พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลี อักษรไทย
 พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๒ สุตฺต. ขุ. จูฬนิทฺเทโส

                       อุปสีวมาณวกปญฺหานิทฺเทโส
     [๒๔๒]        เอโก อหํ สกฺก มหนฺตโมฆํ (อิจฺจายสฺมา อุปสีโว)
                       อนิสฺสิโต โน วิสหามิ ตาริตุํ
                       อารมฺมณํ พฺรูหิ สมนฺตจกฺขุ
                       ยํ นิสฺสิโต โอฆมิมํ ตเรยฺยํ ฯ
     [๒๔๓]   เอโก   อหํ   สกฺก   มหนฺตโมฆนฺติ   เอโกติ  ปุคฺคโล
วา   เม   ทุติโย   นตฺถิ   ธมฺโม   วา   เม  ทุติโย  นตฺถิ  ยํ  วา
ปุคฺคลํ   นิสฺสาย   ธมฺมํ  วา  นิสฺสาย  มหนฺตํ  กาโมฆํ  ภโวฆํ  ทิฏฺโฆํ
อวิชฺโชฆํ   ตเรยฺยํ   อุตฺตเรยฺยํ  ปตเรยฺยํ  สมติกฺกเมยฺยํ  วีติวตฺเตยฺยนฺติ
เอโก  ๑-  ฯ  สกฺกาติ  สกฺโก  ฯ ภควา สกฺยกุลา ปพฺพชิโตติปิ สกฺโก ฯ
อถวา   อทฺโธ   ๒-  มหทฺธโน  ธนวาติปิ  สกฺโก  ฯ  ตสฺสิมานิ  ธนานิ
เสยฺยถีทํ   สทฺธาธนํ   สีลธนํ   หิริธนํ   โอตฺตปฺปธนํ   สุตธนํ   จาคธนํ
ปญฺาธนํ   สติปฏฺานธนํ   ฯเปฯ   นิพฺพานธนํ   ฯ  อิเมหิ  อเนกวิเธหิ
ธนรตเนหิ    อทฺโธ    มหทฺธโน    ธนวาติปิ    สกฺโก    ฯ   อถวา
สกฺโก   ปหุ   วิสวี   อลมตฺโต   สูโร  วีโร  วิกฺกนฺโต  อภิรุ  อจฺฉมฺภี
อนุตฺราสี   อปลายี   ปหีนภยเภรโว   วิคตโลมหํโสติปิ   สกฺโกติ  เอโก
อหํ    สกฺก    มหนฺตโมฆํ    ฯ    อิจฺจายสฺมา    อุปสีโวติ   อิจฺจาติ
ปทสนฺธิ   ฯ   อายสฺมาติ   ปิยวจนํ   ฯ   อุปสีโวติ  ตสฺส  พฺราหฺมณสฺส
นามํ ฯเปฯ อภิลาโปติ อิจฺจายสฺมา อุปสีโว ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ๒ ม. สพฺพตฺถ อฑฺโฒ ฯ
     [๒๔๔]   อนิสฺสิโต   โน   วิสหามิ  ตาริตุนฺติ  อนิสฺสิโตติ  ปุคฺคลํ
วา  อนิสฺสิโต  ธมฺมํ  วา  อนิสฺสิโต  ฯ  โน  วิสหามีติ  ๑- น อุสฺสหามิ
น   สกฺโกมิ   น   ปฏิพโล  ฯ  ตาริตุนฺติ  ๒-  มหนฺตํ  กาโมฆํ  ภโวฆํ
ทิฏฺโฆํ  อวิชฺโชฆํ  ตาริตุํ  ๓-  อุตฺตริตุํ  ปตริตุํ  สมติกฺกมิตุํ วีติวตฺติตุนฺติ
อนิสฺสิโต โน วิสหามิ ตาริตุํ ฯ
     [๒๔๕]   อารมฺมณํ   พฺรูหิ   สมนฺตจกฺขูติ   อารมฺมณํ  พฺรูหีติ  ๔-
อารมฺมณํ   อาลมฺพณํ   นิสฺสยํ   อุปนิสฺสยํ   พฺรูหิ   อาจิกฺขาหิ   เทเสหิ
ปญฺเปหิ    ปฏฺเปหิ    วิวราหิ   วิภชาหิ   อุตฺตานีกโรหิ   ปกาเสหีติ
อารมฺมณํ  พฺรูหิ  ๔-  ฯ  สมนฺตจกฺขูติ  สมนฺตจกฺขุ  วุจฺจติ สพฺพญฺุตาณํ ฯ
ภควา    เตน    สพฺพญฺุตาเณน    อุเปโต    สมุเปโต    อุปาคโต
สมุปาคโต อุปปนฺโน สมุปปนฺโน สมนฺนาคโต ฯ
                น ตสฺส อทิฏฺมิธตฺถิ กิญฺจิ
                อโถ อวิญฺาตมชานิตพฺพํ
                สพฺพํ อภิญฺาสิ ยทตฺถิ เนยฺยํ
                ตถาคโต เตน สมนฺตจกฺขูติ ฯ
อารมฺมณํ พฺรูหิ สมนฺตจกฺขุ ฯ
     [๒๔๖]   ยํ   นิสฺสิโต   โอฆมิมํ   ตเรยฺยนฺติ   ยํ  นิสฺสิโตติ  ยํ
วา   ปุคฺคลํ  นิสฺสิโต  ธมฺมํ  วา  นิสฺสิโต  ฯ  โอฆมิมํ  ตเรยฺยนฺติ  ๕-
มหนฺตํ    กาโมฆํ   ภโวฆํ   ทิฏฺโฆํ   อวิชฺโชฆํ   ตเรยฺยํ   อุตฺตเรยฺยํ
ปตเรยฺยํ    สมติกฺกเมยฺยํ    วีติวตฺเตยฺยนฺติ    ยํ    นิสฺสิโต   โอฆมิมํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ๓ ม. ตริตุํ ฯ ๔-๕ ม.
@อิเม เทฺว ปาา นตฺถิ ฯ
ตเรยฺยํ ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ
                       เอโก อหํ สกฺก มหนฺตโมฆํ (อิจฺจายสฺมา อุปสีโว)
                       อนิสฺสิโต โน วิสหามิ ตาริตุํ
                       อารมฺมณํ พฺรูหิ สมนฺตจกฺขุ
                       ยํ นิสฺสิโต โอฆมิมํ ตเรยฺยนฺติ ฯ
     [๒๔๗]        อากิญฺจญฺ เปกฺขมาโน สติมา (อุปสีวาติ ภควา)
                       นตฺถีติ นิสฺสาย ตรสฺสุ โอฆํ
                       กาเม ปหาย วิรโต กถาหิ
                       ตณฺหกฺขยํ รตฺตมหาภิปสฺส ๑- ฯ
     [๒๔๘]   อากิญฺจญฺ   เปกฺขมาโน   สติมาติ   โส   พฺราหฺมโณ
ปกติยา    อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺตึ    ลาภีเยว   นิสฺสยํ   น   ชานาติ
อยํ   เม   นิสฺสโยติ   ฯ  ตสฺส  ภควา  นิสฺสยญฺจ  อาจิกฺขติ  อุตฺตริญฺจ
นิยฺยานปถํ    อาจิกฺขติ    ๒-   เนวสญฺานาสญฺายตนสมาปตฺตึ   [๓]-
สมาปชฺชิตฺวา   ตโต   วุฏฺหิตฺวา   ตตฺถ   ชาเต  จิตฺตเจตสิเก  ธมฺเม
อนิจฺจโต   เปกฺขมาโน   ทุกฺขโต   โรคโต   คณฺฑโต   สลฺลโต  อฆโต
อาพาธโต  ปโลกโต  อีติโต  อุปทฺทวโต  อสาตโต  ๔- ภยโต อุปสคฺคโต
จลโต   ปภงฺคุโต  อทฺธุวโต  อตาณโต  อเลณโต  อสรณโต  อสรณีภูตโต
ริตฺตโต    ตุจฺฉโต   สุญฺโต   อนตฺตโต   อาทีนวโต   วิปริณามธมฺมโต
อสารกโต   อฆมูลโต   [๕]-   วิภวโต   สาสวโต  วธกโต  สงฺขตโต
มารามิสโต    ชาติธมฺมโต    ชราธมฺมโต   พฺยาธิธมฺมโต   มรณธมฺมโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นตฺตมหาภิปสฺส ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒-๔ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ๓ ม. สโต ฯ
@๕ ม. ภวโต ฯ
โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสธมฺมโต      สมุทยธมฺมโต     อตฺถงฺคมโต
อนสฺสาทโต  ๑-  อาทีนวโต  อนิสฺสรณโต  ๒- เปกฺขมาโน โอโลกยมาโน
นิชฺฌายมาโน   อุปปริกฺขมาโน   ฯ  สติมาติ  ยา  สติ  อนุสฺสติ  ปฏิสฺสติ
ฯเปฯ  สมฺมาสติ  อยํ  วุจฺจติ สติ ฯ อิมาย สติยา อุเปโต [๓]- สมุเปโต
อุปาคโต   สมุปาคโต   อุปปนฺโน   สมุปปนฺโน  สมนฺนาคโต  โส  วุจฺจติ
สติมาติ    อากิญฺจญฺ   เปกฺขมาโน   สติมา   ฯ   อุปสีวาติ   ภควาติ
อุปสีวาติ    ภควา   ตํ   พฺราหฺมณํ   นาเมน   อาลปติ   ฯ   ภควาติ
คารวาธิวจนเมตํ   ฯเปฯ   สจฺฉิกา   ปญฺตฺติ  ยทิทํ  ภควาติ  อุปสีวาติ
ภควา ฯ
     [๒๔๙]   นตฺถีติ    นิสฺสาย   ตรสฺสุ   โอฆนฺติ   นตฺถิ   กิญฺจีติ
อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺติ      ฯ      กึการณา      นตฺถิ      กิญฺจีติ
อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺติ      ฯ      วิญฺาณญฺจายตนสมาปตฺตึ     สโต
สมาปชฺชิตฺวา   ตโต   วุฏฺหิตฺวา  ตญฺเว  วิญฺาณํ  อภาเวติ  วิภาเวติ
อนฺตรธาเปติ    นตฺถิ    กิญฺจีติ    ปสฺสติ    ตํการณา   นตฺถิ   กิญฺจีติ
อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺติ   ฯ   ตํ   นิสฺสาย   อุปนิสฺสาย  อารมฺมณํ  ๔-
อาลมฺพณํ    กริตฺวา    กาโมฆํ   ภโวฆํ   ทิฏฺโฆํ   อวิชฺโชฆํ   ตรสฺสุ
อุตฺตรสฺสุ    ปตรสฺสุ    สมติกฺกมสฺสุ    วีติวตฺตสฺสูติ    นตฺถีติ   นิสฺสาย
ตรสฺสุ โอฆํ ฯ
     [๒๕๐]   กาเม   ปหาย   วิรโต   กถาหีติ  กาเมติ  อุทฺทานโต
เทฺว   กามา   วตฺถุกามา   จ  กิเลสกามา  จ  ฯเปฯ  อิเม  วุจฺจนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อสฺสาทโต ฯ ๒ ม. นิสฺสรณโต ฯ ๓ ม. โหติ ฯ ๔ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ
วตฺถุกามา   ฯเปฯ   อิเม   วุจฺจนฺติ  กิเลสกามา  ฯ  กาเม  ปหายาติ
วตฺถุกาเม   ปริชานิตฺวา   กิเลสกาเม   ปหาย   ปชหิตฺวา  วิโนเทตฺวา
พฺยนฺตีกริตฺวา    อนภาวงฺคเมตฺวาติ    กาเม    ปหาย    ฯ    วิรโต
กถาหีติ   กถงฺกถา   วุจฺจติ   วิจิกิจฺฉา   ฯ   ทุกฺเข   กงฺขา   ฯเปฯ
ฉมฺภิตตฺตํ    จิตฺตสฺส   มโนวิเลโข   ฯ   กถงฺกถาย   อารโต   วิรโต
ปฏิวิรโต   นิกฺขนฺโต   นิสฺสฏฺโ   วิปฺปมุตฺโต   วิสํยุตฺโต  วิมริยาทิกเตน
เจตสา   วิหรตีติ   เอวมฺปิ   วิรโต   กถาหิ   ฯ   อถวา  ทฺวตฺตึสาย
ติรจฺฉานกถาย    อารโต    วิรโต    ปฏิวิรโต   นิกฺขนฺโต   นิสฺสฏฺโ
วิปฺปมุตฺโต    วิสํยุตฺโต    วิมริยาทิกเตน   เจตสา   วิหรตีติ   เอวมฺปิ
วิรโต กถาหีติ กาเม ปหาย วิรโต กถาหิ ฯ
     [๒๕๑]   ตณฺหกฺขยํ    รตฺตมหาภิปสฺสาติ    ตณฺหาติ    รูปตณฺหา
สทฺทตณฺหา    คนฺธตณฺหา    รสตณฺหา   โผฏฺพฺพตณฺหา   ธมฺมตณฺหา   ฯ
รตฺตนฺติ  รตฺติ  ๒-  ฯ  อโหติ  ทิวโส  ฯ  รตฺติญฺจ  ทิวา  จ  ตณฺหกฺขยํ
ราคกฺขยํ    โทสกฺขยํ   โมหกฺขยํ   คติกฺขยํ   อุปปตฺติกฺขยํ   ปฏิสนฺธิกฺขยํ
ภวกฺขยํ    สํสารกฺขยํ    วฏฺฏกฺขยํ   ปสฺส   อภิปสฺส   ทกฺข   โอโลกย
นิชฺฌาย    อุปปริกฺขาติ    ตณฺหกฺขยํ    รตฺตมหาภิปสฺส    ฯ    เตนาห
ภควา
                       อากิญฺจญฺ เปกฺขมาโน สติมา (อุปสีวาติ ภควา)
                       นตฺถีติ นิสฺสาย ตรสฺสุ โอฆํ
                       กาเม ปหาย วิรโต กถาหิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. รตฺตํ วฺจจติ รตฺติ ฯ
                       ตณฺหกฺขยํ รตฺตมหาภิปสฺสาติ ฯ
     [๒๕๒]        สพฺเพสุ กาเมสุ โย วีตราโค (อิจฺจายสฺมา อุปสีโว)
                       อากิญฺจญฺ นิสฺสิโต หิตฺวมญฺ ๑-
                       สญฺาวิโมกฺเข ปรเมธิมุตฺโต ๒-
                       ติฏฺเ นุ โส ตตฺถ อนานุยายี ฯ
     [๒๕๓]   สพฺเพสุ   กาเมสุ   โย  วีตราโคติ  สพฺเพสูติ  สพฺเพน
สพฺพํ   สพฺพถา  สพฺพํ  อเสสํ  นิสฺเสสํ  ปริยาทายวจนเมตํ  สพฺเพสูติ  ฯ
กาเมสูติ  [๓]-  อุทฺทานโต  เทฺว  กามา  วตฺถุกามา  จ กิเลสกามา จ
ฯเปฯ  อิเม  วุจฺจนฺติ  วตฺถุกามา  ฯเปฯ  อิเม  วุจฺจนฺติ  กิเลสกามา ฯ
สพฺเพสุ   กาเมสุ   โย   วีตราโคติ   สพฺเพสุ  กาเมสุ  โย  วีตราโค
จตฺตราโค    วนฺตราโค    มุตฺตราโค    ปหีนราโค    ปฏินิสฺสฏฺราโค
วิกฺขมฺภิตราโคติ   ๔-  สพฺเพสุ  กาเมสุ  โย  วีตราโค  ฯ  อิจฺจายสฺมา
อุปสีโวติ   อิจฺจาติ   ปทสนฺธิ   ฯ   อายสฺมาติ   ปิยวจนํ  ฯ  อุปสีโวติ
ตสฺส พฺราหฺมณสฺส นามํ ฯเปฯ อภิลาโปติ อิจฺจายสฺมา อุปสีโว ฯ
     [๒๕๔]   อากิญฺจญฺ    นิสฺสิโต    หิตฺวมญฺนฺติ   เหฏฺิมา   ฉ
สมาปตฺติโย  หิตฺวา  วชฺเชตฺวา  ๖- ปริจฺจชิตฺวา อติกฺกมิตฺวา สมติกฺกมิตฺวา
วีติวตฺติตฺวา       อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺตึ       นิสฺสิโต      อลฺลีโน
อุปาคโต      สมุปาคโต     อชฺโฌสิโต     อธิมุตฺโตติ     อากิญฺจญฺ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. หิตฺวา มญฺ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒ ยุ. วิมุตฺโต ฯ ๓ ม. กามาติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@๔ ม. วิกฺขมฺภนโตติ ฯ ๕ ม. จชิตฺวา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
นิสฺสิโต หิตฺวมญฺ ฯ
     [๒๕๕]   สญฺาวิโมกฺเข   ปรเมธิมุตฺโตติ  สญฺาวิโมกฺขา  วุจฺจนฺติ
สตฺต   สญฺาสมาปตฺติโย   ฯ   ตาสํ  สญฺาสมาปตฺตีนํ  อากิญฺจญฺายตน-
สมาปตฺติ  วิโมกฺขา  อคฺคา  จ  เสฏฺา  จ  วิเสฏฺา  จ ปาโมกฺขา จ
อุตฺตมา  จ  ปวรา จ ฯ ปรเม อคฺเค เสฏฺเ วิเสฏฺเ ปาโมกฺเข อุตฺตเม
ปวเร   อธิมุตฺติวิโมกฺเขน  อธิมุตฺโต  ตตฺราธิมุตฺโต  ตทธิมุตฺโต  ตจฺจริโต
ตพฺพหุโล  ตคฺครุโก  ตนฺนินฺโน  ตปฺโปโณ  ตปฺปพฺภาโร ตทาธิปเตยฺโยติ ๑-
สญฺาวิโมกฺเข ปรเมธิมุตฺโต ฯ
     [๒๕๖]   ติฏฺเ นุ โส ตตฺถ อนานุยายีติ ติฏฺเ นูติ สํสยปุจฺฉา [๒]-
เทฺวฬฺหกปุจฺฉา  อเนกํสปุจฺฉา  เอวํ  นุ โข น นุ โข กึ นุ โข กถํ นุ โขติ
ติฏฺเ   นุ   ฯ  ตตฺถาติ  อากิญฺจญฺายตเน  ฯ  อนานุยายีติ  อนานุยายี
อเวธมาโน  ๓-  อวิคจฺฉมาโน  อนนฺตรธายมาโน  อปริหิยมาโน  ๔-  ฯ
อถวา  อรชฺชมาโน  อทุสฺสมาโน  อมุยฺหมาโน  อกิลิยมาโนติ  ๕-  ติฏฺเ
นุ โส ตตฺถ อนานุยายี ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ
                       สพฺเพสุ กาเมสุ โย วีตราโค (อิจฺจายสฺมา อุปสีโว)
                       อากิญฺจญฺ นิสฺสิโต หิตฺวมญฺ
                       สญฺาวิโมกฺเข ปรเมธิมุตฺโต
                       ติฏฺเ นุ โส ตตฺถ อนานุยายีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ตทธิปเตยฺโยติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒ ม. วิมติปุจฺฉา ฯ ๓ ม. อวิจฺจมาโน ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ ๔ ม. อปริหายมาโน ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๕ ม. อกิลิสฺสมาโนติ ฯ
@เอวมุปริปิ ฯ
     [๒๕๗]        สพฺเพสุ กาเมสุ โย วีตราโค (อุปสีวาติ ภควา)
                       อากิญฺจญฺ นิสฺสิโต หิตฺวมญฺ
                       สญฺาวิโมกฺเข ปรเมธิมุตฺโต
                       ติฏฺเยฺย โส ตตฺถ อนานุยายี ฯ
     [๒๕๘]   สพฺเพสุ   กาเมสุ   โย  วีตราโคติ  สพฺเพสูติ  สพฺเพน
สพฺพํ   สพฺพถา  สพฺพํ  อเสสํ  นิสฺเสสํ  ปริยาทายวจนเมตํ  สพฺเพสูติ  ฯ
กาเมสูติ  อุทฺทานโต  เทฺว  กามา  วตฺถุกามา  จ  กิเลสกามา จ ฯเปฯ
อิเม  วุจฺจนฺติ  วตฺถุกามา  ฯเปฯ  อิเม  วุจฺจนฺติ  กิเลสกามา ฯ สพฺเพสุ
กาเมสุ   โย   วีตราโคติ  สพฺเพสุ  กาเมสุ  โย  วีตราโค  จตฺตราโค
วนฺตราโค   มุตฺตราโค   ปหีนราโค   ปฏินิสฺสฏฺราโค   วิกฺขมฺภิตราโคติ
สพฺเพสุ  กาเมสุ  โย  วีตราโค  ฯ  อุปสีวาติ  ภควาติ  อุปสีวาติ ภควา
ตํ   พฺราหฺมณํ   นาเมน  อาลปติ  ฯ  ภควาติ  คารวาธิวจนเมตํ  ฯเปฯ
สจฺฉิกา ปญฺตฺติ ยทิทํ ภควาติ อุปสีวาติ ภควา ฯ
     [๒๕๙]   อากิญฺจญฺ    นิสฺสิโต    หิตฺวมญฺนฺติ   เหฏฺิมา   ฉ
สมาปตฺติโย   หิตฺวา  วชฺเชตฺวา  ปริจฺจชิตฺวา  อติกฺกมิตฺวา  สมติกฺกมิตฺวา
วีติวตฺติตฺวา    อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺตึ    นิสฺสิโต   อลฺลีโน   อุปาคโต
สมุปาคโต อชฺโฌสิโต อธิมุตฺโตติ อากิญฺจญฺ นิสฺสิโต หิตฺวมญฺ ฯ
     [๒๖๐]   สญฺาวิโมกฺเข   ปรเมธิมุตฺโตติ  สญฺาวิโมกฺขา  วุจฺจนฺติ
สตฺต       สญฺาสมาปตฺติโย      ฯ      ตาสํ      สญฺาสมาปตฺตีนํ
อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺติ     วิโมกฺขา    อคฺคา    จ    เสฏฺา    จ
วิเสฏฺา  จ  ปาโมกฺขา  จ  อุตฺตมา จ ปวรา จ ฯ ปรเม อคฺเค เสฏฺเ
วิเสฏฺเ   ปาโมกฺเข   อุตฺตเม   ปวเร   อธิมุตฺติวิโมกฺเขน   อธิมุตฺโต
ตตฺราธิมุตฺโต   ตทธิมุตฺโต   ตจฺจริโต   ตพฺพหุโล   ตคฺครุโก   ตนฺนินฺโน
ตปฺโปโณ       ตปฺปพฺภาโร       ตทาธิปเตยฺโยติ      สญฺาวิโมกฺเข
ปรเมธิมุตฺโต ฯ
     [๒๖๑]   ติฏฺเยฺย  โส  ตตฺถ  อนานุยายีติ  ติฏฺเยฺยาติ  ติฏฺเยฺย
สฏฺีกปฺปสหสฺสานิ    ฯ   ตตฺถาติ   อากิญฺจญฺายตเน   ฯ   อนานุยายีติ
อนานุยายี  อเวธมาโน  อวิคจฺฉมาโน  อนนฺตรธายมาโน  อปริหิยมาโน ฯ
อถวา     อรชฺชมาโน     อทุสฺสมาโน    อมุยฺหมาโน    อกิลิยมาโนติ
ติฏฺเยฺย โส ตตฺถ อนานุยายี ฯ เตนาห ภควา
                       สพฺเพสุ กาเมสุ โย วีตราโค (อุปสีวาติ ภควา)
                       อากิญฺจญฺ นิสฺสิโต หิตฺวมญฺ
                       สญฺาวิโมกฺเข ปรเมธิมุตฺโต
                       ติฏฺเยฺย โส ตตฺถ อนานุยายีติ ฯ
     [๒๖๒]        ติฏฺเ เจ โส ตตฺถ อนานุยายี
                       ปูคมฺปิ วสฺสานํ ๑- สมนฺตจกฺขุ
                       ตตฺเถว โส สีติสิยา วิมุตฺโต
@เชิงอรรถ: ๑ วสฺสานีติปิ ปาโ ฯ
                       ภเวถ ๑- วิญฺาณํ ตถาวิธสฺส ฯ
     [๒๖๓]   ติฏฺเ  เจ  โส  ตตฺถ  อนานุยายีติ ติฏฺเ เจ โสติ สเจ
โส   ติฏฺเยฺย   สฏฺีกปฺปสหสฺสานิ   ฯ   ตตฺถาติ  อากิญฺจญฺายตเน  ฯ
อนานุยายีติ   อนานุยายี   อเวธมาโน   อวิคจฺฉมาโน  อนนฺตรธายมาโน
อปริหิยมาโน     อถวา     อรชฺชมาโน    อทุสฺสมาโน    อมุยฺหมาโน
อกิลิยมาโนติ ติฏฺเ เจ โส ตตฺถ อนานุยายี ฯ
     [๒๖๔]   ปูคมฺปิ  วสฺสานํ  สมนฺตจกฺขูติ  ปูคมฺปิ  วสฺสานนฺติ  ปูคมฺปิ
วสฺสานํ   พหุนฺนํ  วสฺสานํ  ๒-  พหุนฺนํ  วสฺสสตานํ  พหุนฺนํ  วสฺสสหสฺสานํ
พหุนฺนํ    วสฺสสตสหสฺสานํ   พหุนฺนํ   กปฺปสตานํ   พหุนฺนํ   กปฺปสหสฺสานํ
พหุนฺนํ    กปฺปสตสหสฺสานํ    ฯ    สมนฺตจกฺขูติ    สมนฺตจกฺขุ    วุจฺจติ
สพฺพญฺุตาณํ   ฯเปฯ   ตถาคโต   เตน   สมนฺตจกฺขูติ  ปูคมฺปิ  วสฺสานํ
สมนฺตจกฺขุ ฯ
     [๒๖๕]   ตตฺเถว  โส  สีติสิยา วิมุตฺโต ภเวถ วิญฺาณํ ตถาวิธสฺสาติ
ตตฺเถว  โส  สีติภาวมนุปฺปตฺโต  ธุโว  สสฺสโต  อวิปริณามธมฺโม สสฺสติสมํ
ตตฺเถว  ติฏฺเยฺย  ฯ  อถวา  ตสฺส  วิญฺาณํ  จเวยฺย อุจฺฉิชฺเชยฺย [๓]-
วินสฺเสยฺย  น  ภเวยฺย  ๔-  น  ปฏิสนฺธิวิญฺาณํ  นิพฺพตฺเตยฺย กามธาตุยา
วา  รูปธาตุยา  วา  อรูปธาตุยา  วาติ  อากิญฺจญฺายตเน ๕- อุปฺปนฺนสฺส
สสฺสตญฺจ  อุจฺเฉทญฺจ  ปุจฺฉติ  อุทาหุ ตตฺเถว อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา
@เชิงอรรถ: ๑ จเวถาติปิ ปาโ ฯ ๒ ม. วสฺสานิ พหูนิ วสฺสานิ ... ฯ เอวมีทิเสสุ ปเทสุ ฯ
@๓ ม. นสฺเสยฺย ฯ ๔ ม. ภเวยฺยาติ ฯ ๕ ม. อกิญฺจญฺายตนํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ปรินิพฺพาเยยฺย   ฯ  อถวา  ตสฺส  วิญฺาณํ  จเวยฺย  ปุน  ปฏิสนฺธิวิญฺาณํ
นิพฺพตฺเตยฺย   กามธาตุยา   วา   รูปธาตุยา   วา   อรูปธาตุยา  วาติ
อากิญฺจญฺายตเน   อุปฺปนฺนสฺส   ปรินิพฺพานญฺจ   ปฏิสนฺธิญฺจ   ปุจฺฉติ   ฯ
ตถาวิธสฺสาติ     ตถาวิธสฺส    ตาทิสสฺส    ตสฺสณฺิตสฺส    ตปฺปการสฺส
ตปฺปฏิภาคสฺส     อากิญฺจญฺายตเน     อุปฺปนฺนสฺสาติ    ตตฺเถว    โส
สีติสิยา วิมุตฺโต ภเวถ วิญฺาณํ ตถาวิธสฺส ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ
                       ติฏฺเ เจ โส ตตฺถ อนานุยายี
                       ปูคมฺปิ วสฺสานํ สมนฺตจกฺขุ
                       ตตฺเถว โส สีติสิยา วิมุตฺโต
                       ภเวถ วิญฺาณํ ตถาวิธสฺสาติ ฯ
     [๒๖๖]        อจฺจิ ยถา วาตเวเคน ขิตฺตํ ๑- (อุปสีวาติ ภควา)
                       อตฺถํ ปเลติ น อุเปติ สงฺขํ
                       เอวํ มุนิ นามกายา วิมุตฺโต
                       อตฺถํ ปเลติ น อุเปติ สงฺขํ ฯ
     [๒๖๗]   อจฺจิ  ยถา  วาตเวเคน  ขิตฺตนฺติ อจฺจิ วุจฺจติ ชาลสิขา ฯ
วาตาติ   ปุรตฺถิมา   วาตา   ปจฺฉิมา  วาตา  อุตฺตรา  วาตา  ทกฺขิณา
วาตา  สรชา  วาตา  อปรชา  ๒-  วาตา  สีตา  วาตา  อุณฺหา วาตา
อธิมตฺตา      วาตา     เวรมฺภวาตา     ปกฺขวาตา     สุปณฺณวาตา
ตาลปณฺณวาตา   วิธูปนวาตา   ฯ   วาตเวเคน   ขิตฺตนฺติ   วาตเวเคน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ขิตฺตา ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒ ม. อรชา ฯ เอวมีทิเสสุ าเนสุ ฯ
ขิตฺตํ   อุกฺขิตฺตํ   นุนฺนํ   ปนุนฺนํ  ขมฺภิตํ  วิกฺขมฺภิตนฺติ  ๑-  อจฺจิ  ยถา
วาตเวเคน   ขิตฺตํ   ฯ   อุปสีวาติ   ภควาติ   อุปสีวาติ   ภควา   ตํ
พฺราหฺมณํ   นาเมน   อาลปติ   ฯ   ภควาติ   คารวาธิวจนเมตํ  ฯเปฯ
สจฺฉิกา ปญฺตฺติ ยทิทํ ภควาติ อุปสีวาติ ภควา ฯ
     [๒๖๘]   อตฺถํ   ปเลติ   น   อุเปติ   สงฺขนฺติ   อตฺถํ  ปเลตีติ
อตฺถํ    ปเลติ    อตฺถํ    คเมติ   อตฺถํ   คจฺฉติ   นิรุชฺฌติ   วูปสมติ
ปฏิปฺปสฺสมฺภติ   ฯ   อุเปติ  สงฺขนฺติ  อมุกํ  ๒-  นาม  ทิสํ  คโตติ  ๓-
สงฺขํ   น   อุเปติ   อุทฺเทสํ  น  อุเปติ  คณนํ  น  อุเปติ  ปณฺณตฺตึ  น
อุเปตีติ [๔]- อตฺถํ ปเลติ น อุเปติ สงฺขํ ฯ
     [๒๖๙]   เอวํ มุนิ นามกายา วิมุตฺโตติ เอวนฺติ โอปมฺมสมฺปฏิปาทนํ ฯ
มุนีติ  โมนํ  วุจฺจติ  าณํ  ฯเปฯ  สงฺคชาลมติจฺจ  โส  มุนิ ฯ นามกายา
วิมุตฺโตติ   โส  มุนิ  ปกติยา  ปุพฺเพ  นามกายา  วิมุตฺโต  จ  รูปกายา
วิมุตฺโต    จ    ตทงฺคสมติกฺกมวิกฺขมฺภนปฺปหาเนน   ๕-   ปหีโน   ตสฺส
มุนิโน    ภวนฺตํ   อาคมฺม   จตฺตาโร   อริยมคฺคา   ปฏิลทฺธา   โหนฺติ
จตุนฺนํ    อริยมคฺคานํ    ปฏิลทฺธตฺตา   นามกาโย   จ   รูปกาโย   จ
ปริญฺาตา   โหนฺติ   นามกายสฺส   จ   รูปกายสฺส   จ   ปริญฺาตตฺตา
นามกายา  จ  รูปกายา  จ มุตฺโต วิมุตฺโต [๖]- อจฺจนฺตวิโมกฺเขนาติ ๗-
เอวํ มุนิ นามกายา วิมุตฺโต ฯ
     [๒๗๐]   อตฺถํ  ปเลติ น อุเปติ สงฺขนฺติ อตฺถํ ปเลตีติ อนุปาทิเสสาย
นิพฺพานธาตุยา      ปรินิพฺพายติ      อนุปาทิเสสาย     นิพฺพานธาตุยา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ขิตฺตา ... วกฺขมฺภิตาติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒-๓ ม. อิเม ปาา นตฺถิ ฯ ๔ ม.
@ปุรตฺถิมํ ทิสํ คตา ปจฺฉิมํ วา ทิสํ คตา อุตฺตรํ วา ทิสํ คตา ทกฺขิณํ วา ทิสํ
@คตา อุทฺธํ วา คตา อโธ วา คตา ติริยํ วา คตา วิทิสํ วา คตาติ โส เหตุ นตฺถิ
@ปจฺจโย นตฺถิ การณํ นตฺถิ เยน สงฺขํ คจฺเฉยฺยาติ ฯ ๕ ม. ตทงฺคํ สมติกฺกมา ฯ ๖ ม.
@สุวิมุตฺโต ฯ ๗ ม. อจฺจนฺตอนุปาทาวิโมกฺเขนาติ ฯ
ปรินิพฺพุโต  ๑-  ฯ  น  อุเปติ  สงฺขนฺติ  [๒]-  สงฺขํ  น อุเปติ อุทฺเทสํ
น   อุเปติ   คณนํ   น   อุเปติ   ปณฺณตฺตึ   น  อุเปติ  ขตฺติโยติ  วา
พฺราหฺมโณติ    วา   เวสฺโสติ   วา   สุทฺโทติ   วา   คหฏฺโติ   วา
ปพฺพชิโตติ   วา   เทโวติ  วา  มนุสฺโสติ  วา  รูปีติ  วา  อรูปีติ  วา
สญฺีติ    วา    อสญฺีติ   วา   เนวสญฺีนาสญฺีติ   วา   โส   เหตุ
นตฺถิ   ปจฺจโย   นตฺถิ   การณํ   นตฺถิ  เยน  สงฺขํ  คจฺเฉยฺยาติ  อตฺถํ
ปเลติ น อุเปติ สงฺขํ ฯ เตนาห ภควา
                       อจฺจิ ยถา วาตเวเคน ขิตฺตํ (อุปสีวาติ ภควา)
                       อตฺถํ ปเลติ น อุเปติ สงฺขํ
                       เอวํ มุนิ นามกายา วิมุตฺโต
                       อตฺถํ ปเลติ น อุเปติ สงฺขนฺติ ฯ
     [๒๗๑]        อตฺถงฺคโต โส อุทวา โส นตฺถิ
                       อุทาหุ เว สสฺสติยา อโรโค
                       ตมฺเม มุนี สาธุ วิยากโรหิ
                       ตถาหิ เต วิทิโต เอส ธมฺโม ฯ
     [๒๗๒]   อตฺถงฺคโต   โส   อุทวา  โส  นตฺถีติ  โส  อตฺถงฺคโต
อุทาหุ   โส   ๓-  นตฺถิ  โส  นิรุทฺโธ  อุจฺฉินฺโน  วินฏฺโติ  อตฺถงฺคโต
โส อุทวา โส นตฺถิ ฯ
     [๒๗๓]   อุทาหุ  เว  สสฺสติยา อโรโคติ อุทาหุ [๔]- ธุโว สสฺสโต
อวิปริณามธมฺโม    สสฺสติสมํ    ตตฺเถว    ติฏฺเยฺยาติ    อุทาหุ   เว
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิเม ปาา นตฺถิ ฯ ๒ ม. อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพุโต ฯ
@๓ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ๔ ม. นิจฺโจ ฯ
สสฺสติยา อโรโค ฯ
     [๒๗๔]   ตมฺเม   มุนี  สาธุ  วิยากโรหีติ  ตนฺติ  ยํ  ปุจฺฉามิ  ยํ
ยาจามิ   ยํ   อชฺเฌสามิ   ยํ  ปสาเทมิ  ฯ  มุนีติ  โมนํ  วุจฺจติ  าณํ
ฯเปฯ  สงฺคชาลมติจฺจ  โส  มุนิ  ฯ  สาธุ  วิยากโรหีติ  สาธุ อาจิกฺขาหิ
เทเสหิ    ปญฺเปหิ    ปฏฺเปหิ    วิวราหิ    วิภชาหิ   อุตฺตานีกโรหิ
ปกาเสหีติ ตมฺเม มุนี สาธุ วิยากโรหิ ฯ
     [๒๗๕]   ตถาหิ  เต  วิทิโต  เอส  ธมฺโมติ  ตถาหิ  เต  วิทิโต
าโต   ๑-   ตุลิโต   ตีริโต  วิภาวิโต  วิภูโต  เอส  ธมฺโมติ  ตถาหิ
เต วิทิโต เอส ธมฺโม ฯ เตนาห โส พฺราหฺมโณ
                       อตฺถงฺคโต โส อุทวา โส นตฺถิ
                       อุทาหุ เว สสฺสติยา อโรโค
                       ตมฺเม มุนี สาธุ วิยากโรหิ
                       ตถาหิ เต วิทิโต เอส ธมฺโมติ ฯ
     [๒๗๖]        อตฺถงฺคตสฺส น ปมาณมตฺถิ (อุปสีวาติ ภควา)
                       เยน นํ วชฺชุ ๒- ตํ ตสฺส นตฺถิ
                       สพฺเพสุ ธมฺเมสุ สมูหเตสุ
                       สมูหตา วาทปถาปิ สพฺเพ ฯ
     [๒๗๗]   อตฺถงฺคตสฺส  น  ปมาณมตฺถีติ  อตฺถงฺคตสฺส  อนุปาทิเสสาย
นิพฺพานธาตุยา     ปรินิพฺพุตสฺส    รูปปฺปมาณํ    นตฺถิ    เวทนาปฺปมาณํ
นตฺถิ       สญฺาปฺปมาณํ       นตฺถิ       สงฺขารปฺปมาณํ      นตฺถิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ๒ ม. วชฺชุํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
วิญฺาณปฺปมาณํ  นตฺถิ  [๑]-  น  สํวิชฺชติ  น  อุปลพฺภติ  ปหีนํ  สมุจฺฉินฺนํ
วูปสนฺตํ      ปฏิปฺปสฺสทฺธํ     อภพฺพุปฺปตฺติกํ     าณคฺคินา     ทฑฺฒนฺติ
อตฺถงฺคตสฺส    น    ปมาณมตฺถิ    ฯ   อุปสีวาติ   ภควาติ   อุปสีวาติ
ภควา   ตํ   พฺราหฺมณํ  นาเมน  อาลปติ  ฯ  ภควาติ  คารวาธิวจนเมตํ
ฯเปฯ      สจฺฉิกา      ปญฺตฺติ     ยทิทํ     ภควาติ     อุปสีวาติ
ภควา ฯ
     [๒๗๘]   เยน  นํ  วชฺชุ ตํ ตสฺส นตฺถีติ เยน [๒]- ราเคน วเทยฺยุํ
เยน  โทเสน  วเทยฺยุํ  เยน  โมเหน  วเทยฺยุํ  เยน  มาเนน  วเทยฺยุํ
ยาย   ทิฏฺิยา   วเทยฺยุํ   เยน  อุทฺธจฺเจน  วเทยฺยุํ  ยาย  วิจิกิจฺฉาย
วเทยฺยุํ   เยหิ  อนุสเยหิ  วเทยฺยุํ  รตฺโตติ  วา  ทุฏฺโติ  วา  มูโฬฺหติ
วา  วินิพนฺโธติ  วา  ปรามฏฺโติ  วา  วิกฺเขปคโตติ  วา  อนิฏฺงฺคโตติ
วา    ถามคโตติ    วา    เต   อภิสงฺขารา   ปหีนา   อภิสงฺขารานํ
ปหีนตฺตา  คติยา  เยน  [๒]-  วเทยฺยุํ  เนรยิโกติ วา ติรจฺฉานโยนิโกติ
วา    ปิตฺติวิสยิโกติ    วา    มนุสฺโสติ   วา   เทโวติ   วา   รูปีติ
วา    อรูปีติ   วา   สญฺีติ   วา   อสญฺีติ   วา   เนวสญฺีนาสญฺีติ
วา   โส   เหตุ   นตฺถิ   ปจฺจโย  นตฺถิ  การณํ  นตฺถิ  เยน  วเทยฺยุํ
กเถยฺยุํ [๓]- โวหเรยฺยุนฺติ เยน นํ วชฺชุ ตํ ตสฺส นตฺถิ ฯ
     [๒๗๙]   สพฺเพสุ  ธมฺเมสุ  สมูหเตสูติ  สพฺเพสุ  ธมฺเมสุ  สพฺเพสุ
ขนฺเธสุ   สพฺเพสุ   อายตเนสุ  สพฺพาสุ  ธาตูสุ  สพฺพาสุ  คตีสุ  สพฺพาสุ
อุปปตฺตีสุ   สพฺพาสุ   ปฏิสนฺธีสุ   สพฺเพสุ   ภเวสุ   สพฺเพสุ   สํสาเรสุ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. น สติ ฯ เอวมีทิเสสุ าเนสุ ฯ ๒ ม. ตํ ฯ ๓ ม. ภเณยฺยุํ ทีเปยฺยุํ ฯ
สพฺเพสุ   วฏฺเฏสุ  อูหเตสุ  สมูหเตสุ  อุทฺธเตสุ  สมุทฺธเตสุ  อุปฺปาติเตสุ
สมุปฺปาติเตสุ    ปหีเนสุ    สมุจฺฉินฺเนสุ    วูปสนฺเตสุ    ปฏิปฺปสฺสทฺเธสุ
อภพฺพุปฺปตฺติเกสุ      าณคฺคินา     ทฑฺเฒสูติ     สพฺเพสุ     ธมฺเมสุ
สมูหเตสุ ฯ
     [๒๘๐]   สมูหตา  วาทปถาปิ  สพฺเพติ  วาทปถา  วุจฺจนฺติ  กิเลสา
จ   ขนฺธา   จ   อภิสงฺขารา   จ  ฯ  ตสฺส  วาทา  จ  วาทปถา  จ
อธิวจนานิ   จ   อธิวจนปถา   จ   นิรุตฺติ  จ  นิรุตฺติปถา  จ  ปญฺตฺติ
จ   ปญฺตฺติปถา   จ   อูหตา   สมูหตา  อุทฺธตา  สมุทฺธตา  อุปฺปาติตา
สมุปฺปาติตา   ปหีนา  สมุจฺฉินฺนา  วูปสนฺตา  ปฏิปฺปสฺสทฺธา  อภพฺพุปฺปตฺติกา
าณคฺคินา      ทฑฺฒาติ     สมูหตา     วาทปถาปิ     สพฺเพ     ฯ
เตนาห ภควา
                       อตฺถงฺคตสฺส น ปมาณมตฺถิ (อุปสีวาติ ภควา)
                       เยน นํ วชฺชุ ตํ ตสฺส นตฺถิ
                       สพฺเพสุ ธมฺเมสุ สมูหเตสุ
                       สมูหตา วาทปถาปิ สพฺเพติ ฯ
สห คาถาปริโยสานา ฯเปฯ สตฺถา เม ภนฺเต ภควา สาวโกหสฺมีติ ฯ
                                อุปสีวมาณวกปญฺหานิทฺเทโส ฉฏฺโ ฯ
                                              -------------

             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้าที่ ๑๒๖-๑๔๑.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=30&A=2626&w=&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=30&A=2626&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=30&item=242&items=39
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :-
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=30&siri=25
             ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=242
             อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=46&A=725
             The Pali Atthakatha in Roman :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=46&A=725
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๐
https://84000.org/tipitaka/read/?index_30
https://84000.org/tipitaka/english/?index_30