  ปุคฺคโล  เชคุจฺโฉ  ฯ  อถวา  โกธโน  โหติ
อุปานาหี   โหติ  มกฺขี  โหติ  ปฬาสี  โหติ  อิสฺสุกี  โหติ  มจฺฉรี  โหติ
สโ  โหติ  มายาวี  โหติ  ถทฺโธ  โหติ  อติมานี  โหติ  ปาปิจฺโฉ โหติ
มิจฺฉาทิฏฺิ    โหติ    สนฺทิฏฺิปรามาสี    โหติ    อาธานคฺคาหี    ๑-
ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี โหติ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล เชคุจฺโฉ ฯ
     {๔๐๐.๒}   กตโม  จ  ปุคฺคโล  อเชคุจฺโฉ  ฯ  อิธ  ภิกฺขุ สีลวา
โหติ       ปาฏิโมกฺขสํวรสํวุโต      วิหรติ      อาจารโคจรสมฺปนฺโน
อณุมตฺเตสุ    วชฺเชสุ    ภยทสฺสาวี    สมาทาย   สิกฺขติ   สิกฺขาปเทสุ
อยํ    วุจฺจติ   ปุคฺคโล   อเชคุจฺโฉ   ฯ   อถวา   อกฺโกธโน   โหติ
อนุปายาสพหุโล   พหุมฺปิ   วุตฺโต   สมาโน   น   อภิสชฺชติ  น  กุปฺปติ
น   พฺยาปชฺชติ   น   ปติฏฺิยติ   น   โกปญฺจ   โทสญฺจ   อปฺปจฺจยญฺจ
ปาตุกโรติ   อยํ   วุจฺจติ   ปุคฺคโล   อเชคุจฺโฉ  ฯ  อถวา  อกฺโกธโน
โหติ    อนุปนาหี    โหติ   อมกฺขี   โหติ   อปฬาสี   โหติ   อนิสฺสุกี
โหติ   อมจฺฉรี   โหติ   อสโ   โหติ  อมายาวี  โหติ  อถทฺโธ  โหติ
@เชิงอรรถ:  ม. อาทานคฺคาหี ฯ
อนติมานี    โหติ    น    ปาปิจฺโฉ    โหติ   น   มิจฺฉาทิฏฺิ   โหติ
อสนฺทิฏฺิปรามาสี     โหติ     อนาธานคฺคาหี     ๑-     สุปฏินิสฺสคฺคี
โหติ   อยํ   วุจฺจติ   ปุคฺคโล   อเชคุจฺโฉ   ฯ  สพฺโพ  กลฺยาณปุถุชฺชนํ
อุปาทาย อริยปุคฺคโล อเชคุจฺโฉติ อปฺปคพฺโภ อเชคุจฺโฉ ฯ
     [๔๐๑]   เปสุเณยฺเย   จ   โน   ยุโตติ  เปสุญฺนฺติ  อิเธกจฺโจ
ปิสุณวาโจ   โหติ   อิโต   สุตฺวา   อมุตฺร   อกฺขาตา  อิเมสํ  เภทาย
อมุตฺร   วา   สุตฺวา   อิเมสํ  อกฺขาตา  อมูสํ  เภทาย  อิติ  สมคฺคานํ
วา    เภตฺตา   ภินฺนานํ   วา   อนุปฺปทาตา   วคฺคาราโม   วคฺครโต
วคฺคนนฺที   วคฺคกรณึ   วาจํ   ภาสิตา   โหติ  อิทํ  วุจฺจติ  เปสุญฺ  ฯ
อปิจ    ทฺวีหิ    การเณหิ    เปสุญฺ    อุปสํหรติ   ปิยกมฺยตาย   วา
เภทาธิปฺปาโย วา ฯ
     {๔๐๑.๑}   กถํ  ปิยกมฺยตาย  เปสุญฺ  อุปสํหรติ  ฯ  อิมสฺส ปิโย
ภวิสฺสามิ  มนาโป  ภวิสฺสามิ  วิสฺสาสิโก  ภวิสฺสามิ  อพฺภนฺตริโก ภวิสฺสามิ
สุหทโย ภวิสฺสามีติ เอวํ ปิยกมฺยตาย เปสุญฺ อุปสํหรติ ฯ
     {๔๐๑.๒}   กถํ   เภทาธิปฺปาโย   เปสุญฺ   อุปสํหรติ  ฯ  กถํ
อิเม  นานา  อสฺสุ  วินา  อสฺสุ  วคฺคา  อสฺสุ  เทฺวธา  อสฺสุ  เทฺวชฺฌา
อสฺสุ   เทฺวปกฺขา   อสฺสุ   ภิชฺเชยฺยุํ  น  สมาคจฺเฉยฺยุํ  ทุกฺขํ  น  ผาสุ
วิหเรยฺยุนฺติ เอวํ เภทาธิปฺปาโย ๒- เปสุญฺ อุปสํหรติ ฯ
     {๔๐๑.๓}   ยสฺเสตํ  เปสุญฺ  ปหีนํ  สมุจฺฉินฺนํ วูปสนฺตํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ
อภพฺพุปฺปตฺติกํ    าณคฺคินา    ทฑฺฒํ    โส    เปสุญฺเ    น   ยุตฺโต
@เชิงอรรถ:  ม. อนาทานคฺคาหี ฯ  ม. เภทาธิปฺปาเยน ฯ
นปฺปยุตฺโต   นายุตฺโต   น  สมายุตฺโตติ  เปสุเณยฺเย  จ  โน  ยุโต  ฯ
เตนาห ภควา
                       ปฏิลีโน อกุหโก              อปิหาลุ อมจฺฉรี
                       อปฺปคพฺโภ อเชคุจฺโฉ      เปสุเณยฺเย จ โน ยุโตติ ฯ
     [๔๐๒]        สาติเยสุ อนสฺสาวี          อติมาเน จ โน ยุโต
                       สโณฺห จ ปฏิภาณวา       น สทฺโธ น วิรชฺชติ ฯ
     [๔๐๓]   สาติเยสุ  อนสฺสาวีติ  สาติยา  วุจฺจนฺติ  ปญฺจ กามคุณา ฯ
กึการณา  สาติยา  วุจฺจนฺติ  ปญฺจ  กามคุณา  ฯ  เยภุยฺเยน  เทวมนุสฺสา
ปญฺจกามคุเณ    อิจฺฉนฺติ    สาทิยนฺติ   ปตฺถยนฺติ   ปิหยนฺติ   อภิชปฺปนฺติ
ตํการณา   สาติยา  วุจฺจนฺติ  ปญฺจ  กามคุณา  ฯ  เยสํ  เอสา  สาติยา
ตณฺหา   อปฺปหีนา   เตสํ   จกฺขุโต   รูปตณฺหา   สวติ   ปสวติ  สนฺทติ
ปวตฺตติ    ฯ    โสตโต   สทฺทตณฺหา   ฯ   ฆานโต   คนฺธตณฺหา   ฯ
ชิวฺหาโต    รสตณฺหา    ฯ    กายโต    โผฏฺพฺพตณฺหา   ฯ   มนโต
ธมฺมตณฺหา  สวติ  ปสวติ  ๑-  สนฺทติ  ปวตฺตติ  ฯ  เยสํ  เอสา สาติยา
ตณฺหา   ปหีนา   สมุจฺฉินฺนา   วูปสนฺตา   ปฏิปฺปสฺสทฺธา   อภพฺพุปฺปตฺติกา
าณคฺคินา   ทฑฺฒา  เตสํ  จกฺขุโต  รูปตณฺหา  น  สวติ  น  ปสวติ  ๒-
น  สนฺทติ  น  ปวตฺตติ  ฯ  โสตโต  สทฺทตณฺหา  ฯเปฯ มนโต ธมฺมตณฺหา
น สวติ น ปสวติ น สนฺทติ น ปวตฺตตีติ สาติเยสุ อนสฺสาวี ฯ
     [๔๐๔]   อติมาเน  จ  โน  ยุโตติ  กตโม  อติมาโน ฯ อิเธกจฺโจ
@เชิงอรรถ:  ม. อาสวติ ฯ   ม. นาสวติ ฯ
ปรํ   อติมญฺติ   ชาติยา   วา  โคตฺเตน  วา  ฯเปฯ  อญฺตรญฺตเรน
วา   วตฺถุนา   ฯ   โย   เอวรูโป  มาโน  มญฺนา  มญฺิตตฺตํ  อุณฺณติ
อุณฺณโม    ธโช    สมฺปคฺคาโห   เกตุกมฺยตา   จิตฺตสฺส   อยํ   วุจฺจติ
อติมาโน    ฯ   ยสฺเสโส   อติมาโน   ปหีโน   สมุจฺฉินฺโน   วูปสนฺโต
ปฏิปฺปสฺสทฺโธ    อภพฺพุปฺปตฺติโก    าณคฺคินา   ทฑฺโฒ   โส   อติมาเน
โน ยุตฺโต นปฺปยุตฺโต นายุตฺโต น สมายุตฺโตติ อติมาเน จ โน ยุโต ฯ
     [๔๐๕]   สโณฺห   จ   ปฏิภาณวาติ  [๑]-  สเณฺหน  กายกมฺเมน
สมนฺนาคโตติ   สโณฺห  ฯ  สเณฺหน  วจีกมฺเมน  ฯ  สเณฺหน  มโนกมฺเมน
สมนฺนาคโตติ    สโณฺห    ฯ    สเณฺหหิ   สติปฏฺาเนหิ   สมนฺนาคโตติ
สโณฺห   ฯ   สเณฺหหิ   สมฺมปฺปธาเนหิ   ฯ   สเณฺหหิ  อิทฺธิปฺปาเทหิ  ฯ
สเณฺหหิ   อินฺทฺริเยหิ   ฯ   สเณฺหหิ   พเลหิ   ฯ  สเณฺหหิ  โพชฺฌงฺเคหิ
สมนฺนาคโตติ   สโณฺห   ฯ   สเณฺหน   อริเยน   อฏฺงฺคิเกน   มคฺเคน
สมนฺนาคโตติ สโณฺห ฯ
     [๔๐๖]   ปฏิภาณวาติ   ตโย   ปฏิภาณวนฺโต   ปริยตฺติปฏิภาณวา
ปริปุจฺฉาปฏิภาณวา อธิคมปฏิภาณวา ฯ
     {๔๐๖.๑}   กตโม  ปริยตฺติปฏิภาณวา ฯ อิเธกจฺจสฺส ปริยาปุฏํ โหติ
สุตฺตํ   เคยฺยํ  เวยฺยากรณํ  คาถา  อุทานํ  อิติวุตฺตกํ  ชาตกํ  อพฺภูตธมฺมํ
เวทลฺลํ ฯ ตสฺส ปริยตฺตึ นิสฺสาย ปฏิภายติ ฯ อยํ ปริยตฺติปฏิภาณวา ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. สโณฺหติ ฯ
     {๔๐๖.๒}   กตโม  ปริปุจฺฉาปฏิภาณวา ฯ อิเธกจฺโจ ปริปุจฺฉโก ๑-
โหติ  อตฺตตฺเถ  จ  ายตฺเถ  จ  ลกฺขเณ จ การเณ จ านาาเน จ ฯ
ตสฺส ตํ ปริปุจฺฉํ นิสฺสาย ปฏิภายติ ฯ อยํ ปริปุจฺฉาปฏิภาณวา ฯ
     {๔๐๖.๓}   กตโม  อธิคมปฏิภาณวา  ฯ อิเธกจฺจสฺส อธิคตา โหนฺติ
จตฺตาโร   สติปฏฺานา   จตฺตาโร  สมฺมปฺปธานา  จตฺตาโร  อิทฺธิปฺปาทา
ปญฺจินฺทฺริยานิ     ปญฺจ     พลานิ     สตฺต     โพชฺฌงฺคา     อริโย
อฏฺงฺคิโก    มคฺโค    จตฺตาริ    สามญฺผลานิ   จตสฺโส   ปฏิสมฺภิทา
ฉ    อภิญฺา   ฯ   ตสฺส   อตฺโถ   าโต   ธมฺโม   าโต   นิรุตฺติ
าตา   ฯ  อตฺเถ  าเต  อตฺโถ  ปฏิภายติ  ฯ  ธมฺเม  าเต  ธมฺโม
ปฏิภายติ    ฯ   นิรุตฺติยา   าตาย   นิรุตฺติ   ปฏิภายติ   ฯ   อิเมสุ
ตีสุ    าณํ    ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา    ฯ    อิมาย    ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย
อุเปโต    สมุเปโต    อุปคโต    สมุปคโต    อุปปนฺโน    สมุปปนฺโน
สมนฺนาคโต    โหติ   โส   วุจฺจติ   ปฏิภาณวา   ฯ   ยสฺส   ปริยตฺติ
นตฺถิ    ปริปุจฺฉา   นตฺถิ   อธิคโม   นตฺถิ   กึ   ตสฺส   ปฏิภายิสฺสตีติ
สโณฺห จ ปฏิภาณวา ฯ
     [๔๐๗]   น  สทฺโธ  น  วิรชฺชตีติ  น  สทฺโธติ  สามํ  สยมภิญฺาตํ
อตฺตปจฺจกฺขํ   ธมฺมํ   น   กสฺสจิ   สทฺทหติ  ๒-  อญฺสฺส  สมณสฺส  วา
พฺราหฺมณสฺส  วา  เทวสฺส  วา  มารสฺส  วา  [๓]- พฺรหฺมุโน วา สพฺเพ
สงฺขารา    อนิจฺจาติ    สามํ   สยมภิญฺาตํ   อตฺตปจฺจกฺขํ   ธมฺมํ   น
กสฺสจิ   สทฺทหติ  ๔-  อญฺสฺส  สมณสฺส  วา  พฺราหฺมณสฺส  วา  เทวสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. ปริปุจฺฉิตา ฯ ๒-๔ ยุ. สทฺธหติ ฯ  ยุ. นรสฺส วา ฯ
วา  มารสฺส  วา  [๑]-  พฺรหฺมุโน  วา  ฯ  สพฺเพ สงฺขารา ทุกฺขาติ ฯ
สพฺเพ    ธมฺมา   อนตฺตาติ   ฯ   อวิชฺชาปจฺจยา   สงฺขาราติ   ฯเปฯ
ชาติปจฺจยา     ชรามรณนฺติ    ฯ    อวิชฺชานิโรธา    สงฺขารนิโรโธติ
ฯเปฯ    ชาตินิโรธา   ชรามรณนิโรโธติ   ฯ   อิทํ   ทุกฺขนฺติ   ฯเปฯ
อยํ   ทุกฺขนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ฯ   อิเม   อาสวาติ   ฯเปฯ  อยํ
อาสวนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ฯ   อิเม   ธมฺมา  อภิญฺเยฺยาติ  ฯเปฯ
อิเม   ธมฺมา  สจฺฉิกาตพฺพาติ  ฯ  [๒]-  ฉนฺนํ  ผสฺสายตนานํ  สมุทยญฺจ
อตฺถงฺคมญฺจ      อสฺสาทญฺจ     อาทีนวญฺจ     นิสฺสรณญฺจ     ปญฺจนฺนํ
อุปาทานกฺขนฺธานํ    สมุทยญฺจ    อตฺถงฺคมญฺจ    อสฺสาทญฺจ   อาทีนวญฺจ
นิสฺสรณญฺจ    จตุนฺนํ   มหาภูตานํ   สมุทยญฺจ   อตฺถงฺคมญฺจ   อสฺสาทญฺจ
อาทีนวญฺจ    นิสฺสรณญฺจ    ๓-    ฯ   ยงฺกิญฺจิ   สมุทยธมฺมํ   สพฺพนฺตํ
นิโรธธมฺมนฺติ    สามํ   สยมภิญฺาตํ   อตฺตปจฺจกฺขํ   ธมฺมํ   น   กสฺสจิ
สทฺทหติ   อญฺสฺส   สมณสฺส   วา   พฺราหฺมณสฺส   วา   เทวสฺส   วา
มารสฺส วา พฺรหฺมุโน วา ฯ
     {๔๐๗.๑}   วุตฺตํ เหตํ ภควตา สทฺทหสิ ตฺวํ สารีปุตฺต สทฺธินฺทฺริยํ ภาวิตํ
พหุลีกตํ  อมโตคธํ  โหติ  อมตปรายนํ  อมตปริโยสานํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ
สมาธินฺทฺริยํ   ปญฺินฺทฺริยํ   ภาวิตํ  พหุลีกตํ  อมโตคธํ  โหติ  อมตปรายนํ
อมตปริโยสานนฺติ  ฯ  น  ขฺวาหํ  เอตฺถ  ภนฺเต  ภควโต สทฺธาย คจฺฉามิ
สทฺธินฺทฺริยํ  วิริยินฺทฺริยํ  สตินฺทฺริยํ  สมาธินฺทฺริยํ  ปญฺินฺทฺริยํ ภาวิตํ
พหุลีกตํ   อมโตคธํ   โหติ   อมตปรายนํ   อมตปริโยสานํ  เยสํ  นูเนตํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. นรสฺส วา ฯ  ม. สามํ สยํ อภิญฺาตํ .. ฯ  ยุ. นิสฺสรณญฺจาติ ฯ
@ม. นิสฺสรณญฺจ สามํ สยํ อภิญฺาตํ ฯ
ภนฺเต   อาตํ   อสฺส   อทิฏฺ   อวิทิตํ   อสจฺฉิกตํ   อผุสิตํ   ปญฺาย
เต   ตตฺถ   ปเรสํ   สทฺธาย  คจฺเฉยฺยุํ  สทฺธินฺทฺริยํ  ฯเปฯ  ปญฺินฺทฺริยํ
ภาวิตํ    พหุลีกตํ    อมโตคธํ   โหติ   อมตปรายนํ   อมตปริโยสานนฺติ
เยสญฺจ   โข  เอตํ  ภนฺเต  าตํ  ทิฏฺ  วิทิตํ  สจฺฉิกตํ  ผุสิตํ  ปญฺาย
นิกฺกงฺขา  เต  ตตฺถ  นิพฺพิจิกิจฺฉา  สทฺธินฺทฺริยํ  วิริยินฺทฺริยํ  สตินฺทฺริยํ
สมาธินฺทฺริยํ   ปญฺินฺทฺริยํ   ภาวิตํ  พหุลีกตํ  อมโตคธํ  โหติ  อมตปรายนํ
อมตปริโยสานนฺติ  มยฺหญฺจ  โข  เอตํ  ภนฺเต  าตํ  ทิฏฺ  วิทิตํ สจฺฉิกตํ
ผุสิตํ  ปญฺาย  นิกฺกงฺโขหํ  ตตฺถ  นิพฺพิจิกิจฺโฉ  สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ
สตินฺทฺริยํ   สมาธินฺทฺริยํ   ปญฺินฺทฺริยํ   ภาวิตํ   พหุลีกตํ  อมโตคธํ  โหติ
อมตปรายนํ อมตปริโยสานนฺติ ฯ
     {๔๐๗.๒}   สาธุ  สาธุ  สารีปุตฺต  เยสเญฺหตํ  สารีปุตฺต  อาตํ
อสฺส   อทิฏฺ   อวิทิตํ   อสจฺฉิกตํ   อผุสิตํ  ปญฺาย  เต  ตตฺถ  ปเรสํ
สทฺธาย   คจฺเฉยฺยุํ   สทฺธินฺทฺริยํ   ฯเปฯ   ปญฺินฺทฺริยํ   ภาวิตํ  พหุลีกตํ
อมโตคธํ โหติ อมตปรายนํ อมตปริโยสานนฺติ ฯ
         อสฺสทฺโธ อกตญฺู จ       สนฺธิจฺเฉโท จ โย นโร
         หตาวกาโส วนฺตาโส        ส เว อุตฺตมโปริโสติ ฯ
     {๔๐๗.๓}   น วิรชฺชตีติ สพฺเพ พาลปุถุชฺชนา รชฺชนฺติ กลฺยาณปุถุชฺชนํ
อุปาทาย  สตฺต  เสขา  วิรชฺชนฺติ  อรหา  เนว  รชฺชติ  โน  วิรชฺชติ ฯ
วิรโต   โส   ขยา   ราคสฺส  วีตราคตฺตา  ขยา  โทสสฺส  วีตโทสตฺตา
ขยา   โมหสฺส   วีตโมหตฺตา   ฯ   โส  วุฏฺวาโส  จิณฺณจรโณ  ฯเปฯ
นตฺถิ ตสฺส ปุนพฺภโวติ น สทฺโธ น วิรชฺชติ ฯ เตนาห ภควา
                       สาติเยสุ อนสฺสาวี           อติมาเน จ โน ยุโต
                       สโณฺห จ ปฏิภาณวา       น สทฺโธ น วิรชฺชตีติ ฯ
     [๔๐๘]        ลาภกมฺยา น สิกฺขติ       อลาเภ จ น กุปฺปติ
                       อวิรุทฺโธ จ ตณฺหาย         รเส ๑- จ นานุคิชฺฌติ ฯ
     [๔๐๙]   ลาภกมฺยา   น   สิกฺขติ  อลาเภ  จ  น  กุปฺปตีติ  กถํ
ลาภกมฺยา   สิกฺขติ   ฯ   อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ภิกฺขุํ   ปสฺสติ  ลาภึ
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ ฯ
ตสฺส   เอวํ   โหติ   เกน  นุ  โข  อยมายสฺมา  ลาภี  จีวรปิณฺฑปาต-
เสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ    ฯ    ตสฺส    เอวํ   โหติ
อยํ  โข  อายสฺมา  สุตฺตนฺติโก  เตน  อยมายสฺมา  ลาภี  จีวรปิณฺฑปาต-
เสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ      ฯ     โส     ลาภเหตุ
ลาภปจฺจยา    ลาภการณา    ลาภาภินิพฺพตฺติยา    ลาภํ   ปริปาเจนฺโต
สุตฺตนฺตํ ปริยาปุณาติ ฯ เอวมฺปิ ลาภกมฺยา สิกฺขติ ฯ
     {๔๐๙.๑}   อถวา   ภิกฺขุ   ภิกฺขุํ  ปสฺสติ  ลาภึ  จีวรปิณฺฑปาต-
เสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ     ฯ    ตสฺส    เอวํ    โหติ
เกน    นุ    โข    อยมายสฺมา   ลาภี   จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลาน-
ปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ    ฯ    ตสฺส    เอวํ   โหติ   อยํ   โข
อายสฺมา   วินยธโร   ฯเปฯ   อาภิธมฺมิโก   เตน   อยมายสฺมา  ลาภี
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ ฯ
โส     ลาภเหตุ     ลาภปจฺจยา     ลาภการณา    ลาภาภินิพฺพตฺติยา
@เชิงอรรถ:  ม. รเสสุ ฯ
ลาภาภินิพฺพตฺติยา    ลาภํ    ปริปาเจนฺโต   อภิธมฺมํ   ปริยาปุณาติ   ฯ
เอวมฺปิ ลาภกมฺยา สิกฺขติ ฯ
     {๔๐๙.๒}   อถวา   ภิกฺขุ   ภิกฺขุํ  ปสฺสติ  ลาภึ  จีวรปิณฺฑปาต-
เสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ     ฯ    ตสฺส    เอวํ    โหติ
เกน    นุ    โข    อยมายสฺมา   ลาภี   จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลาน-
ปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ    ฯ    ตสฺส    เอวํ   โหติ   อยํ   โข
อายสฺมา      อารญฺิโก     ปิณฺฑปาติโก     ปํสุกูลิโก     เตจีวริโก
สปทานจาริโก      ขลุปจฺฉาภตฺติโก      เนสชฺชิโก      ยถาสนฺถติโก
เตน    อยมายสฺมา    ลาภี    จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺช-
ปริกฺขารานนฺติ    ฯ     โส    ลาภเหตุ   ลาภปจฺจยา   ลาภการณา
ลาภาภินิพฺพตฺติยา    ลาภํ    ปริปาเจนฺโต   อารญฺิโก   โหติ   ฯเปฯ
ยถาสนฺถติโก โหติ ฯ เอวมฺปิ ลาภกมฺยา สิกฺขติ ฯ
     {๔๐๙.๓}   กถํ  น  ลาภกมฺยา  สิกฺขติ ฯ อิธ ภิกฺขุ น ลาภเหตุ น
ลาภปจฺจยา  น  ลาภการณา  น  ลาภาภินิพฺพตฺติยา  น ลาภํ ปริปาเจนฺโต
ยาวเทว    อตฺตทมถาย   อตฺตสมถาย   อตฺตปรินิพฺพาปนตฺถาย   สุตฺตนฺตํ
ปริยาปุณาติ   วินยํ   ปริยาปุณาติ   อภิธมฺมํ   ปริยาปุณาติ   ฯ  เอวมฺปิ
น   ลาภกมฺยา  สิกฺขติ  ฯ  อถวา  ภิกฺขุ  น  ลาภเหตุ  น  ลาภปจฺจยา
น    ลาภการณา    น   ลาภาภินิพฺพตฺติยา   น   ลาภํ   ปริปาเจนฺโต
ยาวเทว      อปฺปิจฺฉญฺเว     นิสฺสาย     สนฺตุฏฺิญฺเว     นิสฺสาย
สลฺเลขญฺเว   นิสฺสาย   ปวิเวกญฺเว  นิสฺสาย  อิทมตฺถิตญฺเว  นิสฺสาย
อารญฺิโก   โหติ   ปิณฺฑปาติโก   โหติ   ปํสุกูลิโก   โหติ   เตจีวริโก
โหติ    สปทานจาริโก    โหติ    ขลุปจฺฉาภตฺติโก   โหติ   เนสชฺชิโก
โหติ   ยถาสนฺถติโก   โหติ   ฯ   เอวมฺปิ   น   ลาภกมฺยา   สิกฺขตีติ
ลาภกมฺยา น สิกฺขติ ฯ
     [๔๑๐]   อลาเภ  จ  น  กุปฺปตีติ  กถํ อลาเภ กุปฺปติ ฯ อิเธกจฺโจ
กุลํ  วา  น  ลภามิ  คณํ  วา  น  ลภามิ  อาวาสํ  วา  น ลภามิ ลาภํ
วา  น  ลภามิ  ยสํ  วา  น  ลภามิ ปสํสํ วา น ลภามิ สุขํ วา น ลภามิ
จีวรํ  วา  น  ลภามิ  ปิณฺฑปาตํ  วา  น  ลภามิ  เสนาสนํ วา น ลภามิ
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ   วา   น   ลภามิ   คิลานุปฏฺากํ   วา  น
ลภามิ    อปฺปญฺาโตมฺหีติ    กุปฺปติ    พฺยาปชฺชติ   ปติฏฺิยติ   โกปญฺจ
โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติ ฯ เอวํ อลาเภ กุปฺปติ ฯ
     {๔๑๐.๑}   กถํ  อลาเภ  น  กุปฺปติ ฯ อิธ ภิกฺขุ กุลํ วา น ลภามิ
คณํ  วา  น  ลภามิ  อาวาสํ  วา  น  ลภามิ ลาภํ วา น ลภามิ ยสํ วา
น  ลภามิ  ปสํสํ  วา  น  ลภามิ  สุขํ  วา  น ลภามิ จีวรํ วา น ลภามิ
ปิณฺฑปาตํ   วา   น   ลภามิ   เสนาสนํ  วา  น  ลภามิ  คิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขารํ   วา   น   ลภามิ   คิลานุปฏฺากํ   วา   น  ลภามิ
อปฺปญฺาโตมฺหีติ    น    กุปฺปติ   น   พฺยาปชฺชติ   น   ปติฏฺิยติ   น
โกปญฺจ   โทสญฺจ   อปฺปจฺจยญฺจ   ปาตุกโรติ   ฯ   เอวํ   อลาเภ  น
กุปฺปตีติ ลาภกมฺยา น สิกฺขติ อลาเภ จ น กุปฺปติ ฯ
     [๔๑๑]   อวิรุทฺโธ  จ  ตณฺหาย  รเส  จ  นานุคิชฺฌตีติ  วิรุทฺโธติ
โย   จิตฺตสฺส   อาฆาโต   ปฏิฆาโต   อนุวิโรโธ  ๑-  โกโป  ปโกโป
สมฺปโกโป     โทโส    ปโทโส    สมฺปโทโส    จิตฺตสฺส    พฺยาปตฺติ
มโนปโทโส   โกโธ   กุชฺฌนา   กุชฺฌิตตฺตํ   โทโส   ทุสฺสนา  ทุสฺสิตตฺตํ
พฺยาปตฺติ   พฺยาปชฺชนา   พฺยาปชฺชิตตฺตํ   วิโรโธ   ปฏิวิโรโธ   จณฺฑิกฺกํ
อสฺสุโรโป   อนตฺตมนตา   จิตฺตสฺส   อยํ  วุจฺจติ  วิโรโธ  ฯ  ยสฺเสโส
วิโรโธ   ปหีโน   สมุจฺฉินฺโน   วูปสนฺโต   ปฏิปฺปสฺสทฺโธ  อภพฺพุปฺปตฺติโก
าณคฺคินา   ทฑฺโฒ   โส   วุจฺจติ   อวิรุทฺโธ   ฯ   ตณฺหาติ  รูปตณฺหา
สทฺทตณฺหา    คนฺธตณฺหา    รสตณฺหา   โผฏฺพฺพตณฺหา   ธมฺมตณฺหา   ฯ
รโสติ   มูลรโส   ขนฺธรโส   ตจรโส   ปตฺตรโส   ปุปฺผรโส   ผลรโส
อมฺพิลํ   มธุรํ  ติตฺติกํ  กฏุกํ  โลณิกํ  ขาริกํ  ลมฺพิลํ  ๒-  กสาโว  สาทุํ
อสาทุํ สีตํ อุณฺหํ ฯ
     {๔๑๑.๑}   สนฺเตเก  สมณพฺราหฺมณา  รสคิทฺธา  เต  ชิวฺหคฺเคน
รสคฺคานิ   ปริเยสนฺตา   อาหิณฺฑนฺติ   ฯ  เต  อมฺพิลํ  ลภิตฺวา  อนมฺพิลํ
ปริเยสนฺติ   อนมฺพิลํ   ลภิตฺวา   อมฺพิลํ   ปริเยสนฺติ  ฯ  มธุรํ  ลภิตฺวา
อมธุรํ   ปริเยสนฺติ   อมธุรํ  ลภิตฺวา  มธุรํ  ปริเยสนฺติ  ฯ  ติตฺติกํ  ๓-
ลภิตฺวา   อติตฺติกํ   ๓-  ปริเยสนฺติ  อติตฺติกํ  ๓-  ลภิตฺวา  ติตฺติกํ  ๓-
ปริเยสนฺติ   ฯ   กฏุกํ   ลภิตฺวา   อกฏุกํ   ปริเยสนฺติ  อกฏุกํ  ลภิตฺวา
กฏุกํ   ปริเยสนฺติ   ฯ   โลณิกํ   ลภิตฺวา  อโลณิกํ  ปริเยสนฺติ  อโลณิกํ
ลภิตฺวา   โลณิกํ   ปริเยสนฺติ   ฯ  ขาริกํ  ลภิตฺวา  อขาริกํ  ปริเยสนฺติ
อขาริกํ   ลภิตฺวา   ขาริกํ   ปริเยสนฺติ   ฯ   ลมฺพิลํ   ลภิตฺวา  กสาวํ
@เชิงอรรถ:  ม. ปฏิฆํ ปฏิวิโรโธ ฯ   ม. ลมฺพิกํ ฯ   ม. ติตฺตกํ, อติตฺตกํ ฯ
ปริเยสนฺติ   กสาวํ   ลภิตฺวา   ลมฺพิลํ   ปริเยสนฺติ   ฯ  สาทุํ  ลภิตฺวา
อสาทุํ    ปริเยสนฺติ   อสาทุํ   ลภิตฺวา   สาทุํ   ปริเยสนฺติ   ฯ   สีตํ
ลภิตฺวา    อุณฺหํ   ปริเยสนฺติ   อุณฺหํ   ลภิตฺวา   สีตํ   ปริเยสนฺติ   ฯ
เต   ยํ  ยํ  ลภิตฺวา  เตน  เตน  น  สนฺตุสฺสนฺติ  อปราปรํ  ปริเยสนฺติ
มนาปิเกสุ    รเสสุ   รตฺตา   คิทฺธา   คธิตา   มุจฺฉิตา   อชฺโฌปนฺนา
ลคฺคา   ลคฺคิตา   ปลิพุทฺธา   ฯ   ยสฺส   รสตณฺหา  ปหีนา  สมุจฺฉินฺนา
วูปสนฺตา     ปฏิปฺปสฺสทฺธา     อภพฺพุปฺปตฺติกา     าณคฺคินา    ทฑฺฒา
โส   ปฏิสงฺขา   โยนิโส  อาหารํ  อาหาเรติ  เนว  ทวาย  น  มทาย
น    มณฺฑนาย   น   วิภูสนาย   ยาวเทว   อิมสฺส   กายสฺส   ิติยา
ยาปนาย     วิหึสุปรติยา     พฺรหฺมจริยานุคฺคหาย     อิติ    ปุราณญฺจ
เวทนํ   ปฏิหงฺขามิ  นวญฺจ  เวทนํ  น  อุปฺปาเทสฺสามิ  ยาตฺรา  จ  เม
ภวิสฺสติ อนวชฺชตา จ ผาสุวิหาโร จาติ ฯ
     {๔๑๑.๒}   ยถา  วณํ  อาลิมฺเปยฺย  ยาวเทว  โรปนตฺถาย  ยถา
วา   ปน   อกฺขํ   อพฺภญฺเชยฺย  ยาวเทว  ภารสฺส  นิตฺถรณตฺถาย  ยถา
วา  ปน  ปุตฺตมํสอาหารํ  อาหาเรยฺย  ยาวเทว  กนฺตารสฺส นิตฺถรณตฺถาย
เอวเมว  ภิกฺขุ  ปฏิสงฺขา  โยนิโส  อาหารํ  อาหาเรติ  เนว  ทวาย น
มทาย   น   มณฺฑนาย  น  วิภูสนาย  ยาวเทว  อิมสฺส  กายสฺส  ิติยา
ยาปนาย   วิหึสุปรติยา   พฺรหฺมจริยานุคฺคหาย   อิติ   ปุราณญฺจ   เวทนํ
ปฏิหงฺขามิ  นวญฺจ  เวทนํ  น  อุปฺปาเทสฺสามิ  ยาตฺรา  จ  เม  ภวิสฺสติ
อนวชฺชตา  จ  ผาสุวิหาโร  จาติ  รสตณฺหํ  ปชหติ  วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ
อนภาวงฺคเมติ    รสตณฺหาย    อารโต   วิรโต   ปฏิวิรโต   นิกฺขนฺโต
นิสฺสฏฺโ   วิปฺปมุตฺโต   วิสญฺุตฺโต   วิมริยาทิกเตน   เจตสา   วิหรตีติ
อวิรุทฺโธ จ ตณฺหาย รเส จ นานุคิชฺฌติ ฯ เตนาห ภควา
                       ลาภกมฺยา น สิกฺขติ        อลาเภ จ น กุปฺปติ
                       อวิรุทฺโธ จ ตณฺหาย         รเส ๑- จ นานุคิชฺฌตีติ ฯ
     [๔๑๒]        อุเปกฺขโก สทา สโต        น โลเก มญฺตี ๒- สมํ
                       น วิเสสี น นีเจยฺโย          ตสฺส โน สนฺติ อุสฺสทา ฯ
     [๔๑๓]   อุเปกฺขโก   สทา   สโตติ  อุเปกฺขโกติ  ฉฬงฺคุเปกฺขาย
สมนฺนาคโต   จกฺขุนา   รูปํ   ทิสฺวา   เนว  สุมโน  โหติ  น  ทุมฺมโน
อุเปกฺขโก   วิหรติ   สโต   สมฺปชาโน   ฯ  โสเตน  สทฺทํ  สุตฺวา  ฯ
ฆาเนน  คนฺธํ  ฆายิตฺวา  ฯ  ชิวฺหาย  รสํ  สายิตฺวา ฯ กาเยน โผฏฺพฺพํ
ผุสิตฺวา   ฯ   มนสา   ธมฺมํ  วิญฺาย  เนว  สุมโน  โหติ  น  ทุมฺมโน
อุเปกฺขโก   วิหรติ   สโต  สมฺปชาโน  ฯ  จกฺขุนา  รูปํ  ทิสฺวา  มนาปํ
นาภิคิชฺฌติ  นาภิหสติ  ๓-  น  ราคํ  ชเนติ  ฯ  ตสฺส ิโตว กาโย โหติ
ิตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตํ สุสณฺิตํ สุวิมุตฺตํ ฯ
     {๔๑๓.๑}   จกฺขุนา  โข  ปเนว  รูปํ ทิสฺวา อมนาปํ น มงฺกุ โหติ
อปฺปติฏฺีนจิตฺโต   ๔-   อาทินมนโส   ๕-   อพฺยาปนฺนเจตโส  ฯ  ตสฺส
ิโตว  กาโย  โหติ  ิตํ  จิตฺตํ  อชฺฌตฺตํ  สุสณฺิตํ  สุวิมุตฺตํ  ฯ  โสเตน
สทฺทํ  สุตฺวา  ฯ ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ฯ ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา ฯ กาเยน
โผฏฺพฺพํ  ผุสิตฺวา  ฯ  มนสา  ธมฺมํ  วิญฺาย  มนาปํ นาภิคิชฺฌติ นาภิหสติ
@เชิงอรรถ:  ม. รเสสุ ฯ  มญฺเต ฯ  โป. ม. นาภิหํสติ ฯ  โป. ม. อปฺปติฏฺิตจิตฺโต ฯ
@ ม. อาทีนมนโส ฯ
น  ราคํ  ชเนติ  ฯ  ตสฺส  ิโตว  กาโย โหติ ิตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตํ สุสณฺิตํ
สุวิมุตฺตํ  ฯ  มนสา  โข  ปเนว  ธมฺมํ  วิญฺาย  อมนาปํ  น  มงฺกุ โหติ
อปฺปติฏฺีนจิตฺโต    อาทินมนโส   อพฺยาปนฺนเจตโส   ฯ   ตสฺส   ิโตว
กาโย โหติ ิตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตํ สุสณฺิตํ สุวิมุตฺตํ ฯ
     {๔๑๓.๒}   จกฺขุนา  รูปํ  ทิสฺวา  มนาปามนาเปสุ  รูเปสุ  ตสฺส
ิโตว  กาโย  โหติ  ิตํ  จิตฺตํ  อชฺฌตฺตํ  สุสณฺิตํ  สุวิมุตฺตํ  ฯ  โสเตน
สทฺทํ  สุตฺวา  ฯ  ฆาเนน  คนฺธํ  ฆายิตฺวา  ฯ  ชิวฺหาย  รสํ สายิตฺวา ฯ
กาเยน   โผฏฺพฺพํ  ผุสิตฺวา  ฯ  มนสา  ธมฺมํ  วิญฺาย  มนาปามนาเปสุ
ธมฺเมสุ   ตสฺส   ิโตว   กาโย   โหติ   ิตํ  จิตฺตํ  อชฺฌตฺตํ  สุสณฺิตํ
สุวิมุตฺตํ ฯ
     {๔๑๓.๓}   จกฺขุนา  รูปํ  ทิสฺวา  รชนีเย  น  รชฺชติ โทสนีเย น
ทุสฺสติ    โมหนีเย   น   มุยฺหติ   โกปนีเย   น   กุปฺปติ   กิเลสนีเย
น   กิลิสฺสติ   มทนีเย   น   มชฺชติ   ฯ   โสเตน   สทฺทํ  สุตฺวา  ฯ
ฆาเนน   คนฺธํ   ฆายิตฺวา   ฯ   ชิวฺหาย   รสํ  สายิตฺวา  ฯ  กาเยน
โผฏฺพฺพํ   ผุสิตฺวา   ฯ   มนสา   ธมฺมํ   วิญฺาย  รชนีเย  น  รชฺชติ
โทสนีเย   น   ทุสฺสติ   โมหนีเย   น   มุยฺหติ   โกปนีเย  น  กุปฺปติ
กิเลสนีเย   น   กิลิสฺสติ   มทนีเย   น  มชฺชติ  ฯ  ทิฏฺเ  ทิฏฺมตฺโต
สุเต     สุตมตฺโต     มุเต    มุตมตฺโต    วิญฺาเต    วิญฺาตมตฺโต
ทิฏฺเ   น   ลิมฺปติ   สุเต   น   ลิมฺปติ   มุเต  น  ลิมฺปติ  วิญฺาเต
น   ลิมฺปติ   ฯ   ทิฏฺเ   อนูปโย   อนิสฺสิโต  อปฺปฏิพทฺโธ  วิปฺปมุตฺโต
วิสญฺุตฺโต    วิมริยาทิกเตน    เจตสา    วิหรติ    ฯ   สุเต   มุเต
วิญฺาเต      อนูปโย      อนิสฺสิโต      อปฺปฏิพทฺโธ     วิปฺปมุตฺโต
วิสญฺุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรติ ฯ
     {๔๑๓.๔}   สํวิชฺชติ  อรหโต  จกฺขุ  ปสฺสติ  อรหา  จกฺขุนา  รูปํ
ฉนฺทราโค   อรหโต   นตฺถิ  สุวิมุตฺตจิตฺโต  อรหา  ฯ  สํวิชฺชติ  อรหโต
โสตํ   สุณาติ   อรหา   โสเตน   สทฺทํ   ฉนฺทราโค   อรหโต   นตฺถิ
สุวิมุตฺตจิตฺโต   อรหา   ฯ   สํวิชฺชติ   อรหโต   ฆานํ   ฆายติ  อรหา
ฆาเนน   คนฺธํ   ฉนฺทราโค   อรหโต   นตฺถิ  สุวิมุตฺตจิตฺโต  อรหา  ฯ
สํวิชฺชติ   อรหโต   ชิวฺหา   สายติ   อรหา   ชิวฺหาย  รสํ  ฉนฺทราโค
อรหโต   นตฺถิ   สุวิมุตฺตจิตฺโต   อรหา   ฯ   สํวิชฺชติ  อรหโต  กาโย
ผุสฺสติ    อรหา    กาเยน    โผฏฺพฺพํ   ฉนฺทราโค   อรหโต   นตฺถิ
สุวิมุตฺตจิตฺโต   อรหา   ฯ   สํวิชฺชติ   อรหโต  มโน  วิชานาติ  อรหา
มนสา ธมฺมํ ฉนฺทราโค อรหโต นตฺถิ สุวิมุตฺตจิตฺโต อรหา ฯ
     {๔๑๓.๕}   จกฺขุ  รูปารามํ  รูปรตํ  รูปสมฺมุทิตํ  ตํ  อรหโต ทนฺตํ
คุตฺตํ  รกฺขิตํ  สํวุตํ  ตสฺส  จ  สํวราย ธมฺมํ เทเสติ ฯ โสตํ สทฺทารามํ ฯ
ฆานํ   คนฺธารามํ   ฯ   ชิวฺหา   รสารามา  รสรตา  รสสมฺมุทิตา  สา
อรหโต  ทนฺตา  คุตฺตา  รกฺขิตา  สํวุตา ตสฺสา จ สํวราย ธมฺมํ เทเสติ ฯ
กาโย   โผฏฺพฺพาราโม  ฯ  มโน  ธมฺมาราโม  ธมฺมรโต  ธมฺมสมฺมุทิโต
โส อรหโต ทนฺโต คุตฺโต รกฺขิโต สํวุโต ตสฺส จ สํวราย ธมฺมํ เทเสติ ฯ
         ทนฺตํ นยนฺติ สมิตึ          ทนฺตํ ราชาภิรูหติ
         ทนฺโต เสฏฺโ มนุสฺเสสุ   โยติวากฺยํ ติติกฺขติ ฯ
         วรมสฺสตรา ทนฺตา         อาชานิยาว สินฺธวา
         กุญฺชราว มหานาคา      อตฺตทนฺโต ตโต วรํ ฯ
         น หิ เอเตหิ ยาเนหิ        คจฺเฉยฺย อคตํ ทิสํ
         ยถาตฺตนา สุทนฺเตน      ทนฺโต ทนฺเตน คจฺฉติ ฯ
         วิธาสุ น วิกมฺปนฺติ         วิปฺปมุตฺตา ปุนพฺภวา
         ทนฺตภูมึ อนุปฺปตฺตา      เต โลเก วิชิตาวิโน ฯ
                 ยสฺสินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ
                 อชฺฌตฺตํ จ พหิทฺธา จ สพฺพโลเก
                 นิพฺพิชฺฌิมํ ปรญฺจ โลกํ
                 กาลํ กงฺขติ ภาวิโต สุทนฺโตติ
     {๔๑๓.๖}   อุเปกฺขโก  ฯ สทาติ [๑]- สพฺพทา สพฺพกาลํ นิจฺจกาลํ
ธุวกาลํ   ฯเปฯ  ปจฺฉิเม  วโยขนฺเธ  ฯ  สโตติ  จตูหิ  การเณหิ  สโต
กาเย   กายานุปสฺสนาสติปฏฺานํ   ภาเวนฺโต   สโต   เวทนาสุ  จิตฺเต
ธมฺเมสุ    ธมฺมานุปสฺสนาสติปฏฺานํ    ภาเวนฺโต   สโต   ฯเปฯ   โส
วุจฺจติ สโตติ อุเปกฺขโก สทา สโต ฯ
     [๔๑๔]   น   โลเก   มญฺตี   สมนฺติ   สทิโสหมสฺมีติ  มานํ  น
ชเนติ   ชาติยา   วา   โคตฺเตน   วา   ฯเปฯ  อญฺตรญฺตเรน  วา
วตฺถุนาติ น โลเก มญฺติ สมํ ฯ
     [๔๑๕]   น   วิเสสี  น  นีเจยฺโยติ  เสยฺโยหมสฺมีติ  อติมานํ  น
ชเนติ   ชาติยา   วา   โคตฺเตน   วา   ฯเปฯ  อญฺตรญฺตเรน  วา
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. สทา ฯ
วตฺถุนา  ฯ  หีโนหมสฺมีติ  มานํ  น  ชเนติ  ชาติยา  วา  โคตฺเตน  วา
ฯเปฯ อญฺตรญฺตเรน วา วตฺถุนาติ น วิเสสี น นีเจยฺโย ฯ
     [๔๑๖]   ตสฺส  โน  สนฺติ  อุสฺสทาติ  ตสฺสาติ อรหโต ขีณาสวสฺส ฯ
อุสฺสทาติ   สตฺตุสฺสทา   ราคุสฺสโท   โทสุสฺสโท   โมหุสฺสโท  มานุสฺสโท
ทิฏฺฐุสฺสโท  กิเลสุสฺสโท  กมฺมุสฺสโท  ฯ  ตสฺสิเม  อุสฺสทา  นตฺถิ  น สนฺติ
น   สํวิชฺชนฺติ   นุปลพฺภนฺติ   ปหีนา  สมจฺฉินฺนา  วูปสนฺตา  ปฏิปฺปสฺสทฺธา
อภพฺพุปฺปตฺติกา   าณคฺคินา   ทฑฺฒาติ   ตสฺส   โน   สนฺติ  อุสฺสทา  ฯ
เตนาห ภควา
                       อุเปกฺขโก สทา สโต         น โลเก มญฺตี สมํ
                       น วิเสสี น นีเจยฺโย          ตสฺส โน สนฺติ อุสฺสทาติ ฯ
     [๔๑๗]        ยสฺส นิสฺสยตา นตฺถิ  ตฺวา ธมฺมํ อนิสฺสิโต
                       ภวาย วิภวาย จ        ตณฺหา ยสฺส น วิชฺชติ ฯ
     [๔๑๘]   ยสฺส  นิสฺสยตา  นตฺถีติ  ยสฺสาติ  อรหโต  ขีณาสวสฺส  ฯ
นิสฺสยาติ  เทฺว  นิสฺสยา  ตณฺหานิสฺสโย  จ  ทิฏฺินิสฺสโย  จ  ฯเปฯ  อยํ
ตณฺหานิสฺสโย   ฯเปฯ  อยํ  ทิฏฺินิสฺสโย  ฯ  ตสฺส  ตณฺหานิสฺสโย  ปหีโน
ทิฏฺินิสฺสโย    ปฏินิสฺสฏฺโ    ตณฺหานิสฺสยสฺส   ปหีนตฺตา   ทิฏฺินิสฺสยสฺส
ปฏินิสฺสฏฺตฺตา   นิสฺสยตา   ยสฺส   นตฺถิ  [๑]-  น  สํวิชฺชติ  นุปลพฺภติ
ปหีนา   สมุจฺฉินฺนา   วูปสนฺตา  ปฏิปฺปสฺสทฺธา  อภพฺพุปฺปตฺติกา  าณคฺคินา
ทฑฺฒาติ ยสฺส นิสฺสยตา นตฺถิ ฯ
@เชิงอรรถ:  โป. ม. น สนฺติ ฯ อิโต ปรํ เอวํ าตพฺพํ ฯ
     [๔๑๙]   ตฺวา   ธมฺมํ   อนิสฺสิโตติ   ตฺวาติ  ตฺวา  ชานิตฺวา
ตุลยิตฺวา   ตีรยิตฺวา   วิภาวยิตฺวา   วิภูตํ   กตฺวา   สพฺเพ   สงฺขารา
อนิจฺจาติ   ตฺวา   ชานิตฺวา   ตุลยิตฺวา   ตีรยิตฺวา  วิภาวยิตฺวา  วิภูตํ
กตฺวา   สพฺเพ   สงฺขารา   ทุกฺขาติ   สพฺเพ  ธมฺมา  อนตฺตาติ  ฯเปฯ
ยงฺกิญฺจิ    สมุทยธมฺมํ    สพฺพนฺตํ    นิโรธธมฺมนฺติ    ตฺวา   ชานิตฺวา
ตุลยิตฺวา  ตีรยิตฺวา  วิภาวยิตฺวา  วิภูตํ  กตฺวา ฯ อนิสฺสิโตติ เทฺว นิสฺสยา
ตณฺหานิสฺสโย   จ   ทิฏฺินิสฺสโย   จ  ฯเปฯ  อยํ  ตณฺหานิสฺสโย  ฯเปฯ
อยํ   ทิฏฺินิสฺสโย   ฯ   ตณฺหานิสฺสยํ  ปหาย  ทิฏฺินิสฺสยํ  ปฏินิสฺสชฺชิตฺวา
จกฺขุํ  อนิสฺสิโต  โสตํ  อนิสฺสิโต  ฆานํ  อนิสฺสิโต  ชิวฺหํ  อนิสฺสิโต  กายํ
อนิสฺสิโต  มนํ  อนิสฺสิโต  รูเป  สทฺเท  คนฺเธ  รเส  โผฏฺพฺเพ กุลํ คณํ
อาวาสํ   ฯเปฯ   ทิฏฺสุตมุตวิญฺาตพฺเพ   ธมฺเม   อนิสฺสิโต   อนลฺลีโน
อนุปคโต   อนชฺโฌสิโต   อนธิมุตฺโต   นิกฺขนฺโต   นิสฺสฏฺโ   วิปฺปมุตฺโต
วิสญฺุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรตีติ ตฺวา ธมฺมํ อนิสฺสิโต ฯ
     [๔๒๐]   ภวาย  วิภวาย  จ  ตณฺหา  ยสฺส  น  วิชฺชตีติ  ตณฺหาติ
รูปตณฺหา     สทฺทตณฺหา     คนฺธตณฺหา     รสตณฺหา    โผฏฺพฺพตณฺหา
ธมฺมตณฺหา  ฯ  ยสฺสาติ  อรหโต  ขีณาสวสฺส  ฯ  ภวายาติ  ภวทิฏฺิยา ฯ
วิภวายาติ   วิภวทิฏฺิยา   ฯ   ภวายาติ   สสฺสตทิฏฺิยา  ฯ  วิภวายาติ
อุจฺเฉททิฏฺิยา   ฯ  ภวายาติ  ปุนปฺปุนํ  ภวาย  ปุนปฺปุนํ  คติยา  ปุนปฺปุนํ
อุปปตฺติยา   ปุนปฺปุนํ   ปฏิสนฺธิยา   ปุนปฺปุนํ   อตฺตภาวาภินิพฺพตฺติยา   ฯ
ภินิพฺพตฺติยา   ฯ   ตณฺหา   ยสฺส   นตฺถิ  น  สํวิชฺชติ  นุปลพฺภติ  ปหีนา
สมุจฺฉินฺนา    วูปสนฺตา    ปฏิปฺปสฺสทฺธา    อภพฺพุปฺปตฺติกา    าณคฺคินา
ทฑฺฒาติ   ภวาย   วิภวาย   จ   ตณฺหา  ยสฺส  น  วิชฺชติ  ฯ  เตนาห
ภควา
                       ยสฺส นิสฺสยตา นตฺถิ        ตฺวา ธมฺมํ อนิสฺสิโต
                       ภวาย วิภวาย จ              ตณฺหา ยสฺส น วิชฺชตีติ ฯ
     [๔๒๑]        ตํ พฺรูมิ อุปสนฺโตติ          กาเมสุ อนเปกฺขินํ
                       คนฺถา ตสฺส น วิชฺชนฺติ     อตาริ โส วิสตฺติกํ ฯ
     [๔๒๒]   ตํ   พฺรูมิ   อุปสนฺโตติ   สนฺโต   อุปสนฺโต   วูปสนฺโต
นิพฺพุโต   ปฏิปฺปสฺสทฺโธติ   ตํ  พฺรูมิ  ตํ  กเถมิ  ตํ  ภณามิ  ตํ  ทีปยามิ
ตํ โวหรามีติ ตํ พฺรูมิ อุปสนฺโตติ ฯ
     [๔๒๓]   กาเมสุ  อนเปกฺขินนฺติ  กามาติ  อุทฺทานโต  เทฺว  กามา
วตฺถุกามา  จ  กิเลสกามา  จ  ฯเปฯ  อิเม  วุจฺจนฺติ  วตฺถุกามา ฯเปฯ
อิเม   วุจฺจนฺติ   กิเลสกามา   ฯ  วตฺถุกาเม  ปริชานิตฺวา  กิเลสกาเม
ปหาย     ปชหิตฺวา     วิโนทิตฺวา    พฺยนฺตีกริตฺวา    อนภาวงฺคมิตฺวา
กาเมสุ    อนเปกฺขี    วีตกาโม   จตฺตกาโม   วนฺตกาโม   มุตฺตกาโม
ปหีนกาโม   ปฏินิสฺสฏฺกาโม   [๑]-   วีตราโค  จตฺตราโค  วนฺตราโค
มุตฺตราโค   ปหีนราโค   ปฏินิสฺสฏฺราโค   นิจฺฉาโต   นิพฺพุโต  สีติภูโต
สุขปฏิสํเวที พฺรหฺมภูเตน อตฺตนา วิหรตีติ กาเมสุ อนเปกฺขินํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. กาเมสุ ฯ
     [๔๒๔]   คนฺถา   ตสฺส  น  วิชฺชนฺตีติ  คนฺถาติ  จตฺตาโร  คนฺถา
อภิชฺฌา    กายคนฺโถ    พฺยาปาโท    กายคนฺโถ    สีลพฺพตฺตปรามาโส
กายคนฺโถ    อิทํสจฺจาภินิเวโส    กายคนฺโถ    ฯ   อตฺตโน   ทิฏฺิยา
ราโค   อภิชฺฌา   กายคนฺโถ   ฯ   ปรวาเทสุ   อาฆาโต   อปฺปจฺจโย
พฺยาปาโท   กายคนฺโถ   ฯ   อตฺตโน   สีลํ  วา  วตฺตํ  วา  สีลพฺพตฺตํ
วา   ปรามสติ   ๑-  สีลพฺพตฺตปรามาโส  กายคนฺโถ  ฯ  อตฺตโน  ทิฏฺิ
อิทํสจฺจาภินิเวโส   กายคนฺโถ   ฯ   ตสฺสาติ   อรหโต   ขีณาสวสฺส  ฯ
คนฺถา  ตสฺส  น  วิชฺชนฺตีติ  คนฺถา  ตสฺส  นตฺถิ  น  สนฺติ  น  สํวิชฺชนฺติ
นุปลพฺภนฺติ      ปหีนา      สมุจฺฉินฺนา     วูปสนฺตา     ปฏิปฺปสฺสทฺธา
อภพฺพุปฺปตฺติกา าณคฺคินา ทฑฺฒาติ คนฺถา ตสฺส น วิชฺชนฺติ ฯ
     [๔๒๕]   อตาริ   โส  วิสตฺติกนฺติ  วิสตฺติกา  วุจฺจติ  ตณฺหา  โย
ราโค   สาราโค   ฯเปฯ   อภิชฺฌา   โลโภ  อกุสลมูลํ  ฯ  วิสตฺติกาติ
เกนตฺเถน  วิสตฺติกา  ฯ  วิสตาติ  วิสตฺติกา  ฯ  วิสาลาติ  วิสตฺติกา  ฯ
วิสฏาติ   วิสตฺติกา   ฯ  วิสมาติ  วิสตฺติกา  ฯ  วิสกฺกตีติ  วิสตฺติกา  ฯ
วิสํหรตีติ    วิสตฺติกา    ฯ    วิสํวาทิกาติ   วิสตฺติกา   ฯ   วิสมูลาติ
วิสตฺติกา   ฯ   วิสผลาติ   วิสตฺติกา   ฯ   วิสปริโภคาติ  วิสตฺติกา  ฯ
วิสาลา   วา  ปน  สา  ตณฺหา  รูเป  สทฺเท  คนฺเธ  รเส  โผฏฺพฺเพ
กุเล    คเณ    อาวาเส   ฯเปฯ   ทิฏฺ   สุต   มุต   วิญฺาตพฺเพสุ
ธมฺเมสุ   วิสฏา   ๒-  วิตฺถตาติ  วิสตฺติกา  ฯ  อตาริ  โส  วิสตฺติกนฺติ
โส  อิมํ  วิสตฺติกํ  ตณฺหํ  อตาริ  อุตฺตริ  ปตฺตริ  ๓- สมติกฺกมิ วีติวตฺตตีติ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ปรามาโส ฯ  ม. วิสฏํ ฯ  ม. ปตริ ฯ
อตาริ โส วิสตฺติกํ ฯ เตนาห ภควา
                       ตํ พฺรูมิ อุปสนฺโตติ               กาเมสุ อนเปกฺขินํ
                       คนฺถา ตสฺส น วิชฺชนฺติ          อตาริ โส วิสตฺติกนฺติ ฯ
     [๔๒๖]        น ตสฺส ปุตฺตา ปสโว       เขตฺตํ วตฺถุญฺจ วิชฺชติ
                       อตฺตํ ๑- วาปิ นิรตฺตํ วา   น ตสฺมึ อุปลพฺภติ ฯ
     [๔๒๗]   น   ตสฺส   ปุตฺตา   ปสโว   เขตฺตํ  วตฺถุญฺจ  วิชฺชตีติ
นาติ   ปฏิกฺเขโป   ฯ   ตสฺสาติ   อรหโต   ขีณาสวสฺส   ฯ   ปุตฺตาติ
จตฺตาโร    ปุตฺตา    อตฺตโช    ปุตฺโต   เขตฺตโช   ปุตฺโต   ทินฺนโก
ปุตฺโต   อนฺเตวาสิโก   ปุตฺโต   ฯ   ปสโวติ   อเชฬกา   กุกฺกุฏสูกรา
หตฺถิควาสฺสวฬวา   ฯ   เขตฺตนฺติ   สาลิกฺเขตฺตํ  วีหิกฺเขตฺตํ  มุคฺคกฺเขตฺตํ
มาสกฺเขตฺตํ    ยวกฺเขตฺตํ    โคธูมกฺเขตฺตํ    ติลกฺเขตฺตํ   ฯ   วตฺถุนฺติ
ฆรวตฺถุ   โกฏฺกวตฺถุ  ปุเรวตฺถุ  ปจฺฉาวตฺถุ  อารามวตฺถุ  วิหารวตฺถุ  ฯ
น   ตสฺส  ปุตฺตา  ปสโว  เขตฺตํ  วตฺถุญฺจ  วิชฺชตีติ  ตสฺส  ปุตฺตปริคฺคโห
วา   ปสุปริคฺคโห   วา   เขตฺตปริคฺคโห  วา  วตฺถุปริคฺคโห  วา  นตฺถิ
น   สนฺติ   น   สํวิชฺชนฺติ   นุปลพฺภนฺติ   ปหีนา   สมุจฺฉินฺนา  วูปสนฺตา
ปฏิปฺปสฺสทฺธา    อภพฺพุปฺปตฺติกา    าณคฺคินา    ทฑฺฒาติ    น    ตสฺส
ปุตฺตา ปสโว เขตฺตํ วตฺถุญฺจ วิชฺชติ ฯ
     [๔๒๘]   อตฺตํ  วาปิ  นิรตฺตํ  วา  น  ตสฺมึ  อุปลพฺภตีติ  อตฺตาติ
สสฺสตทิฏฺ๒-   นตฺถิ   นิรตฺตาติ   อุจฺเฉททิฏฺิ  นตฺถิ  อตฺตาติ  คหิตํ
นตฺถิ   นิรตฺตาติ   มุญฺจิตพฺพํ   นตฺถิ   ฯ   ยสฺส   นตฺถิ   คหิตํ   ตสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. อตฺตา วาปิ นิรตฺตา วา ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ  ม. อตฺตทิฏฺิ ฯ
นตฺถิ   มุญฺจิตพฺพํ   ยสฺส   นตฺถิ   มุญฺจิตพฺพํ   ตสฺส   นตฺถิ   คหิตํ   ฯ
คหณมุญฺจนํ    สมติกฺกนฺโต   อรหา   วุฑฺฒิปริหานึ   วีติวตฺโต   ฯ   โส
วุฏฺวาโส    จิณฺณจรโณ    ฯเปฯ    นตฺถิ   ตสฺส   ปุนพฺภโวติ   อตฺตํ
วาปิ นิรตฺตํ วา น ตสฺมึ อุปลพฺภติ ฯ เตนาห ภควา
                       น ตสฺส ปุตฺตา ปสโว        เขตฺตํ วตฺถุญฺจ วิชฺชติ
                       อตฺตํ วาปิ นิรตฺตํ วา         น ตสฺมึ อุปลพฺภตีติ ฯ
     [๔๒๙]        เยน [๑]- วชฺชุํ ปุถุชฺชนา  อโถ สมณพฺราหฺมณา
                       ตํ ตสฺส อปุเรกฺขตํ           ตสฺมา วาเทสุ เนชติ ฯ
     [๔๓๐]   เยน  วชฺชุํ  ปุถุชฺชนา  อโถ  สมณพฺราหฺมณาติ  ปุถุชฺชนาติ
เกนตฺเถน   ปุถุชฺชนา   ฯ   ปุถุ  กิเลเส  ชเนนฺตีติ  ปุถุชฺชนา  ฯ  ปุถุ
อวิหตสกฺกายทิฏฺิกาติ   ปุถุชฺชนา   ฯ   ปุถุ   สตฺถารานํ   มุขุลฺโลกิกาติ
ปุถุชฺชนา    ฯ    ปุถุ    สพฺพคตีหิ   อาวุนิตาติ   ปุถุชฺชนา   ฯ   ปุถุ
นานาภิสงฺขาเรหิ   อภิสงฺขโรนฺตีติ   ปุถุชฺชนา   ฯ   ปุถุ   นานาโอเฆหิ
วุยฺหนฺตีติ    ปุถุชฺชนา    ฯ    ปุถุ    นานาสนฺตาเปหิ    สนฺตปฺเปนฺตีติ
ปุถุชฺชนา   ฯ   ปุถุ   นานาปริฬาเหหิ   ปริทยฺหนฺตีติ  ปุถุชฺชนา  ฯ  ปุถุ
ปญฺจสุ   กามคุเณสุ  รตฺตา  คิทฺธา  คธิตา  มุจฺฉิตา  อชฺโฌปนฺนา  ลคฺคา
ลคฺคิตา   ปลิพุทฺธาติ   ปุถุชฺชนา   ฯ   ปุถุ   ปญฺจหิ  นีวรเณหิ  อาวุฏา
นิวุฏา   โอผุฏา   ๒-   ปิหิตา   ปฏิจฺฉนฺนา  ปฏิกุชฺชิตาติ  ปุถุชฺชนา  ฯ
สมณาติ   เยเกจิ  อิโต  พหิทฺธา  ปริพฺพาชุปคตา  ปริพฺพาชสมาปนฺนา  ฯ
พฺราหฺมณาติ   เยเกจิ   โภวาทิกา   ฯ   เยน   วชฺชุํ  ปุถุชฺชนา  อโถ
@เชิงอรรถ:  โป. ม. นํ ฯ   ม. โอวุฏา ฯ
สมณพฺราหฺมณาติ   ปุถุชฺชนา   เยน   [๑]-   ราเคน   วเทยฺยุํ   เยน
โทเสน  วเทยฺยุํ  เยน  โมเหน  วเทยฺยุํ  เยน  มาเนน  วเทยฺยุํ  ยาย
ทิฏฺิยา    วเทยฺยุํ    เยน   อุทฺธจฺเจน   วเทยฺยุํ   ยาย   วิจิกิจฺฉาย
วเทยฺยุํ   เยหิ  อนุสเยหิ  วเทยฺยุํ  รตฺโตติ  วา  ทุฏฺโติ  วา  มูโฬฺหติ
วา  วินิพนฺโธติ  วา  ปรามฏฺโติ  วา  วิกฺเขปคโตติ  วา  อนิฏฺงฺคโตติ
วา   ถามคโตติ   วา   ฯ   เต   อภิสงฺขารา   ปหีนา  อภิสงฺขารานํ
ปหีนตฺตา   คติโย   เยน   วเทยฺยุํ   เนรยิโกติ  วา  ติรจฺฉานโยนิโกติ
วา  ปิตฺติวิสยิโกติ  วา  มนุสฺโสติ  วา  เทโวติ  วา  รูปีติ  วา  อรูปีติ
วา   สญฺีติ   วา   อสญฺีติ   วา   เนวสญฺีนาสญฺีติ   วา   ฯ  โส
เหตุ   นตฺถิ   ปจฺจโย   นตฺถิ   การณํ   นตฺถิ  เยน  วเทยฺยุํ  กเถยฺยุํ
ภเณยฺยุํ    ทีปเยยฺยุํ    โวหเรยฺยุนฺติ   เยน   วชฺชุํ   ปุถุชฺชนา   อโถ
สมณพฺราหฺมณา ฯ
     [๔๓๑]   ตํ  ตสฺส  อปุเรกฺขนฺติ  ตสฺสาติ  อรหโต  ขีณาสวสฺส  ฯ
ปุเรกฺขาโรติ   เทฺว  ปุเรกฺขารา  ตณฺหาปุเรกฺขาโร  จ  ทิฏฺิปุเรกฺขาโร
จ   ฯเปฯ   อยํ   ตณฺหาปุเรกฺขาโร   ฯเปฯ  อยํ  ทิฏฺิปุเรกฺขาโร  ฯ
ตสฺส     ตณฺหาปุเรกฺขาโร    ปหีโน    ทิฏฺิปุเรกฺขาโร    ปฏินิสฺสฏฺโ
ตณฺหาปุเรกฺขารสฺส ปหีนตฺตา ทิฏฺิปุเรกฺขารสฺส
ปฏินิสฺสฏฺตฺตา   น   ตณฺหํ   วา   ทิฏฺึ  วา  ปุรโต  กตฺวา  จรติ  น
ตณฺหาธโช   น   ตณฺหาเกตุ    น   ตณฺหาธิปเตยฺโย  น  ทิฏฺิทฺธโช  น
ทิฏฺิเกตุ   น   ทิฏฺาธิปเตยฺโย  น  ตณฺหาย  วา  [๒]-  ทิฏฺิยา  วา
@เชิงอรรถ:  ม. ตํ ฯ   ม. น ฯ
ปริวาริโต จรตีติ ตํ ตสฺส อปุเรกฺขตํ ฯ
     [๔๓๒]   ตสฺมา   วาเทสุ   เนชตีติ   ตสฺมาติ  ตสฺมา  ตํการณา
ตํเหตุ   ตปฺปจฺจยา   ตํนิทานา   วาเทสุ   อุปวาเทสุ  นินฺทาย  ครหาย
อกิตฺติยา   อวณฺณหาริกาย  เนชติ  น  เอชติ  ๑-  น  จลติ  น  เวธติ
นปฺปเวธติ น สมฺปเวธตีติ ตสฺมา วาเทสุ เนชติ ฯ เตนาห ภควา
                       เยน วชฺชุํ ปุถุชฺชนา         อโถ สมณพฺราหฺมณา
                       ตํ ตสฺส อปุเรกฺขตํ           ตสฺมา วาเทสุ เนชตีติ ฯ
     [๔๓๓]        วีตเคโธ อมจฺฉรี             น โอสฺเสสุ วทเต มุนิ
                       น สเมสุ น โอเมสุ          กปฺปํ เนติ อกปฺปิโย ฯ
     [๔๓๔]   วีตเคโธ   อมจฺฉรีติ   เคโธ   วุจฺจติ   ตณฺหา   โย
ราโค   สาราโค   ฯเปฯ   อภิชฺฌา   โลโภ   อกุสลมูลํ  ฯ  ยสฺเสโส
เคโธ   ปหีโน   สมุจฺฉินฺโน   วูปสนฺโต   ปฏิปฺปสฺสทฺโธ   อภพฺพุปฺปตฺติโก
าณคฺคินา  ทฑฺโฒ  โส  วุจฺจติ  วีตเคโธ  ฯ  โส  รูเป  อคิทฺโธ ฯเปฯ
ทิฏฺ   สุต   มุต   วิญฺาตพฺเพสุ   ธมฺเมสุ  อคิทฺโธ  อคธิโต  อมุจฺฉิโต
อนชฺโฌปนฺโน  วีตเคโธ  [๒]-  จตฺตเคโธ  วนฺตเคโธ  มุตฺตเคโธ [๓]-
ปฏินิสฺสฏฺเคโธ     นิจฺฉาโต     นิพฺพุโต     สีติภูโต     สุขปฏิสํเวที
พฺรหฺมภูเตน  อตฺตนา  วิหรตีติ  วีตเคโธ  ฯ  อมจฺฉรีติ  มจฺฉริยนฺติ  ปญฺจ
มจฺฉริยานิ    อาวาสมจฺฉริยํ    กุลมจฺฉริยํ    ลาภมจฺฉริยํ   วณฺณมจฺฉริยํ
ธมฺมมจฺฉริยํ  ยํ  เอวรูปํ  มจฺฉริยํ  ฯเปฯ  คาโห  อิทํ  วุจฺจติ มจฺฉริยํ ฯ
ยสฺเสตํ     มจฺฉริยํ     ปหีนํ     สมุจฺฉินฺนํ    วูปสนฺตํ    ปฏิปฺปสฺสทฺธํ
@เชิงอรรถ:  ม. อิญฺชติ ฯ  ม. วิคตเคโธ ฯ  ปหีนเคโธ ฯ
อภพฺพุปฺปตฺติกํ   าณคฺคินา   ทฑฺฒํ   โส   วุจฺจติ   อมจฺฉรีติ   วีตเคโธ
อมจฺฉรี ฯ
     [๔๓๕]   น  โอสฺเสสุ  วทเต  มุนิ  น  สเมสุ  น  โอเมสูติ มุนีติ
โมนํ   วุจฺจติ   าณํ   ฯเปฯ   สงฺคชาลมติจฺจ   โส   มุนิ   ฯ   มุนิ
เสยฺโยหมสฺมีติ   วา   สทิโสหมสฺมีติ   วา   หีโนหมสฺมีติ  วา  น  วทติ
น   กเถติ   น   ภณติ  น  ทีปยติ  น  โวหรตีติ  น  โอสฺเสสุ  วทเต
มุนิ น สเมสุ น โอเมสุ ฯ
     [๔๓๖]   กปฺปํ    เนติ   อกปฺปิโยติ   กปฺโปติ   เทฺว   กปฺปา
ตณฺหากปฺโป   จ   ทิฏฺิกปฺโป   จ   ฯเปฯ   อยํ   ตณฺหากปฺโป  ฯเปฯ
อยํ   ทิฏฺิกปฺโป  ฯ  ตสฺส  ตณฺหากปฺโป  ปหีโน  ทิฏฺิกปฺโป  ปฏินิสฺสฏฺโ
ตณฺหากปฺปสฺส        ปหีนตฺตา       ทิฏฺิกปฺปสฺส       ปฏินิสฺสฏฺตฺตา
ตณฺหากปฺปํ   วา   ทิฏฺิกปฺปํ   วา   เนติ  น  อุเปติ  น  อุปคจฺฉติ  น
คณฺหาติ   น   ปรามสติ   นาภินิวิสตีติ   กปฺปํ   เนติ   ฯ   อกปฺปิโยติ
กปฺโปติ   ๑-   เทฺว   กปฺปา   ตณฺหากปฺโป  จ  ทิฏฺิกปฺโป  จ  ฯเปฯ
อยํ   ตณฺหากปฺโป   ฯเปฯ   อยํ   ทิฏฺิกปฺโป   ฯ   ตสฺส  ตณฺหากปฺโป
ปหีโน    ทิฏฺิกปฺโป    ปฏินิสฺสฏฺโ    ตสฺส   ตณฺหากปฺปสฺส   ปหีนตฺตา
ทิฏฺิกปฺปสฺส    ปฏินิสฺสฏฺตฺตา   ตณฺหากปฺปํ   วา   ทิฏฺิกปฺปํ   วา   น
กปฺเปติ   น   ชเนติ   น   สญฺชเนติ   น  นิพฺพตฺเตติ  นาภินิพฺพตฺเตตีติ
กปฺปํ เนติ อกปฺปิโย ฯ เตนาห ภควา
@เชิงอรรถ:  ม. กปฺปาติ ฯ
                       วีตเคโธ อมจฺฉรี             น โอสฺเสสุ วทเต มุนิ
                       น สเมสุ น โอเมสุ          กปฺปํ เนติ อกปฺปิโยติ ฯ
     [๔๓๗]        ยสฺส โลเก สกํ นตฺถิ       อสตา จ น โสจติ
                       ธมฺเมสุ จ น คจฺฉติ        ส เว สนฺโตติ วุจฺจติ ฯ
     [๔๓๘]   ยสฺส  โลเก  สกํ  นตฺถีติ  ยสฺสาติ  อรหโต ขีณาสวสฺส ฯ
[๑]-  สกํ  นตฺถีติ  ยสฺส  ๒-  มยฺหํ  วา  อิทํ  ปเรสํ  วา อิทนฺติ กิญฺจิ
รูปคตํ      เวทนาคตํ      สญฺาคตํ      สงฺขารคตํ      วิญฺาณคตํ
คหิตํ    ปรามฏฺ    อภินิวิฏฺ    อชฺโฌสิตํ    อธิมุตฺตํ   นตฺถิ   ฯเปฯ
าณคฺคินา ทฑฺฒนฺติ ยสฺส โลเก สกํ นตฺถิ ฯ
     [๔๓๙]   อสตา  จ  น  โสจตีติ  วิปริณตํ  วา  วตฺถุํ  น  โสจติ
วิปริณตสฺมึ   วา   วตฺถุสฺมึ   น   โสจติ   จกฺขุ   เม   วิปริณตนฺติ  น
โสจติ  โสตํ  เม  ฆานํ  เม  ชิวฺหา  เม  กาโย  เม  มโน  เม รูปา
เม   สทฺทา   เม   คนฺธา  เม  รสา  เม  โผฏฺพฺพา  เม  กุลํ  เม
คโณ  เม  อาวาโส  เม  ลาโภ  เม  ยโส  เม  ปสํสา  เม  สุขํ เม
จีวรํ   เม  ปิณฺฑปาโต  เม  เสนาสนํ  เม  คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาโร
เม  มาตา  เม  ปิตา  เม  ภาตา  เม  ภคินี  เม ปุตฺโต เม ธีตา เม
มิตฺตา   เม   อมจฺจา   เม  าตกา  เม  สาโลหิตา  เม  วิปริณตาติ
น   โสจติ  น  กิลมติ  น  ปริเทวติ  น  อุรตฺตาฬึ  กนฺทติ  น  สมฺโมหํ
อาปชฺชตีติ เอวมฺปิ อสตา จ น โสจติ ฯ
     {๔๓๙.๑}   อถวา      อสาตาย      ทุกฺขาย     เวทนาย
ผุฏฺโ           ปเรโต           สโมหิโต          สมนฺนาคโต
@เชิงอรรถ:  ม. โลเก ฯ  ตสฺส ฯ  ม. อสนฺตาย ฯ
น   โสจติ  น  กิลมติ  น  ปริเทวติ  น  อุรตฺตาฬึ  กนฺทติ  น  สมฺโมหํ
อาปชฺชติ   ฯ   จกฺขุโรเคน  ผุฏฺโ  ปเรโต  สโมหิโต  สมนฺนาคโต  น
โสจติ   น   กิลมติ   น   ปริเทวติ  น  อุรตฺตาฬึ  กนฺทติ  น  สมฺโมหํ
อาปชฺชติ   ฯ   โสตโรเคน   ฆานโรเคน   ชิวฺหาโรเคน   กายโรเคน
สีสโรเคน   กณฺณโรเคน   มุขโรเคน   ทนฺตโรเคน   กาเสน   สาเสน
ปินาเสน   ฑเหน   ชเรน   กุจฺฉิโรเคน   มุจฺฉาย  ปกฺขนฺทิกาย  สุลาย
วิสูจิกาย  กุฏฺเน  คณฺเฑน  กิลาเสน  โสเสน  อปมาเรน  ททฺทุยา  ๑-
กณฺฑุยา   กจฺฉุยา   รขสาย   วิตจฺฉิกาย  โลหิเตน  ปิตฺเตน  มธุเมเหน
อํสาย   ปีฬกาย   ภคนฺทลาย   ๒-   ปิตฺตสมุฏฺาเนหิ   ๓-  อาพาเธหิ
เสมฺหสมุฏฺาเนหิ   อาพาเธหิ  วาตสมุฏฺาเนหิ  อาพาเธหิ  สนฺนิปาติเกหิ
อาพาเธหิ    อุตุปริณามเชหิ   อาพาเธหิ   วิสมปริหารเชหิ   อาพาเธหิ
โอปกฺกมิเกหิ   อาพาเธหิ   กมฺมวิปากเชหิ   อาพาเธหิ  สีเตน  อุเณฺหน
ชิฆจฺฉาย    ปิปาสาย   อุจฺจาเรน   ปสฺสาเวน   ฑํสมกสวาตาตปสิรึสป-
สมฺผสฺเสหิ   ผุฏฺโ   ปเรโต   สโมหิโต   สมนฺนาคโต  น  โสจติ  น
กิลมติ   น   ปริเทวติ   น   อุรตฺตาฬึ  กนฺทติ  น  สมฺโมหํ  อาปชฺชตีติ
เอวมฺปิ อสตา จ น โสจติ ฯ
     {๔๓๙.๒}   อถวา  อสนฺเต  อสํวิชฺชมาเน  อนุปลพฺภิยมาเน  อโห
วต  เม  ตํ ตํ วต เม นตฺถิ สิยา วต เม ตํ ตํ วตาหํ น ลภามีติ น โสจติ
น   กิลมติ  น  ปริเทวติ  น  อุรตฺตาฬึ  กนฺทติ  น  สมฺโมหํ  อาปชฺชตีติ
เอวมฺปิ อสตา จ น โสจติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ทนฺทุยา ฯ  โป. ม. ภคนฺทเลน ฯ  โป. ม. ปิตฺตสมุฏฺาเนน อาพาเธน ฯ
@อิโต ปรํ เอวํ าตพฺพํ ฯ
     [๔๔๐]   ธมฺเมสุ  จ  น  คจฺฉตีติ  น  ฉนฺทาคตึ คจฺฉติ น โทสาคตึ
คจฺฉติ  น  โมหาคตึ  คจฺฉติ  น  ภยาคตึ  คจฺฉติ  น  ราควเสน  คจฺฉติ
น  โทสวเสน  คจฺฉติ  น  โมหวเสน  คจฺฉติ  น  มานวเสน  คจฺฉติ  น
ทิฏฺิวเสน   คจฺฉติ  น  อุทฺธจฺจวเสน  คจฺฉติ  น  วิจิกิจฺฉาวเสน  คจฺฉติ
น  อนุสยวเสน  คจฺฉติ  น  [๑]-  วคฺเคหิ  ธมฺเมหิ ยายติ นิยฺยติ วุยฺหติ
สํหริยตีติ ธมฺเมสุ จ น คจฺฉติ ฯ
     [๔๔๑]   ส  เว  สนฺโตติ  วุจฺจตีติ  โส  สนฺโต อุปสนฺโต วูปสนฺโต
นิพฺพุโต   ปฏิปฺปสฺสทฺโธติ   วุจฺจติ   กถิยติ   ภณิยติ   ทีปิยติ  โวหริยตีติ
ส เว สนฺโตติ วุจฺจติ ฯ เตนาห ภควา
         ยสฺส โลเก สกํ นตฺถิ      อสตา จ น โสจติ
         ธมฺเมสุ จ น คจฺฉติ        ส เว สนฺโตติ วุจฺจตีติ ฯ
                                 ทสโม ปุราเภทสุตฺตนิทฺเทโส นิฏฺิโต ฯ
                                              ------------
@เชิงอรรถ:  โป. ม. จ ฯ


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้าที่ ๒๕๑-๓๐๔. https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=29&A=5001&w=&modeTY=1              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :- https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=29&A=5001&modeTY=1              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=29&item=374&items=68              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :- https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=29&siri=10              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=374              อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=7251              The Pali Atthakatha in Roman :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=7251              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๙ https://84000.org/tipitaka/read/?index_29 https://84000.org/tipitaka/english/?index_29

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]