พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๐ ภาษาบาลี อักษรไทย
 พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๒ สุตฺต. ขุ. จูฬนิทฺเทโส

                                 โปสาลมาณวกปญฺหานิทฺเทโส
     [๔๖๗]        โย อตีตํ อาทิสติ (อิจฺจายสฺมา โปสาโล)
                       อเนโช ฉินฺนสํสโย
                       ปารคู ๑- สพฺพธมฺมานํ
                       อตฺถี ปเญฺหน อาคมํ ฯ
     [๔๖๘]   โย   อตีตํ   อาทิสตีติ  โยติ  โย  โส  ภควา  สยมฺภู
อนาจริยโก   ปุพฺเพ   อนนุสฺสุเตสุ   ธมฺเมสุ  สามํ  สจฺจานิ  อภิสมฺพุชฺฌิ
ตตฺถ   จ   สพฺพญฺุตํ   ปตฺโต  พเลสุ  จ  วสีภาวํ  ฯ  อตีตํ  อาทิสตีติ
ภควา   อตฺตโน   จ   ปเรสญฺจ  อตีตมฺปิ  อาทิสติ  อนาคตมฺปิ  อาทิสติ
ปจฺจุปฺปนฺนมฺปิ อาทิสติ ฯ
     {๔๖๘.๑}   กถํ  ภควา  อตฺตโน  อตีตํ  อาทิสติ  ฯ  ภควา อตฺตโน
อตีตํ  เอกมฺปิ  ชาตึ  อาทิสติ  เทฺวปิ  ชาติโย  อาทิสติ  ติสฺโสปิ ชาติโย
อาทิสติ    จตสฺโสปิ    ชาติโย   อาทิสติ   ปญฺจปิ   ชาติโย   อาทิสติ
ทสปิ   ชาติโย   อาทิสติ   วีสมฺปิ   ชาติโย   อาทิสติ  ตึสมฺปิ  ชาติโย
อาทิสติ    จตฺตาฬีสมฺปิ    ชาติโย    อาทิสติ    ปญฺาสมฺปิ    ชาติโย
อาทิสติ     ชาติสตมฺปิ    ชาติสหสฺสมฺปิ    ชาติสตสหสฺสมฺปิ    อเนเกปิ
สํวฏฺฏกปฺเป    อเนเกปิ    วิวฏฺฏกปฺเป    อเนเกปิ   สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป
อาทิสติ   อมุตฺราสึ   เอวํนาโม   เอวํโคตฺโต  เอวํวณฺโณ  เอวมาหาโร
เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที  เอวมายุปริยนฺโต  โส  ตโต  จุโต  อมุตฺร  อุทปาทึ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปารคุํ ฯ
ตตฺราปาสึ     เอวํนาโม    เอวํโคตฺโต    เอวํวณฺโณ    เอวมาหาโร
เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที   เอวมายุปริยนฺโต   โส   ตโต  จุโต  อิธุปปนฺโนติ
อิติ   สาการํ  สอุทฺเทสํ  อเนกวิหิตํ  ปุพฺเพนิวาสํ  อาทิสติ  เอวํ  ภควา
อตฺตโน อตีตํ อาทิสติ ฯ
     {๔๖๘.๒}   กถํ  ภควา  ปเรสํ  อตีตํ  อาทิสติ ฯ ภควา ปเรสํ อตีตํ
เอกมฺปิ   ชาตึ   อาทิสติ   เทฺวปิ   ชาติโย  อาทิสติ  ฯเปฯ  อเนเกปิ
สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป     อาทิสติ    อมุตฺราสิ    เอวํนาโม    เอวํโคตฺโต
เอวํวณฺโณ     เอวมาหาโร    เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที    เอวมายุปริยนฺโต
โส   ตโต   จุโต  อมุตฺร  อุทปาทิ  ตตฺราปาสิ  เอวํนาโม  เอวํโคตฺโต
เอวํวณฺโณ     เอวมาหาโร    เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที    เอวมายุปริยนฺโต
โส   ตโต   จุโต   อิธุปปนฺโนติ   อิติ   สาการํ  สอุทฺเทสํ  อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ อาทิสติ เอวํ ภควา ปเรสํ อตีตํ อาทิสติ ฯ
     {๔๖๘.๓}   ภควา   ปญฺจ   ชาตกสตานิ  ภาสนฺโต  อตฺตโน  จ
ปเรสญฺจ   อตีตํ   อาทิสติ   มหาธนิยสุตฺตํ   ๑-  ภาสนฺโต  อตฺตโน  จ
ปเรสญฺจ   อตีตํ   อาทิสติ   มหาสุทสฺสนสุตฺตํ   ภาสนฺโต   อตฺตโน   จ
ปเรสญฺจ   อตีตํ   อาทิสติ   มหาโควินฺทสุตฺตํ   ภาสนฺโต   อตฺตโน   จ
ปเรสญฺจ   อตีตํ  อาทิสติ  มฆเทวสุตฺตํ  ภาสนฺโต  อตฺตโน  จ  ปเรสญฺจ
อตีตํ อาทิสติ ฯ
     {๔๖๘.๔}   วุตฺตเญฺหตํ  ภควตา  อตีตํ  โข  จุนฺท  อทฺธานํ  อารพฺภ
ตถาคตสฺส   สตานุสาริ   าณํ   ๒-   โหติ   โส   ยาวตกํ  อากงฺขติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. มหาปธานิยสุตฺตนฺตํ ฯ เอวมีทิเสสุ ปเทสุ ฯ ๒ ม. สตานุสาริาณํ ฯ
ตาวตกํ   อนุสฺสรติ   อนาคตํ  โข  จุนฺท  ฯเปฯ  ปจฺจุปฺปนฺนํ  โข  จุนฺท
อทฺธานํ   อารพฺภ   ตถาคตสฺส   โพธิชํ   าณํ   อุปฺปชฺชติ   อยมนฺติมา
ชาติ      นตฺถิทานิ      ปุนพฺภโวติ     ฯ     อินฺทฺริยปโรปริยตฺตาณํ
ตถาคตสฺส     ตถาคตพลํ     สตฺตานํ    อาสยานุสยาณํ    ตถาคตสฺส
ตถาคตพลํ     ยมกปาฏิหิริยาณํ     ๑-     ตถาคตสฺส     ตถาคตพลํ
มหากรุณาสมาปตฺติาณํ      ตถาคตสฺส     ตถาคตพลํ     สพฺพญฺุตาณํ
ตถาคตสฺส     ตถาคตพลํ     อนาวรณาณํ    ตถาคตสฺส    ตถาคตพลํ
สพฺพตฺถ    อสงฺคมปฺปฏิหตมนาวรณาณํ    ตถาคตสฺส    ตถาคตพลํ    ฯ
เอวํ   ภควา   อตฺตโน   จ   ปเรสญฺจ   อตีตมฺปิ  อาทิสติ  อนาคตมฺปิ
อาทิสติ    ปจฺจุปฺปนฺนมฺปิ    อาทิสติ    อาจิกฺขติ    เทเสติ   ปญฺเปติ
ปฏฺเปติ    วิวรติ    วิภชติ   อุตฺตานีกโรติ   ปกาเสตีติ   โย   อตีตํ
อาทิสติ   ฯ   อิจฺจายสฺมา  โปสาโลติ  อิจฺจาติ  ปทสนฺธิ  ฯ  อายสฺมาติ
ปิยวจนํ   ฯ   โปสาโลติ   ตสฺส  พฺราหฺมณสฺส  นามํ  ฯเปฯ  อภิลาโปติ
อิจฺจายสฺมา โปสาโล ฯ
     [๔๖๙]   อเนโช   ฉินฺนสํสโยติ   เอชา   วุจฺจติ   ตณฺหา   โย
ราโค   สาราโค   ฯเปฯ   อภิชฺฌา  โลโภ  อกุสลมูลํ  ฯ  สา  เอชา
ตณฺหา    พุทฺธสฺส    ภควโต    ปหีนา    อุจฺฉินฺนมูลา   ตาลาวตฺถุกตา
อนภาวงฺคตา   อายตึ   อนุปฺปาทธมฺมา   ตสฺมา   พุทฺโธ   อเนโช   ฯ
เอชาย   ปหีนตฺตา   อเนโช  ฯ  ภควา  ลาเภปิ  น  อิญฺชติ  อลาเภปิ
น   อิญฺชติ   ยเสปิ   น   อิญฺชติ   อยเสปิ   น  อิญฺชติ  ปสํสายปิ  น
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยมกปฏิหีเร าณํ ฯ
อิญฺชติ   นินฺทายปิ   น   อิญฺชติ  สุเขปิ  น  อิญฺชติ  ทุกฺเขปิ  น  อิญฺชติ
น  จลติ  น  เวธติ  น  ปเวธติ  น  สมฺปเวธตีติ อเนโช ฯ ฉินฺนสํสโยติ
สํสโย   วุจฺจติ   วิจิกิจฺฉา   ทุกฺเข   กงฺขา  ฯเปฯ  ฉมฺภิตตฺตํ  จิตฺตสฺส
มโนวิเลโข  ฯ  โส  สํสโย  พุทฺธสฺส  ภควโต  [๑]-  ฉินฺโน  อุจฺฉินฺโน
สมุจฺฉินฺโน     วูปสนฺโต     [๒]-     ปฏิปฺปสฺสทฺโธ    อภพฺพุปฺปตฺติโก
าณคฺคินา     ทฑฺโฒ     ตสฺมา     พุทฺโธ    ฉินฺนสํสโยติ    อเนโช
ฉินฺนสํสโย ฯ
     [๔๗๐]   ปารคู  สพฺพธมฺมานนฺติ  ภควา  สพฺพธมฺมานํ  อภิญฺาปารคู
ปริญฺาปารคู  ปหานปารคู  ภาวนาปารคู  สจฺฉิกิริยาปารคู  สมาปตฺติปารคู
อภิญฺาปารคู       สพฺพธมฺมานํ       ฯเปฯ      ชาติชรามรณสํสาโร
นตฺถี ตสฺส ปุนพฺภโวติ ปารคู สพฺพธมฺมานํ ฯ
     [๔๗๑]   อตฺถี    ปเญฺหน   อาคมนฺติ   ปญฺหตฺถิกมฺหา   อาคตา
ฯเปฯ   สนฺทสฺเสตุํ   ภณิตุนฺติ   เอวมฺปิ   อตฺถี   ปเญฺหน   อาคมํ   ฯ
เตนาห โส พฺราหฺมโณ
                       โย อตีตํ อาทิสติ (อิจฺจายสฺมา โปสาโล)
                       อเนโช ฉินฺนสํสโย
                       ปารคู สพฺพธมฺมานํ
                       อตฺถี ปเญฺหน อาคมนฺติ ฯ
     [๔๗๒]        วิภูตรูปสญฺิสฺส                สพฺพกายปฺปหายิโน
                       อชฺฌตฺตญฺจ พหิทฺธา จ        นตฺถิ กิญฺจีติ ปสฺสโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปหีโน ฯ ๒ ม. ปฏินิสฺสคฺโค ฯ
                       าณํ สกฺกานุปุจฺฉามิ         กถํ เนยฺโย ตถาวิโธ ฯ
     [๔๗๓]   วิภูตรูปสญฺิสฺสาติ  กตมา  รูปสญฺา  ฯ  รูปาวจรสมาปตฺตึ
สมาปนฺนสฺส      วา      อุปปนฺนสฺส     วา     ทิฏฺธมฺมสุขวิหารสฺส
วา     สญฺา    สญฺชานนา    สญฺชานิตตฺตํ    อยํ    รูปสญฺา    ฯ
วิภูตรูปสญฺิสฺสาติ   จตสฺโส   อรูปสมาปตฺติโย   ลาภิสฺส   ๑-  รูปสญฺา
วิภูตา    โหนฺติ    วิภาวิตา    อติกฺกนฺตา    สมติกฺกนฺตา   วีติวตฺตาติ
วิภูตรูปสญฺิสฺส ฯ
     [๔๗๔]   สพฺพกายปฺปหายิโนติ   สพฺโพ   ตสฺส   สปฏิสนฺธิโก  ๒-
รูปกาโย   ปหีโน  ตทงฺคสมติกฺกม  วิกฺขมฺภนปฺปหาเนน  ๓-  ปหีโน  ตสฺส
รูปกาโยติ สพฺพกายปฺปหายิโน ฯ
     [๔๗๕]   อชฺฌตฺตญฺจ   พหิทฺธา  จ  นตฺถิ  กิญฺจีติ  ปสฺสโตติ  นตฺถิ
กิญฺจีติ    อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺติ    ฯ    กึการณา    นตฺถิ    กิญฺจีติ
อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺติ      ฯ     [๔]-     วิญฺาณญฺจายตนสมาปตฺตึ
สโต   สมาปชฺชิตฺวา   ตโต   วุฏฺหิตฺวา   ตญฺเว   วิญฺาณํ  อภาเวติ
วิภาเวติ    อนฺตรธาเปติ    นตฺถิ    กิญฺจีติ    ปสฺสติ   ฯ   ตํการณา
นตฺถิ     กิญฺจีติ     อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺตีติ    อชฺฌตฺตญฺจ    พหิทฺธา
จ นตฺถิ กิญฺจีติ ปสฺสโต ฯ
     [๔๗๖]   าณํ  สกฺกานุปุจฺฉามีติ  สกฺกาติ  สกฺโก ฯ ภควา สกฺยกุลา
ปพฺพชิโตติปิ   สกฺโก  ฯเปฯ  ปหีนภยเภรโว  วิคตโลมหํโสติปิ  สกฺโก  ฯ
าณํ        สกฺกานุปุจฺฉามีติ        ตสฺส       าณํ       ปุจฺฉามิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปฏิลทฺธสฺส ฯ ๒ ม. ปฏิสนฺธิโก ฯ ๓ ม. ตทงฺคสมติกฺกมา วิกฺขมฺภนปหาเนน ฯ
@๔ ม. ยํ ฯ
[๑]-   กีทิสํ   กึสณฺิตํ   กึปการํ  กึปฏิภาคํ  [๒]-  อิจฺฉิตพฺพนฺติ  าณํ
สกฺกานุปุจฺฉามิ ฯ
     [๔๗๗]   กถํ  เนยฺโย  ตถาวิโธติ  กถํ  โส  เนตพฺโพ  วิเนตพฺโพ
อภิเนตพฺโพ   ๓-   ปญฺาเปตพฺโพ   อภินิชฺฌาเปตพฺโพ  ๔-  เปกฺขิตพฺโพ
ปสาเทตพฺโพ   กถมสฺส   ๕-   อุตฺตริาณํ  อุปฺปาเทตพฺพํ  ฯ  ตถาวิโธติ
ตถาวิโธ   ตาทิโส   ตสฺสณฺิโต   ตปฺปกาโร   ตปฺปฏิภาโค   โย   โส
อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺติลาภีติ   กถํ   เนยฺโย   ตถาวิโธ   ฯ   เตนาห
โส พฺราหฺมโณ
                       วิภูตรูปสญฺิสฺส                 สพฺพกายปฺปหายิโน
                       อชฺฌตฺตญฺจ พหิทฺธา จ        นตฺถิ กิญฺจีติ ปสฺสโต
                       าณํ สกฺกานุปุจฺฉามิ         กถํ เนยฺโย ตถาวิโธติ *- ฯ
     [๔๗๘]        วิญฺาณฏฺิติโย สพฺพา (โปสาลาติ ภควา)
                       อภิชานํ ตถาคโต
                       ติฏฺนฺตเมนํ ชานาติ
                       วิมุตฺตํ ๖- ตปฺปรายนํ ฯ
     [๔๗๙]   วิญฺาณฏฺิติโย  สพฺพาติ  ภควา  อภิสงฺขารวเสน  จตสฺโส
วิญฺาณฏฺิติโย     ชานาติ     ปฏิสนฺธิวเสน    สตฺต    วิญฺาณฏฺิติโย
ชานาติ   ฯ   กถํ   ภควา   อภิสงฺขารวเสน   จตสฺโส  วิญฺาณฏฺิติโย
ชานาติ   ฯ   วุตฺตเญฺหตํ  ภควตา  รูปูปายํ  ๗-  วา  ภิกฺขเว  วิญฺาณํ
ติฏฺมานํ     ติฏฺติ    ๘-    รูปารมฺมณํ    รูปปฺปติฏฺ    นนฺทูปเสวนํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปญฺหํ ปุจฺฉามิ สมฺพุทฺธํ ปุจฺฉามิ ฯ ๒ ม. าณํ ฯ ๓ ม. อนุเนตพฺโพ ฯ
@๔ ม. นิชฺฌาเปตพฺโพ ฯ ๕ ม. กถํ เตน ฯ ๖ ม. ธิมุตฺตํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@๗ ม. รูปุปยํ ฯ ๘ ม. ติฏฺเยฺย ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๙ ม. นนฺทูปเสจนํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@* มีการแก้ไขคำ ตธาวิโธติ เป็น ตถาวิโธติ
วุฑฺฒึ  วิรูฬฺหึ  เวปุลฺลํ  อาปชฺชติ  ๑-  เวทนูปายํ  ๒- วา ภิกฺขเว ฯเปฯ
สญฺูปายํ  ๓-  วา  ภิกฺขเว  ฯเปฯ  สงฺขารูปายํ ๔- วา ภิกฺขเว วิญฺาณํ
ติฏฺมานํ   ติฏฺติ   สงฺขารารมฺมณํ   สงฺขารปฺปติฏฺ   นนฺทูปเสวนํ  วุฑฺฒึ
วิรูฬฺหึ   เวปุลฺลํ  อาปชฺชตีติ  ฯ  เอวํ  ภควา  อภิสงฺขารวเสน  จตสฺโส
วิญฺาณฏฺิติโย    ชานาติ    ฯ    กถํ   ภควา   ปฏิสนฺธิวเสน   สตฺต
วิญฺาณฏฺิติโย ชานาติ ฯ
     {๔๗๙.๑}   วุตฺตเญฺหตํ  ภควตา  สนฺติ  ภิกฺขเว  สตฺตา นานตฺตกายา
นานตฺตสญฺิโน   เสยฺยถาปิ  มนุสฺสา  เอกจฺเจ  จ  เทวา  เอกจฺเจ  จ
วินิปาติกา    อยํ    ปมา    วิญฺาณฏฺิติ    สนฺติ   ภิกฺขเว   สตฺตา
นานตฺตกายา    เอกตฺตสญฺิโน    เสยฺยถาปิ    เทวา    พฺรหฺมกายิกา
ปมาภินิพฺพตฺตา   อยํ   ทุติยา   วิญฺาณฏฺิติ   สนฺติ   ภิกฺขเว   สตฺตา
เอกตฺตกายา  นานตฺตสญฺิโน  เสยฺยถาปิ  [๕]-  อาภสฺสรา  อยํ  ตติยา
วิญฺาณฏฺิติ    สนฺติ   ภิกฺขเว   สตฺตา   เอกตฺตกายา   เอกตฺตสญฺิโน
เสยฺยถาปิ   เทวา   สุภกิณฺหกา   ๖-   อยํ  จตุตฺถา  ๗-  วิญฺาณฏฺิติ
สนฺติ   ภิกฺขเว   สตฺตา   สพฺพโส   รูปสญฺานํ  สมติกฺกมา  ปฏิฆสญฺานํ
อตฺถงฺคมา     นานตฺตสญฺานํ     อมนสิการา    อนนฺโต    อากาโสติ
อากาสานญฺจายตนูปคา    อยํ    ปญฺจมา   ๘-   วิญฺาณฏฺิติ   สพฺพโส
อากิญฺจญฺายตนํ         สมติกฺกมฺม         อนนฺตํ        วิญฺาณนฺติ
วิญฺาณญฺจายตนูปคา    อยํ    ฉฏฺา    ๙-    วิญฺาณฏฺิติ    สพฺพโส
วิญฺาณญฺจายตนํ    สมติกฺกมฺม    นตฺถิ    กิญฺจีติ    อากิญฺจญฺายตนูปคา
อยํ       สตฺตมา       ๑๐-      วิญฺาณฏฺิตีติ      ฯ      เอวํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อาปชฺเชยฺย ฯ เอวมีทิเสสุ ปเทสุ ฯ ๒ ม. เวทนุปยํ ฯ ๓ ม. สญฺุปยํ ฯ
@๔ ม. สงฺขารุปยํ ฯ ๕ ม. เทวา ฯ ๖ ม. สุภกิณฺหา ฯ ๗ ม. จตุตฺถี ฯ ๘ ม. ปญฺจมี ฯ
@๙ ม. ฉฏฺี ฯ ๑๐ ม. สตฺตมี ฯ
ภควา      ปฏิสนฺธิวเสน      สตฺต      วิญฺาณฏฺิติโย     ชานาตีติ
วิญฺาณฏฺิติโย   สพฺพา   ฯ   โปสาลาติ   ภควาติ   โปสาลาติ  ภควา
ตํ   พฺราหฺมณํ   นาเมน  อาลปติ  ฯ  ภควาติ  คารวาธิวจนเมตํ  ฯเปฯ
สจฺฉิกา ปญฺตฺติ ยทิทํ ภควาติ โปสาลาติ ภควา ฯ
     [๔๘๐]   อภิชานํ   ตถาคโตติ   อภิชานนฺติ   อภิชานนฺโต  [๑]-
ปฏิวิชานนฺโต    ปฏิวิชฺฌนฺโต    ฯ    ตถาคโตติ   วุตฺตเญฺหตํ   ภควตา
อตีตญฺเจปิ   จุนฺท   โหติ   อภูตํ  อตจฺฉํ  อนตฺถสญฺหิตํ  น  ตํ  ตถาคโต
พฺยากโรติ    อตีตญฺเจปิ    จุนฺท    โหติ    ภูตํ   ตจฺฉํ   อนตฺถสญฺหิตํ
ตมฺปิ   ตถาคโต   น   พฺยากโรติ   อตีตญฺเจปิ  จุนฺท  โหติ  ภูตํ  ตจฺฉํ
อตฺถสญฺหิตํ   ตตฺร   กาลญฺู   ตถาคโต   โหติ   ตสฺส   ๒-   ปญฺหสฺส
เวยฺยากรณาย   อนาคตญฺเจปิ   จุนฺท   โหติ   ฯเปฯ   ปจฺจุปฺปนฺนญฺเจปิ
จุนฺท   โหติ   อภูตํ   อตจฺฉํ  อนตฺถสญฺหิตํ  น  ตํ  ตถาคโต  พฺยากโรติ
ปจฺจุปฺปนฺนญฺเจปิ    โหติ    [๓]-    ภูตํ   ตจฺฉํ   อนตฺถสญฺหิตํ   ตมฺปิ
ตถาคโต   น   พฺยากโรติ   ปจฺจุปฺปนฺนญฺเจปิ   จุนฺท   โหติ  ภูตํ  ตจฺฉํ
อตฺถสญฺหิตํ    ตตฺร    กาลญฺู    ตถาคโต    โหติ    ตสฺส   ปญฺหสฺส
เวยฺยากรณาย    อิติ   โข   จุนฺท   อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺเนสุ   ธมฺเมสุ
ตถาคโต   กาลวาที   ภูตวาที   อตฺถวาที   ธมฺมวาที  วินยวาที  ตสฺมา
ตถาคโตติ   วุจฺจติ   ฯ  ยํ  โข  จุนฺท  สเทวกสฺส  โลกสฺส  สมารกสฺส
สพฺรหฺมกสฺส       สสฺสมณพฺราหฺมณิยา       ปชาย      สเทวมนุสฺสาย
ทิฏฺ     สุตํ     มุตํ     วิญฺาตํ     ปตฺตํ    ปริเยสิตํ    อนุวิจริตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วิชานนฺโต ฯ ๒ ม. ตสฺเสว ฯ ๓ ม. จุนฺท ฯ
มนสา     สพฺพนฺตํ    ตถาคเตน    อภิสมฺพุทฺธํ    ตสฺมา    ตถาคโตติ
วุจฺจติ   ฯ   ยญฺจ   จุนฺท   รตฺตึ   ตถาคโต   อนุตฺตรํ   สมฺมาสมฺโพธึ
อภิสมฺพุชฺฌติ      ยญฺจ     รตฺตึ     อนุปาทิเสสาย     นิพฺพานธาตุยา
ปรินิพฺพายติ   ยํ   เอตสฺมึ   อนฺตเร   ภาสติ   ลปติ  นิทฺทิสติ  สพฺพนฺตํ
ตเถว    โหติ    โน    อญฺถา    ตสฺมา   ตถาคโตติ   วุจฺจติ   ฯ
ยถาวาที    จุนฺท    ตถาคโต   ตถาการี   ยถาการี   ตถาวาที   อิติ
ยถาวาที   ตถาการี  ยถาการี  ตถาวาที  ตสฺมา  ตถาคโตติ  วุจฺจติ  ฯ
สเทวเก    จุนฺท   โลเก   สมารเก   สพฺรหฺมเก   สสฺสมณพฺราหฺมณิยา
ปชาย    สเทวมนุสฺสาย    ตถาคโต   อภิภู   อนภิภูโต   อญฺทตฺถุทโส
วสวตฺตี ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจตีติ อภิชานํ ตถาคโต ฯ
     [๔๘๑]   ติฏฺนฺตเมนํ  ชานาตีติ  ภควา  อิธฏฺญฺเว  ๑-  ชานาติ
กมฺมาภิสงฺขารวเสน    อยํ    ปุคฺคโล    กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา
อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ  อุปปชฺชิสฺสตีติ  ฯ  ภควา  อิธฏฺญฺเว
ชานาติ    กมฺมาภิสงฺขารวเสน    อยํ    ปุคฺคโล    กายสฺส    เภทา
ปรมฺมรณา    ติรจฺฉานโยนึ    อุปปชฺชิสฺสตีติ   ฯ   ภควา   อิธฏฺญฺเว
ชานาติ    กมฺมาภิสงฺขารวเสน    อยํ    ปุคฺคโล    กายสฺส    เภทา
ปรมฺมรณา    ปิตฺติวิสยํ    อุปปชฺชิสฺสตีติ    ฯ    ภควา    อิธฏฺญฺเว
ชานาติ   กมฺมาภิสงฺขารวเสน  อยํ  ปุคฺคโล  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา
มนุสฺเสสุ     อุปปชฺชิสฺสตีติ     ฯ    ภควา    อิธฏฺญฺเว    ชานาติ
กมฺมาภิสงฺขารวเสน    อยํ    ปุคฺคโล    กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิตฺถญฺเว ฯ เอวมุปริปิ ฯ
สุคตึ    สคฺคํ   โลกํ   อุปปชฺชิสฺสตีติ   ฯ   วุตฺตเญฺหตํ   ภควตา   อิธ
ปนาหํ   สารีปุตฺต   เอกจฺจํ   ปุคฺคลํ   เอวํ   เจตสา   เจโต  ปริจฺจ
ปชานามิ    ตถายํ    ปุคฺคโล   ปฏิปนฺโน   ตถา   จ   อิริยติ   ตญฺจ
มคฺคํ   สมารูโฬฺห   ยถา   กายสฺส   เภทา  ปรมฺมรณา  อปายํ  ทุคฺคตึ
วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชิสฺสตีติ ฯ
     {๔๘๑.๑}   อิธ  ปนาหํ  สารีปุตฺต  เอกจฺจํ  ปุคฺคลํ  เอวํ  เจตสา
เจโต   ปริจฺจ   ปชานามิ  ตถายํ  ปุคฺคโล  ปฏิปนฺโน  ตถา  จ  อิริยติ
ตญฺจ    มคฺคํ    สมารูโฬฺห    ยถา    กายสฺส    เภทา   ปรมฺมรณา
ติรจฺฉานโยนึ อุปปชฺชิสฺสตีติ ฯ
     {๔๘๑.๒}   อิธ  ปนาหํ สารีปุตฺต เอกจฺจํ ปุคฺคลํ เอวํ เจตสา เจโต
ปริจฺจ   ปชานามิ   ตถายํ   ปุคฺคโล  ปฏิปนฺโน  ตถา  จ  อิริยติ  ตญฺจ
มคฺคํ    สมารูโฬฺห    ยถา   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   ปิตฺติวิสยํ
อุปปชฺชิสฺสตีติ ฯ
     {๔๘๑.๓}   อิธ  ปนาหํ  สารีปุตฺต  เอกจฺจํ  ปุคฺคลํ  เอวํ  เจตสา
เจโต   ปริจฺจ   ปชานามิ  ตถายํ  ปุคฺคโล  ปฏิปนฺโน  ตถา  จ  อิริยติ
ตญฺจ   มคฺคํ   สมารูโฬฺห   ยถา  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  มนุสฺเสสุ
อุปปชฺชิสฺสตีติ ฯ
     {๔๘๑.๔}   อิธ  ปนาหํ  สารีปุตฺต  เอกจฺจํ  ปุคฺคลํ  เอวํ  เจตสา
เจโต   ปริจฺจ   ปชานามิ  ตถายํ  ปุคฺคโล  ปฏิปนฺโน  ตถา  จ  อิริยติ
ตญฺจ    มคฺคํ    สมารูโฬฺห    ยถา    กายสฺส    เภทา   ปรมฺมรณา
สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชิสฺสตีติ ฯ
     {๔๘๑.๕}   อิธ   ปนาหํ   สารีปุตฺต   เอกจฺจํ   ปุคฺคลํ   เอวํ
เจตสา    เจโต    ปริจฺจ    ปชานามิ   ตถายํ   ปุคฺคโล   ปฏิปนฺโน
ตถา       จ       อิริยติ       ตญฺจ       มคฺคํ      สมารูโฬฺห
ยถา  อาสวานํ  ขยา  อนาสวํ  เจโตวิมุตฺตึ  ปญฺาวิมุตฺตึ  ทิฏฺเว ธมฺเม
สยํ   อภิญฺา   สจฺฉิกตฺวา   อุปสมฺปชฺช   วิหริสฺสตีติ   ๑-  ติฏฺนฺตเมนํ
ชานาติ ฯ
     [๔๘๒]   วิมุตฺตํ    ตปฺปรายนนฺติ   วิมุตฺตนฺติ   อากิญฺจญฺายตเน
วิมุตฺตํ ๒- [๓]- ตทธิมุตฺตํ ตทาธิปเตยฺยํ ฯ
     {๔๘๒.๑}   อถวา   ภควา   ชานาติ  อยํ  ปุคฺคโล  รูปาธิมุตฺโต
สทฺทาธิมุตฺโต      คนฺธาธิมุตฺโต      รสาธิมุตฺโต     โผฏฺพฺพาธิมุตฺโต
กุลาธิมุตฺโต       คณาธิมุตฺโต      อาวาสาธิมุตฺโต      ลาภาธิมุตฺโต
ยสาธิมุตฺโต       ปสํสาธิมุตฺโต       สุขาธิมุตฺโต       จีวราธิมุตฺโต
ปิณฺฑปาตาธิมุตฺโต         เสนาสนาธิมุตฺโต        คิลานปจฺจยเภสชฺช-
ปริกฺขาราธิมุตฺโต           สุตฺตนฺตาธิมุตฺโต           วินยาธิมุตฺโต
อภิธมฺมาธิมุตฺโต         ปํสุกูลิกงฺคาธิมุตฺโต        เตจีวริกงฺคาธิมุตฺโต
ปิณฺฑปาติกงฺคาธิมุตฺโต สปทานจาริกงฺคาธิมุตฺโต
เอกาสนิกงฺคาธิมุตฺโต ปตฺตปิณฺฑิกงฺคาธิมุตฺโต
ขลุปจฺฉาภตฺติกงฺคาธิมุตฺโต อารญฺิกงฺคาธิมุตฺโต
รุกฺขมูลิกงฺคาธิมุตฺโต      อพฺโภกาสิกงฺคาธิมุตฺโต     โสสานิกงฺคาธิมุตฺโต
ยถาสนฺถติกงฺคาธิมุตฺโต      เนสชฺชิกงฺคาธิมุตฺโต      ปมชฺฌานาธิมุตฺโต
ทุติยชฺฌานาธิมุตฺโต        ตติยชฺฌานาธิมุตฺโต       จตุตฺถชฺฌานาธิมุตฺโต
อากาสานญฺจายตนสมาปตฺตาธิมุตฺโต วิญฺาณญฺจายตน-
สมาปตฺตาธิมุตฺโต อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺตาธิมุตฺโต
เนวสญฺานาสญฺายตนสมาปตฺตาธิมุตฺโตติ วิมุตฺตํ ฯ
     {๔๘๒.๒}   ตปฺปรายนนฺติ          อากิญฺจญฺายตนมยํ
ตปฺปรายนํ         กมฺมปรายนํ        วิปากปรายนํ        กมฺมครุกํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วิหรตีติ ฯ ๒ ม. อากิญฺจญฺายตนํ ธิมุตฺตนฺติ ฯ ๓ ม. วิโมกฺเขน ธิมุตตํ
@ตตฺราธิมุตฺตํ ฯ
ปฏิสนฺธิครุกํ   ฯ   อถวา   ภควา   ชานาติ  อยํ  ปุคฺคโล  รูปปรายโน
ฯเปฯ เนวสญฺานาสญฺายตนสมาปตฺติปรายโนติ
วิมุตฺตํ ตปฺปรายนํ ฯ เตนาห ภควา
                       วิญฺาณฏฺิติโย สพฺพา (โปสาลาติ ภควา)
                       อภิชานํ ตถาคโต
                       ติฏฺนฺตเมนํ ชานาติ
                       วิมุตฺตํ ตปฺปรายนนฺติ ฯ
     [๔๘๓]        อากิญฺจญฺาสมฺภวํ ตฺวา      นนฺทิสญฺโชนํ อิติ
                       เอวเมตํ อภิญฺาย                  ตโต ตตฺถ วิปสฺสติ
                       เอตํ าณํ ตถํ ตสฺส                 พฺราหฺมณสฺส วุสีมโต ฯ
     [๔๘๔]   อากิญฺจญฺาสมฺภวํ     ตฺวาติ     อากิญฺจญฺาสมฺภโว
วุจฺจติ   อากิญฺจญฺายตนสํวตฺตนิโก  กมฺมาภิสงฺขาโร  ฯ  อากิญฺจญฺายตน-
สํวตฺตนิกํ    กมฺมาภิสงฺขารํ    อากิญฺจญฺาสมฺภโวติ   ตฺวา   ลคฺคนนฺติ
ตฺวา   พนฺธนนฺติ   ตฺวา   ปลิโพโธติ   ตฺวา   ชานิตฺวา   ตุลยิตฺวา
ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวาติ อากิญฺจญฺาสมฺภวํ ตฺวา ฯ
     [๔๘๕]   นนฺทิสญฺโชนํ  อิตีติ  นนฺทิสญฺโชนํ  วุจฺจติ  อรูปราโค  ฯ
อรูปราเคน  ตํ  กมฺมํ  ลคฺคํ  ลคฺคิตํ  ปลิพุทฺธํ  อรูปราคํ  นนฺทิสญฺโชนนฺติ
ตฺวา  ลคฺคนนฺติ  ตฺวา  พนฺธนนฺติ  ตฺวา  ปลิโพโธติ  ตฺวา  ชานิตฺวา
ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา
วิภูตํ   กตฺวา   ฯ   อิตีติ   ปทสนฺธิ   ฯเปฯ   ปทานุปุพฺพกเมตํ   อิตีติ
นนฺทิสญฺโชนํ อิติ ฯ
     [๔๘๖]   เอวเมตํ  อภิญฺายาติ  เอวํ  เอตํ  อภิญฺาย  ชานิตฺวา
ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวาติ เอวเมตํ อภิญฺาย ฯ
     [๔๘๗]   ตโต   ตตฺถ   วิปสฺสตีติ  อากิญฺจญฺายตนํ  สมาปชฺชิตฺวา
ตโต  วุฏฺหิตฺวา  ตตฺถ  ชาเต  จิตฺตเจตสิเก  ธมฺเม  อนิจฺจโต  วิปสฺสติ
ทุกฺขโต  วิปสฺสติ  โรคโต  ฯเปฯ  อนิสฺสรณโต  วิปสฺสติ ทกฺขติ โอโลเกติ
นิชฺฌายติ อุปปริกฺขตีติ ตโต ตตฺถ วิปสฺสติ ฯ
     [๔๘๘]   เอตํ  าณํ  ตถํ  ตสฺสาติ  เอตํ  าณํ  ตจฺฉํ ภูตํ ยาถาวํ
อวิปรีตํ ตสฺสาติ เอตํ าณํ ตถํ ตสฺส ฯ
     [๔๘๙]   พฺราหฺมณสฺส    วุสีมโตติ    พฺราหฺมณสฺสาติ    สตฺตนฺนํ
ธมฺมานํ   พาหิตตฺตา  พฺราหฺมโณ  ฯเปฯ  อนิสฺสิโต  ๑-  ตาทิ  ปวุจฺจเต
ส    พฺรหฺมาติ    พฺราหฺมณสฺส   ฯ   วุสีมโตติ   กลฺยาณปุถุชฺชเน   ๒-
อุปาทาย   สตฺต   เสกฺขา   อปฺปตฺตสฺส   ปตฺติยา  อนธิคตสฺส  อธิคมาย
อสจฺฉิกตสฺส   สจฺฉิกิริยาย   วสนฺติ   สํวสนฺติ   อาวสนฺติ   ปริวสนฺติ  ฯ
อรหา     วุสิตวา     กตกรณีโย     โอหิตภาโร     อนุปฺปตฺตสทตฺโถ
ปริกฺขีณภวสญฺโชโน     สมฺมทญฺา     วิมุตฺโต     โส     วุฏฺวาโส
จิณฺณจรโณ    ฯเปฯ    ชาติชรามรณสํสาโร   นตฺถิ   ตสฺส   ปุนพฺภโวติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อสิโต ฯ ๒ ม. ปุถุชฺชนกลฺยาณํ ฯ
พฺราหฺมณสฺส วุสีมโต ฯ เตนาห ภควา
                       อากิญฺจญฺาสมฺภวํ ตฺวา      นนฺทิสญฺโชนํ อิติ
                       เอวเมตํ อภิญฺาย                  ตโต ตตฺถ วิปสฺสติ
                       เอตํ าณํ ตถํ ตสฺส                 พฺราหฺมณสฺส วุสีมโตติ ฯ
สห    คาถาปริโยสานา    ฯเปฯ    สตฺถา    เม    ภนฺเต   ภควา
สาวโกหมสฺมีติ ฯ
                           โปสาลมาณวกปญฺหานิทฺเทโส จุทฺทสโม ฯ
                                             -------------

             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓๐ หน้าที่ ๒๒๑-๒๓๔.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=30&A=4578&w=&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=30&A=4578&modeTY=1
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=30&item=467&items=23
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :-
https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=30&siri=33
             ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=467
             อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=46&A=1246
             The Pali Atthakatha in Roman :-
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=46&A=1246
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๐
https://84000.org/tipitaka/read/?index_30
https://84000.org/tipitaka/english/?index_30