บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
ThaiVersion PaliThai PaliRoman |
Paṇṇarasamo attadaṇḍasuttaniddeso [788] Attadaṇḍā bhayaṃ jātaṃ janaṃ passatha medhagaṃ saṃvegaṃ kittayissāmi yathā saṃvijitaṃ mayā. [789] Attadaṇḍā bhayaṃ jātanti daṇḍāti tayo daṇḍā kāyadaṇḍo vacīdaṇḍo manodaṇḍo . tividhaṃ kāyaduccaritaṃ kāyadaṇḍo catubbidhaṃ vacīduccaritaṃ vacīdaṇḍo tividhaṃ manoduccaritaṃ manodaṇḍo . Bhayanti dve bhayāni diṭṭhadhammikañca bhayaṃ samparāyikañca bhayaṃ . Katamaṃ diṭṭhadhammikaṃ bhayaṃ . idhekacco kāyena duccaritaṃ carati vācāya duccaritaṃ carati manasā duccaritaṃ carati pāṇampi hanati adinnampi ādiyati sandhimpi chindati nillopampi harati ekāgārikampi karoti paripanthepi tiṭṭhati paradārampi gacchati musāpi bhaṇati. {789.1} Tamenaṃ gahetvā rañño dassenti ayaṃ deva coro āgucārī imassa yaṃ icchasi taṃ daṇḍaṃ paṇehīti . tamenaṃ rājā paribhāsati . so paribhāsapaccayāpi [1]- dukkhadomanassaṃ paṭisaṃvedeti. Etaṃ bhayaṃ dukkhadomanassaṃ kuto tassa . attadaṇḍato jātaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ. Ettakenapi rājā na tussati. {789.2} Tamenaṃ rājā bandhāpeti andubandhanena vā rajjubandhanena vā saṅkhalikabandhanena vā vettabandhanena vā latābandhanena vā pekkhabandhanena vā parikkhepabandhanena vā gāmabandhanena @Footnote: 1 Ma. bhayampi uppādeti. Vā [1]- nagarabandhanena vā raṭṭhabandhanena vā janapadabandhanena vā antamaso savacanīyampi karoti na te labbhā ito pakkamitunti . So bandhanapaccayāpi dukkhadomanassaṃ paṭisaṃvedeti . etaṃ bhayaṃ dukkhadomanassaṃ kuto tassa . attadaṇḍato jātaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ. Ettakenapi rājā na tussati. {789.3} Tamenaṃ rājā tassa dhanaṃ āharāpeti sataṃ vā sahassaṃ vā satasahassaṃ vā . so dhanajānipaccayāpi dukkhadomanassaṃ paṭisaṃvedeti . Etaṃ bhayaṃ dukkhadomanassaṃ kuto tassa . attadaṇḍato jātaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ. Ettakenapi rājā na tussati. {789.4} Tamenaṃ rājā vividhā kammakāraṇā kārāpeti kasāhipi tāḷeti vettehipi tāḷeti aḍḍhadaṇḍakehipi tāḷeti hatthampi chindati pādampi chindati hatthapādampi chindati kaṇṇampi chindati nāsampi chindati kaṇṇanāsampi chindati vilaṅgathālakampi karoti saṅkhamuṇḍakampi karoti rāhumukhampi karoti jotimālikampi karoti hatthapajjotikampi karoti erakavattikampi karoti cirakavāsikampi karoti eṇeyyakampi karoti balisamaṃsikampi karoti kahāpaṇikampi karoti khārāpatacchikampi karoti palighaparivattikampi karoti palālapīṭhakampi karoti tattenapi telena osiñcati sunakhehipi khādāpeti jīvantampi sūle uttāseti asināpi sīsaṃ chindati . so kammakāraṇapaccayāpi dukkhadomanassaṃ paṭisaṃvedeti. Etaṃ bhayaṃ @Footnote: 1 Ma. nigamabandhanena vā. Dukkhadomanassaṃ kuto tassa . attadaṇḍato jātaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ . rājā imesaṃ catunnaṃ daṇḍānaṃ issaro . So sakena kammena kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati. {789.5} Tamenaṃ nirayapālā pañcavidhabandhanaṃ nāma kammakāraṇaṃ kārenti tattaṃ ayokhilaṃ hatthe gamenti tattaṃ ayokhilaṃ dutiye hatthe gamenti tattaṃ ayokhilaṃ pāde gamenti tattaṃ ayokhilaṃ dutiye pāde gamenti tattaṃ ayokhilaṃ majjheurasmiṃ gamenti . so tattha dukkhā tippā [1]- kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti . etaṃ bhayaṃ dukkhadomanassaṃ kuto tassa . Attadaṇḍato jātaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ. {789.6} Tamenaṃ nirayapālā saṃvesitvā 2- kudhārīhi 3- tacchenti. So tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti . tamenaṃ nirayapālā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ gahetvā vāsīhi tacchenti . Tamenaṃ nirayapālā rathe yojetvā ādittāya paṭhaviyā sampajjalitāya sañjotibhūtāya 4- sārentipi 5- paccāsārentipi 6- .pe. Tamenaṃ nirayapālā mahantaṃ aṅgārapabbataṃ ādittaṃ sampajjalitaṃ sañjotibhūtaṃ āropentipi oropentipi .pe. Tamenaṃ nirayapālā @Footnote: 1 Po. kharā. īdisaṭṭhāne sabbattha īdisameva. 2 Ma. saṃvesetvā. 3 Ma. Sī. @kuṭhārīhi. 4 sajjotibhūtāyātipi sajotibhūtāyātipi pāṭho. 5 Sī. hārentipi. @6 paccāhārentipi. Uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ gahetvā tattāya lohakumbhiyā pakkhipanti ādittāya sampajjalitāya sañjotibhūtāya . so tattha pheṇuddehakaṃ paccati. So tattha pheṇuddehakaṃ paccamāno sakimpi uddhaṃ gacchati sakimpi adho gacchati sakimpi tiriyaṃ gacchati . so tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. Etaṃ bhayaṃ dukkhadomanassaṃ kuto tassa . attadaṇḍato jātaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ. Tamenaṃ nirayapālā mahāniraye pakkhipanti. So kho pana mahānirayo catukkaṇṇo catudvāro vibhatto bhāgaso mito ayopākārapariyatto ayasā paṭikujjito. Tassa ayomayā bhūmi jalitā tejasā yutā samantā yojanasataṃ pharitvā tiṭṭhati sabbadā. Kadariyā tapanā ghorā accimanto durāsadā 1- lomahaṃsanarūpā ca bhismā paṭibhayā dukkhā. Puratthimāya ca bhittiyā accikkhandho samuṭṭhito ḍahanto pāpakammante pacchimāya paṭihaññati. Pacchimāya ca bhittiyā accikkhandho samuṭṭhito ḍahanto pāpakammante puratthimāya paṭihaññati. @Footnote: 1 Sī. kharā sadā. Uttarāya ca bhittiyā accikkhandho samuṭṭhito ḍahanto pāpakammante dakkhiṇāya paṭihaññati. Dakkhiṇāya ca bhittiyā accikkhandho samuṭṭhito ḍahanto pāpakammante uttarāya paṭihaññati. Heṭṭhito ca samuṭṭhāya accikkhandho bhayānako ḍahanto pāpakammante chadanasmiṃ paṭihaññati. Chadanamhā samuṭṭhāya accikkhandho bhayānako ḍahanto pāpakammante bhūmiyaṃ paṭihaññati. Ayokapālaṃ ādittaṃ santattaṃ jalitaṃ yathā evaṃ avīcinirayo heṭṭhā upari passato. Tattha sattā mahāluddā mahākibbisakārino accantapāpakammantā paccanti na ca miyyare. Jātavedasamo kāyo tesaṃ nirayavāsinaṃ passa kammānaṃ 1- daḷhattaṃ na bhasmā honti 2- napī masi. Puratthimenapi dhāvanti tato dhāvanti pacchato 3- uttarenapi dhāvanti tato dhāvanti dakkhiṇaṃ. Yaṃ yaṃ disampi dhāvanti 4- taṃ taṃ dvāraṃ pithīyati abhinikkhamitāsā te sattā mokkhaṃ 5- gavesino. Na te tato nikkhamituṃ labhanti kammapaccayā tesañca pāpakammantaṃ avipakkaṃ kataṃ bahunti. @Footnote: 1 Po. kammāna. 2 Ma. hoti. 3 Ma. pacchimaṃ. 4 Ma. disaṃ padhāvanti. @5 Yu. pāmokkhaṃ. {789.7} Etaṃ bhayaṃ dukkhadomanassaṃ kuto tassa . Attadaṇḍato jātaṃ sañjātaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ . yāni ca nerayikāni dukkhāni yāni ca tiracchānayonikāni dukkhāni yāni ca pittivisayikāni dukkhāni yāni ca mānusakāni 1- dukkhāni tāni kuto jātāni kuto sañjātāni kuto nibbattāni kuto abhinibbattāni kuto pātubhūtāni . attadaṇḍato jātāni sañjātāni nibbattāni abhinibbattāni pātubhūtānīti attadaṇḍā bhayaṃ jātaṃ. [790] Janaṃ passatha medhaganti jananti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca . medhaganti 2- medhagaṃ janaṃ kalahaṃ janaṃ viruddhaṃ janaṃ paṭiviruddhaṃ janaṃ āhatajanaṃ paccāhatajanaṃ āghātitajanaṃ paccāghātitajanaṃ passatha dakkhatha oloketha nijjhāyetha upaparikkhathāti janaṃ passatha medhagaṃ. [791] Saṃvegaṃ kittayissāmīti saṃvegaṃ ubbegaṃ utrāsaṃ bhayaṃ pīḷanaṃ ghaṭṭanaṃ upaddavaṃ upasaggaṃ kittayissāmi 3- pakittayissāmi ācikkhissāmi desissāmi paññāpissāmi paṭṭhapissāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsissāmīti saṃvegaṃ kittayissāmi. [792] Yathā saṃvijitaṃ mayāti yathā mayā attanāyeva [4]- saṃvejito ubbejito saṃvegamāpāditoti yathā saṃvijitaṃ mayā. Tenāha bhagavā attadaṇḍā bhayaṃ jātaṃ janaṃ passatha medhagaṃ saṃvegaṃ kittayissāmi yathā saṃvijitaṃ mayāti. @Footnote: 1 Po. Ma. mānusikāni. 2 Po. Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 3 Ma. kittayissāmīti @4 Po. Ma. attānaṃ. [793] Phandamānaṃ pajaṃ disvā macche appodake yathā aññamaññehi byāruddhe disvā maṃ bhayamāvisi. [794] Phandamānaṃ pajaṃ disvāti pajāti sattādhivacanaṃ . pajaṃ taṇhāphandanāya phandamānaṃ diṭṭhiphandanāya phandamānaṃ kilesaphandanāya phandamānaṃ duccaritaphandanāya phandamānaṃ payogaphandanāya phandamānaṃ vipākaphandanāya phandamānaṃ rattarāgena phandamānaṃ duṭṭhadosena phandamānaṃ mūḷhamohena phandamānaṃ vinibandhamānena phandamānaṃ parāmaṭṭhadiṭṭhiyā phandamānaṃ vikkhepagatauddhaccena phandamānaṃ aniṭṭhaṅgatavicikicchāya phandamānaṃ thāmagataanusayehi phandamānaṃ lābhena phandamānaṃ alābhena phandamānaṃ yasena phandamānaṃ ayasena phandamānaṃ pasaṃsāya phandamānaṃ nindāya phandamānaṃ sukhena phandamānaṃ dukkhena phandamānaṃ jātiyā phandamānaṃ jarāya phandamānaṃ byādhinā phandamānaṃ maraṇena phandamānaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi phandamānaṃ nerayikena dukkhena phandamānaṃ tiracchānayonikena dukkhena phandamānaṃ pittivisayikena 1- dukkhena phandamānaṃ mānusakena dukkhena phandamānaṃ gabbhokkantimūlakena dukkhena gabbhaṭṭhitimūlakena dukkhena gabbhavuṭṭhānamūlakena dukkhena jātassupanibandhikena dukkhena jātassa parādheyyakena dukkhena attupakkamena dukkhena parupakkamena dukkhena dukkhadukkhena saṅkhāradukkhena vipariṇāmadukkhena cakkhurogena dukkhena @Footnote: 1 Ma. pettivisayikena. sabbattha evaṃ ñātabbaṃ. Sotarogena ghānarogena jivhārogena kāyarogena sīsarogena kaṇṇarogena mukharogena dantarogena kāsena sāsena pināsena 1- ḍahena jarena kucchirogena mucchāya pakkhandikāya sulāya visūcikāya kuṭṭhena gaṇḍena kilāsena sosena apamārena dadduyā kaṇḍuyā kacchuyā rakhasāya vitacchikāya lohitena pittena madhumehena aṃsāya piḷakāya bhagandalāya pittasamuṭṭhānehi ābādhehi semhasamuṭṭhānehi ābādhehi vātasamuṭṭhānehi ābādhehi sannipātikehi ābādhehi utupariṇāmajehi ābādhehi visamaparihārajehi ābādhehi opakkamikehi ābādhehi kammavipākajehi ābādhehi sītena uṇhena jighacchāya pipāsāya uccārena passāvena ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassena [2]- mātumaraṇena dukkhena pitumaraṇena dukkhena bhātumaraṇena dukkhena bhaginīmaraṇena dukkhena puttamaraṇena dukkhena 3- dhītumaraṇena dukkhena ñātimaraṇena dukkhena bhogabyasanena dukkhena rogabyasanena dukkhena sīlabyasanena dukkhena diṭṭhibyasanena dukkhena phandamānaṃ samphandamānaṃ vipphandamānaṃ vedhamānaṃ pavedhamānaṃ sampavedhamānaṃ. Disvāti [4]- passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti phandamānaṃ pajaṃ disvā. [795] Macche appodake yathāti yathā macchā appodake parittodake udakapariyādāne kākehi vā kulalehi vā balākāhi @Footnote: 1 Po. pipāsena. 2 Po. Ma. dukkhena. 3 Po. Yu. ayaṃ pāṭho natthi. @4 Ma. disvā. Vā paripātiyamānā ukkhipiyamānā khajjamānā phandanti samphandanti vipphandanti vedhenti pavedhenti sampavedhenti evameva pajā taṇhāphandanāya phandanti .pe. diṭṭhibyasanena dukkhena phandanti samphandanti vipphandanti vedhenti pavedhenti sampavedhentīti macche appodake yathā. [796] Aññamaññehi byāruddheti aññamaññaṃ sattā viruddhā paṭiviruddhā āhatā paccāhatā āghātitā paccāghātitā rājānopi rājūhi vivadanti khattiyāpi khattiyehi vivadanti brāhmaṇāpi brāhmaṇehi vivadanti gahapatīpi gahapatīhi vivadanti mātāpi puttena vivadati puttopi mātarā vivadati pitāpi puttena vivadati puttopi pitarā vivadati bhātāpi bhātarā vivadati bhaginīpi bhaginiyā vivadati 1- bhātāpi bhaginiyā vivadati bhaginīpi bhātarā vivadati sahāyopi sahāyena vivadati . te tattha kalahaviggahavivādāpannā aññamaññaṃ pāṇīhipi upakkamanti leḍḍūhipi upakkamanti daṇḍehipi upakkamanti satthehipi upakkamanti . te tattha maraṇampi gacchanti 2- maraṇamattampi dukkhanti aññamaññehi byāruddhe. [797] Disvā maṃ bhayamāvisīti disvāti disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā bhayaṃ pīḷanaṃ ghaṭṭanaṃ upaddavo upasaggo āvisatīti 3- disvā maṃ bhayamāvisi. Tenāha bhagavā @Footnote: 1 Po. Yu. ime pāṭhā natthi. 2 Ma. nigacchanti. 3 Po. Ma. āvisīti. Phandamānaṃ pajaṃ disvā macche appodake yathā aññamaññehi byāruddhe disvā maṃ bhayamāvisīti. [798] Samantamasāro loko disā sabbā sameritā icchaṃ bhavanamattano nāddasāsiṃ anositaṃ. [799] Samantamasāro lokoti nirayaloko tiracchānayoniloko pittivisayaloko manussaloko devaloko khandhaloko dhātuloko āyatanaloko ayaṃ loko paro loko sabrahmaloko 1- sadevaloko 2- ayaṃ vuccati loko . nirayaloko assāro nissāro sārāpagato niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Tiracchānayoniloko pittivisayaloko manussaloko devaloko khandhaloko dhātuloko āyatanaloko ayaṃ loko paro loko sabrahmaloko sadevaloko assāro nissāro sārāpagato niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. {799.1} Yathā [3]- naḷo assāro nissāro sārāpagato yathā eraṇḍo assāro nissāro sārāpagato yathā udumbaro assāro nissāro sārāpagato yathā setagaccho assāro nissāro sārāpagato yathā pālibhaddako assāro nissāro sārāpagato yathā pheṇupiṇḍo assāro nissāro sārāpagato yathā pubbuḷakaṃ assāraṃ nissāraṃ @Footnote: 1-2 Ma. brahmaloko devaloko. 3 Ma. pana. Sārāpagataṃ yathā marīci assārā nissārā sārāpagatā yathā kaddalikkhandho assāro nissāro sārāpagato yathā māyā assārā nissārā sārāpagatā evameva nirayaloko assāro nissāro sārāpagato niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā tiracchānayoniloko pittivisayaloko manussaloko .pe. sadevaloko assāro nissāro sārāpagato niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vāti samantamasāro loko. [800] Disā sabbā sameritāti ye puratthimāya disāya saṅkhārā tepi eritā sameritā calitā ghaṭṭitā aniccatāya jātiyā anugatā jarāya anusaṭā byādhinā abhibhūtā maraṇena abbhāhatā dukkhe patiṭṭhitā atāṇā aleṇā asaraṇā asaraṇībhūtā . ye pacchimāya disāya saṅkhārā ye uttarāya disāya saṅkhārā ye dakkhiṇāya disāya saṅkhārā ye puratthimāya anudisāya saṅkhārā ye pacchimāya anudisāya saṅkhārā ye uttarāya anudisāya saṅkhārā ye dakkhiṇāya anudisāya saṅkhārā ye heṭṭhimāya disāya saṅkhārā ye uparimāya disāya saṅkhārā ye dasadisāsu saṅkhārā tepi eritā sameritā calitā ghaṭṭitā aniccatāya jātiyā anugatā jarāya anusaṭā byādhinā abhibhūtā Maraṇena abbhāhatā dukkhe patiṭṭhitā atāṇā aleṇā asaraṇā asaraṇībhūtā. Bhāsitampi cetaṃ kiñcāpi cetaṃ jalatī vimānaṃ obhāsayaṃ uttariyaṃ disāya rūpe raṇaṃ disvā sadā pavedhitaṃ tasmā na rūpe ramatī sumedho maccunābbhāhato loko jarāya parivārito taṇhāsallena otiṇṇo icchādhumāyiko 1- sadā sabbo ādīpito loko sabbo loko pajopito 2- sabbo pajjalito loko sabbo loko pakampitoti. Disā sabbā sameritā. [801] Icchaṃ bhavanamattanoti attano bhavaṃ 3- tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ gatiṃ parāyanaṃ icchanto sādiyanto patthayanto pihayanto abhijappantoti icchaṃ bhavanamattano. [802] Nāddasāsiṃ anositanti anajjhositaṃ na addasaṃ ajjhositaññeva addasaṃ . sabbaṃ yobbaññaṃ jarāya ositaṃ sabbaṃ ārogyaṃ byādhinā ositaṃ sabbaṃ jīvitaṃ maraṇena ositaṃ sabbaṃ lābhaṃ alābhena ositaṃ sabbaṃ yasaṃ ayasena ositaṃ sabbaṃ pasaṃsaṃ nindāya ositaṃ sabbaṃ sukhaṃ dukkhena ositaṃ. @Footnote: 1 Ma. icchādhūmāyito. 2 Ma. padhūpito. 3 Po. Ma. bhavanaṃ. Lābho alābho yaso ayaso ca nindā ca pasaṃsā ca sukhadukkhañca ete aniccā manujesu dhammā asassatā vipariṇāmadhammāti. Nāddasāsiṃ anositaṃ. Tenāha bhagavā samantamasāro loko disā sabbā sameritā icchaṃ bhavanamattano nāddasāsiṃ anositanti. [803] Osānetveva byāruddhe disvā me aratī ahu athettha sallaṃ addakkhiṃ duddasaṃ hadayassitaṃ. [804] Osānetveva byāruddheti osānetvevāti sabbaṃ yobbaññaṃ jarā osāpeti sabbaṃ ārogyaṃ byādhi osāpeti sabbaṃ jīvitaṃ maraṇaṃ osāpeti sabbaṃ lābhaṃ alābho osāpeti sabbaṃ yasaṃ ayaso osāpeti sabbaṃ pasaṃsaṃ nindā osāpeti sabbaṃ sukhaṃ dukkhaṃ osāpetīti osānetveva . byāruddheti yobbaññakāmā sattā jarāya paṭiviruddhā ārogyakāmā sattā byādhinā paṭiviruddhā jīvitukāmā sattā maraṇena paṭiviruddhā lābhakāmā sattā alābhena paṭiviruddhā yasakāmā sattā ayasena paṭiviruddhā pasaṃsakāmā sattā nindāya paṭiviruddhā sukhakāmā sattā dukkhena viruddhā paṭiviruddhā āhatā paccāhatā āghātitā paccāghātitāti osānetveva byāruddhe. [805] Disvā me aratī ahūti disvāti disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti disvā . me aratīti yā arati yā anabhirati yā anabhiramanā yā ukkaṇṭhiyā 1- yā paritasitā ahūti disvā me aratī ahu. [806] Athettha sallaṃ addakkhinti athāti padasandhi .pe. Padānupubbatāmetaṃ athāti . etthāti sattesu . sallanti satta sallāni rāgasallaṃ dosasallaṃ mohasallaṃ mānasallaṃ diṭṭhisallaṃ sokasallaṃ kathaṃkathāsallaṃ . addakkhinti addasaṃ addakkhiṃ apassiṃ paṭivijjhinti athettha sallaṃ addakkhiṃ. [807] Duddasaṃ hadayassitanti duddasanti duddasaṃ duddakkhaṃ duppassaṃ dubbujjhaṃ duranubujjhaṃ duppaṭivijjhaṃ . hadayassitanti hadayaṃ vuccati cittaṃ yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu . Hadayassitanti hadayanissitaṃ cittanissitaṃ cittasannissitaṃ cittena sahagataṃ sahajātaṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ ekuppādaṃ ekanirodhaṃ ekavatthukaṃ ekārammaṇanti duddasaṃ hadayassitaṃ. Tenāha bhagavā osānetveva byāruddhe disvā me aratī ahu athettha sallaṃ addakkhiṃ duddasaṃ hadayassitanti. [808] Yena sallena otiṇṇo disā sabbā vidhāvati tameva sallaṃ abbuyha na dhāvati na sīdati. @Footnote: 1 Ma. ukkaṇṭhitā. [809] Yena sallena otiṇṇo disā sabbā vidhāvatīti sallanti satta sallāni rāgasallaṃ dosasallaṃ mohasallaṃ mānasallaṃ diṭṭhisallaṃ sokasallaṃ kathaṃkathāsallaṃ. {809.1} Katamaṃ rāgasallaṃ. Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandi nandirāgo cittassa sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ idaṃ rāgasallaṃ. {809.2} Katamaṃ dosasallaṃ . anatthaṃ me acarīti āghāto jāyati anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati .pe. caṇḍikkaṃ assuropo anattamanatā cittassa idaṃ dosasallaṃ. {809.3} Katamaṃ mohasallaṃ. Dukkhe añāṇaṃ .pe. Dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya añāṇaṃ pubbante añāṇaṃ aparante añāṇaṃ pubbantāparante añāṇaṃ idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu añāṇaṃ yaṃ evarūpaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṅgāhatā apariyogāhatā 1- asamapekkhatā 2- apaccavekkhatā 3- apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ idaṃ mohasallaṃ. {809.4} Katamaṃ mānasallaṃ . Seyyohamasmīti māno sadisohamasmīti māno hīnohamasmīti māno yo evarūpo māno maññanā @Footnote:1-2-3 Ma. apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhanā. Maññitattaṃ uṇṇati uṇṇamo dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa idaṃ mānasallaṃ. {809.5} Katamaṃ diṭṭhisallaṃ . Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi dasavatthukā micchādiṭṭhi dasavatthukā antaggāhikā diṭṭhi yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho viparītaggāho vipallāsaggāho micchāgāho ayāthāvakasmiṃ yāthāvakanti gāho yāvatā dvāsaṭṭhī diṭṭhigatāni idaṃ diṭṭhisallaṃ. {809.6} Katamaṃ sokasallaṃ. Ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena vā byasanena samannāgatassa aññataraññatarena vā dukkhadhammena phuṭṭhassa soko socanā socitattaṃ antosoko antoparisoko antoḍāho antopariḍāho cetaso parijjhāyanā domanassaṃ idaṃ sokasallaṃ. {809.7} Katamaṃ kathaṃkathāsallaṃ . Dukkhe kaṅkhā dukkhasamudaye kaṅkhā dukkhanirodhe kaṅkhā dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya kaṅkhā pubbante kaṅkhā aparante kaṅkhā pubbantāparante kaṅkhā idappaccatā- paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhā yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo Anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā chambhitattaṃ cittassa manovilekho idaṃ kathaṃkathāsallaṃ. [810] Yena sallena otiṇṇo disā sabbā vidhāvatīti rāgasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato kāyena duccaritaṃ carati vācāya duccaritaṃ carati manasā duccaritaṃ carati pāṇampi hanati adinnampi ādiyati sandhimpi chindati nillopampi harati ekāgārikampi karoti paripanthepi tiṭṭhati paradārampi gacchati musāpi bhaṇati . evampi rāgasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsarati. {810.1} Athavā rāgasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato bhoge pariyesanto nāvāya mahāsamuddaṃ pakkhandati sītassa purakkhato uṇhassa purakkhato ḍaṃsamakasavātātapa- siriṃsapasamphassehi rissamāno 1- khuppipāsāya pīḷiyamāno 2- gumbaṃ 3- gacchati takkolaṃ gacchati takkasilaṃ gacchati kālamukhaṃ gacchati maraṇapāraṃ 4- gacchati vesuṅgaṃ gacchati verāpathaṃ gacchati javaṃ gacchati tambaliṅgaṃ 5- gacchati vaṅkaṃ gacchati eḷavaddhanaṃ 6- gacchati suvaṇṇakūṭaṃ gacchati suvaṇṇabhūmiṃ gacchati tambapaṇṇiṃ gacchati suppāraṃ 7- gacchati bharukaṃ 8- gacchati suraddhaṃ 9- gacchati aṅgaṇekaṃ 10- gacchati gaṅgaṇaṃ 11- gacchati paramagaṅgaṇaṃ 12- gacchati yonaṃ gacchati [13]- pinakaṃ 14- gacchati allasaṇḍaṃ 15- gacchati marukantāraṃ gacchati jaṇṇupathaṃ gacchati ajapathaṃ @Footnote: 1 Ma. pīḷiyamāno. 2 Po. Ma. Yu. miyyamāno. 3 Ma. tigumbaṃ. 4 Ma. purapūraṃ. @5 Yu. tamaliṅgaṃ. 6 Po. Ma. eḷabandhanaṃ. 7 Ma. suppārakaṃ. 8 Ma. Yu. bhārukacchaṃ. @9 Ma. suraṭṭhaṃ. 10 Ma. bhaṅgalokaṃ. 11 Po. Ma. bhaṅgaṇaṃ. 12 Ma. paramabhaṅgaṇaṃ. @13 paramayonaṃ gacchati. 14 Ma. vinakaṃ. 15 mūlapadaṃ. Gacchati meṇḍapathaṃ gacchati saṅkupathaṃ gacchati chattapathaṃ gacchati vaṃsapathaṃ gacchati sakuṇapathaṃ gacchati mūsikāpathaṃ gacchati daripathaṃ gacchati vettādhāraṃ gacchati. Pariyesanto na labhati alābhamūlakampi dukkhadomanassaṃ paṭisaṃvedeti . Pariyesanto labhati laddhā ārakkhamūlakampi dukkhadomanassaṃ paṭisaṃvedeti kinti me bhoge neva rājāno hareyyuṃ na corā hareyyuṃ na aggi ḍaheyya na udakaṃ vaheyya na appiyā dāyādā hareyyunti . tassa evaṃ ārakkhato gopayato te bhogā vippalujjanti . so vippayogamūlakampi dukkhadomanassaṃ paṭisaṃvedeti. {810.2} Evampi rāgasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsarati . Dosasallena mohasallena mānasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato kāyena duccaritaṃ carati vācāya duccaritaṃ carati manasā duccaritaṃ carati pāṇampi hanati adinnampi ādiyati sandhimpi chindati nillopampi harati ekāgārikampi karoti paripanthepi tiṭṭhati paradārampi gacchati musāpi bhaṇati . evaṃ mānasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsarati. {810.3} Diṭṭhisallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato acelako hoti muttācāro hatthāvalekhano 1- na @Footnote: 1 Ma. hatthāpalekhano. Ehibhadantiko na tiṭṭhabhadantiko nābhihaṭaṃ na uddissa kataṃ na nimantanaṃ sādiyati . so na kumbhimukhā paṭiggaṇhāti na kaḷopimukhā paṭiggaṇhāti na eḷakamantaraṃ na daṇḍamantaraṃ na mūsalamantaraṃ na dvinnaṃ bhuñjamānānaṃ na gabbhiniyā na pāyamānāya na purisantaragatāya na saṅkittīsu na yattha sā upaṭṭhito hoti na yattha makkhikā saṇḍasaṇḍacārinī na macchaṃ na maṃsaṃ [1]- na merayaṃ na thusodakaṃ pivati . so ekāgāriko vā hoti ekālopiko dvāgāriko vā hoti dvālopiko .pe. sattāgāriko vā hoti sattālopiko ekissāpi dattiyā 2- yāpeti dvīhipi dattīhi 3- yāpeti .pe. sattahipi dattīhi yāpeti ekāhikampi āhāraṃ āhāreti dvīhikampi āhāraṃ āhāreti .pe. sattāhikampi āhāraṃ āhāreti iti evarūpaṃ aḍḍhamāsikampi pariyāyabhattabhojanānu- yogamanuyutto viharati. {810.4} Evampi diṭṭhisallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsarati . athavā diṭṭhisallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato so sākabhakkho vā hoti sāmākabhakkho vā hoti nīvārabhakkho vā hoti daddulabhakkho vā hoti hatabhakkho vā hoti [4]- ācāmabhakkho vā hoti piññākabhakkho vā hoti [5]- tiṇabhakkho vā hoti gomayabhakkho vā hoti vanamūlaphalāhāro yāpeti pavattaphalabhojī 6- . so sāṇānipi dhāreti @Footnote: 1 ma na suraṃ. 2 Ma. bhattiyā. 3 Ma. bhattīhi. 4 Ma. kaṇabhakkho vā hoti. @5 Ma. tilabhakkho vā hoti. 6 Po. Ma. pavattaphalabhojano. Masāṇānipi dhāreti chavadussānipi dhāreti tirīṭānipi dhāreti ajinānipi dhāreti paṃsukūlānipi dhāreti ajinakkhipampi dhāreti kusacīrampi dhāreti vākacīrampi dhāreti phalakacīrampi dhāreti kesakambalampi dhāreti ulūkapakkhampi dhāreti kesamassulocakopi hoti kesamassulocanānuyogamanuyutto viharati ubbhaṭṭhakopi hoti āsanapaṭikkhitto ukkuṭikopi hoti ukkuṭikappadhānamanuyutto kaṇṭakāpassayikopi hoti kaṇṭakāpassaye seyyaṃ kappeti phalakaseyyampi kappeti thaṇḍilaseyyampi kappeti ekapassayikopi hoti rajojalladharo abbhokāsikopi hoti yathāsanthatikopi hoti vikaṭikopi 1- hoti vikaṭabhojanānuyogamanuyutto apānakopi hoti apānabhattamanuyutto 2- sāyatatiyakampi udakorohaṇānuyogamanuyutto viharati iti evarūpaṃ anekavihitaṃ kāyassa ātāpanaparitāpanānuyogamanuyutto viharati . Evampi diṭṭhisallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsarati. {810.5} Sokasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjati . vuttaṃ hetaṃ bhagavatā bhūtapubbaṃ brāhmaṇa imissāyeva sāvatthiyā aññatarissā itthiyā mātā kālamakāsi . sā tassā kālakiriyāya ummattikā khittacittā rathiyā 3- rathiyaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ upasaṅkamitvā evamāha api me mātaraṃ addasatha api me mātaraṃ @Footnote: 1 Ma. vekaṭikopi. 2 Ma. apānakatthamanuyutto. 3 Ma. rathiyāya. Addasathāti . bhūtapubbaṃ brāhmaṇa imissāyeva sāvatthiyā aññatarissā itthiyā pitā kālamakāsi bhātā kālamakāsi bhaginī kālamakāsi putto kālamakāsi dhītā kālamakāsi sāmiko kālamakāsi . sā tassa kālakiriyāya ummattikā khittacittā rathiyā rathiyaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ upasaṅkamitvā evamāha api me sāmikaṃ addasatha api me sāmikaṃ addasathāti . bhūtapubbaṃ brāhmaṇa imissāyeva sāvatthiyā aññatarassa purisassa mātā kālamakāsi . so tassā kālakiriyāya ummattako khittacitto rathiyā rathiyaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ upasaṅkamitvā evamāha api me mātaraṃ addasatha api me mātaraṃ addasathāti. {810.6} Bhūtapubbaṃ brāhmaṇa imissāyeva sāvatthiyā aññatarassa purisassa pitā kālamakāsi bhātā kālamakāsi bhaginī kālamakāsi putto kālamakāsi dhītā kālamakāsi pajāpatī kālamakāsi . so tassā kālakiriyāya ummattako khittacitto rathiyā rathiyaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ upasaṅkamitvā evamāha api me pajāpatiṃ addasatha api me pajāpatiṃ addasathāti . bhūtapubbaṃ brāhmaṇa imissāyeva sāvatthiyā aññatarā itthī ñātikulaṃ agamāsi . tassā te ñātakā sāmikaṃ acchinditvā aññassa dātukāmā . sā ca naṃ na icchati . athakho sā itthī sāmikaṃ etadavoca ime maṃ ayyaputta ñātakā taṃ 1- acchinditvā aññassa dātukāmā ubho @Footnote: 1 Ma. tava. Mayaṃ marissāmāti . athakho so puriso taṃ itthiṃ dvidhā chetvā attānaṃ opātesi 1- ubho pecca bhavissāmāti . Evaṃ sokasallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsarati. {810.7} Kathaṃkathāsallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato saṃsayapakkhanno hoti vimatipakkhanno dveḷhakajāto ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhānaṃ na nu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ kiṃ nu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ kathaṃ nu kho ahosiṃ atītamaddhānaṃ kiṃ hutvā kiṃ ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhānaṃ bhavissāmi nu kho ahaṃ anāgatamaddhānaṃ na nu kho bhavissāmi anāgatamaddhānaṃ kiṃ nu kho bhavissāmi anāgatamaddhānaṃ kathaṃ nu kho bhavissāmi anāgatamaddhānaṃ kiṃ hutvā kiṃ bhavissāmi nu kho ahaṃ anāgatamaddhānanti. {810.8} Etarahi paccuppannamaddhānaṃ ajjhattaṃ kathaṃkathī hoti ahaṃ nukhosmi no nukhosmi kiṃ nukhosmiṃ kathaṃ nukhosmi [2]- satto kuto āgato so kuhiṃ gāmī bhavissatīti . evaṃ kathaṃkathāsallena otiṇṇo viddho phuṭṭho pareto samohito samannāgato dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsarati . te ca salle abhisaṅkharoti te salle abhisaṅkharonto sallābhisaṅkhāravasena puratthimadisaṃ dhāvati pacchimadisaṃ dhāvati uttaradisaṃ dhāvati dakkhiṇadisaṃ dhāvati . te sallābhisaṅkhārā appahīnā sallābhisaṅkhārānaṃ appahīnattā gatiyā dhāvati niraye @Footnote: 1 Ma. opāteti. 2 ma ayaṃ nu kho. Dhāvati tiracchānayoniyā dhāvati pittivisaye dhāvati manussaloke dhāvati devaloke dhāvati gatiyā gatiṃ upapattiyā upapattiṃ paṭisandhiyā paṭisandhiṃ bhavena bhavaṃ saṃsārena saṃsāraṃ vaṭṭena vaṭṭaṃ dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsaratīti yena sallena otiṇṇo disā sabbā vidhāvati. [811] Tameva sallaṃ abbuyha na dhāvati na sīdatīti tameva rāgasallaṃ dosasallaṃ mohasallaṃ mānasallaṃ diṭṭhisallaṃ sokasallaṃ kathaṃkathāsallaṃ abbuyha abbuhitvā uddharitvā samuddharitvā uppādayitvā samuppādayitvā pajahitvā vinoditvā byantīkaritvā anabhāvaṅgamitvā neva puratthimadisaṃ dhāvati na pacchimadisaṃ dhāvati na uttaradisaṃ dhāvati na dakkhiṇadisaṃ dhāvati . te sallābhisaṅkhārā pahīnā sallābhisaṅkhārānaṃ pahīnattā gatiyā na dhāvati niraye na dhāvati tiracchānayoniyā na dhāvati pittivisaye na dhāvati manussaloke na dhāvati devaloke na dhāvati na gatiyā gatiṃ na upapattiyā upapattiṃ na paṭisandhiyā paṭisandhiṃ na bhavena bhavaṃ na saṃsārena saṃsāraṃ na vaṭṭena vaṭṭaṃ dhāvati vidhāvati sandhāvati saṃsaratīti tameva sallaṃ abbuyha na dhāvati . na sīdatīti kāmoghe na sīdati bhavoghe na sīdati diṭṭhoghe na sīdati avijjoghe na sīdati na saṃsīdati na osīdati na avasīdati [1]- na avagacchatīti tameva sallaṃ abbuyha na dhāvati na sīdati . @Footnote: 1 Ma. na gacchati. Tenāha bhagavā yena sallena otiṇṇo disā sabbā vidhāvati tameva sallaṃ abbuyha na dhāvati na sīdatīti. [812] Tattha sikkhānugīyanti ... ... ... ... ... (yāni loke gadhitāni) na tesu pasuto siyā nibbijjhe sabbaso kāme sikkhe nibbānamattano. [813] Tattha sikkhānugīyanti yāni loke gadhitānīti sikkhāti hatthisikkhā assasikkhā rathasikkhā dhanusikkhā sālākiyaṃ sallakattiyaṃ kāyatikicchaṃ bhūtiyaṃ komāratikicchaṃ 1- . gīyantīti 2- gīyanti kathiyanti 3- bhaṇiyanti dīpiyanti vohariyanti . athavā gīyanti gaṇhiyanti uggaṇhiyanti dhāriyanti upadhāriyanti upalakkhiyanti gadhitapaṭilābhāya . gadhitā vuccanti pañcakāmaguṇā cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā . kiṃkāraṇā gadhitā vuccanti pañcakāmaguṇā . Yebhuyyena devamanussā pañcakāmaguṇe icchanti sādiyanti pihayanti abhijappanti taṃkāraṇā gadhitā vuccanti pañcakāmaguṇā . loketi manussaloketi tattha sikkhānugīyanti yāni loke gadhitāni. [814] Na tesu pasuto siyāti tāsu vā sikkhāsu tesu vā pañcakāmaguṇesu na pasuto siyā na tanninno assa na tappoṇo na tappabbhāro na tadadhimutto na tadādhipateyyoti na tesu pasuto siyā. @Footnote: 1 Ma. komārabhaccaṃ. 2 Ma. anugīyantīti. 3 Ma. niggīyanti kathīyanti ... @voharīyanti. [815] Nibbijjha sabbaso kāmeti nibbijjhāti paṭivijjhitvā sabbe saṅkhārā aniccāti paṭivijjhitvā sabbe saṅkhārā dukkhāti .pe. yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti paṭivijjhitvā . Sabbasoti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādāyavacanametaṃ 1- sabbasoti . kāmāti uddānato dve kāmā vatthukāmā ca kilesakāmā ca .pe. ime vuccanti vatthukāmā .pe. ime vuccanti kilesakāmāti nibbijjha sabbaso kāme. [816] Sikkhe nibbānamattanoti sikkhāti tisso sikkhā adhisīlasikkhā adhicittasikkhā adhipaññāsikkhā .pe. ayaṃ adhipaññāsikkhā . Nibbānamattanoti attano rāgassa nibbānāya 2- dosassa nibbānāya 3- mohassa nibbānāya 4- .pe. sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ samāya upasamāya vūpasamāya nibbānāya paṭinissaggāya paṭippassaddhiyā adhisīlampi sikkheyya adhicittampi sikkheyya adhipaññampi sikkheyya . Imā tisso sikkhā āvajjento sikkheyya jānanto sikkheyya .pe. Sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkheyya ācareyya samācareyya samādāya vatteyyāti sikkhe nibbānamattano. Tenāha bhagavā tattha sikkhānugīyanti ... ... ... ... ... (yāni loke gadhitāni) na tesu pasuto siyā nibbijjha sabbaso kāme sikkhe nibbānamattanoti. @Footnote: 1 pariyādiyanametaṃ. 2-3-4 po Ma. nibbāpanāya. [817] Sacco siyā appagabbho amāyo rittapesuṇo akkodhano lobhapāpakaṃ 1- vevicchaṃ vitare muni. [818] Sacco siyā appagabbhoti sacco siyāti saccavācāya samannāgato siyā sammādiṭṭhiyā samannāgato siyā ariyena aṭṭhaṅgikena maggena samannāgato siyāti sacco siyā . Appagabbhoti tīṇi pāgabbhiyāni kāyikaṃ pāgabbhiyaṃ vācasikaṃ pāgabbhiyaṃ cetasikaṃ pāgabbhiyaṃ .pe. idaṃ cetasikaṃ pāgabbhiyaṃ . yassīmāni tīṇi pāgabbhiyāni pahīnāni samucchinnāni vūpasantāni paṭippassaddhāni abhabbuppattikāni ñāṇagginā daḍḍhāni so vuccati appagabbhoti sacco siyā appagabbho. [819] Amāyo rittapesuṇoti māyā vuccati vañcanikā cariyā . idhekacco kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā tassa paṭicchādanahetu pāpikaṃ icchaṃ paṇidahati mā maṃ jaññāti icchati mā maṃ jaññāti saṅkappeti mā maṃ jaññāti vācaṃ bhāsati mā maṃ jaññāti kāyena parakkamati . yā evarūpā māyā māyāvitā accasarā vañcanā nikati nikiraṇā niharaṇā pariharaṇā gūhanā parigūhanā chādanā paricchādanā anuttānīkammaṃ anāvikammaṃ vocchādanā pāpakiriyā ayaṃ vuccati māyā . yassesā māyā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā so @Footnote: 1 Ma. lobhapāpaṃ. Vuccati amāyo . rittapesuṇoti pesuññanti idhekacco pisuṇavāco hoti .pe. evaṃ bhedādhippāyo pesuññaṃ upasaṃharati . yassetaṃ pesuññaṃ pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭippassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhaṃ so vuccati rittapesuṇo vigatapesuṇoti 1- amāyo rittapesuṇo. [820] Akkodhano lobhapāpakaṃ vevicchaṃ vitare munīti akkodhanoti hi kho vuttaṃ . apica kodho tāva vattabbo . dasahākārehi kodho jāyati .pe. yasseso kodho pahīno samucchinno vūpasanto paṭippassaddho abhabbuppattiko ñāṇagginā daḍḍho so vuccati akkodhano . kodhassa pahīnattā akkodhano kodhavatthussa pariññātattā akkodhano kodhahetussa ucchinnattā akkodhano . Lobhoti yo lobho lubbhanā lubbhitattaṃ .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . vevicchaṃ vuccati pañca macchariyāni āvāsamacchariyaṃ .pe. Gāho vuccati macchariyaṃ. {820.1} Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ yā paññā pajānanā .pe. saṅgajālamaticca so munīti . akkodhano lobhapāpakaṃ vevicchaṃ vitare munīti muni lobhapāpakañca vevicchañca atari uttari pattari samatikkami vītikkami vītivattayīti akkodhano lobhapāpakaṃ vevicchaṃ vitare muni 2-. Tenāha bhagavā sacco siyā appagabbho amāyo rittapesuṇo akkodhano lobhapāpakaṃ vevicchaṃ vitare munīti. @Footnote: 1 Ma. vivittapeṇo pavivisuttapesuṇo 2 Po. Yu. munīti. [821] Niddaṃ tandiṃ sahe thīnaṃ pamādena na saṃvase atimāne na tiṭṭheyya nibbānamanaso naro. [822] Niddaṃ tandiṃ sahe thīnanti niddāti yā kāyassa akalyatā akammaññatā onāho pariyonāho anto samorodho middhaṃ soppaṃ 1- capalāyikā supinā supitattaṃ . tandīti yā tandi tandiyanā [2]- tandimanakatā ālasiyaṃ ālasāyanā ālasāyitattaṃ . Thīnanti yā cittassa akalyatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnaṃ līyanā līyitattaṃ thīnaṃ thīyanā thīyitattaṃ cittassa . niddaṃ tandiṃ sahe thīnanti niddañca tandiñca thīnañca [3]- saheyya parisaheyya abhibhaveyya ajjhotthareyya pariyādiyeyya maddeyyāti niddaṃ tandiṃ sahe thīnaṃ. [823] Pamādena na saṃvaseti pamādo vattabbo. Kāyaduccaritena vā vacīduccaritena vā manoduccaritena vā pañcakāmaguṇesu cittassa vossaggo vossaggānuppadānaṃ 4- vā kusalānaṃ vā dhammānaṃ bhāvanāya asakkaccakiriyatā asātaccakiriyatā anaṭṭhitakiriyatā olīnavuttitā nikkhittacchandatā nikkhittadhuratā anāsevanā abhāvanā abahulīkammaṃ anadhiṭṭhānaṃ ananuyogo pamādo yo evarūpo pamādo pamajjanā pamajjitattaṃ ayaṃ vuccati pamādo . pamādena na saṃvaseti pamādena na 5- saṃvaseyya na āvaseyya na parivaseyya pamādaṃ pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṅgameyya pamādā ārato @Footnote: 1 Ma. suppaṃ. 2 Ma. tandiyitattaṃ. 3 sahe. 4 Ma. vossaggānuppadanaṃ. @5 Ma. na vaseyya. Assa virato paṭivirato nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā vihareyyāti pamādena na saṃvase. [824] Atimāne na tiṭṭheyyāti atimānoti idhekacco paraṃ atimaññati jātiyā vā gottena vā .pe. aññataraññatarena vā vatthunā . yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ uṇṇati uṇṇamo dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa ayaṃ vuccati atimāno . atimāne na tiṭṭheyyāti atimāne na tiṭṭheyya na santiṭṭheyya atimānaṃ pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṅgameyya atimānā ārato assa virato paṭivirato nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā vihareyyāti atimāne na tiṭṭheyya. [825] Nibbānamanaso naroti idhekacco dānaṃ dento sīlaṃ samādiyanto uposathakammaṃ karonto pānīyaṃ paribhojanīyaṃ upaṭṭhapento pariveṇaṃ sammajjanto cetiyaṃ vandanto cetiye gandhamālaṃ āropento cetiyaṃ padakkhiṇaṃ karonto yaṅkiñci tedhātukaṃ kusalābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharonto na gatihetu na upapattihetu na paṭisandhihetu na bhavahetu na saṃsārahetu na vaṭṭahetu sabbantaṃ visaṃyogādhippāyo nibbānaninno nibbānapoṇo nibbānapabbhāro abhisaṅkharotīti evampi nibbānamanaso naro . athavā sabbasaṅkhāradhātuyā cittaṃ paṭivāpetvā amatāya dhātuyā cittaṃ upasaṃharati etaṃ Santaṃ etaṃ paṇītaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānanti evampi nibbānamanaso naro. Na paṇḍitā upadhisukhassa hetu dadanti dānāni punabbhavāya kāmañca te upadhiparikkhayāya dadanti dānaṃ apunabbhavāya. Na paṇḍitā upadhisukhassa hetu bhāventi jhānāni punabbhavāya kāmañca te upadhiparikkhayāya bhāventi jhānāni apunabbhavāya. Te nibbutiṃ abhimanā 1- dadanti tanninnacittā tadādhimuttatā 2- najjo yathā sāgaramajjhagatā 3- bhavanti nibbānaparāyanā teti. Nibbānamanaso naro. Tenāha bhagavā niddaṃ tandiṃ sahe thīnaṃ pamādena na saṃvase atimāne na tiṭṭheyya nibbānamanaso naroti. [826] Mosavajjena niyyetha rūpe snehaṃ na kubbaye mānañca parijāneyya sāhasā virato care. @Footnote: 1 Ma. āsisamānasā. 2 Ma. tadadhimuttā. 3 Ma. sāgaramajjhupetā. [827] Mosavajjena niyyethāti mosavajjaṃ vuccati musāvādo . Idhekacco sabhaggato vā parisaggato vā ñātimajjhagato vā pūgamajjhagato vā rājakulamajjhagato vā abhinīto sakkhipuṭṭho ehi bho purisa yaṃ jānāsi taṃ vadehīti so ajānaṃ vā āha jānāmīti jānaṃ vā āha na jānāmīti apassaṃ vā āha passāmīti passaṃ vā āha na passāmīti iti attahetu vā parahetu vā āmisakiñcikkhahetu vā sampajānamusā bhāsitā 1- hoti idaṃ 2- vuccati mosavajjaṃ . Apica tīhākārehi catupañcachasattaaṭṭhahākārehi .pe. imehi aṭṭhahākārehi musāvādo hoti . mosavajjena niyyethāti mosavajjena na yāyeyya [3]- na vuyheyya 4- na saṃhareyya mosavajjaṃ pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṅgameyya mosavajjā ārato assa virato paṭivirato nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā vihareyyāti mosavajjena niyyetha. [828] Rūpe snehaṃ na kubbayeti rūpanti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ . rūpe snehaṃ na kubbayeti rūpe snehaṃ na kareyya chandaṃ na kareyya pemaṃ na kareyya rāgaṃ na kareyya na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya nābhinibbatteyyāti rūpe snehaṃ na kubbaye. [829] Mānañca parijāneyyāti mānoti ekavidhena māno @Footnote: 1 Po. Yu. bhāsitāti. 2 Po. Yu. iti. 3 Ma. na niyyāyeyya. 4 Ma. na vaheyya. [1]- Cittassa uṇṇati . duvidhena māno attukkaṃsanamāno paravambhanamāno . tividhena māno seyyohamasmīti māno sadisohamasmīti māno hīnohamasmīti māno . catubbidhena māno lābhena mānaṃ janeti yasena mānaṃ janeti pasaṃsāya mānaṃ janeti sukhena mānaṃ janeti . pañcavidhena māno lābhimhi manāpikānaṃ rūpānanti mānaṃ janeti [2]- manāpikānaṃ saddānaṃ gandhānaṃ rasānaṃ phoṭṭhabbānanti mānaṃ janeti . chabbidhena māno cakkhusampadāya mānaṃ janeti sotasampadāya ghānasampadāya jivhāsampadāya kāyasampadāya manosampadāya mānaṃ janeti. {829.1} Sattavidhena māno māno atimāno mānātimāno omāno [3]- adhimāno asmimāno micchāmāno . aṭṭhavidhena māno lābhena mānaṃ janeti alābhena omānaṃ janeti yasena mānaṃ janeti ayasena omānaṃ janeti pasaṃsāya mānaṃ janeti nindāya omānaṃ janeti sukhena mānaṃ janeti dukkhena omānaṃ janeti. Navavidhena māno seyyassa seyyohamasmīti māno seyyassa sadisohamasmīti māno seyyassa hīnohamasmīti māno sadisassa seyyohamasmīti māno sadisassa sadisohamasmīti māno sadisassa hīnohamasmīti māno hīnassa seyyohamasmīti māno hīnassa sadisohamasmīti māno hīnassa hīnohamasmīti māno . dasavidhena māno idhekacco mānaṃ janeti jātiyā vā gottena vā .pe. aññataraññatarena vā vatthunā @Footnote: 1 Ma. yā. 2 Ma. lābhimhi. 3 Po. Ma. sadisamāno. Yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ uṇṇati uṇṇamo dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa ayaṃ vuccati māno. {829.2} Mānañca parijāneyyāti mānaṃ tīhi pariññāhi parijāneyya ñātapariññāya tīraṇapariññāya pahānapariññāya . Katamā ñātapariññā . mānaṃ jānāti ayaṃ ekavidhena māno cittassa uṇṇati ayaṃ duvidhena māno attukkaṃsanamāno paravambhanamāno .pe. ayaṃ dasavidhena māno idhekacco mānaṃ janeti jātiyā vā gottena vā .pe. aññataraññatarena vā vatthunāti jānāti passati ayaṃ ñātapariññā . katamā tīraṇapariññā . evaṃ ñatvā 1- mānaṃ tīreti aniccato dukkhato .pe. anissaraṇato tīreti ayaṃ tīraṇapariññā . katamā pahānapariññā . evaṃ tīretvā mānaṃ pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṅgameti ayaṃ pahānapariññā . Mānañca parijāneyyāti mānaṃ imāhi tīhi pariññāhi parijāneyyāti mānañca parijāneyya. [830] Sāhasā virato careti katamā sāhasācariyā . Rattassa rāgacariyā sāhasācariyā duṭṭhassa dosacariyā sāhasācariyā mūḷhassa mohacariyā sāhasācariyā vinibandhassa mānacariyā sāhasācariyā parāmaṭṭhassa diṭṭhicariyā sāhasācariyā vikkhepagatassa uddhaccacariyā sāhasācariyā aniṭṭhaṅgatassa vicikicchācariyā sāhasācariyā thāmagatassa anusayacariyā sāhasācariyā ayaṃ sāhasācariyā . sāhasā @Footnote: 1 Po. etaṃ katvā. Ma. etaṃ ñattaṃ katvā. Virato careti sāhasācariyāya ārato assa virato paṭivirato nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā vihareyya careyya vicareyya iriyeyya vatteyya pāleyya yapeyya yāpeyyāti sāhasā virato care. Tenāha bhagavā mosavajjena niyyetha rūpe snehaṃ na kubbaye mānañca parijāneyya sāhasā virato careti. [831] Purāṇaṃ nābhinandeyya nave khantimakubbaye hīyamāne na soceyya ākassaṃ 1- na sito siyā. [832] Purāṇaṃ nābhinandeyyāti purāṇā vuccanti atītā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ [2]- . atīte saṅkhāre taṇhāvasena diṭṭhivasena nābhinandeyya nābhivadeyya na ajjhoseyya abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṅgameyyāti purāṇaṃ nābhinandeyya. [833] Nave khantimakubbayeti navā vuccanti paccuppannā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ . paccuppanne saṅkhāre taṇhāvasena diṭṭhivasena khantiṃ na kareyya chandaṃ na kareyya pemaṃ na kareyya rāgaṃ na kareyya na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya nābhinibbatteyyāti nave khantimakubbaye. [834] Hīyamāne na soceyyāti hīyamāne hāyamāne @Footnote: 1 Ma. Yu. ākāsaṃ. 2 Ma. purāṇaṃ vuccati. Parihāyamāne vemāne vigacchamāne antaradhāyamāne na soceyya na kilameyya na parāmaseyya na parideveyya na urattāḷiṃ kandeyya na sammohaṃ āpajjeyya cakkhusmiṃ hīyamāne hāyamāne parihāyamāne vemāne vigacchamāne antaradhāyamāne sotasmiṃ ghānasmiṃ jivhāya kāyasmiṃ rūpasmiṃ saddasmiṃ gandhasmiṃ rasasmiṃ phoṭṭhabbasmiṃ kulasmiṃ gaṇasmiṃ āvāsasmiṃ lābhasmiṃ yasasmiṃ pasaṃsāya sukhasmiṃ cīvarasmiṃ piṇḍapātasmiṃ senāsanasmiṃ gilānapaccayabhesajjaparikkhārasmiṃ hīyamāne hāyamāne parihāyamāne vemāne vigacchamāne antaradhāyamāne na soceyya na kilameyya na parāmaseyya na parideveyya na urattāḷiṃ kandeyya na sammohaṃ āpajjeyyāti hīyamāne na soceyya. [835] Ākassaṃ na sito siyāti ākassaṃ vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . kiṃkāraṇā ākassaṃ vuccati taṇhā . yāya taṇhāya rūpaṃ ākassati samākassati gaṇhāti parāmasati abhinivisati vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ gatiṃ upapattiṃ paṭisandhiṃ bhavaṃ saṃsāraṃ vaṭṭaṃ ākassati samākassati gaṇhāti parāmasati abhinivisati taṃkāraṇā ākassaṃ vuccati taṇhā . ākassaṃ na sito siyāti taṇhaṃ na sito siyā 1- taṇhaṃ pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṅgameyya taṇhāya ārato assa virato paṭivirato nikkhanto @Footnote: 1 Ma. taṇhā nissito na siyā. Nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā vihareyyāti ākassaṃ na sito siyā. Tenāha bhagavā purāṇaṃ nābhinandeyya nave khantimakubbaye hīyamāne na soceyya ākassaṃ na sito siyāti. [836] Gedhaṃ brūmi mahoghoti ācamaṃ 1- brūmi jappanaṃ ārammaṇaṃ pakappanaṃ kāmapaṅko duraccayo. [837] Gedhaṃ brūmi mahoghoti 2- gedho vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . mahogho vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . gedhaṃ brūmi mahoghoti gedhaṃ mahoghoti brūmi ācikkhāmi desemi paññāpemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti gedhaṃ brūmi mahoghoti. [838] Ācamaṃ brūmi jappananti ācamā vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . jappanāpi vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Ācamaṃ brūmi jappananti ācamaṃ jappanāti brūmi ācikkhāmi desemi paññāpemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti ācamaṃ brūmi jappanaṃ. [839] Ārammaṇaṃ pakappananti ārammaṇā 3- vuccati taṇhā @Footnote: 1 Ma. Yu. ājavaṃ. 2 Ma. Yu. mahoghotīti. 3 Ma. ārammaṇampi. Yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . pakappanāpi vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlanti ārammaṇaṃ pakappanaṃ. [840] Kāmapaṅko duraccayoti kāmapaṅko kāmakaddamo kāmakileso kāmapalipo kāmapalibodho duraccayo durativatto duttaro duppataro dussamatikkamo dubbītivattoti kāmapaṅko duraccayo . Tenāha bhagavā gedhaṃ brūmi mahoghoti ācamaṃ brūmi jappanaṃ ārammaṇaṃ pakappanaṃ kāmapaṅko duraccayoti. [841] Saccā avokkamaṃ muni thale tiṭṭhati brāhmaṇo sabbaṃ so paṭinissajja save santoti vuccati. [842] Saccā avokkamaṃ munīti saccavācāya avokkamanto sammādiṭṭhiyā avokkamanto ariyā aṭṭhaṅgikā maggā avokkamanto . munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ yā paññā pajānanā .pe. Saṅgajālamaticca so munīti saccā avokkamaṃ muni. [843] Thale tiṭṭhati brāhmaṇoti thalaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . brāhmaṇoti sattannaṃ dhammānaṃ vāhitattā brāhmaṇo .pe. anissito tādi pavuccate sa brahmā . Thale tiṭṭhati brāhmaṇoti brāhmaṇo thale tiṭṭhati dīpe tiṭṭhati Tāṇe tiṭṭhati leṇe tiṭṭhati saraṇe tiṭṭhati abhaye tiṭṭhati accute tiṭṭhati amate tiṭṭhati nibbāne tiṭṭhatīti thale tiṭṭhati brāhmaṇo. [844] Sabbaṃ so paṭinissajjāti sabbaṃ vuccati dvādasāyatanāni cakkhuñceva rūpā ca .pe. manoceva dhammā ca. Yato ajjhattikabāhiresu āyatanesu chandarāgo pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṅgato āyatiṃ anuppādadhammo ettāvatāpi sabbaṃ cattaṃ hoti vantaṃ muttaṃ pahīnaṃ paṭinissaṭṭhaṃ . yato taṇhā ca diṭṭhi ca māno ca pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā 1- āyatiṃ anuppādadhammā ettāvatāpi sabbaṃ cattaṃ hoti vantaṃ muttaṃ pahīnaṃ paṭinissaṭṭhaṃ . yato puññābhisaṅkhāro ca apuññābhisaṅkhāro ca āneñjābhisaṅkhāro ca pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā ettāvatāpi sabbaṃ cattaṃ hoti vantaṃ muttaṃ pahīnaṃ paṭinissaṭṭhanti sabbaṃ so paṭinissajja. [845] Save santoti vuccatīti so santo upasanto vūpasanto nibbuto paṭippassaddhoti vuccati kathiyati bhaṇiyati dīpiyati vohariyatīti save santoti vuccati. Tenāha bhagavā saccā avokkamaṃ muni thale tiṭṭhati brāhmaṇo sabbaṃ so paṭinissajja save santoti vuccatīti. @Footnote: 1 Ma. anabhāvaṅkatā. Po. Yu. abhāvaṅgatā. [846] Sa ve viddhā 1- sa vedagū ñatvā dhammaṃ anissito sammā so loke iriyāno nappihetīdha kassaci. [847] Sa ve viddhā sa vedagūti viddhāti viddhā vijjāgato ñāṇī buddhimā vibhāvī medhāvī . vedagūti vedo vuccati 2- catūsu maggesu ñāṇaṃ .pe. sabbavedanāsu vītarāgo sabbavedamaticca vedagū soti sa ve viddhā sa vedagū. [848] Ñatvā dhammaṃ anissitoti [3]- ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā sabbe saṅkhārā aniccāti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā sabbe saṅkhārā dukkhāti .pe. yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā . anissitoti dve nissayā taṇhānissayo ca diṭṭhinissayo ca .pe. ayaṃ taṇhānissayo .pe. ayaṃ diṭṭhinissayo . Taṇhānissayaṃ pahāya diṭṭhinissayaṃ paṭinissajjitvā cakkhuṃ anissito sotaṃ anissito ghānaṃ anissito .pe. diṭṭhasutamutaviññātabbe dhamme anissito anallīno anupagato anajjhosito anadhimutto nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti ñatvā dhammaṃ anissito. [849] Sammā so loke iriyānoti yato ajjhattikabāhiresu āyatanesu chandarāgo pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato @Footnote: 1 Ma. Yu. vidvā. 2 Ma. vedā vuccanti. Yu. vedā vuccati. 3 Ma. ñatvāti. Anabhāvaṅgato āyatiṃ anuppādadhammo ettāvatāpi sammā so loke carati viharati iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti . yato puññābhisaṅkhāro ca apuññābhisaṅkhāro ca āneñjābhisaṅkhāro ca pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā ettāvatāpi sammā so loke carati viharati iriyati vattati pāleti yapeti yāpetīti sammā so loke iriyāno. [850] Nappihetīdha kassacīti pihā vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . yassesā pihā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā so kassaci nappiheti khattiyassa vā brāhmaṇassa vā vessassa vā suddassa vā gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā devassa vā manussassa vāti nappihetīdha kassaci. Tenāha bhagavā sa ve viddhā sa vedagū ñatvā dhammaṃ anissito sammā so loke iriyāno nappihetīdha kassacīti. [851] Yo ca 1- kāme accatari saṅgaṃ loke duraccayaṃ na so socati nājjheti chinnasoto abandhano. [852] Yo ca kāme accatari saṅgaṃ loke duraccayanti yoti yo yādiso yathāyutto yathāvihito yathāpakāro yaṇṭhānappatto @Footnote: 1 Ma. yodha. Yaṃdhammasamannāgato khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā gahaṭṭho vā pabbajito vā devo vā manusso vā . Kāmāti uddānato dve kāmā vatthukāmā ca kilesakāmā ca .pe. Ime vuccanti vatthukāmā .pe. ime vuccanti kilesakāmā . Saṅgāti satta saṅgā rāgasaṅgo dosasaṅgo mohasaṅgo mānasaṅgo diṭṭhisaṅgo kilesasaṅgo duccaritasaṅgo . loketi apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloke . Duraccayanti yo kāme ca saṅge ca loke duraccaye durativatte duttare duppatare dussamatikkame dubbītivatte attari uttari pattari samatikkami vītivattayīti yo ca kāme accatari saṅgaṃ loke duraccayaṃ. [853] Na so socati nājjhetīti vipariṇataṃ vā vatthuṃ na socati vipariṇatasmiṃ vā vatthusmiṃ na socati cakkhu me vipariṇatanti na socati sotaṃ me ghānaṃ me jivhā me kāyo me rūpā me saddā me gandhā me rasā me phoṭṭhabbā me kulaṃ me gaṇo me āvāso me lābho me yaso me pasaṃsā me sukhaṃ me cīvaraṃ me piṇḍapāto me senāsanaṃ me gilānapaccayabhesajjaparikkhārā me mātā me pitā me bhātā me bhaginī me putto me dhītā me mittā me amaccā me ñātisālohitā me vipariṇatāti na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati Na sammohaṃ āpajjatīti na socati . nājjhetīti nājjheti na ajjheti na upanijjhāyati na nijjhāyati na pajjhāyati . athavā na jāyati na jīyati na mīyati na cavati na upapajjatīti [1]- na so socati nājjheti. [854] Chinnasoto abandhanoti sotā vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . yassesā sotā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā so vuccati chinnasoto . Abandhanoti satta bandhanāni rāgabandhanaṃ dosabandhanaṃ mohabandhanaṃ mānabandhanaṃ diṭṭhibandhanaṃ kilesabandhanaṃ duccaritabandhanaṃ . yassetāni bandhanāni pahīnāni samucchinnāni vūpasantāni paṭippassaddhāni abhabbuppattikāni ñāṇagginā daḍḍhāni so vuccati abandhanoti chinnasoto abandhano. Tenāha bhagavā yo ca kāme accatari saṅgaṃ loke duraccayaṃ na so socati nājjheti chinnasoto abandhanoti. [855] Yaṃ pubbe taṃ visosehi pacchā te māhu kiñcanaṃ majjhe ce no gahessasi upasanto carissasi. [856] Yaṃ pubbe taṃ visosehīti atīte saṅkhāre ārabbha ye kilesā uppajjeyyuṃ te kilese sosehi visosehi sukkhāpehi [2]- pajahehi vinodehi byantīkarohi anabhāvaṅgamehīti evampi yaṃ pubbe @Footnote: 1 Ma. nājjhetīti. 2 Ma. visukkhāpehi abījaṃ karohi. Taṃ visosehi . athavā ye atītā kammābhisaṅkhārā avipakkavipākā te kammābhisaṅkhāre sosehi visosehi sukkhāpehi abījaṃ karohi pajahehi vinodehi byantīkarohi anabhāvaṅgamehīti evampi yaṃ pubbe taṃ visosehi. [857] Pacchā te māhu kiñcananti pacchā vuccati anāgataṃ . Anāgate saṅkhāre ārabbha yāni uppajjeyyuṃ rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ imāni kiñcanāni tuyhaṃ mā ahu mā pātumakāsi mā janesi mā sañjanesi mā nibbattesi mā abhinibbattesi pajahehi vinodehi byantīkarohi anabhāvaṅgamehīti pacchā te māhu kiñcanaṃ. [858] Majjhe ce no gahessasīti majjhaṃ vuccanti paccuppannā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ 1- . paccuppanne saṅkhāre taṇhāvasena diṭṭhivasena na gahessasi na uggahessasi na gaṇhissasi na parāmasissasi nābhinandissasi nābhivadissasi 2- na ajjhosissasi abhinandanaṃ abhivadanaṃ ajjhosānaṃ gāhaṃ parāmāsaṃ abhinivesaṃ pajahissasi vinodissasi byantīkarissasi anabhāvaṅgamissasīti majjhe ce no gahessasi. [859] Upasanto carissasīti rāgassa santattā santo 3- dosassa santattā santo 4- .pe. sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santattā samitattā [5]- vūpasamitattā vijjhātattā nibbutattā vigatattā @Footnote: 1 Ma. majṇaṃ vuccati paccuppannā rūpavedanā .. viññāṇā. 2 Ma. nābhicarissasi. @3-4 Ma. samitattā upasamitattā. 5 Ma. upasamitattā. Paṭippassaddhattā santo upasanto vūpasanto nibbuto paṭippassaddho carissasi viharissasi iriyissasi vattissasi pālissasi yapissasi yāpissasīti upasanto carissasi. Tenāha bhagavā yaṃ pubbe taṃ visosehi pacchā te māhu kiñcanaṃ majjhe ce no gahessasi upasanto carissasīti. [860] Sabbaso nāmarūpasmiṃ yassa natthi mamāyitaṃ asatā ca na socati sa ve loke na jiyyati. [861] Sabbaso nāmarūpasmiṃ yassa natthi mamāyitanti sabbasoti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādāyavacanametaṃ sabbasoti . nāmanti cattāro arūpino khandhā . rūpanti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ . yassāti arahato khīṇāsavassa . mamattanti dve mamattā taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca .pe. idaṃ taṇhāmamattaṃ .pe. idaṃ diṭṭhimamattaṃ . Sabbaso nāmarūpasmiṃ yassa natthi mamāyitanti sabbaso nāmarūpasmiṃ mamattā yassa natthi [1]- na saṃvijjanti nupalabbhanti pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti sabbaso nāmarūpasmiṃ yassa natthi mamāyitaṃ. [862] Asatā ca na socatīti vipariṇataṃ vā vatthuṃ na socati vipariṇatasmiṃ vā vatthusmiṃ na socati cakkhu me vipariṇatanti na socati sotaṃ me ghānaṃ me jivhā me kāyo me rūpā me @Footnote: 1 Ma. na santi. Saddā me gandhā me rasā me phoṭṭhabbā me kulaṃ me gaṇo me āvāso me lābho me .pe. ñātisālohitā me vipariṇatāti na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjatīti evampi asatā ca na socati . athavā asātāya dukkhāya vedanāya phuṭṭho pareto samohito samannāgato na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjatīti evampi asatā ca na socati . athavā cakkhurogena phuṭṭho pareto .pe. ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassehi phuṭṭho pareto samohito samannāgato na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjatīti evampi asatā ca na socati . athavā asante asaṃvijjamāne anupalabbhiyamāne ahu vata me taṃ vata me natthi siyā vata me taṃ vatāhaṃ na labhāmīti na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjatīti evampi asatā ca na socati. [863] Sa ve loke na jiyyatīti yassa mayhaṃ vā idaṃ paresaṃ vā idanti kiñci rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ atthi tassa jāni atthi. Bhāsitampi hetaṃ jinno rathassamaṇikuṇḍale 1- ca putte ca dāre ca tatheva jinno @Footnote: 1 Ma. rathassaṃ maṇikuṇḍale. Sabbesu bhogesu asevitesu kasmā na santappasi sokakāle. Pubbeva maccaṃ vijahanti bhogā maccova ne pubbataraṃ jahāti 1- assakā 2- bhogino 3- kāmakāmī tasmā na socāmahaṃ sokakāle. Udeti āpūrati veti cando atthaṃ gametvāna paleti suriyo 4- viditā mayā aṭṭha 5- lokadhammā tasmā na socāmahaṃ sokakāleti. {863.1} Yassa mayhaṃ vā idaṃ paresaṃ vā idanti kiñci rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ natthi tassa jāni natthi . bhāsitampi hetaṃ nandasi samaṇāti kiṃ laddhā āvusoti tenahi samaṇa socasīti kiṃ jiyittha āvusoti tenahi samaṇa neva nandasi na socasīti evamāvusoti. Cirassaṃ vata passāma brāhmaṇaṃ parinibbutaṃ anandiṃ anighaṃ bhikkhuṃ tiṇṇaṃ loke visattikanti. Sa ve loke na jiyyati. Tenāha bhagavā @Footnote: 1 Ma. jahāsi. 2 Ma. Yu. asassatā. 3 Ma. bhāvino. 4 Ma. andhaṃ tapetvāna @paleti sūriyo. 5 Ma. Yu. sattuka. idaṃ ālapanaṃ. Sabbaso nāmarūpasmiṃ yassa natthi mamāyitaṃ asatā ca na socati sa ve loke na jiyyatīti. [864] Yassa natthi idaṃ meti paresaṃ vāpi kiñcanaṃ mamattaṃ so asaṃvindaṃ natthi meti na socati. [865] Yassa natthi idaṃ meti paresaṃ vāpi kiñcananti yassāti arahato khīṇāsavassa . yassa mayhaṃ vā idaṃ paresaṃ vā idanti kiñci rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ adhimuttaṃ natthi [1]- na saṃvijjati nupalabbhati pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭippassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhanti evampi yassa natthi idaṃ meti paresaṃ vāpi kiñcanaṃ. {865.1} Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā nāyaṃ bhikkhave kāyo tumhākaṃ napi aññesaṃ purāṇamidaṃ bhikkhave kammaṃ abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ vedaniyaṃ daṭṭhabbaṃ tatra bhikkhave sutavā ariyasāvako paṭiccasamuppādaṃyeva sādhukaṃ yoniso manasikaroti iti imasmiṃ sati idaṃ hoti imassuppādā idaṃ uppajjati imasmiṃ asati idaṃ na hoti imassa nirodhā idaṃ nirujjhati yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ .pe. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti avijjāyatveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho .pe. evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotīti . evampi yassa natthi idaṃ meti paresaṃ vāpi kiñcanaṃ. @Footnote: 1 Po. Ma. na santi. {865.2} Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā suññato lokaṃ avekkhassu mogharāja sadā sato attānudiṭṭhiṃ ūhacca evaṃ maccuttaro siyā evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ maccurājā na passatīti. Evampi [1]- yassa natthi idaṃ me paresaṃ vāpi kiñcanaṃ. {865.3} Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā yaṃ bhikkhave na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatīti . kiñca bhikkhave na tumhākaṃ rūpaṃ bhikkhave na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati taṃ kiṃ maññatha bhikkhave yaṃ imasmiṃ jetavane tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ taṃ jano hareyya vā ḍaheyya vā yathāpaccayaṃ vā kareyya apinu tumhākaṃ evamassa amhe jano harati vā ḍahati vā yathāpaccayaṃ vā karotīti . nohetaṃ bhante . Taṃ kissa hetu . na hi no etaṃ bhante attā vā attaniyaṃ vā . evaṃ 2- kho bhikkhave yaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatīti . kiñca bhikkhave na tumhākaṃ rūpaṃ bhikkhave na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya @Footnote: 1 Po. bhikkhave. 2 Ma. Yu. evameva. Sukhāya bhavissatīti . evampi yassa natthi idaṃ meti paresaṃ vāpi kiñcanaṃ. {865.4} Bhāsitampi hetaṃ suddhagamasamuppādaṃ suddhasaṅkhārasantatiṃ passantassa yathābhūtaṃ na bhayaṃ hoti gāmaṇi tiṇakaṭṭhasamaṃ lokaṃ yadā paññāya passati nāññaṃ patthayate kiñci aññatra appaṭisandhiyāti. [1]- Vajirā bhikkhunī māraṃ pāpimantaṃ etadavoca kannu sattoti paccesi māra diṭṭhigataṃ nu te suddhasaṅkhārapuñjoyaṃ nayidha sattūpalabbhati yathāpi 2- aṅgasambhārā hoti saddo ratho iti evaṃ khandhesu santesu hoti sattoti sammati dukkhameva hi sambhoti dukkhaṃ tiṭṭhati veti ca nāññatra dukkhā sambhoti nāññaṃ dukkhā nirujjhatīti. Evampi yassa natthi idaṃ meti paresaṃ vāpi kiñcanaṃ. {865.5} Evameva kho bhikkhave bhikkhu rūpaṃ samannesati yāvatā rūpassa gati vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ samannesati yāvatā viññāṇassa gati tassa rūpaṃ samannesato yāvatā rūpassa gati vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ samannesato yāvatā viññāṇassa gati yampi 3- yassa hoti ahanti vā mamanti vā @Footnote: 1 Po. Ma. evampi yassa natthi idaṃ meti paresaṃ vāpi kiñcanaṃ. 2 Ma. yathāhi. @3 Ma. yampissa. Asmīti vā tampi tassa na hotīti . evampi yassa natthi idaṃ meti paresaṃ vāpi kiñcanaṃ. {865.6} Āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca suñño loko suñño lokoti bhante vuccati kittāvatā nu kho bhante suñño lokoti vuccatīti . yasmā kho ānanda suññaṃ attena vā attaniyena vā tasmā suñño lokoti vuccatīti . kiñcānanda suññaṃ attena vā attaniyena vā cakkhu kho ānanda suññaṃ attena vā attaniyena vā rūpā suññā cakkhuviññāṇaṃ suññaṃ cakkhusamphasso suñño yadidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi suññaṃ sotaṃ suññaṃ saddaṃ suññaṃ ghānaṃ suññaṃ gandhaṃ suññaṃ jivhā suññā rasā suññā kāyo suñño phoṭṭhabbā suññā mano suñño dhammo suñño manoviññāṇaṃ suññaṃ manosamphasso suñño yadidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā yasmā kho ānanda suññaṃ attena vā attaniyena vā tasmā suñño lokoti vuccatīti . evampi yassa natthi idaṃ meti paresaṃ vāpi kiñcanaṃ. [866] Mamattaṃ so asaṃvindanti mamattāti dve mamattā taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca .pe. idaṃ taṇhāmamattaṃ .pe. @Footnote: 1 Ma. itisaddo na dissati. Idaṃ diṭṭhimamattaṃ . taṇhāmamattaṃ pahāya diṭṭhimamattaṃ paṭinissajjitvā mamattaṃ avindanto asaṃvindanto anadhigacchanto appaṭilabhantoti mamattaṃ so asaṃvindaṃ. [867] Natthi meti na socatīti vipariṇataṃ vā vatthuṃ na socati vipariṇatasmiṃ vā vatthusmiṃ na socati cakkhu me vipariṇatanti na socati sotaṃ me .pe. sālohitā me vipariṇatāti na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjatīti natthi meti na socati. Tenāha bhagavā yassa natthi idaṃ meti paresaṃ vāpi kiñcanaṃ mamattaṃ so asaṃvindaṃ natthi meti na socatīti. [868] Aniṭṭhurī anānugiddho anejo sabbadhī samo tamānisaṃsaṃ pabrūmi pucchito avikampinaṃ. [869] Aniṭṭhurī anānugiddhoti 1- katamaṃ niṭṭhuriyaṃ . Idhekacco niṭṭhurī hoti paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issati ussuyati issaṃ bandhati yaṃ evarūpaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ issā issāyanā issāyitattaṃ ussuyā ussuyanā ussuyitattaṃ idaṃ vuccati niṭṭhuriyaṃ . Yassetaṃ niṭṭhuriyaṃ pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭippassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhaṃ so vuccati aniṭṭhurīti aniṭṭhurī . Anānugiddhoti gedho vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. Abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . yasseso gedho pahīno samucchinno @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. ... samoti. Vūpasanto paṭippassaddho abhabbuppattiko ñāṇagginā daḍḍho so vuccati anānugiddho . so rūpe agiddho .pe. diṭṭha sutamuta viññātabbesu dhammesu agiddho agadhito amucchito anajjhopanno vītagedho vigatagedho cattagedho vantagedho muttagedho pahīnagedho paṭinissaṭṭhagedho vītarāgo vigatarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhapaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti aniṭṭhurī anānugiddho. [870] Anejo sabbadhī samoti ejā vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . yassesā ejā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā so vuccati anejo . ejāya pahīnattā anejo so lābhepi na iñjati alābhepi na iñjati yasepi na iñjati ayasepi na iñjati pasaṃsāyapi na iñjati nindāyapi na iñjati sukhepi na iñjati dukkhepi na iñjati na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhatīti anejo . sabbadhī samoti sabbaṃ vuccati dvādasāyatanāni cakkhu ceva rūpā ca .pe. Mano ceva dhammā ca . yato ajjhattikabāhiresu āyatanesu chandarāgo pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṅgato āyatiṃ anuppādadhammo so vuccati sabbattha samo sabbattha tādi sabbattha majjhatto sabbattha upekkhakoti anejo sabbadhī samo. [871] Tamānisaṃsaṃ pabrūmi pucchito avikampinanti avikampinaṃ puggalānaṃ 1- puṭṭho pucchito yācito ajjhesito pasādito ime cattāro ānisaṃse pabrūmi yo so aniṭṭhurī anānugiddho anejo sabbadhī samoti brūmi ācikkhāmi .pe. pakāsemīti tamānisaṃsaṃ pabrūmi pucchito avikampinaṃ. Tenāha bhagavā aniṭṭhurī anānugiddho anejo sabbadhī samo tamānisaṃsaṃ pabrūmi pucchito avikampinanti. [872] Anejassa vijānato natthi kāci nisaṅkhiti 2- virato so viyārambhā 3- khemaṃ passati sabbadhi. [873] Anejassa vijānatoti ejā vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . yassesā ejā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā so vuccati anejo . ejāya pahīnattā anejo so lābhepi na iñjati alābhepi na iñjati yasepi na iñjati ayasepi na iñjati pasaṃsāyapi na iñjati nindāyapi na iñjati sukhepi na iñjati dukkhepi na iñjati na calati na vedhati nappavedhati na sampavedhatīti anejassa . Vijānatoti jānato ājānato vijānato paṭivijānato paṭivijjhato sabbe saṅkhārā aniccāti jānato ājānato vijānato paṭivijānato paṭivijjhato sabbe saṅkhārā dukkhāti .pe. yaṅkiñci samudayadhammaṃ @Footnote: 1 Ma. puggalaṃ . 2 Ma. nisaṅkhati . 3 Ma. viyārabbhā. Sabbantaṃ nirodhadhammanti jānato ājānato vijānato paṭivijānato paṭivijjhatoti anejassa vijānato. [874] Natthi kāci nisaṅkhitīti nisaṅkhitiyo vuccanti puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāro . yato puññābhisaṅkhāro ca apuññābhisaṅkhāro ca āneñjābhisaṅkhāro ca pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā ettāvatā nisaṅkhitiyo natthi na saṃvijjanti nupalabbhanti pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti natthi kāci nisaṅkhiti. [875] Virato so viyārambhāti viyārambho vuccati puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāro . yato puññābhisaṅkhāro ca apuññābhisaṅkhāro ca āneñjābhisaṅkhāro ca pahīnā honti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā ettāvatā viyārambhā ārato assa virato paṭivirato nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti 1- virato so viyārambhā. [876] Khemaṃ passati sabbadhīti bhayakaro rāgo bhayakaro doso bhayakaro moho .pe. bhayakarā kilesā . bhayakarassa rāgassa pahīnattā .pe. bhayakarānaṃ kilesānaṃ pahīnattā sabbattha khemaṃ passati sabbattha abhayaṃ passati sabbattha anītikaṃ passati @Footnote: 1 Yu. vihareyyāti. Sabbattha anupaddavaṃ passati sabbattha anupasaggaṃ passati sabbattha passaddhaṃ 1- passatīti khemaṃ passati sabbadhi. Tenāha bhagavā anejassa vijānato natthi kāci nisaṅkhiti virato so viyārambhā khemaṃ passati sabbadhīti. [877] Na samesu na omesu na ussesu vadate muni santo so vītamaccharo nādeti na nirassatīti (bhagavā). [878] Na samesu na omesu na ussesu vadate munīti [2]- monaṃ vuccati ñāṇaṃ yā paññā pajānanā .pe. saṅgajālamaticca so munīti . muni seyyohamasmīti vā sadisohamasmīti vā hīnohamasmīti vā na vadati na katheti na bhaṇati na dīpayati na voharatīti na samesu na omesu na ussesu vadate muni. [879] Santo so vītamaccharoti santoti rāgassa santattā 3- santo dosassa mohassa .pe. sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santattā samitattā vūpasamitattā vijjhātattā nibbutattā vigatattā paṭippassaddhattā santo upasanto vūpasanto nibbuto paṭippassaddhoti santo so . vītamaccharoti pañca macchariyāni āvāsamacchariyaṃ .pe. Gāho idaṃ vuccati macchariyaṃ . yassetaṃ macchariyaṃ pahīnaṃ samucchinnaṃ vūpasantaṃ paṭippassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhaṃ so vuccati vītamaccharo vigatamaccharo cattamaccharo vantamaccharo muttamaccharo pahīnamaccharo paṭinissaṭṭhamaccharoti santo so vītamaccharo. @Footnote: 1 Ma. anupasaṭṭhattaṃ. 2 Ma. munīti. 3 Po. Ma. samitattā. [880] Nādeti na nirassatīti bhagavāti nādetīti rūpaṃ nādeti 1- nādiyati na upādiyati na gaṇhāti na parāmasati nābhinivisati vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ gatiṃ upapattiṃ paṭisandhiṃ bhavaṃ saṃsāraṃ vaṭṭaṃ nādeti 2- nādiyati na upādiyati na gaṇhāti na parāmasati nābhinivisatīti nādeti . na nirassatīti rūpaṃ na pajahati na vinodeti na byantīkaroti na anabhāvaṅgameti vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ gatiṃ upapattiṃ paṭisandhiṃ bhavaṃ saṃsāraṃ vaṭṭaṃ na pajahati na vinodeti na byantīkaroti na anabhāvaṅgametīti na nirassati . bhagavāti gāravādhivacanaṃ .pe. Sacchikā paññatti yadidaṃ bhagavāti. Tenāha bhagavā na samesu na omesu na ussesu vadate muni santo so vītamaccharo nādeti na nirassatīti (bhagavā). Paṇṇarasamo attadaṇḍasuttaniddeso niṭṭhito. -------------------- @Footnote: 1-2 Ma. ayaṃ pāṭho natthi.The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 29 page 488-543. https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=29&item=788&items=93 Classified by [Item Number] :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=29&item=788&items=93&mode=bracket Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=29&item=788&items=93 Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=29&item=788&items=93 Study Atthakatha :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=788 Contents of The Tipitaka Volume 29 https://84000.org/tipitaka/read/?index_29 https://84000.org/tipitaka/english/?index_29
|
บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]