|
|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ | |
|
| |
|
|
| ฉบับหลวง ฉบับมหาจุฬาฯ บาลีอักษรไทย PaliRoman |
![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๓ สุตฺต. ขุ. ปฏิสมฺภิทามคฺโค
มหาวคฺเค อินฺทฺริยกถา [๔๒๓] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ @เชิงอรรถ: ๑ ม. อานาปานสฺสติกถา นิฏฺิตา ฯ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺสาราเม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ กตมานิ ปญฺจ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺินฺทฺริยํ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ฯ [๔๒๔] อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ กติหากาเรหิ วิสุชฺฌนฺติ ฯ อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ปณฺณรสหิ ๑- อากาเรหิ วิสุชฺฌนฺติ อสฺสทฺเธ ปุคฺคเล ปริวชฺชยโต สทฺเธ ปุคฺคเล เสวโต ภชโต ปยิรุปาสโต ปาสาทนิเย สุตฺตนฺเต ปจฺจเวกฺขโต อิเมหิ ตีหากาเรหิ สทฺธินฺทฺริยํ วิสุชฺฌติ กุสีเต ปุคฺคเล ปริวชฺชยโต อารทฺธวิริเย ปุคฺคเล เสวโต ภชโต ปยิรุปาสโต สมฺมปฺปธาเน ปจฺจเวกฺขโต อิเมหิ ตีหากาเรหิ วิริยินฺทฺริยํ วิสุชฺฌติ มุฏฺสฺสตี ปุคฺคเล ปริวชฺชยโต อุปฏฺิตสฺสตี ปุคฺคเล เสวโต ภชโต ปยิรุปาสโต สติปฏฺาเน ปจฺจเวกฺขโต อิเมหิ ตีหากาเรหิ สตินฺทฺริยํ วิสุชฺฌติ อสมาหิเต ปุคฺคเล ปริวชฺชยโต สมาหิเต ปุคฺคเล เสวโต ภชโต ปยิรุปาสโต ฌานวิโมกฺเข ปจฺจเวกฺขโต อิเมหิ ตีหากาเรหิ สมาธินฺทฺริยํ วิสุชฺฌติ ทุปฺปญฺเ ปุคฺคเล ปริวชฺชยโต ปญฺวนฺเต ปุคฺคเล เสวโต ภชโต ปยิรุปาสโต คมฺภีราณจริยํ ปจฺจเวกฺขโต อิเมหิ ตีหากาเรหิ ปญฺินฺทฺริยํ วิสุชฺฌติ อิติเม ปญฺจ ปุคฺคเล @เชิงอรรถ: ๑ ปนฺนรสหีติปิ ปาโ ฯ ปริวชฺชยโต ปญฺจ ปุคฺคเล เสวโต ภชโต ปยิรุปาสโต ปญฺจ สุตฺตนฺตกฺขนฺเธ ปจฺจเวกฺขโต อิเมหิ ปณฺณรสหิ อากาเรหิ อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ วิสุชฺฌนฺติ ฯ [๔๒๕] กติหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิยนฺติ กติหากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ ภาวนา โหติ ฯ ทสหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิยนฺติ ทสหากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ ภาวนา โหติ อสฺสทฺธิยํ ปชหนฺโต สทฺธินฺทฺริยํ ภาเวติ สทฺธินฺทฺริยํ ภาเวนฺโต อสฺสทฺธิยํ ปชหติ โกสชฺชํ ปชหนฺโต วิริยินฺทฺริยํ ภาเวติ วิริยินฺทฺริยํ ภาเวนฺโต โกสชฺชํ ปชหติ ปมาทํ ปชหนฺโต สตินฺทฺริยํ ภาเวติ สตินฺทฺริยํ ภาเวนฺโต ปมาทํ ปชหติ อุทฺธจฺจํ ปชหนฺโต สมาธินฺทฺริยํ ภาเวติ สมาธินฺทฺริยํ ภาเวนฺโต อุทฺธจฺจํ ปชหติ อวิชฺชํ ปชหนฺโต ปญฺินฺทฺริยํ ภาเวติ ปญฺินฺทฺริยํ ภาเวนฺโต อวิชฺชํ ปชหติ อิเมหิ ทสหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิยนฺติ อิเมหิ ทสหากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ ภาวนา โหติ ฯ [๔๒๖] กติหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ โหนฺติ สุภาวิตานิ ฯ ทสหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ โหนฺติ สุภาวิตานิ อสฺสทฺธินฺทฺริยสฺส ปหีนตฺตา สุปฺปหีนตฺตา สทฺธินฺทฺริยํ ภาวิตํ โหติ สุภาวิตํ สทฺธินฺทฺริยสฺส ภาวิตตฺตา สุภาวิตตฺตา อสฺสทฺธิยํ ปหีนํ โหติ สุปฺปหีนํ โกสชฺชสฺส ปหีนตฺตา สุปฺปหีนตฺตา วิริยินฺทฺริยํ ภาวิตํ โหติ สุภาวิตํ วิริยินฺทฺริยสฺส ภาวิตตฺตา สุภาวิตตฺตา โกสชฺชํ ปหีนํ โหติ สุปฺปหีนํ ปมาทสฺส ปหีนตฺตา สุปฺปหีตฺตา สตินฺทฺริยํ ภาวิตํ โหติ สุภาวิตํ สตินฺทฺริยสฺส ภาวิตตฺตา สุภาวิตตฺตา ปมาโท ปหีโน โหติ สุปฺปหีโน อุทฺธจฺจสฺส ปหีนตฺตา สุปฺปหีนตฺตา สมาธินฺทฺริยํ ภาวิตํ โหติ สุภาวิตํ สมาธินฺทฺริยสฺส ภาวิตตฺตา สุภาวิตตฺตา อุทฺธจฺจํ ปหีนํ โหติ สุปฺปหีนํ อวิชฺชาย ปหีนตฺตา สุปฺปหีนตฺตา ปญฺินฺทฺริยํ ภาวิตํ โหติ สุภาวิตํ ปญฺินฺทฺริยสฺส ภาวิตตฺตา สุภาวิตตฺตา อวิชฺชา ปหีนา โหติ สุปฺปหีนา อิเมหิ ทสหิ อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ โหนฺติ สุภาวิตานิ ฯ [๔๒๗] กติหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิยนฺติ กติหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ เจว โหนฺติ สุภาวิตานิ จ ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ สุปฺปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ ฯ จตูหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิยนฺติ จตูหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ เจว โหนฺติ สุภาวิตานิ จ ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ สุปฺปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ โสตาปตฺติมคฺคกฺขเณ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิยนฺติ โสตาปตฺติผลกฺขเณ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ เจว โหนฺติ สุภาวิตานิ จ ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ สุปฺปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ สกทาคามิมคฺคกฺขเณ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิยนฺติ สกทาคามิผลกฺขเณ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ เจว โหนฺติ สุภาวิตานิ จ ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ สุปฺปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ อนาคามิมคฺคกฺขเณ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิยนฺติ อนาคามิผลกฺขเณ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ เจว โหนฺติ สุภาวิตานิ จ ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ สุปฺปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ อรหตฺตมคฺคกฺขเณ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิยนฺติ อรหตฺตผลกฺขเณ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ เจว โหนฺติ สุภาวิตานิ จ ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ สุปฺปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ ฯ {๔๒๗.๑} อิติ จตสฺโส มคฺควิสุทฺธิโย จตสฺโส ผลวิสุทฺธิโย จตสฺโส สมุจฺเฉทวิสุทฺธิโย จตสฺโส ปฏิปฺปสฺสทฺธิวิสุทฺธิโย อิเมหิ จตูหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิยนฺติ อิเมหิ จตูหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ เจว โหนฺติ สุภาวิตานิ จ ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ สุปฺปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ ฯ [๔๒๘] กตินํ ๑- ปุคฺคลานํ อินฺทฺริยภาวนา กติ ปุคฺคลา ภาวิตินฺทฺริยา ฯ อฏฺนฺนํ ปุคฺคลานํ อินฺทฺริยภาวนา ตโย ปุคฺคลา ภาวิตินฺทฺริยา ๒- ฯ {๔๒๘.๑} กตเมสํ อฏฺนฺนํ ปุคฺคลานํ อินฺทฺริยภาวนา ฯ สตฺตนฺนญฺจ เสกฺขานํ ปุถุชฺชนกลฺยาณกสฺส จ อิเมสํ อฏฺนฺนํ ปุคฺคลานํ อินฺทฺริยภาวนา ฯ กตเม ตโย ปุคฺคลา ฯ ภาวิตินฺทฺริยวเสน ๓- พุทฺโธติ ตถาคตสาวโก ขีณาสโว ภาวิตินฺทฺริโย สยมฺภูตฏฺเน ปจฺเจกพุทฺโธ ๔- ภาวิตินฺทฺริโย อปฺปเมยฺยฏฺเน ตถาคโต อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภาวิตินฺทฺริโย อิเม ตโย ปุคฺคลา ภาวิตินฺทฺริยา อิติ อิเมสํ อฏฺนฺนํ ปุคฺคลานํ อินฺทฺริยภาวนา อิเม ตโย @เชิงอรรถ: ๑ ยุ. กตินฺนํ ฯ ๒ สี. ภาวิตินฺทฺริยาติ ฯ ๓ ม. ยุ. ภาวิตินฺทฺริยา ฯ สวเนน @พุทฺโธ ตถาคต ... ฯ ๔ ม. ปจฺเจกสมฺพุทฺโธ ฯ ปุคฺคลา ภาวิตินฺทฺริยา ฯ สาวตฺถีนิทานํ [๔๒๙] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ กตมานิ ปญฺจ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺินฺทฺริยํ เย หิ เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานนฺติ นเมเต ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ วา สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ วา พฺราหฺมณสมฺมตา น จ ปน เต อายสฺมนฺตา สามญฺตฺถํ ๑- วา พฺราหฺมญฺตฺถํ วา ทิฏฺเว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺติ ฯ {๔๒๙.๑} เย ๒- เกจิ โข ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานนฺติ เต โขเม ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ จ ๓- สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ จ ๓- พฺราหฺมณสมฺมตา เต จ ปนายสฺมนฺตา สามญฺตฺถญฺจ พฺราหฺมญฺตฺถญฺจ ทิฏฺเว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตีติ ฯ [๔๓๐] กติหากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทโย โหติ กติหากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยํ ปชานาติ กติหากาเรหิ @เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สามญฺตฺตํ วา พฺราหฺมญฺตฺตํ วา ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒ ม. เย จ โข @เกจิ ฯ ยุ. เย หิ เกจิ ฯ ๓ ม. วา ฯ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อตฺถงฺคโม โหติ กติหากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อตฺถงฺคมํ ปชานาติ กติหากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อสฺสาโท โหติ กติหากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อสฺสาทํ ปชานาติ กติหากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อาทีนโว โหติ กติหากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อาทีนวํ ปชานาติ กติหากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ นิสฺสรณํ โหติ กติหากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ นิสฺสรณํ ปชานาติ ฯ {๔๓๐.๑} จตฺตารีสาย อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทโย โหติ จตฺตารีสาย อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยํ ปชานาติ จตฺตารีสาย อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อตฺถงฺคโม โหติ จตฺตารีสาย อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อตฺถงฺคมํ ปชานาติ ปญฺจวีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อสฺสาโท โหติ ปญฺจวีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อสฺสาทํ ปชานาติ ปญฺจวีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อาทีนโว โหติ ปญฺจวีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อาทีนวํ ปชานาติ อสีติสตากาเรหิ ๑- ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ นิสฺสรณํ โหติ อสีติสตากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ นิสฺสรณํ ปชานาติ ฯ [๔๓๑] กตเมหิ จตฺตารีสาย อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทโย โหติ กตเมหิ จตฺตารีสาย อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยํ ปชานาติ ฯ อธิโมกฺขตฺถาย อาวชฺชนาย สมุทโย @เชิงอรรถ: ๑ ม. อสีติ สตํ อากาเรหิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ สทฺธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ อธิโมกฺขวเสน ฉนฺทสฺส สมุทโย สทฺธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ อธิโมกฺขวเสน มนสิการสฺส สมุทโย สทฺธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตุปฏฺานํ สทฺธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ {๔๓๑.๑} ปคฺคหตฺถาย อาวชฺชนาย สมุทโย วิริยินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ ปคฺคหวเสน ฉนฺทสฺส สมุทโย วิริยินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ ปคฺคหวเสน มนสิการสฺส สมุทโย วิริยินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตุปฏฺานํ วิริยินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ {๔๓๑.๒} อุปฏฺานตฺถาย อาวชฺชนาย สมุทโย สตินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ {๔๓๑.๓} อุปฏฺานวเสน ฉนฺทสฺส สมุทโย สตินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ อุปฏฺานวเสน มนสิการสฺส สมุทโย สตินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ สตินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตุปฏฺานํ สตินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ {๔๓๑.๔} อวิกฺเขปตฺถาย อาวชฺชนาย สมุทโย สมาธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ อวิกฺเขปวเสน ฉนฺทสฺส สมุทโย สมาธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ อวิกฺเขปวเสน มนสิการสฺส สมุทโย สมาธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตุปฏฺานํ สมาธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ {๔๓๑.๕} ทสฺสนตฺถาย อาวชฺชนาย สมุทโย ปญฺินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ ทสฺสนวเสน ฉนฺทสฺส สมุทโย ปญฺินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ ทสฺสนวเสน มนสิการสฺส สมุทโย ปญฺินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตุปฏฺานํ ปญฺินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ {๔๓๑.๖} อธิโมกฺขตฺถาย อาวชฺชนาย สมุทโย สทฺธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ ปคฺคหตฺถาย อาวชฺชนาย สมุทโย วิริยินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ อุปฏฺานตฺถาย อาวชฺชนาย สมุทโย สตินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ อวิกฺเขปตฺถาย อาวชฺชนาย สมุทโย สมาธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ ทสฺสนตฺถาย อาวชฺชนาย สมุทโย ปญฺินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ {๔๓๑.๗} อธิโมกฺขวเสน ฉนฺทสฺส สมุทโย สทฺธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ ปคฺคหวเสน ฉนฺทสฺส สมุทโย วิริยินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ อุปฏฺานวเสน ฉนฺทสฺส สมุทโย สตินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ อวิกฺเขปวเสน ฉนฺทสฺส สมุทโย สมาธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ ทสฺสนวเสน ฉนฺทสฺส สมุทโย ปญฺินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ {๔๓๑.๘} อธิโมกฺขวเสน มนสิการสฺส สมุทโย สทฺธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ ปคฺคหวเสน มนสิการสฺส สมุทโย วิริยินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ อุปฏฺานวเสน มนสิการสฺส สมุทโย สตินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ อวิกฺเขปวเสน มนสิการสฺส สมุทโย สมาธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ ทสฺสนวเสน มนสิการสฺส สมุทโย ปญฺินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตุปฏฺานํ สทฺธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ {๔๓๑.๙} วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตุปฏฺานํ วิริยินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ สตินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตุปฏฺานํ สตินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตุปฏฺานํ สมาธินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตุปฏฺานํ ปญฺินฺทฺริยสฺส สมุทโย โหติ อิเมหิ จตฺตารีสาย อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทโย โหติ อิเมหิ จตฺตารีสาย อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยํ ปชานาติ ฯ [๔๓๒] กตเมหิ จตฺตารีสาย อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อตฺถงฺคโม โหติ กตเมหิ จตฺตารีสาย อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อตฺถงฺคมํ ปชานาติ ฯ อธิโมกฺขตฺถาย อาวชฺชนาย อตฺถงฺคโม สทฺธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อธิโมกฺขวเสน ฉนฺทสฺส อตฺถงฺคโม สทฺธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อธิโมกฺขวเสน มนสิการสฺส อตฺถงฺคโม สทฺธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตํ อนุปฏฺานํ สทฺธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ {๔๓๒.๑} ปคฺคหตฺถาย อาวชฺชนาย อตฺถงฺคโม วิริยินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ ปคฺคหวเสน ฉนฺทสฺส อตฺถงฺคโม วิริยินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ ปคฺคหวเสน มนสิการสฺส อตฺถงฺคโม วิริยินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตํ อนุปฏฺานํ วิริยินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อุปฏฺานตฺถาย อาวชฺชนาย อตฺถงฺคโม สตินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อุปฏฺานวเสน ฉนฺทสฺส อตฺถงฺคโม สตินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อุปฏฺานวเสน มนสิการสฺส อตฺถงฺคโม สตินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ สตินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตํ อนุปฏฺานํ สตินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อวิกฺเขปตฺถาย อาวชฺชนาย อตฺถงฺคโม สมาธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อวิกฺเขปวเสน ฉนฺทสฺส อตฺถงฺคโม สมาธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อวิกฺเขปวเสน มนสิการสฺส อตฺถงฺคโม สมาธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตํ อนุปฏฺานํ สมาธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ ทสฺสนตฺถาย อาวชฺชนาย อตฺถงฺคโม ปญฺินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ ทสฺสนวเสน ฉนฺทสฺส อตฺถงฺคโม ปญฺินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ ทสฺสนวเสน มนสิการสฺส อตฺถงฺคโม ปญฺินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตํ อนุปฏฺานํ ปญฺินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ {๔๓๒.๒} อธิโมกฺขตฺถาย อาวชฺชนาย อตฺถงฺคโม สทฺธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ ปคฺคหตฺถาย อาวชฺชนาย อตฺถงฺคโม วิริยินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อุปฏฺานตฺถาย อาวชฺชนาย อตฺถงฺคโม สตินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อวิกฺเขปตฺถาย อาวชฺชนาย อตฺถงฺคโม สมาธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ ทสฺสนตฺถาย อาวชฺชนาย อตฺถงฺคโม ปญฺินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อธิโมกฺขวเสน ฉนฺทสฺส อตฺถงฺคโม สทฺธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ ปคฺคหวเสน ฉนฺทสฺส อตฺถงฺคโม วิริยินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อุปฏฺานวเสน ฉนฺทสฺส อตฺถงฺคโม สตินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อวิกฺเขปวเสน ฉนฺทสฺส อตฺถงฺคโม สมาธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ ทสฺสนวเสน ฉนฺทสฺส อตฺถงฺคโม ปญฺินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อธิโมกฺขวเสน มนสิการสฺส อตฺถงฺคโม สทฺธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ ปคฺคหวเสน มนสิการสฺส อตฺถงฺคโม วิริยินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อุปฏฺานวเสน มนสิการสฺส อตฺถงฺคโม สตินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ อวิกฺเขปวเสน มนสิการสฺส อตฺถงฺคโม สมาธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ ทสฺสนวเสน มนสิการสฺส อตฺถงฺคโม ปญฺินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตํ อนุปฏฺานํ สทฺธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตํ อนุปฏฺานํ วิริยินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ สตินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตํ อนุปฏฺานํ สตินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ สมาธินฺทฺริยสฺส เอกตฺตํ อนุปฏฺานํ สมาธินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน เอกตฺตํ อนุปฏฺานํ ปญฺินฺทฺริยสฺส อตฺถงฺคโม โหติ {๔๓๒.๓} อิเมหิ จตฺตารีสาย อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อตฺถงฺคโม โหติ อิเมหิ จตฺตารีสาย อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อตฺถงฺคมํ ปชานาติ ฯ [๔๓๓] กตเมหิ ปญฺจวีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อสฺสาโท โหติ กตเมหิ ปญฺจวีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อสฺสาทํ ปชานาติ ฯ อสฺสทฺธิยสฺส อนุปฏฺานํ สทฺธินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ อสฺสทฺธิยสฺส ปริฬาหสฺส อนุปฏฺานํ สทฺธินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ อธิโมกฺขจริยาย เวสารชฺชํ สทฺธินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ สนฺโต จ วิหาราธิคโม จ ๑- สทฺธินฺทฺริยสฺส @เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ อสฺสาโท โหติ ยํ สทฺธินฺทฺริยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อยํ สทฺธินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ ๑- โกสชฺชสฺส อนุปฏฺานํ วิริยินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ โกสชฺชสฺส ปริฬาหสฺส อนุปฏฺานํ วิริยินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ ปคฺคหจริยาย เวสารชฺชํ วิริยินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ สนฺโต จ วิหาราธิคโม จ วิริยินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ ยํ วิริยินฺทฺริยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อยํ วิริยินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ ๑- ปมาทสฺส อนุปฏฺานํ สตินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ {๔๓๓.๑} ปมาทสฺส ปริฬาหสฺส อนุปฏฺานํ สตินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ อุปฏฺานจริยาย เวสารชฺชํ สตินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ สนฺโต จ วิหาราธิคโม จ สตินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ ยํ สตินฺทฺริยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อยํ สตินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ ๑- อุทฺธจฺจสฺส อนุปฏฺานํ สมาธินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ อุทฺธจฺจสฺส ปริฬาหสฺส อนุปฏฺานํ สมาธินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ อวิกฺเขปจริยาย เวสารชฺชํ สมาธินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ สนฺโต จ วิหาราธิคโม จ สมาธินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ ยํ สมาธินฺทฺริยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อยํ สมาธินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ ๑- อวิชฺชาย อนุปฏฺานํ ปญฺินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ อวิชฺชาย ปริฬาหสฺส อนุปฏฺานํ ปญฺินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ ทสฺสนจริยาย เวสารชฺชํ ปญฺินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท @เชิงอรรถ: ๑ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ โหติ สนฺโต จ วิหาราธิคโม จ ปญฺินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ ยํ ปญฺินฺทฺริยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อยํ ปญฺินฺทฺริยสฺส อสฺสาโท โหติ อิเมหิ ปญฺจวีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อสฺสาโท โหติ อิเมหิ ปญฺจวีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อสฺสาทํ ปชานาติ ฯ [๔๓๔] กตเมหิ ปญฺจวีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อาทีนโว โหติ กตเมหิ ปญฺจวีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อาทีนวํ ปชานาติ ฯ อสฺสทฺธินฺทฺริยสฺส อุปฏฺานํ สทฺธินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ อสฺสทฺธินฺทฺริยสฺส ปริฬาหสฺส อุปฏฺานํ สทฺธินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ อนิจฺจฏฺเน สทฺธินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ ทุกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ อนตฺตฏฺเน สทฺธินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ โกสชฺชสฺส อุปฏฺานํ วิริยินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ โกสชฺชสฺส ปริฬาหสฺส อุปฏฺานํ วิริยินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ อนิจฺจฏฺเน วิริยินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ ทุกฺขฏฺเน อนตฺตฏฺเน วิริยินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ ปมาทสฺส อุปฏฺานํ สตินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ ปมาทสฺส ปริฬาหสฺส อุปฏฺานํ สตินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ อนิจฺจฏฺเน สตินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ ทุกฺขฏฺเน อนตฺตฏฺเน สตินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ อุทฺธจฺจสฺส อุปฏฺานํ สมาธินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ อุทฺธจฺจสฺส ปริฬาหสฺส อุปฏฺานํ สมาธินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ อนิจฺจฏฺเน สมาธินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ ทุกฺขฏฺเน อนตฺตฏฺเน สมาธินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ อวิชฺชาย อุปฏฺานํ ปญฺินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ อวิชฺชาย ปริฬาหสฺส อุปฏฺานํ ปญฺินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ อนิจฺจฏฺเน ปญฺินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ ทุกฺขฏฺเน ปญฺินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ อนตฺตฏฺเน ปญฺินฺทฺริยสฺส อาทีนโว โหติ อิเมหิ ปญฺจวีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อาทีนโว โหติ อิเมหิ ปญฺจวีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อาทีนวํ ปชานาติ ฯ [๔๓๕] กตเมหิ อสีติสตากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ นิสฺสรณํ โหติ กตเมหิ อสีติสตากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ นิสฺสรณํ ปชานาติ ฯ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ อสฺสทฺธิยา นิสฺสฏํ โหติ อสฺสทฺธิยปริฬาหา นิสฺสฏํ โหติ ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขนฺเธหิ จ นิสฺสฏํ โหติ พหิทฺธา จ สพฺพนิมิตฺเตหิ นิสฺสฏํ โหติ ตโต ปณีตตรสทฺธินฺทฺริยสฺส ปฏิลาภา ปุริมตรสทฺธินฺทฺริยา นิสฺสฏํ โหติ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ โกสชฺชา นิสฺสฏํ โหติ โกสชฺชปริฬาหา นิสฺสฏํ โหติ ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขนฺเธหิ จ นิสฺสฏํ โหติ พหิทฺธา จ สพฺพนิมิตฺเตหิ นิสฺสฏํ โหติ ตโต ปณีตตรวิริยินฺทฺริยสฺส ปฏิลาภา ปุริมตรวิริยินฺทฺริยา นิสฺสฏํ โหติ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ปมาทา นิสฺสฏํ โหติ ปมาทปริฬาหา นิสฺสฏํ โหติ ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขนฺเธหิ จ นิสฺสฏํ โหติ พหิทฺธา จ สพฺพนิมิตฺเตหิ นิสฺสฏํ โหติ ตโต ปณีตตรสตินฺทฺริยสฺส ปฏิลาภา ปุริมตรสตินฺทฺริยา นิสฺสฏํ โหติ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ อุทฺธจฺจโต นิสฺสฏํ โหติ อุทฺธจฺจปริฬาหา นิสฺสฏํ โหติ ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขนฺเธหิ จ นิสฺสฏํ โหติ พหิทฺธา จ สพฺพนิมิตฺเตหิ นิสฺสฏํ โหติ ตโต ปณีตตรสมาธินฺทฺริยสฺส ปฏิลาภา ปุริมตรสมาธินฺทฺริยา นิสฺสฏํ โหติ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ อวิชฺชาย นิสฺสฏํ โหติ อวิชฺชาปริฬาหา นิสฺสฏํ โหติ ตทนุวตฺตกกิเลเสหิ จ ขนฺเธหิ จ นิสฺสฏํ โหติ พหิทฺธา จ สพฺพนิมิตฺเตหิ นิสฺสฏํ โหติ {๔๓๕.๑} ตโต ปณีตตรปญฺินฺทฺริยสฺส ปฏิลาภา ปุริมตรปญฺินฺทฺริยา นิสฺสฏํ โหติ ปุพฺพภาเค ปญฺจหินฺทฺริเยหิ ปมชฺฌานวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ ปมชฺฌาเน ปญฺจหินฺทฺริเยหิ ทุติยชฺฌานวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ ทุติยชฺฌาเน ปญฺจหินฺทฺริเยหิ ตติยชฺฌานวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ ตติยชฺฌาเน ปญฺจหินฺทฺริเยหิ จตุตฺถชฺฌานวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ จตุตฺถชฺฌาเน ปญฺจหินฺทฺริเยหิ อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติยา ปญฺจหินฺทฺริเยหิ วิญฺาณญฺจายตนสมาปตฺติวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ วิญฺาณญฺจายตนสมาปตฺติยา ปญฺจหินฺทฺริเยหิ อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺติวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺติยา ปญฺจหินฺทฺริเยหิ เนวสญฺานาสญฺายตนสมาปตฺติวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ เนวสญฺานาสญฺายตนสมาปตฺติยา ปญฺจหินฺทฺริเยหิ อนิจฺจานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ อนิจฺจานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ ทุกฺขานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ ทุกฺขานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ อนตฺตานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ อนตฺตานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ นิพฺพิทานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ {๔๓๕.๒} นิพฺพิทานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ วิราคานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ วิราคานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ นิโรธานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ นิโรธานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ ขยานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ ขยานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ วยานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ วยานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ วิปริณามานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ วิปริณามานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ อนิมิตฺตานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ อนิมิตฺตานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ อปฺปณิหิตานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ อปฺปณิหิตานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ สุญฺตานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ สุญฺตานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ อธิปญฺาธมฺมวิปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ อธิปญฺาธมฺมวิปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ ยถาภูตาณทสฺสนวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ ยถาภูตาณทสฺสเน ปญฺจหินฺทฺริเยหิ อาทีนวานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ อาทีนวานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ ปฏิสงฺขานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ {๔๓๕.๓} ปฏิสงฺขานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ วิวฏฺฏนานุปสฺสนาวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ วิวฏฺฏนานุปสฺสนาย ปญฺจหินฺทฺริเยหิ โสตาปตฺติมคฺควเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ โสตาปตฺติมคฺเค ปญฺจหินฺทฺริเยหิ โสตาปตฺติผลสมาปตฺติวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ โสตาปตฺติผลสมาปตฺติยา ปญฺจหินฺทฺริเยหิ สกทาคามิมคฺควเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ สกทาคามิมคฺเค ปญฺจหินฺทฺริเยหิ สกทาคามิผลสมาปตฺติวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ สกทาคามิผลสมาปตฺติยา ปญฺจหินฺทฺริเยหิ อนาคามิมคฺควเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ อนาคามิมคฺเค ปญฺจหินฺทฺริเยหิ อนาคามิผลสมาปตฺติวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ อนาคามิผลสมาปตฺติยา ปญฺจหินฺทฺริเยหิ อรหตฺตมคฺควเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ อรหตฺตมคฺเค ปญฺจหินฺทฺริเยหิ อรหตฺตผลสมาปตฺติวเสน ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ นิกฺขมฺเม ๑- ปญฺจินฺทฺริยานิ กามจฺฉนฺทโต นิสฺสฏานิ โหนฺติ อพฺยาปาเท ปญฺจินฺทฺริยานิ พฺยาปาทโต นิสฺสฏานิ โหนฺติ อาโลกสญฺาย ปญฺจินฺทฺริยานิ ถีนมิทฺธโต นิสฺสฏานิ โหนฺติ อวิกฺเขเป ปญฺจินฺทฺริยานิ อุทฺธจฺจโต นิสฺสฏานิ โหนฺติ ธมฺมววตฺถาเน ปญฺจินฺทฺริยานิ วิจิกิจฺฉาย นิสฺสฏานิ โหนฺติ าเณ ปญฺจินฺทฺริยานิ อวิชฺชาย นิสฺสฏานิ โหนฺติ ปามุชฺเช ปญฺจินฺทฺริยานิ อรติยา นิสฺสฏานิ โหนฺติ {๔๓๕.๔} ปมชฺฌาเน ปญฺจินฺทฺริยานิ นีวรเณหิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ ทุติยชฺฌาเน ปญฺจินฺทฺริยานิ วิตกฺกวิจาเรหิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ ตติยชฺฌาเน ปญฺจินฺทฺริยานิ ปีติยา นิสฺสฏานิ โหนฺติ จตุตฺถชฺฌาเน ปญฺจินฺทฺริยานิ สุขทุกฺเขหิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ อากาสานญฺจายตน- สมาปตฺติยา ปญฺจินฺทฺริยานิ รูปสญฺาย ปฏิฆสญฺาย นานตฺตสญฺาย นิสฺสฏานิ โหนฺติ วิญฺาณญฺจายตนสมาปตฺติยา ปญฺจินฺทฺริยานิ อากาสานญฺจายตนสญฺาย นิสฺสฏานิ โหนฺติ อากิญฺจญฺายตน- สมาปตฺติยา ปญฺจินฺทฺริยานิ วิญฺาณญฺจายตนสญฺาย นิสฺสฏานิ โหนฺติ เนวสญฺานาสญฺายตนสมาปตฺติยา ปญฺจินฺทฺริยานิ อากิญฺจญฺายตนสญฺาย นิสฺสฏานิ โหนฺติ อนิจฺจานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ นิจฺจสญฺาย นิสฺสฏานิ โหนฺติ ทุกฺขานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ สุขสญฺาย นิสฺสฏานิ โหนฺติ อนตฺตานุปสฺสนาย @เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เนกฺขมฺเม ฯ ปญฺจินฺทฺริยานิ อตฺตสญฺาย นิสฺสฏานิ โหนฺติ นิพฺพิทานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ นนฺทิยา นิสฺสฏานิ โหนฺติ วิราคานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ ราคโต นิสฺสฏานิ โหนฺติ นิโรธานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ สมุทยโต นิสฺสฏานิ โหนฺติ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ อาทานโต นิสฺสฏานิ โหนฺติ ขยานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ ฆนสญฺาย นิสฺสฏานิ โหนฺติ วยานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ อายุหนโต นิสฺสฏานิ โหนฺติ วิปริณามานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ ธุวสญฺาย นิสฺสฏานิ โหนฺติ อนิมิตฺตานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ นิมิตฺตโต นิสฺสฏานิ โหนฺติ {๔๓๕.๕} อปฺปณิหิตานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ ปณิธิยา นิสฺสฏานิ โหนฺติ สุญฺตานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ อภินิเวสโต นิสฺสฏานิ โหนฺติ อธิปญฺาธมฺมวิปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ สาราทานาภินิเวสโต นิสฺสฏานิ โหนฺติ ยถาภูตาณทสฺสเน ปญฺจินฺทฺริยานิ สมฺโมหาภินิเวสโต นิสฺสฏานิ โหนฺติ อาทีนวานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ อาลยาภินิเวสโต นิสฺสฏานิ โหนฺติ ปฏิสงฺขานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ อปฺปฏิสงฺขาย นิสฺสฏานิ โหนฺติ วิวฏฺฏนานุปสฺสนาย ปญฺจินฺทฺริยานิ สญฺโคาภินิเวสโต นิสฺสฏานิ โหนฺติ โสตาปตฺติมคฺเค ปญฺจินฺทฺริยานิ ทิฏฺเกฏฺเหิ กิเลเสหิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ สกทาคามิมคฺเค ปญฺจินฺทฺริยานิ โอฬาริเกหิ กิเลเสหิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ อนาคามิมคฺเค ปญฺจินฺทฺริยานิ อนุสหคเตหิ กิเลเสหิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ อรหตฺตมคฺเค ปญฺจินฺทฺริยานิ สพฺพกิเลเสหิ นิสฺสฏานิ โหนฺติ สพฺเพสญฺเว ขีณาสวานํ ตตฺถ ตตฺถ ปญฺจินฺทฺริยานิ นิสฺสฏานิ เจว โหนฺติ สุนิสฺสฏานิ จ ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ สุปฺปฏิปฺปสฺสทฺธานิ จ อิเมหิ อสีติสตากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ นิสฺสรณํ โหติ อิเมหิ อสีติสตากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ นิสฺสรณํ ปชานาติ ฯ ภาณวารํ ฯ -------- สาวตฺถีนิทานํ [๔๓๖] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ กตมานิ ปญฺจ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺินฺทฺริยํ ฯ {๔๓๖.๑} กตฺถ จ ภิกฺขเว สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ จตูสุ โสตาปตฺติยงฺเคสุ เอตฺถ สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ฯ {๔๓๖.๒} กตฺถ จ ภิกฺขเว วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ จตูสุ สมฺมปฺปธาเนสุ เอตฺถ วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ฯ {๔๓๖.๓} กตฺถ จ ภิกฺขเว สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ จตูสุ สติปฏฺาเนสุ เอตฺถ สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ฯ {๔๓๖.๔} กตฺถ จ ภิกฺขเว สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ จตูสุ ฌาเนสุ เอตฺถ สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ฯ {๔๓๖.๕} กตฺถ จ ภิกฺขเว ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ จตูสุ อริยสจฺเจสุ เอตฺถ ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ฯ [๔๓๗] จตูสุ โสตาปตฺติยงฺเคสุ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน กติหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ จตูสุ สมฺมปฺปธาเนสุ วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน กติหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ จตูสุ สติปฏฺาเนสุ สตินฺทฺริยสฺส วเสน กติหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ จตูสุ ฌาเนสุ สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน กติหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ จตูสุ อริยสจฺเจสุ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน กติหากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ จตูสุ โสตาปตฺติยงฺเคสุ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ จตูสุ สมฺมปฺปธาเนสุ วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ จตูสุ สติปฏฺาเนสุ สตินฺทฺริยสฺส วเสน วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ จตูสุ ฌาเนสุ สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ จตูสุ อริยสจฺเจสุ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ [๔๓๘] จตูสุ โสตาปตฺติยงฺเคสุ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน กตเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ สปฺปุริสสํเสเว โสตาปตฺติยงฺเค อธิโมกฺขาธิปเตยฺยฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ สทฺธมฺมสฺสวเน โสตาปตฺติยงฺเค โยนิโสมนสิกาเร โสตาปตฺติยงฺเค ธมฺมานุธมฺม- ปฏิปตฺติยา โสตาปตฺติยงฺเค อธิโมกฺขาธิปเตยฺยฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ จตูสุ โสตาปตฺติยงฺเคสุ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน อิเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ [๔๓๙] จตูสุ สมฺมปฺปธาเนสุ วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน กตเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ อนุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนุปฺปาทาย สมฺมปฺปธาเน ปคฺคหาธิปเตยฺยฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย สมฺมปฺปธาเน ฯเปฯ อนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อุปฺปาทาย สมฺมปฺปธาเน ฯเปฯ อุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ ิติยา อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา สมฺมปฺปธาเน ปคฺคหาธิปเตยฺยฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ จตูสุ สมฺมปฺปธาเนสุ วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน อิเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ [๔๔๐] จตูสุ สติปฏฺาเนสุ สตินฺทฺริยสฺส วเสน กตเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ กาเย กายานุปสฺสนาสติปฏฺาเน อุปฏฺานาธิปเตยฺยฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ สตินฺทฺริยสฺส วเสน อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ เวทนาสุ เวทนานุปสฺสนาสติปฏฺาเน ฯเปฯ จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสนาสติปฏฺาเน ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนาสติปฏฺาเน อุปฏฺานาธิปเตยฺยฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ สตินฺทฺริยสฺส วเสน อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ จตูสุ สติปฏฺาเนสุ สตินฺทฺริยสฺส วเสน อิเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ [๔๔๑] จตูสุ ฌาเนสุ สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน กตเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ ปมชฺฌาเน อวิกฺเขปาธิปเตยฺยฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทุติยชฺฌาเน ฯเปฯ ตติยชฺฌาเน จตุตฺถชฺฌาเน อวิกฺเขปาธิปเตยฺยฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ จตูสุ ฌาเนสุ สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน อิเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ [๔๔๒] จตูสุ อริยสจฺเจสุ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน กตเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ ทุกฺเข อริยสจฺเจ ทสฺสนาธิปเตยฺยฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทุกฺขสมุทเย อริยสจฺเจ ฯเปฯ ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อริยสจฺเจ ทสฺสนาธิปเตยฺยฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ จตูสุ อริยสจฺเจสุ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน อิเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ [๔๔๓] จตูสุ โสตาปตฺติยงฺเคสุ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน กติหากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ จริยา ทฏฺพฺพา จตูสุ สมฺมปฺปธาเนสุ ฯเปฯ จตูสุ สติปฏฺาเนสุ ฯเปฯ จตูสุ ฌาเนสุ ฯเปฯ จตูสุ อริยสจฺเจสุ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน กติหากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ จริยา ทฏฺพฺพา ฯ จตูสุ โสตาปตฺติยงฺเคสุ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ จริยา ทฏฺพฺพา จตูสุ สมฺมปฺปธาเนสุ ฯเปฯ จตูสุ สติปฏฺาเนสุ จตูสุ ฌาเนสุ จตูสุ อริยสจฺเจสุ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ จริยา ทฏฺพฺพา ฯ [๔๔๔] จตูสุ โสตาปตฺติยงฺเคสุ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน กตเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ จริยา ทฏฺพฺพา ฯ สปฺปุริสสํเสเว โสตาปตฺติยงฺเค อธิโมกฺขาธิปเตยฺยฏฺเน สทฺธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา สทฺธมฺมสฺสวเน โสตาปตฺติยงฺเค ฯเปฯ โยนิโสมนสิกาเร โสตาปตฺติยงฺเค ธมฺมานุธมฺมปฏิปตฺติยา โสตาปตฺติยงฺเค อธิโมกฺขาธิปเตยฺยฏฺเน สทฺธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา จตูสุ โสตาปตฺติยงฺเคสุ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน อิเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ จริยา ทฏฺพฺพา ฯ [๔๔๕] จตูสุ สมฺมปฺปธาเนสุ วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน กตเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ จริยา ทฏฺพฺพา ฯ อนุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนุปฺปาทาย สมฺมปฺปธาเน ปคฺคหาธิปเตยฺยฏฺเน วิริยินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา ฯเปฯ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา อุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย สมฺมปฺปธาเน ฯเปฯ อนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อุปฺปาทาย สมฺมปฺปธาเน ฯเปฯ อุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ ิติยา อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา สมฺมปฺปธาเน ปคฺคหาธิปเตยฺยฏฺเน วิริยินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยสฺส ฯเปฯ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา จตูสุ สมฺมปฺปธาเนสุ วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน อิเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ จริยา ทฏฺพฺพา ฯ [๔๔๖] จตูสุ สติปฏฺาเนสุ สตินฺทฺริยสฺส วเสน กตเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ จริยา ทฏฺพฺพา ฯ กาเย กายานุปสฺสนาสติปฏฺาเน อุปฏฺานาธิปเตยฺยฏฺเน สตินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา สตินฺทฺริยสฺส วเสน อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา เวทนาสุ เวทนานุปสฺสนาสติปฏฺาเน ฯเปฯ จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสนาสติปฏฺาเน ฯเปฯ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนาสติปฏฺาเน อุปฏฺานาธิปเตยฺยฏฺเน สตินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา สตินฺทฺริยสฺส วเสน ฯเปฯ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา จตูสุ สติปฏฺาเนสุ สตินฺทฺริยสฺส วเสน อิเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ จริยา ทฏฺพฺพา ฯ [๔๔๗] จตูสุ ฌาเนสุ สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน กตเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ จริยา ทฏฺพฺพา ฯ ปมชฺฌาเน อวิกฺเขปาธิปเตยฺยฏฺเน สมาธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา ทุติยชฺฌาเน ฯเปฯ ตติยชฺฌาเน ฯเปฯ จตุตฺถชฺฌาเน อวิกฺเขปาธิปเตยฺยฏฺเน สมาธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน ฯเปฯ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา จตูสุ ฌาเนสุ สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน อิเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ จริยา ทฏฺพฺพา ฯ [๔๔๘] จตูสุ อริยสจฺเจสุ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน กตเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ จริยา ทฏฺพฺพา ฯ ทุกฺเข อริยสจฺเจ ทสฺสนาธิปเตยฺยฏฺเน ปญฺินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา ทุกฺขสมุทเย อริยสจฺเจ ฯเปฯ ทุกฺขนิโรเธ อริยสจฺเจ ทุกฺขนิโรธาคามินิยา ปฏิปทาย อริยสจฺเจ ทสฺสนาธิปเตยฺยฏฺเน ปญฺินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยสฺส จริยา ทฏฺพฺพา จตูสุ อริยสจฺเจสุ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน อิเมหิ วีสติยา อากาเรหิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ จริยา ทฏฺพฺพา ฯ [๔๔๙] จาโร จ วิหาโร จ อนุพุทฺโธ โหติ ปฏิวิทฺโธ ยถา จรนฺตํ ยถา วิหรนฺตํ วิญฺู สพฺรหฺมจารี คมฺภีเรสุ าเนสุ โอกปฺเปยฺยุํ อทฺธา อยมายสฺมา ปตฺโต วา ปาปุณิสฺสติ วา ฯ {๔๔๙.๑} จริยาติ อฏฺ จริยาโย อิริยาปถจริยา อายตนจริยา สติจริยา สมาธิจริยา าณจริยา มคฺคจริยา ปตฺติจริยา โลกตฺถจริยา ฯ {๔๔๙.๒} อิริยาปถจริยาติ จตูสุ อิริยาปเถสุ ฯ อายตนจริยาติ ฉสุ อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ อายตเนสุ ฯ สติจริยาติ จตูสุ สติปฏฺาเนสุ ฯ สมาธิจริยาติ จตูสุ ฌาเนสุ ฯ าณจริยาติ จตูสุ อริยสจฺเจสุ ฯ มคฺคจริยาติ จตูสุ อริยมคฺเคสุ ฯ ปตฺติจริยาติ จตูสุ สามญฺผเลสุ ฯ โลกตฺถจริยาติ ตถาคเตสุ อรหนฺเตสุ สมฺมาสมฺพุทฺเธสุ ปเทโส ๑- ปจฺเจกพุทฺเธสุ ปเทโส ๑- สาวเกสุ ๒- ฯ อิริยาปถจริยา จ ปณิธิสมฺปนฺนานํ อายตนจริยา จ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารานํ สติจริยา จ อปฺปมาทวิหารีนํ สมาธิจริยา จ อธิจิตฺตมนุยุตฺตานํ าณจริยา จ พุทฺธิสมฺปนฺนานํ มคฺคจริยา จ สมฺมาปฏิปนฺนานํ ๓- ปตฺติจริยา จ อธิคตผลานํ โลกตฺถจริยา จ ตถาคตานํ อรหนฺตานํ สมฺมาสมฺพุทฺธานํ ปเทโส ๑- ปจฺเจกพุทฺธานํ ปเทโส สาวกานํ อิมา อฏฺ จริยาโย ฯ {๔๔๙.๓} อปราปิ อฏฺ จริยาโย อธิมุจฺจนฺโต สทฺธาย จรติ ปคฺคณฺหนฺโต วิริเยน จรติ อุปฏฺาเปนฺโต สติยา จรติ อวิกฺเขปํ @เชิงอรรถ: ๑ ม. ปเทเส ฯ ยุ. ปเทสปจฺเจกพุทฺเธสุ ปเทสสาวเกสุ ฯ เอวมุปริปิ ฯ @๒ สี. สพฺพเทโส ปจฺเจกพุทฺเธสุ สปฺปเทสุ สาวเกสุ ฯ ๓ สี. สมาปตฺติสมฺปนฺนานํ ฯ กโรนฺโต สมาธินา จรติ ปชานนฺโต ปญฺาย จรติ วิชานนฺโต วิญฺาเณน ๑- จรติ เอวํ ๒- ปฏิปนฺโน วิเสสมธิคจฺฉตีติ วิเสสจริยาย จรติ เอวํ ๒- ปฏิปนฺนสฺส กุสลา ธมฺมา อายาเปนฺตีติ อายตนจริยาย จรติ อิมา อฏฺ จริยาโย ฯ {๔๔๙.๔} อปราปิ อฏฺ จริยาโย ทสฺสนจริยา จ สมฺมาทิฏฺิยา อภิโรปนจริยา ๓- จ สมฺมาสงฺกปฺปสฺส ปริคฺคหจริยา จ สมฺมาวาจาย สมุฏฺานจริยา จ สมฺมากมฺมนฺตสฺส โวทานจริยา จ สมฺมาอาชีวสฺส ปคฺคหจริยา จ สมฺมาวายามสฺส อุปฏฺานจริยา จ สมฺมาสติยา อวิกฺเขปจริยา จ สมฺมาสมาธิสฺส อิมา อฏฺ จริยาโย ฯ [๔๕๐] วิหาโรติ อธิมุจฺจนฺโต สทฺธาย วิหรติ ปคฺคณฺหนฺโต วิริเยน วิหรติ อุปฏฺาเปนฺโต สติยา วิหรติ อวิกฺเขปํ กโรนฺโต สมาธินา วิหรติ ปชานนฺโต ปญฺาย วิหรติ ฯ อนุพุทฺโธติ สทฺธินฺทฺริยสฺส อธิโมกฺขฏฺโ อนุพุทฺโธ โหติ วิริยินฺทฺริยสฺส ปคฺคหฏฺโ อนุพุทฺโธ โหติ สตินฺทฺริยสฺส อุปฏฺานฏฺโ อนุพุทฺโธ โหติ สมาธินฺทฺริยสฺส อวิกฺเขปฏฺโ อนุพุทฺโธ โหติ ปญฺินฺทฺริยสฺส ทสฺสนฏฺโ อนุพุทฺโธ โหติ ฯ ปฏิวิทฺโธติ สทฺธินฺทฺริยสฺส อธิโมกฺขฏฺโ ปฏิวิทฺโธ โหติ วิริยินฺทฺริยสฺส ปคฺคหฏฺโ ปฏิวิทฺโธ โหติ สตินฺทฺริยสฺส อุปฏฺานฏฺโ ปฏิวิทฺโธ โหติ สมาธินฺทฺริยสฺส อวิกฺเขปฏฺโ ปฏิวิทฺโธ โหติ @เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วิญฺาณจริยาย ฯ ๒ ม. เอวํ ปฏิปนฺนสฺส ฯเปฯ อายตนจริยาย จรติ @เอวํ ปฏิปนฺโน ฯเปฯ วิเสสจริยาย จรติ ฯ ๓ ม. อภินิโรปนจริยา ฯ ปญฺินฺทฺริยสฺส ทสฺสนฏฺโ ปฏิวิทฺโธ โหติ ฯ {๔๕๐.๑} ยถา จรนฺตนฺติ เอวํ สทฺธาย จรนฺตํ เอวํ วิริเยน จรนฺตํ เอวํ สติยา จรนฺตํ เอวํ สมาธินา จรนฺตํ เอวํ ปญฺาย จรนฺตํ ฯ ยถา วิหรนฺตนฺติ เอวํ สทฺธาย วิหรนฺตํ เอวํ วิริเยน วิหรนฺตํ เอวํ สติยา วิหรนฺตํ เอวํ สมาธินา วิหรนฺตํ เอวํ ปญฺาย วิหรนฺตํ ฯ {๔๕๐.๒} วิญฺูติ วิญฺู วิภาวี เมธาวี ปณฺฑิตา พุทฺธิสมฺปนฺนา ฯ สพฺรหฺมจารีติ เอกกมฺมํ เอกุทฺเทโส สมสิกฺขาตา ๑- ฯ คมฺภีเรสุ าเนสูติ คมฺภีรานิ านานิ วุจฺจนฺติ ฌานานิ จ วิโมกฺขา จ สมาธิ จ สมาปตฺติโย จ มคฺคา จ ผลานิ จ อภิญฺาโย จ ปฏิสมฺภิทา จ ฯ โอกปฺเปยฺยุนฺติ สทฺทเหยฺยุํ อธิมุจฺเจยฺยุํ ฯ อทฺธาติ เอกํสวจนเมตํ นิสฺสํสยวจนเมตํ นิกฺกงฺขาวจนเมตํ ๒- อทฺวชฺฌวจนเมตํ ๓- อเทฺวฬฺหกวจนเมตํ นิยฺยานิกวจนเมตํ ๔- อปณฺณกวจนเมตํ ๕- อวตฺถาปนวจนเมตํ อทฺธาติ ฯ อายสฺมาติ ปิยวจนเมตํ ครุวจนเมตํ สคารวสปฺปติสฺสาธิวจนเมตํ อายสฺมาติ ฯ @เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สมสิกฺขตา ฯ ๒ ม. ยุ. นิกฺกงฺข... ฯ ๓ ม. ยุ. อทฺเวชฺฌ... ฯ @๔ ม นิโยค ... ฯ ๕ สี. อาวชฺเฌวจนเมตํ อทฺวหกวจนเมตํ นิโยควจนเมตํ @อปฺปกวจนเมตํ ฯ ปตฺโต วาติ อธิคโต [๑]- ฯ ปาปุณิสฺสติ วาติ อธิคมิสฺสติ [๑]- ฯ ปริปุณฺณนิทานํ ๒- [๔๕๑] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ กตมานิ ปญฺจ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺินฺทฺริยํ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ฯ {๔๕๑.๑} อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ กติหากาเรหิ ทฏฺพฺพานิ ฯ อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ฉหากาเรหิ ฯ เกนฏฺเน ทฏฺพฺพานิ ฯ อาธิปเตยฺยฏฺเน อาทิวิโสธนฏฺเน อธิมตฺตฏฺเน อธิฏฺานฏฺเน ปริยาทานฏฺเน ปติฏฺาปกฏฺเน ฯ [๔๕๒] กถํ อาธิปเตยฺยฏฺเน อินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ อสฺสทฺธิยํ ปชหโต อธิโมกฺขาธิปเตยฺยฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ โกสชฺชํ ปชหโต ปคฺคหาธิปเตยฺยฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปมาทํ ปชหโต อุปฏฺานาธิปเตยฺยฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ สตินฺทฺริยสฺส วเสน อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อธิโมกฺขฏฺเน @เชิงอรรถ: ๑ ม. วา ฯ ๒ ม. ปุริมนิทานํ ฯ สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุทฺธจฺจํ ปชหโต อวิกฺเขปาธิปเตยฺยฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิชฺชํ ปชหโต ทสฺสนาธิปเตยฺยฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ [๑]- กามจฺฉนฺทํ ปชหโต {๔๕๒.๑} เนกฺขมฺมวเสน อธิโมกฺขาธิปเตยฺยฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ กามจฺฉนฺทํ ปชหโต เนกฺขมฺมวเสน ปคฺคหาธิปเตยฺยฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ วิริยินฺทฺริยสฺส วเสน อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ กามจฺฉนฺทํ ปชหโต เนกฺขมฺมวเสน อุปฏฺานาธิปเตยฺยฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ สตินฺทฺริยสฺส วเสน อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปคฺคหฏฺเน @เชิงอรรถ: ๑ ม. ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ฯ วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ กามจฺฉนฺทํ ปชหโต เนกฺขมฺมวเสน อวิกฺเขปาธิปเตยฺยฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ สมาธินฺทฺริยสฺส วเสน ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ กามจฺฉนฺทํ ปชหโต เนกฺขมฺมวเสน ทสฺสนาธิปเตยฺยฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ พฺยาปาทํ ปชหโต อพฺยาปาทวเสน ฯเปฯ ถีนมิทฺธํ ปชหโต อาโลกสญฺาวเสน ฯเปฯ สพฺพกิเลเส ปชหโต {๔๕๒.๒} อรหตฺตมคฺควเสน อธิโมกฺขาธิปเตยฺยฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ สทฺธินฺทฺริยสฺส วเสน ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ฯเปฯ สพฺพกิเลเส ปชหโต อรหตฺตมคฺควเสน ทสฺสนาธิปเตยฺยฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺพฺพํ เอวํ อาธิปเตยฺยฏฺเน อินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ [๔๕๓] กถํ อาทิวิโสธนฏฺเน อินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ อสฺสทฺธิยํ สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ สทฺธินฺทฺริยสฺส อาทิวิโสธนา ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ โกสชฺชํ สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ วิริยินฺทฺริยสฺส อาทิวิโสธนา อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ปมาทํ สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ สตินฺทฺริยสฺส อาทิวิโสธนา อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ อุทฺธจฺจํ สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ สมาธินฺทฺริยสฺส อาทิวิโสธนา ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ อวิชฺชํ ๑- สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ ปญฺินฺทฺริยสฺส อาทิวิโสธนา เนกฺขมฺเม ปญฺจินฺทฺริยานิ กามจฺฉนฺทํ สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อาทิวิโสธนา อพฺยาปาเท ปญฺจินฺทฺริยานิ พฺยาปาทํ สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อาทิวิโสธนา ฯเปฯ อรหตฺตมคฺเค ปญฺจินฺทฺริยานิ สพฺพกิเลเส สํวรฏฺเน สีลวิสุทฺธิ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ อาทิวิโสธนา เอวํ อาทิวิโสธนฏฺเน อินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ [๔๕๔] กถํ อธิมตฺตฏฺเน อินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ สทฺธินฺทฺริยสฺส ภาวนาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ อสฺสทฺธิยสฺส ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ อสฺสทฺธิยปริฬาหสฺส ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ ทิฏฺเกฏฺานํ กิเลสานํ ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ โอฬาริกานํ กิเลสานํ ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ อณุสหคตานํ กิเลสานํ ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ สพฺพกิเลสานํ ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ ฉนฺทวเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ @เชิงอรรถ: ๑ ม. อวิชฺชาสํวรฏฺเน ฯ โหติ ฉนฺทวเสน ปามุชฺชํ อุปฺปชฺชติ ปามุชฺชวเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ ปามุชฺชวเสน ปีติ อุปฺปชฺชติ ปีติวเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ ปีติวเสน ปสฺสทฺธิ อุปฺปชฺชติ ปสฺสทฺธิวเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ ปสฺสทฺธิวเสน สุขํ อุปฺปชฺชติ สุขวเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ สุขวเสน โอภาโส อุปฺปชฺชติ โอภาสวเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ โอภาสวเสน สํเวโค อุปฺปชฺชติ สํเวควเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ สํเวเชตฺวา ๑- จิตฺตํ สมาทหติ สมาธิวเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ {๔๕๔.๑} ตถา สมาหิตํ จิตฺตํ สาธุกํ ปคฺคณฺหาติ ปคฺคหวเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ ตถา ปคฺคหิตํ จิตฺตํ สาธุกํ อชฺฌุเปกฺขติ อุเปกฺขาวเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ อุเปกฺขาวเสน นานตฺตกิเลเสหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ วิโมกฺขวเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ วิมุตฺตตฺตา ๒- เต ธมฺมา เอกรสา โหนฺติ เอกรสฏฺเน ภาวนาวเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ ภาวิตตฺตา ตโต ปณีตตเร วิวฏฺฏนฺติ วิวฏฺฏนาวเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ วิวฏฺฏิตตฺตา ตโต โวสฺสชฺชติ ๓- โวสฺสคฺควเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ โวสฺสชฺชิตตฺตา ตโต นิรุชฺฌนฺติ นิโรธวเสน @เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สํเวชิตฺวา ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒ สี. วิมุตฺตตฺถา ฯ ๓ ยุ. โวสฺสชฺชนฺติ ฯ สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ ฯ นิโรธวเสน เทฺว โวสฺสคฺคา ปริจฺจาคโวสฺสคฺโค จ ปกฺขนฺทนโวสฺสคฺโค จ ฯ กิเลเส จ ขนฺเธ จ ปริจฺจชตีติ ปริจฺจาคโวสฺสคฺโค นิโรธนิพฺพานธาตุยา จิตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ ปกฺขนฺทนโวสฺสคฺโค นิโรธวเสน อิเม เทฺว โวสฺสคฺคา ฯ [๔๕๕] วิริยินฺทฺริยสฺส ภาวนาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ โกสชฺชสฺส ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ โกสชฺชปริฬาหสฺส ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ ทิฏฺเกฏฺานํ กิเลสานํ ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ ฯเปฯ สพฺพกิเลสานํ ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ ฯเปฯ สตินฺทฺริยสฺส ภาวนาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ ปมาทสฺส ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ ปมาทปริฬาหสฺส ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ ฯเปฯ สพฺพกิเลสานํ ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ ฯเปฯ สมาธินฺทฺริยสฺส ภาวนาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ อุทฺธจฺจสฺส ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ {๔๕๕.๑} อุทฺธจฺจปริฬาหสฺส ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ ฯเปฯ สพฺพกิเลสานํ ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ ฯเปฯ ปญฺินฺทฺริยญฺจ ภาวนาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ อวิชฺชาย ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ อวิชฺชาปริฬาหสฺส ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ ทิฏฺเกฏฺานํ กิเลสานํ ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ โอฬาริกานํ กิเลสานํ ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ อณุสหคตานํ กิเลสานํ ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ สพฺพกิเลสานํ ปหานาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ ฉนฺทวเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ ฉนฺทวเสน ปามุชฺชํ อุปฺปชฺชติ ปามุชฺชวเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ ปามุชฺชวเสน ปีติ อุปฺปชฺชติ ปีติวเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ ปีติวเสน ปสฺสทฺธิ อุปฺปชฺชติ ปสฺสทฺธิวเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ ปสฺสทฺธิวเสน สุขํ อุปฺปชฺชติ สุขวเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ สุขวเสน โอภาโส อุปฺปชฺชติ โอภาสวเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ {๔๕๕.๒} โอภาสวเสน สํเวโค อุปฺปชฺชติ สํเวควเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ สํเวเชตฺวา จิตฺตํ สมาทหติ สมาธิวเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ ตถา สมาหิตํ จิตฺตํ สาธุกํ ปคฺคณฺหาติ ปคฺคหวเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ ตถา ปคฺคหิตํ จิตฺตํ สาธุกํ อชฺฌุเปกฺขติ อุเปกฺขาวเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ อุเปกฺขาวเสน นานตฺตกิเลเสหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ วิโมกฺขวเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ วิมุตฺตตฺตา เต ธมฺมา เอกรสา โหนฺติ เอกรสฏฺเน ๑- ภาวนาวเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ ภาวิตตฺตา ตโต ปณีตตเร วิวฏฺฏนฺติ วิวฏฺฏนาวเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ วิวฏฺฏิตตฺตา ตโต โวสฺสชฺชนฺติ โวสฺสคฺควเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ @เชิงอรรถ: ๑ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ โวสฺสชฺชิตตฺตา ตโต นิรุชฺฌนฺติ นิโรธวเสน ปญฺาวเสน ปญฺินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ ฯ นิโรธวเสน เทฺว โวสฺสคฺคา ปริจฺจาคโวสฺสคฺโค จ ปกฺขนฺทนโวสฺสคฺโค จ ฯ กิเลเส จ ขนฺเธ จ ปริจฺจชตีติ ปริจฺจาคโวสฺสคฺโค นิโรธนิพฺพานธาตุยา จิตฺตํ ปกฺขนฺทตีติ ปกฺขนฺทนโวสฺสคฺโค นิโรธวเสน อิเม เทฺว โวสฺสคฺคา เอวํ อธิมตฺตฏฺเน อินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ ภาณวารํ นิฏฺิตํ ฯ [๔๕๖] กถํ อธิฏฺานฏฺเน อินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ สทฺธินฺทฺริยสฺส ภาวนาย ฉนฺโท อุปฺปชฺชติ ฉนฺทวเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิฏฺาติ ฉนฺทวเสน ปามุชฺชํ อุปฺปชฺชติ ปามุชฺชวเสน สทฺธาวเสน สทฺธินฺทฺริยํ อธิฏฺาติ ฯเปฯ เอวํ อธิฏฺานฏฺเน อินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ [๔๕๗] กถํ ปริยาทานฏฺเน อินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ อสฺสทฺธิยํ ปริยาทิยติ อสฺสทฺธิยปริฬาหํ ปริยาทิยติ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ โกสชฺชํ ปริยาทิยติ โกสชฺชปริฬาหํ ปริยาทิยติ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ ปมาทํ ปริยาทิยติ ปมาทปริฬาหํ ปริยาทิยติ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ อุทฺธจฺจํ ปริยาทิยติ อุทฺธจฺจปริฬาหํ ปริยาทิยติ ทสฺสนฏฺเน ปญฺินฺทฺริยํ อวิชฺชํ ปริยาทิยติ อวิชฺชาปริฬาหํ ปริยาทิยติ เนกฺขมฺเม ปญฺจินฺทฺริยานิ กามจฺฉนฺทํ ปริยาทิยนฺติ อพฺยาปาเท ปญฺจินฺทฺริยานิ พฺยาปาทํ ปริยาทิยนฺติ อาโลกสญฺาย ปญฺจินฺทฺริยานิ ถีนมิทฺธํ ปริยาทิยนฺติ อวิกฺเขเป ปญฺจินฺทฺริยานิ อุทฺธจฺจํ ปริยาทิยนฺติ ฯเปฯ อรหตฺตมคฺเค ปญฺจินฺทฺริยานิ สพฺพกิเลเส ปริยาทิยนฺติ เอวํ ปริยาทานฏฺเน อินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ [๔๕๘] กถํ ปติฏฺาปกฏฺเน อินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ สทฺโธ สทฺธินฺทฺริยํ อธิโมกฺเข ปติฏฺาเปติ สทฺธสฺส สทฺธินฺทฺริยํ อธิโมกฺเข ปติฏฺาเปติ วิริยวา วิริยินฺทฺริยํ ปคฺคเห ปติฏฺาเปติ วิริยวโต วิริยินฺทฺริยํ ปคฺคเห ปติฏฺาเปติ สติมา สตินฺทฺริยํ อุปฏฺาเน ปติฏฺาเปติ สติมโต สตินฺทฺริยํ อุปฏฺาเน ปติฏฺาเปติ สมาหิโต สมาธินฺทฺริยํ อวิกฺเขเป ปติฏฺาเปติ สมาหิตสฺส สมาธินฺทฺริยํ อวิกฺเขเป ปติฏฺาเปติ ปญฺวา ปญฺินฺทฺริยํ ทสฺสเน ปติฏฺาเปติ ปญฺวโต ปญฺินฺทฺริยํ ทสฺสเน ปติฏฺาเปติ โยคาวจโร ปญฺจินฺทฺริยานิ เนกฺขมฺเม ปติฏฺาเปติ โยคาวจรสฺส ปญฺจินฺทฺริยานิ เนกฺขมฺเม ปติฏฺาเปนฺติ โยคาวจโร ปญฺจินฺทฺริยานิ อพฺยาปาเท ปติฏฺาเปติ โยคาวจรสฺส ปญฺจินฺทฺริยานิ อพฺยาปาเท ปติฏฺาเปนฺติ โยคาวจโร ปญฺจินฺทฺริยานิ อาโลกสญฺาย ปติฏฺาเปติ โยคาวจรสฺส ปญฺจินฺทฺริยานิ อาโลกสญฺา ปติฏฺาเปนฺติ โยคาวจโร ปญฺจินฺทฺริยานิ อวิกฺเขเป ปติฏฺาเปติ โยคาวจรสฺส ปญฺจินฺทฺริยานิ อวิกฺเขเป ปติฏฺาเปนฺติ ฯเปฯ โยคาวจโร ปญฺจินฺทฺริยานิ อรหตฺตมคฺเค ปติฏฺาเปติ โยคาวจรสฺส ปญฺจินฺทฺริยานิ อรหตฺตมคฺเค ปติฏฺาเปนฺติ เอวํ ปติฏฺาปกฏฺเน อินฺทฺริยานิ ทฏฺพฺพานิ ฯ [๔๕๙] ปุถุชฺชโน สมาธึ ภาเวนฺโต กติหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ เสกฺโข สมาธึ ภาเวนฺโต กติหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ วีตราโค สมาธึ ภาเวนฺโต กติหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ ฯ ปุถุชฺชโน สมาธึ ภาเวนฺโต สตฺตหิ อากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ เสกฺโข สมาธึ ภาเวนฺโต อฏฺหิ อากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ วีตราโค สมาธึ ภาเวนฺโต ทสหิ อากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ ฯ [๔๖๐] ปุถุชฺชโน สมาธึ ภาเวนฺโต ๑- กตเมหิ สตฺตหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ ฯ อาวชฺชิตตฺตา อารมฺมณุปฏฺานกุสโล โหติ สมถนิมิตฺตุปฏฺานกุสโล โหติ ปคฺคหนิมิตฺตุปฏฺานกุสโล โหติ อวิกฺเขปุปฏฺานกุสโล โหติ โอภาสุปฏฺานกุสโล โหติ สมฺปหํสนุปฏฺานกุสโล โหติ อุเปกฺขุปฏฺานกุสโล โหติ ปุถุชฺชโน สมาธึ ภาเวนฺโต อิเมหิ สตฺตหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ ฯ {๔๖๐.๑} เสกฺโข สมาธึ ภาเวนฺโต กตเมหิ อฏฺหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ ฯ อาวชฺชิตตฺตา อารมฺมณุปฏฺานกุสโล โหติ สมถนิมิตฺตุปฏฺานกุสโล โหติ ปคฺคหนิมิตฺตุปฏฺานกุสโล โหติ อวิกฺเขปุปฏฺานกุสโล โหติ โอภาสุปฏฺานกุสโล โหติ @เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ภาวยนฺโต ฯ เอวมุปริปิ ฯ สมฺปหํสนุปฏฺานกุสโล โหติ อุเปกฺขุปฏฺานกุสโล โหติ เอกตฺตุปฏฺานกุสโล โหติ เสกฺโข สมาธึ ภาเวนฺโต อิเมหิ อฏฺหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ ฯ {๔๖๐.๒} วีตราโค สมาธึ ภาเวนฺโต กตเมหิ ทสหาการหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ ฯ อาวชฺชิตตฺตา อารมฺมณุปฏฺานกุสโล โหติ ฯเปฯ เอกตฺตุปฏฺานกุสโล โหติ าณุปฏฺานกุสโล โหติ จิตฺตุปฏฺานกุสโล ๑- โหติ วีตราโค สมาธึ ภาเวนฺโต อิเมหิ ทสหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ ฯ [๔๖๑] ปุถุชฺชโน วิปสฺสนํ ภาเวนฺโต กติหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ กติหากาเรหิ อนุปฏฺานกุสโล โหติ เสกฺโข วิปสฺสนํ ภาเวนฺโต กติหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ กติหากาเรหิ อนุปฏฺานกุสโล โหติ วีตราโค วิปสฺสนํ ภาเวนฺโต กติหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ กติหากาเรหิ อนุปฏฺานกุสโล โหติ ฯ ปุถุชฺชโน วิปสฺสนํ ภาเวนฺโต นวหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ นวหากาเรหิ อนุปฏฺานกุสโล โหติ เสกฺโข วิปสฺสนํ ภาเวนฺโต ทสหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ ทสหากาเรหิ อนุปฏฺานกุสโล โหติ วีตราโค วิปสฺสนํ ภาเวนฺโต ทฺวาทสหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ ทฺวาทสหากาเรหิ อนุปฏฺานกุสโล โหติ ฯ [๔๖๒] ปุถุชฺชโน วิปสฺสนํ ภาเวนฺโต กตเมหิ นวหากาเรหิ @เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วิมุตฺตูปฏฺานกุสโล ฯ เอวมีทิเสสุ ปเทสุ ฯ อุปฏฺานกุสโล โหติ กตเมหิ นวหากาเรหิ อนุปฏฺานกุสโล โหติ ฯ อนิจฺจโต อุปฏฺานกุสโล โหติ นิจฺจโต อนุปฏฺานกุสโล โหติ ทุกฺขโต อุปฏฺานกุสโล โหติ สุขโต อนุปฏฺานกุสโล โหติ อนตฺตโต อุปฏฺานกุสโล โหติ อตฺตโต อนุปฏฺานกุสโล โหติ ขยโต อุปฏฺานกุสโล โหติ ฆนโต อนุปฏฺานกุสโล โหติ วยโต อุปฏฺานกุสโล โหติ อายุหนานุปฏฺานกุสโล ๑- โหติ วิปริณามุปฏฺานกุสโล โหติ ธุวโต อนุปฏฺานกุสโล โหติ อนิมิตฺตุปฏฺานกุสโล โหติ นิมิตฺตานุปฏฺานกุสโล โหติ อปฺปณิหิตุปฏฺานกุสโล โหติ ปณิธานุปฏฺานกุสโล ๒- โหติ สุญฺตุปฏฺานกุสโล โหติ อภินิเวสานุปฏฺานกุสโล โหติ ปุถุชฺชโน วิปสฺสนํ ภาเวนฺโต อิเมหิ นวหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ อิเมหิ นวหากาเรหิ อนุปฏฺานกุสโล โหติ ฯ {๔๖๒.๑} เสกฺโข วิปสฺสนํ ภาเวนฺโต กตเมหิ ทสหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ กตเมหิ ทสหากาเรหิ อนุปฏฺานกุสโล โหติ ฯ เสกฺโข วิปสฺสนํ ภาเวนฺโต ๓- อนิจฺจโต อุปฏฺานกุสโล โหติ นิจฺจโต อนุปฏฺานกุสโล โหติ ฯเปฯ สุญฺตุปฏฺานกุสโล โหติ อภินิเวสานุปฏฺานกุสโล โหติ าณุปฏฺานกุสโล โหติ อญฺาณานุปฏฺานกุสโล โหติ เสกฺโข วิปสฺสนํ ภาเวนฺโต อิเมหิ ทสหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ อิเมหิ ทสหากาเรหิ อนุปฏฺานกุสโล @เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อายูห ... ฯ ๒ ม. ปณิธิอนุปฏฺานกุสโล ฯ ๓ ม. ยุ. เสกฺโข วิปสฺสนํ @ภาเวนฺโตติ อิเม ตโย ปาา นตฺถิ ฯ โหติ ฯ {๔๖๒.๒} วีตราโค วิปสฺสนํ ภาเวนฺโต กตเมหิ ทฺวาทสหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ กตเมหิ ทฺวาทสหากาเรหิ อนุปฏฺานกุสโล โหติ ฯ อนิจฺจโต อุปฏฺานกุสโล โหติ นิจฺจโต อนุปฏฺานกุสโล โหติ ฯเปฯ าณุปฏฺานกุสโล โหติ อญฺาณานุปฏฺานกุสโล โหติ วิสญฺโคุปฏฺานกุสโล โหติ สญฺโคานุปฏฺานกุสโล โหติ นิโรธุปฏฺานกุสโล โหติ สงฺขารานุปฏฺานกุสโล โหติ วีตราโค วิปสฺสนํ ภาเวนฺโต อิเมหิ ทฺวาทสหากาเรหิ อุปฏฺานกุสโล โหติ อิเมหิ ทฺวาทสหากาเรหิ อนุปฏฺานกุสโล โหติ อาวชฺชิตตฺตา อารมฺมณุปฏฺานกุสลวเสน อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ โคจรญฺจ ปชานาติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯเปฯ ธมฺเม สโมธาเนติ โคจรญฺจ ปชานาติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ [๔๖๓] อินฺทฺริยานิ สโมธาเนตีติ กถํ อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ ฯ อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ สโมธาเนติ ฯเปฯ สมถนิมิตฺตุปฏฺานกุสลวเสน ปคฺคหนิมิตฺตุปฏฺานกุสลวเสน อวิกฺเขปุปฏฺานกุสลวเสน [๑]- สมฺปหํสนุปฏฺานกุสลวเสน อุเปกฺขุปฏฺานกุสลวเสน เอกตฺตุปฏฺาน- กุสลวเสน าณุปฏฺานกุสลวเสน จิตฺตุปฏฺานกุสลวเสน ๒- อนิจฺจโต อุปฏฺานกุสลวเสน นิจฺจโต อนุปฏฺานกุสลวเสน ทุกฺขโต อุปฏฺานกุสลวเสน สุขโต อนุปฏฺานกุสลวเสน @เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. โอภาสูปฏฺานกุสลวเสน ฯ ๒ ม. ยุ. วิมุตฺตู ... ฯ อนตฺตโต อุปฏฺานกุสลวเนน อตฺตโต อนุปฏฺานกุสลวเสน ขยโต อุปฏฺานกุสลวเสน ฆนโต อนุปฏฺานกุสลวเสน วยโต อุปฏฺานกุสลวเสน อายุหนานุปฏฺานกุสลวเสน วิปริณามุปฏฺาน- กุสลวเสน ธุวโต อนุปฏฺานกุสลวเสน อนิมิตฺตุปฏฺานกุสลวเสน นิมิตฺตานุปฏฺานกุสลวเสน อปฺปณิหิตุปฏฺานกุสลวเสน ปณิธานุปฏฺานกุสลวเสน สุญฺตุปฏฺานกุสลวเสน อภินิเวสานุปฏฺานกุสลวเสน าณุปฏฺานกุสลวเสน อญฺาณานุปฏฺานกุสลวเสน วิสญฺโคุปฏฺานกุสลวเสน สญฺโคานุปฏฺานกุสลวเสน นิโรธุปฏฺานกุสลวเสน [๑]- อินฺทฺริยานิ สโมธาเนติ โคจรญฺจ ปชานาติ สมตฺถญฺจ ปฏิวิชฺฌติ ฯ [๔๖๔] จตุสฏฺิยา อากาเรหิ ติณฺณนฺนํ อินฺทฺริยานํ วสีภาวตาปญฺา อาสวานํ ขเย าณํ กตเมสํ ติณฺณนฺนํ อินฺทฺริยานํ อนญฺาตญฺสฺสามีตินฺทฺริยสฺส อญฺินฺทฺริยสฺส อญฺาตาวินฺทฺริยสฺส ฯ {๔๖๔.๑} อนญฺาตญฺสฺสามีตินฺทฺริยํ กติฏฺานานิ คจฺฉติ อญฺินฺทฺริยํ กติฏฺานานิ คจฺฉติ อญฺาตาวินฺทฺริยํ กติฏฺานานิ คจฺฉติ ฯ อนญฺาตญฺสฺสามีตินฺทฺริยํ เอกํ านํ คจฺฉติ โสตาปตฺติมคฺคํ อญฺินฺทฺริยํ ฉ านานิ คจฺฉติ โสตาปตฺติผลํ สกทาคามิมคฺคํ สกทาคามิผลํ อนาคามิมคฺคํ อนาคามิผลํ อรหตฺตมคฺคํ อญฺาตาวินฺทฺริยํ เอกํ านํ คจฺฉติ อรหตฺตผลํ ฯ @เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สงขารานุปฏฺานกุสลวเสน ฯ [๔๖๕] โสตาปตฺติมคฺคกฺขเณ อนญฺาตญฺสฺสามีตินฺทฺริยสฺส สทฺธินฺทฺริยํ อธิโมกฺขปริวารํ โหติ วิริยินฺทฺริยํ ปคฺคหปริวารํ โหติ สตินฺทฺริยํ อุปฏฺานปริวารํ โหติ สมาธินฺทฺริยํ อวิกฺเขปปริวารํ โหติ ปญฺินฺทฺริยํ ทสฺสนปริวารํ โหติ มนินฺทฺริยํ วิชานนปริวารํ โหติ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อภินนฺทนปริวารํ ๑- โหติ ชีวิตินฺทฺริยํ ปวตฺตสนฺตตาธิปเตยฺยปริวารํ โหติ โสตาปตฺติมคฺคกฺขเณ ชาตา ธมฺมา เปตฺวา จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ สพฺเพว กุสลา โหนฺติ สพฺเพว อนาสวา โหนฺติ สพฺเพว นิยฺยานิกา โหนฺติ สพฺเพว อปจยคามิโน โหนฺติ สพฺเพว โลกุตฺตรา โหนฺติ สพฺเพว นิพฺพานารมฺมณา โหนฺติ โสตาปตฺติมคฺคกฺขเณ อนญฺาตญฺสฺสามีตินฺทฺริยสฺส อิมานิ อฏฺินฺทฺริยานิ สหชาตปริวารา โหนฺติ อญฺมญฺปริวารา โหนฺติ นิสฺสยปริวารา โหนฺติ สมฺปยุตฺตปริวารา โหนฺติ สหคตา โหนฺติ สหชาตา โหนฺติ สํสฏฺา โหนฺติ สมฺปยุตฺตา โหนฺติ เตว ตสฺส อาการา เจว โหนฺติ ปริวารา จ โสตาปตฺติผลกฺขเณ ฯเปฯ ฯ {๔๖๕.๑} อรหตฺตผลกฺขเณ อญฺาตาวินฺทฺริยสฺส สทฺธินฺทฺริยํ อธิโมกฺขปริวารํ โหติ ฯเปฯ ชีวิตินฺทฺริยํ ปวตฺตสนฺตตาธิปเตยฺยปริวารํ โหติ ฯ อรหตฺตผลกฺขเณ ชาตา ธมฺมา สพฺเพว อพฺยากตา โหนฺติ เปตฺวา จิตฺตสมุฏฺานํ รูปํ สพฺเพว อนาสวา โหนฺติ สพฺเพว โลกุตฺตรา โหนฺติ สพฺเพว นิพฺพานารมฺมณา โหนฺติ ฯ อรหตฺตผลกฺขเณ @เชิงอรรถ: ๑ ม. อภิสนฺทนปริวารํ ฯ อญฺาตาวินฺทฺริยสฺส อิมานิ อฏฺินฺทฺริยานิ สหชาตปริวารา โหนฺติ ฯเปฯ เตว ตสฺส อาการา เจว โหนฺติ ปริวารา จ อิติ อิมานิ อฏฺฏฺกานิ จตุสฏฺี โหนฺติ ฯ [๔๖๖] อาสวาติ กตเม เต อาสวา กามาสโว ภวาสโว ทิฏฺาสโว อวิชฺชาสโว ฯ {๔๖๖.๑} กตฺเถเต อาสวา ขียนฺติ ฯ โสตาปตฺติมคฺเคน อนวเสโส ทิฏฺาสโว ขียติ อปายคมนีโย กามาสโว ขียติ อปายคมนีโย ภวาสโว ขียติ อปายคมนีโย อวิชฺชาสโว ขียติ เอตฺเถเต อาสวา ขียนฺติ ฯ สกทาคามิมคฺเคน โอฬาริโก กามาสโว ขียติ ตเทกฏฺโ ภวาสโว ขียติ ตเทกฏฺโ อวิชฺชาสโว ขียติ เอตฺเถเต อาสวา ขียนฺติ ฯ อนาคามิมคฺเคน อนวเสโส กามาสโว ขียติ ตเทกฏฺโ ภวาสโว ขียติ ตเทกฏฺโ อวิชฺชาสโว ขียติ เอตฺเถเต อาสวา ขียนฺติ ฯ อรหตฺตมคฺเคน อนวเสโส ภวาสโว ขียติ อนวเสโส อวิชฺชาสโว ขียติ เอตฺเถเต อาสวา ขียนฺติ ฯ {๔๖๖.๒} น ตสฺส อทิฏฺมิธตฺถิ กิญฺจิ อโถ อวิญฺาตมชานิตพฺพํ สพฺพํ อภิญฺาสิ ยทตฺถิ เนยฺยํ ๑- ตถาคโต เตน สมนฺตจกฺขูติ ฯ สมนฺตจกฺขูติ เกนตฺเถน สมนฺตจกฺขุ ฯ จุทฺทส พุทฺธาณานิ ทุกฺเข าณํ พุทฺธาณํ ทุกฺขสมุทเย าณํ พุทฺธาณํ ฯเปฯ สพฺพญฺุตาณํ พุทฺธาณํ อนาวรณํ ๒- พุทฺธาณํ อิมานิ @เชิงอรรถ: ๑ เยฺยนฺติ วา ปาโ ฯ ๒ ม. ยุ. อนาวรณาณํ ฯ จุทฺทส พุทฺธาณานิ อิเมสํ จุทฺทสนฺนํ พุทฺธาณานํ อฏฺ าณานิ สาวกสาธารณานิ ฉ าณานิ อสาธารณานิ สาวเกหิ ฯ [๔๖๗] ยาวตา ทุกฺขสฺส ทุกฺขฏฺโ าโต อญฺาโต ทุกฺขฏฺโ นตฺถีติ สมนฺตจกฺขุ ยํ สมนฺตจกฺขุํ ตํ ปญฺินฺทฺริยํ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ยาวตา ทุกฺขสฺส ทุกฺขฏฺโ ทิฏฺโ วิทิโต สจฺฉิกโต ผสฺสิโต ปญฺาย อผสฺสิโต ปญฺาย ทุกฺขฏฺโ นตฺถีติ สมนฺตจกฺขุ ยํ สมนฺตจกฺขุํ ตํ ปญฺินฺทฺริยํ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ ยาวตา สมุทยสฺส สมุทยฏฺโ ฯเปฯ ยาวตา นิโรธสฺส นิโรธฏฺโ {๔๖๗.๑} ยาวตา มคฺคสฺส มคฺคฏฺโ ยาวตา อตฺถปฏิสมฺภิทาย อตฺถปฏิสมฺภิทฏฺโ ฯเปฯ ยาวตา ธมฺมปฏิสมฺภิทาย ธมฺมปฏิสมฺภิทฏฺโ ยาวตา นิรุตฺติปฏิสมฺภิทาย นิรุตฺติปฏิสมฺภิทฏฺโ ยาวตา ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย ปฏิภาณปฏิสมฺภิทฏฺโ ยาวตา อินฺทฺริยานํ ปโรปริยตฺเต าณํ ยาวตา สตฺตานํ อาสยานุสเย าณํ ยาวตา ยมกปาฏิหิเร าณํ ยาวตา มหากรุณาสมาปตฺติยา าณํ ฯเปฯ ยาวตา สเทวกสฺส โลกสฺส สมารกสฺส สพฺรหฺมกสฺส สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ทิฏฺ สุตํ มุตํ วิญฺาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา าตํ ทิฏฺ วิทิตํ สจฺฉิกตํ ผสฺสิตํ ปญฺาย อผสฺสิตํ ปญฺาย นตฺถีติ สมนฺตจกฺขุ ยํ สมนฺตจกฺขุํ ๑- ตํ ปญฺินฺทฺริยํ ปญฺินฺทฺริยสฺส วเสน อธิโมกฺขฏฺเน สทฺธินฺทฺริยํ ปคฺคหฏฺเน วิริยินฺทฺริยํ อุปฏฺานฏฺเน สตินฺทฺริยํ อวิกฺเขปฏฺเน สมาธินฺทฺริยํ สทฺทหนฺโต ปคฺคณฺหาติ ปคฺคณฺหนฺโต สทฺทหติ สทฺทหนฺโต อุปฏฺาเปติ อุปฏฺาเปนฺโต สทฺทหติ สทฺทหนฺโต สมาทหติ สมาทหนฺโต สทฺทหติ สทฺทหนฺโต ปชานาติ ปชานนฺโต สทฺทหติ ปคฺคณฺหนฺโต อุปฏฺาเปติ {๔๖๗.๒} อุปฏฺาเปนฺโต ปคฺคณฺหาติ ปคฺคณฺหนฺโต สมาทหติ สมาทหนฺโต ปคฺคณฺหาติ ปคฺคณฺหนฺโต ปชานาติ ปชานนฺโต ปคฺคณฺหาติ ปคฺคณฺหนฺโต สทฺทหติ สทฺทหนฺโต ปคฺคณฺหาติ อุปฏฺาเปนฺโต สมาทหติ สมาทหนฺโต อุปฏฺาเปติ อุปฏฺาเปนฺโต ปชานาติ ปชานนฺโต อุปฏฺาเปติ อุปฏฺาเปนฺโต สทฺทหติ สทฺทหนฺโต อุปฏฺาเปติ อุปฏฺาเปนฺโต ปคฺคณฺหาติ ปคฺคณฺหนฺโต อุปฏฺาเปติ สมาทหนฺโต ปชานาติ ปชานนฺโต สมาทหติ สมาทหนฺโต สทฺทหติ สทฺทหนฺโต สมาทหติ สมาทหนฺโต ปคฺคณฺหาติ ปคฺคณฺหนฺโต สมาทหติ สมาทหนฺโต อุปฏฺาเปติ อุปฏฺาเปนฺโต สมาทหติ ปชานนฺโต สทฺทหติ สทฺทหนฺโต ปชานาติ ปชานนฺโต ปคฺคณฺหาติ @เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สมนฺตจกฺขุ ฯ ปคฺคณฺหนฺโต ปชานาติ ปชานนฺโต อุปฏฺาเปติ อุปฏฺาเปนฺโต ปชานาติ ปชานนฺโต สมาทหติ สมาทหนฺโต ปชานาติ สทฺทหิตตฺตา ปคฺคหิตํ ปคฺคหิตตฺตา สทฺทหิตํ สทฺทหิตตฺตา อุปฏฺาปิตํ อุปฏฺาปิตตฺตา สทฺทหิตํ สทฺทหิตตฺตา สมาทปิตํ ๑- สมาทปิตตฺตา ๒- สทฺทหิตํ สทฺทหิตตฺตา ปชานิตํ ปชานิตตฺตา สทฺทหิตํ ปคฺคหิตตฺตา อุปฏฺาปิตํ อุปฏฺาปิตตฺตา ปคฺคหิตํ ปคฺคหิตตฺตา สมาทปิตํ สมาทปิตตฺตา ปคฺคหิตํ ปคฺคหิตตฺตา ปชานิตํ ปชานิตตฺตา ปคฺคหิตํ ปคฺคหิตตฺตา สทฺทหิตํ สทฺทหิตตฺตา ปคฺคหิตํ อุปฏฺาปิตตฺตา สมาทปิตํ สมาทปิตตฺตา อุปฏฺาปิตํ อุปฏฺาปิตตฺตา ปชานิตํ ปชานิตตฺตา อุปฏฺาปิตํ อุปฏฺาปิตตฺตา {๔๖๗.๓} สทฺทหิตํ สทฺทหิตตฺตา อุปฏฺาปิตํ อุปฏฺาปิตตฺตา ปคฺคหิตํ ปคฺคหิตตฺตา อุปฏฺาปิตํ สมาทปิตตฺตา ปชานิตํ ปชานิตตฺตา สมาทปิตํ สมาทปิตตฺตา สทฺทหิตํ สทฺทหิตตฺตา สมาทหิตํ สมาทหิตตฺตา ปคฺคหิตํ ปคฺคหิตตฺตา สมาทปิตํ สมาทปิตตฺตา อุปฏฺาปิตํ อุปฏฺาปิตตฺตา สมาทหิตํ ปชานิตตฺตา สทฺทหิตํ สทฺทหิตตฺตา ปชานิตํ ปชานิตตฺตา ปคฺคหิตํ ปคฺคหิตตฺตา ปชานิตํ ปชานิตตฺตา อุปฏฺาปิตํ อุปฏฺาปิตตฺตา ปชานิตํ ปชานิตตฺตา สมาทปิตํ สมาทปิตตฺตา ปชานิตํ ยํ พุทฺธจกฺขุํ ๓- ตํ พุทฺธาณํ ยํ พุทฺธาณํ ตํ พุทฺธจกฺขุํ เยน จกฺขุนา ตถาคโต สตฺเต ปสฺสติ @เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. ยุ. สมาทหิตํ สมาทหิตตฺตา ฯ เอวมีทิเสสุ ปเทสุ ฯ ๓ ม. ยุ. พุทฺธจกฺขุ ฯ อปฺปรชกฺเข มหารชกฺเข ติกฺขินฺทฺริเย มุทินฺทฺริเย สฺวากาเร ทฺวากาเร สุวิญฺาปเย ทุวิญฺาปเย อปฺเปกจฺเจ ปรโลก- วชฺชภยทสฺสาวิโน อปฺเปกจฺเจ นปรโลกวชฺชภยทสฺสาวิโน ฯ [๔๖๘] อปฺปรชกฺเข มหารชกฺเขติ สทฺโธ ปุคฺคโล อปฺปรชกฺโข อสฺสทฺโธ ปุคฺคโล มหารชกฺโข อารทฺธวิริโย ปุคฺคโล อปฺปรชกฺโข กุสีโต ปุคฺคโล มหารชกฺโข อุปฏฺิตสฺสติ ปุคฺคโล อปฺปรชกฺโข มุฏฺสฺสติ ปุคฺคโล มหารชกฺโข สมาหิโต ปุคฺคโล อปฺปรชกฺโข อสมาหิโต ปุคฺคโล มหารชกฺโข ปญฺวา ปุคฺคโล อปฺปรชกฺโข ทุปฺปญฺโ ปุคฺคโล มหารชกฺโข ฯ {๔๖๘.๑} ติกฺขินฺทฺริเย มุทินฺทฺริเยติ สทฺโธ ปุคฺคโล ติกฺขินฺทฺริโย อสฺสทฺโธ ปุคฺคโล มุทินฺทฺริโย ฯเปฯ ปญฺวา ปุคฺคโล ติกฺขินฺทฺริโย ทุปฺปญฺโ ปุคฺคโล มุทินฺทฺริโย ฯ {๔๖๘.๒} สฺวากาเร ทฺวากาเรติ สทฺโธ ปุคฺคโล สฺวากาโร ฯเปฯ ปญฺวา ปุคฺคโล สฺวากาโร ทุปฺปญฺโ ปุคฺคโล ทฺวากาโร ฯ {๔๖๘.๓} สุวิญฺาปเย ทุวิญฺาปเยติ สทฺโธ ปุคฺคโล สุวิญฺาปโย อสฺสทฺโธ ปุคฺคโล ทุวิญฺาปโย ฯเปฯ ปญฺวา ปุคฺคโล สุวิญฺาปโย ทุปฺปญฺโ ปุคฺคโล ทุวิญฺาปโย ฯ {๔๖๘.๔} อปฺเปกจฺเจ ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวิโน อปฺเปกจฺเจ นปรโลกวชฺชภยทสฺสาวิโนติ สทฺโธ ปุคฺคโล ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวี อสฺสทฺโธ ปุคฺคโล นปรโลกวชฺชภยทสฺสาวี อารทฺธวิริโย ปุคฺคโล ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวี กุสีโต ปุคฺคโล นปรโลกวชฺชภยทสฺสาวี ฯเปฯ ปญฺวา ปุคฺคโล ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวี ทุปฺปญฺโ ปุคฺคโล นปรโลกวชฺชภยทสฺสาวี ฯ {๔๖๘.๕} โลโกติ ขนฺธโลโก ธาตุโลโก อายตนโลโก วิปตฺติภวโลโก วิปตฺติสมฺภวโลโก สมฺปตฺติภวโลโก สมฺปตฺติสมฺภวโลโก ฯ เอโก โลโก สพฺเพ สตฺตา อาหารฏฺิติกา ฯ เทฺว โลกา นามญฺจ รูปญฺจ ฯ ตโย โลกา ติสฺโส เวทนา ฯ จตฺตาโร โลกา จตฺตาโร อาหารา ฯ ปญฺจ โลกา ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา ฯ ฉ โลกา ฉ อชฺฌตฺติกานิ อายตนานิ ฯ สตฺต โลกา สตฺต วิญฺาณฏฺิติโย ฯ อฏฺ โลกา อฏฺ โลกธมฺมา ฯ นว โลกา นว สตฺตาวาสา ฯ ทส โลกา ทสายตนานิ ฯ ทฺวาทส โลกา ทฺวาทสายตนานิ ฯ อฏฺารส โลกา อฏฺารส ธาตุโย ฯ {๔๖๘.๖} วชฺชนฺติ สพฺเพ กิเลสา วชฺชา สพฺเพ ทุจฺจริตา วชฺชา สพฺเพ อภิสงฺขารา วชฺชา สพฺเพ ภวคามิกมฺมา วชฺชา อิติ อิมสฺมิญฺจ โลเก อิมสฺมิญฺจ วชฺเช ติพฺพา ภยสญฺา ปจฺจุปฏฺิตา โหติ เสยฺยถาปิ อุกฺขิตฺตาสิเก วธเก อิเมหิ ปญฺาสาย อากาเรหิ อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ชานาติ ปสฺสติ อญฺาติ ปฏิวิชฺฌติ ฯ ตติยภาณวารํ นิฏฺิตํ ฯ อินฺทฺริยกถา นิฏฺิตา ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้าที่ ๓๐๐-๓๕๒. https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=6053&w=&modeTY=1 อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :- https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=6053&modeTY=1 อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=31&item=423&items=46 อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :- https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=31&siri=63 ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=423 อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=3244 The Pali Atthakatha in Roman :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=3244 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ https://84000.org/tipitaka/read/?index_31 https://84000.org/tipitaka/english/?index_31
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif)  |
|
บันทึก ๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]