พระไตรปิฎก เล่มที่ ๔๓  พระอภิธรรมปิฎก เล่มที่ ๑๐
ปัฏฐานปกรณ์ ภาค ๔

รูปาวจรทุกะ
ปฏิจจวาร
             [๗๕๑] รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย คือ ขันธ์ ๓
อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ ปฏิสนธิ.
             ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม ปฏิสนธิ.
             รูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ
ปฏิสนธิ.
             ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ
ปฏิสนธิ.
             รูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม อาศัยหทัยวัตถุ.
             รูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
             คือในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม อาศัยหทัยวัตถุ กฏัตตารูป อาศัย
มหาภูตรูปทั้งหลาย.
             รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
             คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม และหทัยวัตถุ
ขันธ์ ๒ ฯลฯ
             ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
             คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม และมหาภูตรูปทั้งหลาย
             ในปฏิสนธิขณะ กฏัตตารูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม และมหาภูตรูป
ทั้งหลาย.
             รูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่
รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม และหทัยวัตถุ
ขันธ์ ๒ ฯลฯ กฏัตตารูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม และมหาภูตรูปทั้งหลาย
ฯลฯ
             [๗๕๒] 	ในเหตุปัจจัย    	มีวาระ ๙
                          ในอารัมมณปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในอธิปติปัจจัย	มี  "  ๕
                          ในอนันตรปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในสมนันตรปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในสหชาตปัจจัย	มี  "  ๙
                          ในอัญญมัญญปัจจัย	มี  "  ๖
                          ในนิสสยปัจจัย	มี  "  ๙
                          ในอุปนิสสยปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในปุเรชาตปัจจัย	มี  "  ๒
                          ในอาเสวนปัจจัย	มี  "  ๒
                          ในกัมมปัจจัย   	มี  "  ๙
                          ในวิปากปัจจัย	มี  "  ๙
                          ในฌานปัจจัย   	มี  "  ๙
                          ในมัคคปัจจัย   	มี  "  ๙
                          ในสัมปยุตตปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในวิปปยุตตปัจจัย	มี  "  ๙
                          ในอัตถิปัจจัย	มี  "  ๙
                          ในนัตถิปัจจัย	มี  "  ๔
                          ในวิคตปัจจัย   	มี  "  ๔
                          ในอวิคตปัจจัย	มี  "  ๙.
             [๗๕๓] ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่
เพราะเหตุปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม ซึ่งเป็นอเหตุกะ
ขันธ์ ๒ ฯลฯ
             ในอเหตุกปฏิสนธิขณะ หทัยวัตถุ อาศัยขันธ์ทั้งหลาย ขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทัยวัตถุ
มหาภูตรูป ๑ ตลอดถึงอสัญญสัตว์ โมหะ ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ
อาศัยขันธ์ทั้งหลาย ที่สหรคตด้วยวิจิกิจฉา ที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ.
             ฯลฯ ไม่ใช่เพราะอารัมมณปัจจัย มี ๓ นัย.
             [๗๕๔] รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะอธิปติปัจจัย
             คือ อธิปติธรรมที่เป็นรูปาวจรธรรม อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๓
อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม ซึ่งเป็นวิบาก ขันธ์ ๒ ฯลฯ ปฏิสนธิ.
             ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะอธิปติปัจจัย
             คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม ซึ่งเป็นวิบาก ปฏิสนธิ.
             รูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่
เพราะอธิปติปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม ซึ่งเป็นวิบาก
ขันธ์ ๒ ฯลฯ ปฏิสนธิ.
             ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะ
อธิปติปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม. ธรรมที่ไม่ใช่
กามาวจรธรรม เหมือนกับปฏิจจวาร ทั้ง ๓ นัย ไม่มีแตกต่างกัน ในทุกะนี้ พึงกระทำมหาภูต-
*รูปทั้งหมด.
             รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะ
อธิปติปัจจัย
             คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรมและหทัยวัตถุ.
             ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น
ไม่ใช่เพราะอธิปติปัจจัย
             คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม ซึ่งเป็นวิบาก และ
มหาภูตรูปทั้งหลาย ปฏิสนธิ.
             รูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรมและธรรมที่ไม่ใช่
รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะอธิปติปัจจัย
             คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรมและหทัยวัตถุ
ขันธ์ ๒ ฯลฯ กฏัตตารูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม และมหาภูตรูปทั้งหลาย.
             ฯลฯ ไม่ใช่เพราะอนันตรปัจจัย
             ฯลฯ ไม่ใช่เพราะอุปนิสสยปัจจัย.
             [๗๕๕] รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะปุเรชาตปัจจัย
             คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ.
             ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะปุเรชาตปัจจัย
             คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม ปฏิสนธิ.
             รูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะ
ปุเรชาตปัจจัย
             คือ ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ ๓ และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม
ขันธ์ ๒ ฯลฯ.
             ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะ
ปุเรชาตปัจจัย
             คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ จิตต-
*สมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม ปฏิสนธิ ตลอดถึงอสัญญสัตว์.
             พึงกระทำหัวข้อปัจจัย ๕ นอกนี้ พึงกระทำอนุโลม.
             ฯลฯ ไม่ใช่เพราะปัจฉาชาตปัจจัย มี ๙ นัย.
             [๗๕๖] รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะอาเสวนปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม ซึ่งเป็นวิบาก ปฏิสนธิ.
             ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะอาเสวนปัจจัย
             คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นรูปาวจรธรรม ปฏิสนธิ.
             รูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะ
อาเสวนปัจจัย
             คือ ขันธ์ ๓ และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ ๑ ที่เป็นรูปาวจรธรรม ซึ่งเป็นวิบาก
ขันธ์ ๒ ฯลฯ ปฏิสนธิ.
             ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะ
อาเสวนปัจจัย มี ๓ นัย.
             รูปาวจรธรรม อาศัยรูปาวจรธรรม และธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะ
อาเสวนปัจจัย ฯลฯ.
พึงกระทำมูล
หัวข้อปัจจัยแม้นอกนี้ ก็พึงกระทำ.
             ฯลฯ ไม่ใช่เพราะกัมมปัจจัย มี ๒ นัย ฯลฯ
             ฯลฯ ไม่ใช่เพราะสัมปยุตตปัจจัย
             [๗๕๗] ธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม อาศัยธรรมที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม เกิดขึ้น ไม่ใช่
เพราะวิปปยุตตปัจจัย
             คือ ในอรูปภูมิ ขันธ์ ๓ อาศัยขันธ์ ๑ ที่ไม่ใช่รูปาวจรธรรม ขันธ์ ๒ ฯลฯ พาหิรรูป ฯลฯ
อาหารสมุฏฐานรูป ฯลฯ อุตุสมุฏฐานรูป ฯลฯ ส่วนพวกอสัญญสัตว์ทั้งหลาย.
ฯลฯ
             [๗๕๘] 	ในปัจจัยที่ไม่ใช่เหตุปัจจัย    	มีวาระ ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อารัมมณปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อธิปติปัจจัย	มี  "  ๙
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อนันตรปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่สมนันตรปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อุปนิสสยปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่ปุเรชาตปัจจัย	มี  "  ๙
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่ปัจฉาชาตปัจจัย	มี  "  ๙
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อาเสวนปัจจัย	มี  "  ๙
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่กัมมปัจจัย	มี  "  ๒
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิปากปัจจัย	มี  "  ๕
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อาหารปัจจัย	มี  "  ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่อินทริยปัจจัย	มีวาระ ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่ฌานปัจจัย	มี  "  ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่มัคคปัจจัย	มี  "  ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่สัมปยุตตปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิปปยุตตปัจจัย	มี  "  ๑
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่นัตถิปัจจัย	มี  "  ๓
                          ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิคตปัจจัย	มี  "  ๓
การนับทั้งสอง นอกจากนี้ก็ดี สหชาตวารก็ดี พึงกระทำอย่างนี้.
             เนื้อความพระไตรปิฎก เล่มที่ ๔๓ บรรทัดที่ ๑๒๗๓๓-๑๒๘๗๖ หน้าที่ ๔๙๘-๕๐๔.
https://84000.org/tipitaka/read/v.php?B=43&A=12733&Z=12876&pagebreak=0
https://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=43&A=12733&pagebreak=0
             ฟังเนื้อความพระไตรปิฎก : [1], [2]
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :-
https://84000.org/tipitaka/read/m_siri.php?B=43&siri=106
             พระไตรปิฏกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=43&A=9335
             The Pali Tipitaka in Roman :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=43&A=9335
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๔๓
https://84000.org/tipitaka/read/?index_43