บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
ThaiVersion PaliThai PaliRoman |
[881] Na me diṭṭho ito pubbe (iccāyasmā sārīputto) na suto uda kassaci evaṃ vagguvado 2- satthā tusitā gaṇimāgato. [882] Na me diṭṭho ito pubbeti ito pubbe 3- na mayā diṭṭhapubbo so bhagavā iminā cakkhunā iminā attabhāvena . Yadā bhagavā tāvatiṃsabhavane pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ vassaṃ vuṭṭho devagaṇaparivuto majjhe maṇimayena sopāṇena saṅkassanagaraṃ otiṇṇo imaṃ dassanaṃ pubbe na diṭṭhoti na me diṭṭho ito pubbe. [883] Iccāyasmā sārīputtoti iccāti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūri akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāmetaṃ iccāti . āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissavacanametaṃ āyasmāti . sārīputtoti tassa therassa nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpoti iccāyasmā sārīputto. [884] Na suto uda kassacīti nāti paṭikkhepo . udāti @Footnote: 1 Ma. atha sārīputtasuttaniddesaṃ vakkhati. 2 Sī. vaggugado. @3 Ma. ... me mayā na diṭṭhapubbo. Padasandhi padasaṃsaggo padapāripūri akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāmetaṃ udāti . kassacīti kassaci khattiyassa vā brāhmaṇassa vā vessassa vā suddassa vā gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā devassa vā manussassa vāti na suto uda kassaci. [885] Evaṃ vagguvado satthāti evaṃ vagguvado madhuravado pemanīyavado hadayaṅgamavado karavikarudamañjussaro 1- . aṭṭhaṅgasamannāgato kho pana tassa bhagavato mukhato ghoso niccharati vissattho ca suviññeyyo 2- ca mañju ca savanīyo ca bindu ca avisārī ca gambhīro ca ninnādi ca . yadā 3- parisaṃ kho pana so bhagavā sarena viññāpeti na tassa bahiddhā parisāya ghoso niccharati . Brahmassaro kho pana so bhagavā karavikabhāṇīti evaṃ vagguvado. {885.1} Satthāti bhagavā satthavāho . Yathā satthavāho satthe kantāraṃ tāreti corakantāraṃ tāreti vāḷakantāraṃ tāreti dubbhikkhakantāraṃ tāreti nirudakakantāraṃ tāreti uttāreti nittāreti pattāreti khemantabhūmiṃ sampāpeti evameva bhagavā satthavāho satte kantāraṃ tāreti jātikantāraṃ tāreti jarākantāraṃ tāreti byādhikantāraṃ tāreti maraṇasokaparidevadukkhadomanassupāyāsakantāraṃ tāreti rāgakantāraṃ tāreti dosamohamānadiṭṭhikilesaduccaritakantāraṃ tāreti rāgagahanaṃ tāreti dosamohamānadiṭṭhigahanaṃ tāreti kilesagahanaṃ tāreti uttāreti nittāreti pattāreti khemantaṃ amataṃ nibbānaṃ @Footnote: 1 Ma. karavikarutamañjughoso. 2 Ma. viññeyyo. 3 Po. Ma. yathā. Sampāpetīti evampi bhagavā satthavāho . athavā bhagavā netā vinetā anunetā saññāpetā nijjhāpetā pekkhatā pasādetāti evampi bhagavā satthavāho . athavā bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā asañjātassa maggassa sañjanetā anakkhātassa maggassa akkhātā maggaññū maggavidū maggakovido . maggānugā ca pana etarahi sāvakā viharanti pacchāsamannāgatāti evampi bhagavā satthavāhoti evaṃ vagguvado satthā. [886] Tusitā gaṇimāgatoti bhagavā tusitā kāyā cavitvā sato sampajāno mātukucchiṃ okkantoti evampi tusitā gaṇimāgato . athavā tusitā vuccanti devā . te tuṭṭhā santuṭṭhā attamanā pamuditā pītisomanassajātā tusitadevalokato 1- gaṇimāgatoti evampi tusitā gaṇimāgato . athavā tusitā vuccanti arahanto . te tuṭṭhā santuṭṭhā attamanā paripuṇṇasaṅkappā arahantānaṃ gaṇimāgatoti evampi tusitā gaṇimāgato . gaṇīti gaṇī . bhagavā gaṇācariyoti gaṇī . gaṇassa satthāti gaṇī . Gaṇaṃ pariharatīti gaṇī . gaṇaṃ ovadatīti gaṇī . gaṇamanusāsatīti gaṇī . visārado gaṇaṃ upasaṅkamatīti gaṇī . gaṇassa sussūsati sotaṃ odahati aññācittaṃ upaṭṭhapetīti gaṇī . gaṇaṃ akusalā vuṭṭhāpetvā kusale patiṭṭhāpetīti gaṇī . bhikkhugaṇassa gaṇī . Bhikkhunīgaṇassa gaṇī . upāsakagaṇassa gaṇī . upāsikāgaṇassa @Footnote: 1 Po. Ma. devalokato. Gaṇī . rājagaṇassa gaṇī . khattiyagaṇassa brāhmaṇagaṇassa vessagaṇassa suddagaṇassa devagaṇassa brahmagaṇassa gaṇī . Saṅghī gaṇī gaṇācariyo āgato upagato samupagato sampatto 1- saṅkassanagaranti tusitā gaṇimāgato. Tenāha sārīputtatthero na me diṭṭho ito pubbe (iccāyasmā sārīputto) na suto uda kassaci evaṃ vagguvado satthā tusitā gaṇimāgatoti. [887] Sadevakassa lokassa yathā dissati cakkhumā sabbaṃ tamaṃ vinodetvā ekova ratimajjhagā. [888] Sadevakassa lokassāti sadevakassa lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāyāti sadevakassa lokassa. [889] Yathā dissati cakkhumāti yathā bhagavantaṃ tāvatiṃsabhavane pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ nisinnaṃ dhammaṃ desentaṃ devatā passanti tathā manussā passanti . yathā manussā passanti tathā devatā passanti . yathā devānaṃ dissati tathā manussānaṃ dissati . yathā manussānaṃ dissati tathā devānaṃ dissatīti @Footnote: 1 Ma. samupapanno. Evampi yathā dissati cakkhumā . yathā vā panete bhonto samaṇabrāhmaṇā adantā dantavaṇṇena dissanti asantā santavaṇṇena dissanti anupasantā upasantavaṇṇena dissanti anibbutā nibbutavaṇṇena dissanti. Paṭirūpako mattikākuṇḍalova lohamāsova 1- suvaṇṇacchanno caranti loke parivāracchannā anto asuddhā bahi sobhamānāti. {889.1} Na bhagavā evampi dissati. Bhagavā bhūtena tacchena tathena yāthāvena aviparītena sabhāvena danto dantavaṇṇena dissati santo santavaṇṇena dissati upasanto upasantavaṇṇena dissati nibbuto nibbutavaṇṇena dissati . akampitairiyāpathā 2- ca buddhā bhagavanto paṇidhisampannāti evampi yathā dissati cakkhumā . Athavā bhagavā visuddhasaddo bhaṭakittisaddasiloko 3- nāgabhavane ca supaṇṇabhavane ca yakkhabhavane ca asurabhavane ca gandhabbabhavane ca mahārājabhavane ca indabhavane ca brahmabhavane ca [4]- etādiso 5- ca tādiso ca tato ca bhiyyoti evampi yathā dissati cakkhumā. {889.2} Athavā bhagavā dasabalehi samannāgato catūhi vesārajjehi catūhi paṭisambhidāhi chahi abhiññāhi chahi buddhadhammehi tejena ca balena ca guṇena ca viriyena ca paññāya ca dissati ñāyati paññāyati. @Footnote: 1 Ma. lohaḍḍhamāsova. 2 Po. Ma. akappita ... 3 Ma. gata ... @4 Ma. devabhavane ca. 5 Ma. ediso. Dūre santo pakāsenti himavantova pabbato asantettha na dissanti rattiṃ khittā yathā sarāti. Evampi yathā dissati cakkhumā. Cakkhumāti bhagavā pañcahi cakkhūhi cakkhumā maṃsacakkhunāpi cakkhumā dibbacakkhunāpi cakkhumā paññācakkhunāpi cakkhumā buddhacakkhunāpi cakkhumā samantacakkhunāpi cakkhumā. {889.3} Kathaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā . maṃsacakkhumhi bhagavato pañca vaṇṇā saṃvijjanti nīlo ca vaṇṇo pītako ca vaṇṇo lohitako ca vaṇṇo kaṇho ca vaṇṇo odāto ca vaṇṇo . Yattha ca bhagavato akkhilomāni patiṭṭhitāni taṃ nīlaṃ hoti sunīlaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ ummārapupphasamānaṃ 1- . tassa parato pītakaṃ hoti supītakaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ kaṇṇikārapupphasamānaṃ . ubhato ca akkhikupāni bhagavato lohitakāni honti sulohitakāni pāsādikāni dassaneyyāni indagopakasamānāni . Majjhe kaṇhaṃ hoti sukaṇhaṃ alūkhaṃ siniddhaṃ 2- pāsādikaṃ dassaneyyaṃ aḷāriṭṭhakasamānaṃ 3- . tassa parato odātaṃ hoti suodātaṃ setaṃ paṇḍaraṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ osadhitārakasamānaṃ. {889.4} Tena bhagavā pākatikena maṃsacakkhunā attabhāvapariyāpannena purimasucaritakammābhinibbattena samantā yojanaṃ passati divāceva rattiñca. Yadāpi caturaṅgasamannāgato andhakāro hoti suriyo ca atthaṅgamito @Footnote: 1 Ma. umāpupaphasamānaṃ. 2 Po. Ma. suddhaṃ. 3 Ma. addāriṭṭhakasamānaṃ. Hoti kāḷapakkho 1- ca uposatho hoti tibbo ca vanasaṇḍo hoti mahā ca akālamegho abbhuṭṭhito hoti . evarūpepi caturaṅgasamannāgate andhakāre samantā yojanaṃ passati . natthi so kūṭo vā kavāṭaṃ vā pākāro vā pabbato vā gaccho vā latā vā āvaraṇaṃ rūpānaṃ dassanāya . ekañce tilaphalaṃ nimittaṃ katvā tilavāhe pakkhipeyya taññeva tilaphalaṃ uddhareyya . evaṃ parisuddhaṃ bhagavato pākatikaṃ maṃsacakkhu. Evaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā. {889.5} Kathaṃ bhagavā dibbena cakkhunāpi cakkhumā . bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikamma- samādānā te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannāti iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe @Footnote: 1 Po. kāḷapakkhe. Dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti. {889.7} Ākaṅkhamāno ca bhagavā ekampi lokadhātuṃ passeyya dvepi lokadhātuyo passeyya tissopi lokadhātuyo passeyya catassopi lokadhātuyo passeyya pañcapi lokadhātuyo passeyya dasapi lokadhātuyo passeyya vīsampi lokadhātuyo passeyya tiṃsampi lokadhātuyo passeyya cattāḷīsampi lokadhātuyo passeyya paññāsampi lokadhātuyo passeyya sahassimpi cūḷanikaṃ lokadhātuṃ passeyya dvisahassimpi majjhimikaṃ lokadhātuṃ passeyya tisahassimpi lokadhātuṃ passeyya mahāsahassimpi lokadhātuṃ passeyya . so 1- yāvatakaṃ ākaṅkheyya tāvatakaṃ passeyya . evaṃ parisuddhaṃ bhagavato dibbacakkhu. Evaṃ bhagavā dibbena cakkhunāpi cakkhumā. {889.7} Kathaṃ bhagavā paññācakkhunāpi cakkhumā . bhagavā mahāpañño puthupañño hāsapañño javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño paññappabhedakusalo pabhinnañāṇo adhigatapaṭisambhido catuvesārajjappatto dasabaladhārī purisāsabho purisasīho purisanāgo purisājañño purisadhoreyho anantañāṇo anantatejo anantayaso addho mahaddhano dhanavā netā vinetā anunetā saññāpetā 2- nijjhāpetā pekkhatā 3- pasādetā. {889.8} So hi bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā asañjātassa maggassa sañjanetā anakkhātassa maggassa akkhātā maggaññū maggavidū maggakovido . maggānugā ca pana @Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Po. Ma. paññāpetā. 3 Po. Ma. pekkhetā. Etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatā . so hi bhagavā jānaṃ jānāti passaṃ passati cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammasāmi tathāgato . natthi tassa bhagavato añātaṃ adiṭṭhaṃ aviditaṃ asacchikataṃ aphusitaṃ paññāya . atītānāgatapaccuppannaṃ upādāya sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchanti. {889.8} Yaṅkiñci neyyaṃ nāma atthi jānitabbaṃ attattho vā parattho vā ubhayattho vā diṭṭhadhammiko vā attho samparāyiko vā attho uttāno vā attho gambhīro vā attho gūḷho vā attho paṭicchanno vā attho neyyo vā attho nīto vā attho anavajjo vā attho nikkileso vā attho vodāno vā attho parattho vā sabbantaṃ antobuddhañāṇe parivattati. {889.9} Atīte buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ anāgate appaṭihataṃ ñāṇaṃ paccuppanne appaṭihataṃ ñāṇaṃ . sabbaṃ kāyakammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti sabbaṃ vacīkammaṃ sabbaṃ manokammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti . yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi aññamañña- pariyantaṭṭhāyino te dhammā . yathā dvinnaṃ samuggapaṭalānaṃ Sammāphusitānaṃ heṭṭhimaṃ samuggapaṭalaṃ uparimaṃ nātivattati uparimaṃ samuggapaṭalaṃ heṭṭhimaṃ nātivattati aññamaññapariyantaṭṭhāyino honti 1- evameva buddhassa bhagavato neyyañca ñāṇañca aññamaññapariyantaṭṭhāyino yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā. {889.9} Sabbadhammesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ parivattati . Sabbe dhammā buddhassa bhagavato āvajjanapaṭibaddhā ākaṅkhapaṭibaddhā manasikārapaṭibaddhā cittuppādapaṭibaddhā . sabbasattesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ parivattati . sabbesaṃ sattānaṃ bhagavā āsayaṃ jānāti anusayaṃ jānāti caritaṃ jānāti adhimuttiṃ jānāti apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye bhabbābhabbe satte pajānāti. {889.10} Sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati . yathā yekeci macchakacchapā antamaso timitimiṅgalaṃ upādāya antomahāsamudde parivattanti evameva sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati . yathā yekeci pakkhī antamaso garuḷaṃ venateyyaṃ upādāya ākāsassa padese parivattanti evameva yepi te @Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. evamevaṃ. Sārīputtasamā paññāya tepi buddhañāṇassa padese parivattanti. {889.11} Buddhañāṇaṃ devamanussānaṃ paññaṃ pharitvā abhibhavitvā tiṭṭhati . yepi te khattiyapaṇḍitā brāhmaṇapaṇḍitā gahapatipaṇḍitā samaṇapaṇḍitā nipuṇā kataparappavādā vālavedhirūpā vobhindantā maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatāni te pañhaṃ 1- abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti . [2]- kathitā ca visajjitā ca te pañhā bhagavatā honti niddiṭṭhakāraṇā upakkhittakā ca . te bhagavato sampajjanti . athakho bhagavā tattha atirocati yadidaṃ paññāyāti evaṃ bhagavā paññācakkhunāpi cakkhumā. {889.10} Kathaṃ bhagavā buddhacakkhunāpi cakkhumā . bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ volokento addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralobhavajjabhayadassāvino viharante . [3]- Seyyathāpi nāma uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānugatāni antonimugga- positāni appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni samodakaṇṭhitāni appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakā accuggamma tiṭṭhanti upalittāni udakena evameva 4- bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ @Footnote: 1 Po. Ma. pañhe. 2 Po. Ma. gḷhāni ca paṭicchanunānica. 3 Ma. appekacce @na para ... viharante. 4 Ma. evamevaṃ. Volokento addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino viharante . jānāti bhagavā ayaṃ puggalo rāgacarito ayaṃ dosacarito ayaṃ mohacarito ayaṃ vitakkacarito ayaṃ saddhācarito ayaṃ ñāṇacaritoti. {889.11} Rāgacaritassa bhagavā puggalassa asubhakathaṃ katheti . Dosacaritassa bhagavā puggalassa mettābhāvanaṃ ācikkhati . Mohacaritaṃ 1- bhagavā puggalaṃ uddese paripucchāya kālena dhammassavane kālena dhammasākacchāya garusaṃvāse niveseti . Vitakkacaritassa bhagavā puggalassa ānāpānassatiṃ ācikkhati . Saddhācaritassa bhagavā puggalassa pāsādanīyaṃ nimittaṃ ācikkhati buddhasubodhiṃ dhammasudhammataṃ saṅghasupaṭipattiṃ sīlāni ca attano . Ñāṇacaritassa bhagavā puggalassa vipassanānimittaṃ ācikkhati aniccākāraṃ dukkhākāraṃ anattākāraṃ. {889.12} Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito yathāpi passe janataṃ samantato tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedha 2- pāsādamāruyha samantacakkhu sokāvakiṇṇaṃ 3- janatamapetasoko avekkhassu jātijarābhibhūtanti. Evaṃ bhagavā buddhacakkhunāpi cakkhumā. @Footnote: 1 Po. Ma. mohacaritassa bhagavā puggalassa ... 2 Po. sumedhaso. @3 Ma. Yu. sokāvatiṇṇaṃ. {889.12} Kathaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumā . samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ . bhagavā sabbaññutañāṇena upeto samupeto upagato samupagato upapanno samupapanno samannāgato. Na tassa adiṭṭhamidhatthi kiñci atho aviññātamajānitabbaṃ sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ tathāgato tena samantacakkhūti. Evaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumāti yathā dissati cakkhumā. [890] Sabbaṃ tamaṃ vinodetvāti sabbaṃ rāgatamaṃ dosatamaṃ mohatamaṃ mānatamaṃ diṭṭhitamaṃ kilesatamaṃ duccaritatamaṃ andhakaraṇaṃ acakkhukaraṇaṃ añāṇakaraṇaṃ paññānirodhikaṃ vighātapakkhikaṃ anibbānasaṃvattanikaṃ panūditvā 1- pajahitvā 2- vinoditvā 3- byantīkaritvā anabhāvaṅgametvāti sabbaṃ tamaṃ vinodetvā. [891] Ekova ratimajjhagāti bhagavā pabbajjāsaṅkhātena eko adutiyaṭṭhena eko taṇhāya pahānaṭṭhena eko ekantavītarāgoti eko ekantavītadosoti eko ekantavītamohoti eko ekantanikkilesoti eko ekāyanamaggaṃ gatoti eko eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko. {891.1} Kathaṃ bhagavā pabbajjāsaṅkhātena eko. Bhagavā daharova samāno susukāḷakeso bhaddena yobbaññena samannāgato paṭhamena @Footnote: 1 Ma. Yu. naditvā panuditvā. 2 Ma. jahitvā. 3 vinodetvā. Vayasā akāmakānaṃ mātāpitūnaṃ assumukhānaṃ rudantānaṃ vilapantānaṃ ñātisaṅghaṃ pahāya sabbaṃ yasapalibodhaṃ 1- chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā sannidhipalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā ākiñcanabhāvaṃ 2- upagantvā eko carati viharati iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti evaṃ bhagavā pabbajjāsaṅkhātena eko. {891.2} Kathaṃ bhagavā adutiyaṭṭhena eko. So evaṃ pabbajito samāno eko araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhaseyyakāni paṭisallānasāruppāni so eko 3- gacchati eko tiṭṭhati eko nisīdati eko seyyaṃ kappeti eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati eko paṭikkamati eko raho nisīdati eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti eko carati [4]- viharati iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti evaṃ bhagavā adutiyaṭṭhena eko. {891.3} Kathaṃ bhagavā taṇhāya pahānaṭṭhena eko. So evaṃ eko adutiyo appamatto ātāpi pahitatto viharanto najjā nerañjarāya tīre bodhirukkhamūle mahāpadhānaṃ padahanto māraṃ sasenaṃ [5]- namuciṃ pamattabandhuṃ vidhamitvā taṇhaṃ jāliniṃ saritaṃ [6]- visattikaṃ pajahati 7- vinodeti byantīkaroti anabhāvaṅgameti. @Footnote: 1 Ma. gharāvāsapalibodhaṃ. 2 Ma. akiñcanabhāvaṃ. 3 Ma. Yu. eko carati. @4 Yu. eko. 5 Ma. kaṇhaṃ. 6 Ma. visaritaṃ. 7 Ma. pajahasi vinodesi @byantiṃ akāsi anabhāvaṅgamesi. Taṇhādutiyo puriso dīghamaddhāna saṃsaraṃ itthabhāvaññathābhāvaṃ saṃsāraṃ nātivattati etamādīnavaṃ ñatvā taṇhaṃ dukkhassa sambhavaṃ vītataṇho anādāno sato bhikkhu paribbajeti. Evaṃ bhagavā taṇhāya pahānaṭṭhena eko. {891.4} Kathaṃ bhagavā ekantavītarāgoti eko. Rāgassa pahīnattā ekantavītarāgoti eko . dosassa pahīnattā ekantavītadosoti eko . mohassa pahīnattā ekantavītamohoti eko . kilesānaṃ pahīnattā ekantanikkilesoti eko. {891.5} Kathaṃ bhagavā ekāyanamaggaṃ gatoti eko. Ekāyanamaggo vuccati cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhippādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Ekāyanaṃ jātikhayantadassī maggaṃ pajānāti hitānukampī etena maggena atariṃsu 1- pubbe tarissantiyeva 2- taranti oghanti. Evaṃ bhagavā ekāyanamaggaṃ gatoti eko. {891.6} Kathaṃ bhagavā eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko . bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ paññā @Footnote: 1 Ma. tariṃsu. 2 Ma. tarissanti ye ca. Paññindriyaṃ paññābalaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi . bhagavā tena bodhiñāṇena sabbe saṅkhārā aniccāti bujjhi sabbe saṅkhārā dukkhāti bujjhi sabbe dhammā anattāti bujjhi avijjāpaccayā saṅkhārāti bujjhi .pe. jātipaccayā jarāmaraṇanti bujjhi avijjānirodhā saṅkhāranirodhoti bujjhi .pe. Jātinirodhā jarāmaraṇanirodhoti bujjhi idaṃ dukkhanti bujjhi ayaṃ dukkhasamudayoti bujjhi ayaṃ dukkhanirodhoti bujjhi ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti bujjhi ime āsavāti bujjhi ayaṃ āsavasamudayoti bujjhi ayaṃ āsavanirodhoti bujjhi ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadāti bujjhi ime dhammā abhiññeyyāti bujjhi ime dhammā pariññeyyāti bujjhi ime dhammā pahātabbāti bujjhi ime dhammā bhāvetabbāti bujjhi ime dhammā sacchikātabbāti bujjhi channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca bujjhi pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca bujjhi catunnaṃ mahābhūtānañca 1- samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca bujjhi yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti bujjhi. {891.7} Athavā yaṅkiñci bujjhitabbaṃ [2]- paṭibujjhitabbaṃ sambujjhitabbaṃ adhigantabbaṃ phusitabbaṃ 3- sacchikātabbaṃ sabbantaṃ tena bodhiñāṇena bujjhi anubujjhi paṭibujjhi sambujjhi sammābujjhi adhigacchi @Footnote: 1 Ma. casaddo natthi. 2 Ma. anubujjhitabbaṃ. 3 Ma. phassitabbaṃ. Paṭilabhi 1- phusesi 2- sacchikāsi evaṃ bhagavā eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko. {891.8} Ratimajjhagāti ratinti nekkhammaratiṃ pavivekaratiṃ 3- upasamaratiṃ sambodhiratiṃ ajjhagā [4]- adhigacchi phusesi 2- sacchikāsīti ekova ratimajjhagā. Tenāha sārīputtatthero sadevakassa lokassa yathā dissati cakkhumā sabbaṃ tamaṃ vinodetvā ekova 5- ratimajjhagāti. [892] Taṃ buddhaṃ asitaṃ tādiṃ akuhaṃ gaṇimāgataṃ bahunnamidha baddhānaṃ atthi pañhena āgamaṃ. [893] Taṃ buddhaṃ asitaṃ tādinti buddhoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi tattha ca sabbaññutaṃ patto 6- balesu ca vasībhāvaṃ patto 7- . buddhoti kenatthena buddho . bujjhitā saccānīti buddho . bodhetā pajāyāti buddho . sabbaññutāya buddho . Sabbadassāvitāya buddho . abhiññeyyatāya 8- buddho . Vikasitāya 9- buddho . khīṇāsavasaṅkhātena buddho . nirupakkilesa- saṅkhātena buddho . ekantavītarāgoti buddho . ekantavītadosoti buddho . ekantavītamohoti buddho . ekantanikkilesoti buddho . Ekāyanamaggaṃ gatoti buddho . Eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti buddho . abuddhivihatattā buddhipaṭilābhattā buddho . buddhoti @Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. phassesi. 3 Ma. vivekaratiṃ. @4 Ma. Yu. samajjhagā. 5 Yu. eko ca. 6-7 Ma. pāpuṇi. 8 Yu. anaññeyyatāya. @Ma. anaññaneyyatāya. 9 visavitāya. Netaṃ nāmaṃ 1- mātarā kataṃ na pitarā kataṃ na bhātarā kataṃ na bhaginiyā kataṃ na mittāmaccehi kataṃ na ñātisālohitehi kataṃ na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ na devatāhi kataṃ vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutañāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti yadidaṃ buddhoti taṃ buddhaṃ. [894] Asitanti dve nissayā taṇhānissayo ca diṭṭhinissayo ca. Katamo taṇhānissayo . yāvatā 2- taṇhāsaṅkhātena sīmakataṃ mariyādikataṃ odhikataṃ pariyantikataṃ 3- pariggahitaṃ mamāyitaṃ idaṃ mamaṃ 4- etaṃ mamaṃ ettakaṃ mamaṃ ettāvatā mamaṃ mama rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā attharaṇā pāpuraṇā 5- dāsīdāsā ajeḷakā kukkuṭasūkarā hatthigavāssavaḷavā khettaṃ vatthu hiraññaṃ suvaṇṇaṃ gāmanigamarājadhāniyo raṭṭhañca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañca kevalampi mahāpaṭhaviṃ taṇhāvasena mamāyati yāvatā aṭṭhasatataṇhāviparītaṃ ayaṃ taṇhānissayo. {894.1} Katamo diṭṭhinissayo . vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi dasavatthukā micchādiṭṭhi dasavatthukā antaggāhikā diṭṭhi yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ 6- diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho viparītaggāho @Footnote: 1 Ma. ime pāṭhā natthi. 2 Ma. yāva. 3 Ma. pariyantakataṃ. 4 Ma. mama. @ito paraṃ īdisameva. 5 Ma. pāvuraṇā. 6 Ma. diṭṭhivisukāyikaṃ. Vippallāsaggāho micchāgāho ayāthāvakasmiṃ yāthāvakanti gāho yāvatā dvāsaṭṭhī diṭṭhigatāni ayaṃ diṭṭhinissayo. {894.2} Buddhassa bhagavato taṇhānissayo pahīno diṭṭhinissayo paṭinissaṭṭho . taṇhānissayassa pahīnattā diṭṭhinissayassa paṭinissaṭṭhattā bhagavā cakkhuṃ anissito 1- sotaṃ ghānaṃ jivhaṃ kāyaṃ manaṃ anissito rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe kulaṃ gaṇaṃ āvāsaṃ lābhaṃ yasaṃ pasaṃsaṃ sukhaṃ cīvaraṃ piṇḍapātaṃ senāsanaṃ gilānapaccayabhesajja- parikkhāraṃ kāmadhātuṃ rūpadhātuṃ arūpadhātuṃ kāmabhavaṃ rūpabhavaṃ arūpabhavaṃ saññābhavaṃ asaññābhavaṃ nevasaññānāsaññābhavaṃ ekavokārabhavaṃ catuvokārabhavaṃ pañcavokārabhavaṃ atītaṃ anāgataṃ paccuppannaṃ diṭṭhasuta muta viññātabbe dhamme [2]- anissito anallīno anupagato anajjhosito anadhimutto nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti taṃ buddhaṃ asitaṃ. [895] Tādinti bhagavā pañcahākārehi tādi 3- iṭṭhāniṭṭhe tādi cattāvīti tādi tiṇṇāvīti tādi muttāvīti tādi taṃniddesā tādi. {895.1} Kathaṃ bhagavā iṭṭhāniṭṭhe tādi . bhagavā lābhepi tādi alābhepi tādi yasepi tādi ayasepi tādi pasaṃsāyapi tādi nindāyapi tādi sukhepi tādi dukkhepi tādi. Ekañce 4- bāhaṃ gandhena limpeyyuṃ ekañce 4- bāhaṃ vāsiyā taccheyyuṃ . amukasmiṃ natthi @Footnote: 1 Ma. sabbattha asito. 2 Ma. Yu. asito. 3 Ma. tādī. ito paraṃ īdisameva. @4 Ma. ekacce. Rāgo amukasmiṃ natthi paṭighaṃ . anunayapaṭighavippahīno ugghātinigghātivītivatto anurodhavirodhasamatikkanto . Evaṃ bhagavā iṭṭhāniṭṭhe tādi. {895.2} Kathaṃ bhagavā cattāvīti tādi . bhagavato 1- rāgo catto vanto mutto pahīno paṭinissaṭṭho . doso moho kodho upanāho makkho paḷāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyaṃ thambho sārambho māno atimāno mado pamādo sabbe kilesā sabbe duccaritā sabbe darathā sabbe pariḷāhā sabbe santāpā sabbākusalābhisaṅkhārā cattā vantā muttā pahīnā paṭinissaṭṭhā. Evaṃ bhagavā cattāvīti tādi. {895.3} Kathaṃ bhagavā tiṇṇāvīti tādi . Bhagavā kāmoghaṃ tiṇṇo bhavoghaṃ tiṇṇo diṭṭhoghaṃ tiṇṇo avijjoghaṃ tiṇṇo sabbasaṃsārapathaṃ tiṇṇo uttiṇṇo 2- nittiṇṇo atikkanto samatikkanto vītivatto . So vuṭṭhavāso ciṇṇacaraṇo gataddho gatadiso gatakoṭiko 3- pālitabrahmacariyo uttamadiṭṭhippatto bhāvitamaggo pahīnakileso paṭividdhākuppo sacchikatanirodho . dukkhaṃ tassa pariññātaṃ samudayo pahīno maggo bhāvito nirodho sacchikato abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ pariññeyyaṃ pariññātaṃ pahātabbaṃ pahīnaṃ bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ sacchikātabbaṃ sacchikataṃ . so ukkhittapaligho 4- saṅkiṇṇaparikkho abbūḷhesiko niraggaḷo ariyo pannaddhajo pannabhāro visaññutto pañcaṅgavippahīno @Footnote: 1 Ma. bhagavatā. 2 Yu. ayaṃ pāṭho natthi. 3 Ma. gatakoṭiyo. 4 Ma. paṭigho. Chaḷaṅgasamannāgato ekārakkho caturāpasseno panuṇṇapaccekasacco samavayasaṭṭhesano anāvilasaṅkappo passaddhakāyasaṅkhāro suvimuttacitto suvimuttapañño kevalī vusitavā uttamapuriso paramapuriso paramappattippatto. {895.4} So neva ācināti 1- na apacināti 2- apacinitvā ṭhito neva pajahati na upādiyati pajahitvā ṭhito neva visineti 3- na ussineti visinetvā ṭhito neva vidhupeti 4- na sandhupeti vidhupetvā ṭhito asekkhena sīlakkhandhena samannāgatattā ṭhito asekkhena samādhikkhandhena samannāgatattā ṭhito asekkhena paññākkhandhena samannāgatattā ṭhito asekkhena vimuttikkhandhena samannāgatattā ṭhito asekkhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena samannāgatattā ṭhito saccaṃ paṭipādayitvā 5- ṭhito evaṃ samatikkamitvā ṭhito kilesaggiṃ pariyādayitvā 6- ṭhito aparigamanatāya ṭhito kūṭaṃ 7- samādāya ṭhito muttipaṭisevanatāya 8- ṭhito mettāya pārisuddhiyā ṭhito karuṇāya pārisuddhiyā ṭhito muditāya pārisuddhiyā ṭhito upekkhāya pārisuddhiyā ṭhito accantapārisuddhiyā ṭhito akammaññatāya pārisuddhiyā ṭhito vimuttattā ṭhito santusitattā ṭhito khandhapariyante ṭhito dhātupariyante ṭhito āyatanapariyante ṭhito gatipariyante ṭhito uppattipariyante ṭhito paṭisandhipariyante ṭhito bhavapariyante ṭhito saṃsārapariyante ṭhito vaṭṭapariyante ṭhito antimabhave ṭhito antimasamussaye ṭhito antimadehadharo bhagavā. @Footnote: 1 Ma. ācinati. 2 apacinati. 3 Ma. saṃsibbati. 4 Ma. vidhū. 5 Ma. @sampaṭipādiyitvā. 6 Ma. pariyādiyitvā. 7 Ma. kaṭaṃ. 8 Ma. mutta. Tassāyaṃ pacchimako bhavo carimoyaṃ samussayo jātimaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti. Evaṃ bhagavā tiṇṇāvīti tādi {895.5} kathaṃ bhagavā muttāvīti tādi . bhagavato rāgā cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ . dosā cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ. Mohā cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ . kodhā upanāhā makkhā paḷāsā issāya macchariyā māyāya sāṭheyyā thambhā sārambhā mānā atimānā madā pamādā sabbakilesehi sabbaduccaritehi sabbadarathehi sabbapariḷāhehi sabbasantāpehi sabbākusalābhisaṅkhārehi cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ. Evaṃ bhagavā muttāvīti tādi. {895.6} Kathaṃ bhagavā taṃniddesā tādi. Bhagavā sīle sati sīlavāti taṃniddesā tādi . saddhāya sati saddhoti taṃniddesā tādi . Viriye sati viriyavāti taṃniddesā tādi . satiyā sati satimāti taṃniddesā tādi . samādhismiṃ sati samāhitoti taṃniddesā tādi . Paññāya sati paññavāti taṃniddesā tādi . vijjāya sati tevijjoti taṃniddesā tādi . abhiññāya sati chaḷabhiññoti taṃniddesā tādi . Bale 1- sati dasabaloti taṃniddesā tādi . evaṃ bhagavā taṃniddesā tādīti taṃ buddhaṃ asitaṃ tādiṃ. [896] Akuhaṃ gaṇimāgatanti akuhoti tīṇi kuhanavatthūni paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ @Footnote: 1 Ma. dasabale. Paṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu. {896.1} Katamaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu. Idha gahapatikā bhikkhuṃ nimantenti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi . So pāpiccho icchāpakato atthiko cīvarapiṇḍapātasenāsanagilāna- paccayabhesajjaparikkhārānaṃ bhiyyokamyataṃ upādāya cīvaraṃ paccakkhāti piṇḍapātaṃ paccakkhāti senāsanaṃ paccakkhāti gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paccakkhāti. {896.2} So evamāha kiṃ samaṇassa mahagghena cīvarena etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo susānā vā saṅkārakūṭā vā pāpaṇikā vā nantakāni uccinitvā saṅghāṭiṃ karitvā dhāreyya kiṃ samaṇassa mahagghena piṇḍapātena etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo uñchācariyāya piṇḍiyālopena jīvikaṃ kappeyya kiṃ samaṇassa mahagghena senāsanena etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo rukkhamūliko vā assa sosāniko vā abbhokāsiko vā kiṃ samaṇassa mahagghena gilānapaccayabhesajjaparikkhārena etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo pūtimuttena haritakīkhaṇḍena osathaṃ kareyyāti tadupādāya lūkhaṃ cīvaraṃ dhāreti lūkhaṃ piṇḍapātaṃ bhuñjati lūkhaṃ senāsanaṃ paṭisevati lūkhaṃ gilānapaccaya- bhesajjaparikkhāraṃ paṭisevati. {896.3} Tamenaṃ gahapatikā evaṃ jānanti ayaṃ samaṇo appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho āraddhaviriyo dhūtavādoti bhiyyo bhiyyo nimantenti Cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi . so evamāha tiṇṇaṃ sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati saddhāya sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati deyyadhammassa sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati dakkhiṇeyyānaṃ sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati tumhākañcevāyaṃ saddhā atthi deyyadhammo ca saṃvijjati ahañca paṭiggāhako sacāhaṃ na paṭiggahessāmi evaṃ tumhe puññena paribāhirā bhavissatha na mayhaṃ iminā attho apica tumhākaṃyeva anukampāya paṭiggaṇhāmīti tadupādāya bahumpi cīvaraṃ paṭiggaṇhāti bahumpi piṇḍapātaṃ paṭiggaṇhāti bahumpi senāsanaṃ paṭiggaṇhāti bahumpi gilānapaccaya- bhesajjaparikkhāraṃ paṭiggaṇhāti . yā evarūpā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ idaṃ vuccati paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu. {896.4} Katamaṃ iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu. Idhekacco pāpiccho icchāpakato sambhāvanādhippāyo evaṃ maṃ jano sambhāvessatīti gamanaṃ saṇṭhapeti ṭhānaṃ saṇṭhapeti nisajjaṃ saṇṭhapeti seyyaṃ 1- saṇṭhapeti paṇidhāya gacchati paṇidhāya tiṭṭhati paṇidhāya nisīdati paṇidhāya seyyaṃ kappeti samāhito viya gacchati samāhito viya tiṭṭhati samāhito viya nisīdati samāhito viya seyyaṃ kappeti āpāthakajjhāyīva hoti . yā evarūpā iriyāpathassa āṭhapanā @Footnote: 1 Ma. sayanaṃ. Ṭhapanā saṇṭhapanā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ idaṃ vuccati iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu. {896.5} Katamaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu . idhekacco pāpiccho icchāpakato sambhāvanādhippāyo evaṃ maṃ jano sambhāvessatīti ariyadhammasannissitaṃ vācaṃ bhāsati yo evarūpaṃ cīvaraṃ dhāreti so samaṇo mahesakkhoti bhaṇati yo evarūpaṃ pattaṃ dhāreti lohathālakaṃ dhāreti dhammakarakaṃ dhāreti parisāvanaṃ dhāreti kuñcikaṃ dhāreti upāhanaṃ dhāreti kāyabandhanaṃ dhāreti āyogaṃ dhāreti so samaṇo mahesakkhoti bhaṇati. Yassa evarūpo upajjhāyo so samaṇo mahasekkhoti bhaṇati . yassa evarūpo ācariyo [1]- samānupajjhāyakā samānācariyakā mittā sandiṭṭhā sambhattā sahāyā so samaṇo mahesakkhoti bhaṇati. {896.6} Yo evarūpe vihāre vasati so samaṇo mahesakkhoti bhaṇati . yo evarūpe aḍḍhayoge vasati pāsāde vasati hammiye vasati guhāyaṃ vasati leṇe vasati kuṭiyā vasati kūṭāgāre vasati aṭṭe vasati māḷe vasati uddaṇḍe 2- vasati upaṭṭhānasālāyaṃ vasati maṇḍape vasati rukkhamūle vasati so samaṇo mahesakkhoti bhaṇati. Athavā korajikakorajiko bhākuṭikabhākuṭiko kuhakuho lapalapo mukhasambhāvito ayaṃ samaṇo imāsaṃ evarūpānaṃ santānaṃ vihārasamāpattīnaṃ lābhīti tādisaṃ gambhīraṃ gūḷhaṃ nipuṇaṃ paṭicchannaṃ lokuttarasuññatāpaṭisaṃyuttaṃ @Footnote: 1 Po. Ma. evarūpā . 2 Po. Yu. uṭṭaṇḍe. Kathaṃ katheti . yā evarūpā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ idaṃ vuccati sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu. {896.7} Buddhassa bhagavato imāni tīṇi kuhanavatthūni pahīnāni samucchinnāni vūpasantāni paṭippassaddhāni abhabbuppattikāni ñāṇagginā daḍḍhāni tasmā buddho akuhoti akuhaṃ. [897] Gaṇimāgatanti gaṇīti gaṇī . bhagavā gaṇācariyoti gaṇī . Gaṇassa satthāti gaṇī . gaṇaṃ pariharatīti gaṇī . gaṇaṃ ovadatīti gaṇī. Gaṇaṃ anusāsatīti gaṇī . visārado gaṇaṃ upasaṅkamatīti gaṇī . gaṇassa sussūsati sotaṃ odahati aññācittaṃ upaṭṭhapetīti gaṇī . gaṇaṃ akusalā vuṭṭhāpetvā kusale patiṭṭhapetīti gaṇī . bhikkhugaṇassa gaṇī . bhikkhunīgaṇassa gaṇī . upāsakagaṇassa gaṇī . upāsikāgaṇassa gaṇī . rājagaṇassa gaṇī . khattiyagaṇassa gaṇī . brāhmaṇagaṇassa gaṇī . vessagaṇassa gaṇī . suddagaṇassa gaṇī . brahmagaṇassa gaṇī . Devagaṇassa gaṇī . saṅghī 1- gaṇī gaṇācariyo āgato upāgato samupāgato sampatto saṅkassanagaranti akuhaṃ gaṇimāgataṃ. [898] Bahunnamidha baddhānanti bahunnanti bahunnaṃ khattiyānaṃ brāhmaṇānaṃ vessānaṃ suddānaṃ gahaṭṭhānaṃ pabbajitānaṃ devānaṃ manussānaṃ . baddhānanti baddhānaṃ baddhacarānaṃ paricārikānaṃ 2- sissānnti bahunnamidha baddhānaṃ. @Footnote: 1 Po. Ma. saṅghiṃ gaṇiṃ gaṇācariyaṃ āgantiupagataṃ samupagataṃ samuppannaṃ. @2 Ma. paricārakānaṃ. [899] Atthi pañhena āgamanti pañhena atthiko āgatomhi pañhaṃ pucchitukāmo āgatomhi pañhaṃ sotukāmo āgatomhīti evampi atthi pañhena āgamaṃ . athavā pañhatthikānaṃ pañhapucchakānaṃ pañhaṃ sotukāmānaṃ āgamanaṃ abhikkamanaṃ upasaṅkamanaṃ payirupāsanā siyāti evampi atthi pañhena āgamaṃ . athavā pañhāgamo tuyhaṃ atthi [1]- tvamasi alamatto mayā pucchitaṃ kathetuṃ vissajjetuṃ vattussetaṃ 2- bhāranti evampi atthi pañhena āgamaṃ . Tenāha sārīputtatthero taṃ buddhaṃ asitaṃ tādiṃ akuhaṃ gaṇimāgataṃ bahunnamidha baddhānaṃ atthi pañhena āgamanti. [900] Bhikkhuno vijigucchato bhajato rittamāsanaṃ rukkhamūlaṃ susānaṃ vā pabbatānaṃ guhāsu vā. [901] Bhikkhuno vijigucchatoti bhikkhunoti kalyāṇaputhujjanassa vā bhikkhuno sekkhassa vāti bhikkhuno . vijigucchatoti jātiyā vijigucchato jarāya byādhinā maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi vijigucchato nerayikena dukkhena tiracchānayonikena dukkhena pittivisayikena dukkhena mānusakena dukkhena gabbhokkantimūlakena dukkhena gabbhe ṭhitimūlakena dukkhena gabbhavuṭṭhānamūlakena dukkhena jātassūpanibandhakena dukkhena jātassa parādheyyakena dukkhena attūpakkamena dukkhena parūpakkamena dukkhena dukkhadukkhena saṅkhāradukkhena @Footnote: 1 Ma. tvampi paṇha . 2 Po. Ma. vahassetaṃ. Vipariṇāmadukkhena cakkhurogena dukkhena sotarogena dukkhena ghānarogena dukkhena jivhārogena dukkhena kāyarogena dukkhena sīsarogena dukkhena kaṇṇarogena dukkhena mukharogena dukkhena dantarogena dukkhena kāsena sāsena pināsena ḍahena jarena kucchirogena mucchāya pakkhandikāya sūlāya visūcikāya kuṭṭhena gaṇḍena kilāsena sosena apamārena dadduyā kaṇḍuyā kacchuyā rakhasāya vitacchikāya lohitena pittena madhumehena aṃsāya piḷakāya bhagandalāya pittasamuṭṭhānehi ābādhehi semhasamuṭṭhānehi ābādhehi vātasamuṭṭhānehi ābādhehi sannipātikehi ābādhehi utupariṇāmajehi ābādhehi visamaparihārajehi ābādhehi opakkamikehi ābādhehi kammavipākajehi ābādhehi sītena uṇhena jighacchāya pipāsāya uccārena passāvena ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassehi dukkhehi mātumaraṇena dukkhena pitumaraṇena dukkhena bhātumaraṇena dukkhena bhaginīmaraṇena dukkhena puttamaraṇena dukkhena dhītumaraṇena dukkhena ñātibyasanena bhogabyasanena rogabyasanena sīlabyasanena diṭṭhibyasanena dukkhena vijigucchato aṭṭiyato harāyato jigucchatoti bhikkhuno vijigucchato. [902] Bhajato rittamāsananti āsanaṃ vuccati yattha nisīdati mañco pīṭhaṃ bhisi taṭṭikā cammakhaṇḍo tiṇasanthāro 1- paṇṇasanthāro palālasanthāro . taṃ āsanaṃ asappāyarūpadassanena rittaṃ vivittaṃ @Footnote: 1 .. santharotipi pāṭho. Pavivittaṃ asappāyasaddassavanena rittaṃ vivittaṃ pavivittaṃ .pe. Asappāyehi pañcahi kāmaguṇehi rittaṃ vivittaṃ pavivittaṃ . taṃ āsanaṃ bhajato sambhajato sevato nisevato saṃsevato paṭisevatoti bhajato rittamāsanaṃ. [903] Rukkhamūlaṃ susānaṃ vāti rukkhamūlaṃyeva rukkhamūlaṃ susānaṃyeva susānanti rukkhamūlaṃ susānaṃ vā. [904] Pabbatānaṃ guhāsu vāti pabbatāyeva pabbatā kandarāyeva kandarā giriguhāyeva giriguhā pabbatantarikāyo vuccanti pabbatagabbharā 1- pabbatānanti pabbatānaṃ guhāsu vā . tenāha sārīputtatthero bhikkhuno vijigucchato bhajato rittamāsanaṃ rukkhamūlaṃ susānaṃ vā pabbatānaṃ guhāsu vāti. [905] Uccāvacesu sayanesu gīvanto tattha bheravā yehi bhikkhu na vedheyya nigghose sayanāsane. [906] Uccāvacesu sayanesūti uccāvacesūti uccāvacesu hīnappaṇītesu chekapāpakesu . sayanesūti 2- sayanaṃ vuccati senāsanaṃ vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhāti uccāvacesu sayanesu. [907] Gīvanto 3- tattha bheravāti gīvantoti gīvanto kujjanto nadanto saddaṃ karonto . athavā kīvanto katī kittakā kīvatakā kīvabahukā 4- . te bheravāti sīhā byagghā dīpi acchataracchā kokā @Footnote: 1 Ma. pabbatapabbhārāti pabbatānaṃ guhāsu vā. 2 Ma. ayaṃ pāṭho na dissati. @3 Ma. kivanto. sabbattha īdisameva. 4 Ma. kīvabahukā te. Gomahisā hatthī ahi vicchikā satapadī corā vā assu māṇavā katakammā vā akatakammā vāti gīvanto tattha bheravā. [908] Yehi bhikkhu na vedheyyāti yehīti yehi bheravehi bherave passitvā vā suṇitvā vā na vedheyya nappavedheyya na sampavedheyya na taseyya na uttaseyya na parittaseyya na bhāyeyya na santāsaṃ āpajjeyya abhiru assa acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃso vihareyyāti yehi bhikkhu na vedheyya. [909] Nigghose sayanāsaneti appasadde appanigghose vijanavāte manussarāhaseyyake paṭisallānasāruppe senāsaneti nigghose sayanāsane. Tenāha sārīputtatthero uccāvacesu sayanesu gīvanto tattha bheravā yehi bhikkhu na vedheyya nigghose sayanāsaneti. [910] Katī parissayā loke gacchato agataṃ disaṃ 1- ye bhikkhu abhisambhave pantamhi sayanāsane. [911] Katī parissayā loketi katīti katī kittakā kīvatakā kīvabahukā . parissayāti dve parissayā pākaṭaparissayā ca paṭicchannaparissayā ca. {911.1} Katame pākaṭaparissayā . sīhā byagghā dīpi acchataracchā kokā gomahisā hatthī ahi vicchikā satapadī corā vā assu @Footnote: 1 amataṃ disantipi pāṭho. Māṇavā katakammā vā akatakammā vā cakkhurogo sotarogo ghānarogo jivhārogo kāyarogo sīsarogo kaṇṇarogo mukharogo dantarogo kāso sāso pināso ḍaho jaro kucchirogo mucchā pakkhandikā sūlā visūcikā kuṭṭhaṃ gaṇḍo kilāso soso apamāro daddu kaṇḍu kacchu rakhasā vitacchikā lohitaṃ pittaṃ madhumeho aṃsā piḷakā bhagandalā pittasamuṭṭhānā ābādhā semhasamuṭṭhānā ābādhā vātasamuṭṭhānā ābādhā sannipātikā ābādhā utupariṇāmajā ābādhā visamaparihārajā ābādhā opakkamikā ābādhā kammavipākajā ābādhā sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphasso iti vā 1- ime vuccanti pākaṭaparissayā. {911.2} Katame paṭicchannaparissayā . kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ byāpādanīvaraṇaṃ thīnamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ rāgo doso moho kodho upanāho makkho paḷāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyaṃ thambho sārambho māno atimāno mado pamādo sabbe kilesā sabbe duccaritā sabbe darathā sabbe pariḷāhā sabbe santāpā sabbākusalābhi saṅkhārā ime vuccanti paṭicchannaparissayā. {911.3} Parissayāti kenatthena parissayā. Parisahantīti parissayā. Parihānāya saṃvattantīti parissayā. Tatrāsayāti parissayā. @Footnote: 1 ma iti vāti na dissati. Kathaṃ parisahantīti parissayā . te parissayā taṃ puggalaṃ sahanti parisahanti abhibhavanti ajjhottharanti pariyādiyanti maddanti . evaṃ parisahantīti parissayā. {911.4} Kathaṃ parihānāya saṃvattantīti parissayā. Te parissayā kusalānaṃ dhammānaṃ parihānāya antarāyāya saṃvattanti . katamesaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ . sammāpaṭipadāya anulomapaṭipadāya apaccanīka paṭipadāya [1]- anvatthapaṭipadāya dhammānudhammapaṭipadāya sīlesu paripūrikāritāya 2- indriyesu guttadvāratāya bhojane mattaññutāya *- jāgariyānuyogassa satisampajaññassa catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ bhāvanānuyogassa catunnaṃ sammappadhānānaṃ catunnaṃ iddhippādānaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ pañcannaṃ balānaṃ sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa bhāvanānuyogassa imesaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ parihānāya antarāyāya saṃvattanti . evaṃ parihānāya saṃvattantīti parissayā. {911.5} Kathaṃ tatrāsayāti parissayā. Tatthete pāpakā akusalā dhammā uppajjanti attabhāvasannissayā . yathā bile bilāsayā pāṇā sayanti dake dakāsayā pāṇā sayanti vane vanāsayā pāṇā sayanti rukkhe rukkhāsayā pāṇā sayanti evameva tatthete pāpakā akusalā dhammā uppajjanti attabhāvasannissayāti evampi tatrāsayāti parissayā. @Footnote: 1 Ma. aviruddhapaṭipadāya. 2 Ma. Yu. paripūrakāritāya. @* mīkārkṛ´์ khagœ ttaññutāya peḌna mattaññutāya {911.6} Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā sāntevāsiko bhikkhave bhikkhu sācariyako dukkhaṃ na phāsu viharati kathañca bhikkhave bhikkhu sāntevāsiko sācariyako dukkhaṃ na phāsu viharati idha bhikkhave bhikkhuno cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjanti pāpakā akusalā dhammā sarasaṅkappā saññojanīyā tyassa anto vasanti anvāssavanti pāpakā akusalā dhammāti tasmā sāntevāsikoti vuccati te naṃ samudācaranti pāpakā akusalā dhammāti tasmā sācariyakoti vuccati {911.7} puna ca paraṃ bhikkhave bhikkhuno sotena saddaṃ sutvā ghānena gandhaṃ ghāyitvā jivhāya rasaṃ sāyitvā kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā manasā dhammaṃ viññāya uppajjanti pāpakā akusalā dhammā sarasaṅkappā saññojanīyā tyassa anto vasanti anvāssavanti pāpakā akusalā dhammāti tasmā sāntevāsikoti vuccati te naṃ samudācaranti pāpakā akusalā dhammāti tasmā sācariyakoti vuccati evaṃ kho bhikkhave bhikkhu sāntevāsiko sācariyako dukkhaṃ na phāsu viharatīti. Evampi tatrāsayāti parissayā. {911.8} Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā tayome bhikkhave antarāmalā antarāamittā antarāsapattā antarāvadhakā antarāpaccatthikā katame tayo lobho bhikkhave antarāmalo antarāamitto antarāsapatto antarāvadhako antarāpaccatthiko doso bhikkhave antarāmalo antarāamitto antarāsapatto antarāvadhako antarāpaccatthiko Moho bhikkhave antarāmalo antarāamitto antarāsapatto antarāvadhako antarāpaccatthiko ime kho bhikkhave tayo antarāmalā antarāamittā antarāsapattā antarāvadhakā antarāpaccatthikā. Anatthajanano lobho lobho cittappakopano bhayamantarato jātaṃ taṃ jano nāvabujjhati luddho atthaṃ na jānāti luddho dhammaṃ na passati andhatamaṃ tadā hoti yaṃ lobho sahate naraṃ anatthajanano doso doso cittappakopano bhayamantarato jātaṃ taṃ jano nāvabujjhati kuddho atthaṃ na jānāti kuddho dhammaṃ na passati andhatamaṃ tadā hoti yaṃ kodho 1- sahate naraṃ anatthajanano moho moho cittappakopano bhayamantarato jātaṃ taṃ jano nāvabujjhati mūḷho atthaṃ na jānāti mūḷho dhammaṃ na passati andhatamaṃ tadā hoti yaṃ moho saha te naranti. Evampi tatrāsayāti parissayā. {911.9} Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā tayo kho mahārāja purisassa dhammā ajjhattaṃ uppajjamānā uppajjanti ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya katame tayo lobho kho mahārāja purisassa dhammo ajjhattaṃ uppajjamāno uppajjati ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya doso @Footnote: 1 Ma. yaṃ doso. Kho mahārāja purisassa dhammo ajjhattaṃ uppajjamāno uppajjati ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya moho kho mahārāja purisassa dhammo ajjhattaṃ uppajjamāno uppajjati ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya ime kho mahārāja tayo purisassa dhammā ajjhattaṃ uppajjamānā uppajjanti ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāyāti. {911.10} Lobho doso ca moho ca purisaṃ pāpacetasaṃ hiṃsanti attasambhūtā tacasāraṃva samphalanti. Evampi tatrāsayāti parissayā. Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā rāgo ca doso ca itonidānā aratī rati 1- lomahaṃso itojāto ito samuṭṭhāya manovitakkā kumārakā dhaṅkamivossajjantīti. Evampi tatrāsayāti parissayā . loketi manussaloketi katī parissayā loke. [912] Gacchato agataṃ disanti agatadisā vuccati amatanibbānaṃ yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . agatapubbā na disā gatapubbā iminā dīghena addhunā . samatittikaṃ anavasesaṃ telapattaṃ yathā parihareyya evaṃ sacittamanurakkheyya 2- patthayamāno disaṃ agatapubbaṃ . agatapubbaṃ disaṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. aratī ratī. 2 Ma. sacittamanurakkhe patthayāno. Vajato gacchato abhikkamatoti gacchato agataṃ disaṃ. [913] Ye bhikkhu abhisambhaveti yeti ye parissaye abhisambhaveyya abhibhaveyya ajjhotthareyya pariyādiyeyya maddeyyāti ye bhikkhu abhisambhave. [914] Pantamhi sayanāsaneti ante pante pariyante selante vā vanante vā udakante vā nadante vā yattha na kasiyati na vapiyati janantaṃ atikkamitvā manussānaṃ anūpacāre senāsaneti pantamhi sayanāsane. Tenāha sārīputtatthero katī parissayā loke gacchato agataṃ disaṃ ye bhikkhu abhisambhave pantamhi sayanāsaneti. [915] Kyāssa byappathayo assu kyāssassu idha gocarā kāni sīlabbatānassu 1- pahitattassa bhikkhuno. [916] Kyāssa byappathayo assūti kīdisena byappathena samannāgato assa kiṃsaṇṭhitena kiṃpakārena kiṃpaṭibhāgenāti vacīpārisuddhiṃ pucchati. {916.1} Katamā vacīpārisuddhi. Idha bhikkhu musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato hoti saccavādī saccasandho theto paccayiko avisaṃvādako lokassa pisuṇaṃ vācaṃ pahāya pisuṇāya vācāya paṭivirato hoti ito sutvā na amutra akkhātā imesaṃ bhedāya amutra vā sutvā na imesaṃ akkhātā amūsaṃ bhedāya iti bhinnānaṃ vā sandhātā @Footnote: 1 Ma. sīlabbatānāssu. Sahitānaṃ vā anuppadātā samaggārāmo samaggarato samagganandī samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitā hoti pharusaṃ vācaṃ pahāya pharusāya vācāya paṭivirato hoti yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā hoti samphappalāpaṃ pahāya samphappalāpā paṭivirato hoti kālavādī bhūtavādī atthavādī dhammavādī vinayavādī nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā hoti kālena sāpadesaṃ pariyantavatiṃ atthasañhitaṃ catūhi vacīsucaritehi samannāgato catuddosāpagataṃ vācaṃ bhāsati battiṃsāya tiracchānakathāya ārato assa virato paṭivirato nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharati 1- dasa kathāvatthūni katheti seyyathīdaṃ appicchakathaṃ santuṭṭhikathaṃ pavivekakathaṃ asaṃsaggakathaṃ viriyārambhakathaṃ sīlakathaṃ samādhikathaṃ paññākathaṃ vimuttikathaṃ vimuttiñāṇadassanakathaṃ satipaṭṭhānakathaṃ sammappadhānakathaṃ iddhippādakathaṃ indriyakathaṃ balakathaṃ bojjhaṅgakathaṃ maggakathaṃ phalakathaṃ nibbānakathaṃ katheti vācāya yato yatto paṭiyatto gutto gopito rakkhito saṃvuto ayaṃ vacīpārisuddhi . edisāya vacīpārisuddhiyā samannāgato assāti kyāssa byappathayo assu. [917] Kyāssassu idha gocarāti kīdisena gocarena samannāgato assa kiṃsaṇṭhitena kiṃpakārena kiṃpaṭibhāgenāti gocaraṃ pucchati . atthi agocaro atthi gocaro. @Footnote: 1 Yu. vihareyya. {917.1} Katamo agocaro . Idhekacco vesiyagocaro vā hoti vidhavagocaro 1- vā hoti thūlakumārīgocaro vā hoti paṇḍakagocaro vā hoti bhikkhunīgocaro vā hoti pānāgāragocaro vā hoti saṃsaṭṭho viharati rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi ananulomikena gihisaṃsaggena yāni vā pana tāni kulāni assaddhāni appasannāni anopānabhūtāni akkosakaparibhāsakāni anatthakāmāni ahitakāmāni aphāsukāmāni ayogakkhemakāmāni bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ tathārūpāni kulāni sevati bhajati payirupāsati ayaṃ vuccati agocaro . athavā antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno asaṃvuto gacchati hatthiṃ olokento assaṃ olokento rathaṃ olokento pattiṃ olokento itthiyo olokento purise olokento kumārake olokento kumārikāyo olokento antarāpaṇaṃ olokento gharamukhāni olokento uddhaṃ olokento adho olokento disāvidisaṃ pekkhamāno 2- gacchati ayampi vuccati agocaro. {917.2} Athavā cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ .pe. manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa na saṃvarāya paṭipajjati na rakkhati manindriyaṃ manindriye na saṃvaraṃ āpajjati ayampi vuccati agocaro . yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te @Footnote: 1 Ma. vidhavāgocaro. 2 Ma. vipekkhamāno. Evarūpaṃ visūkadassanaṃ anuyuttā viharanti seyyathīdaṃ naccaṃ gītaṃ vāditaṃ pekkhaṃ akkhānaṃ pāṇissaraṃ vetāḷaṃ kumbhathūnaṃ sobhanagarakaṃ 1- caṇḍālaṃ vaṃsaṃ dhovanaṃ hatthiyuddhaṃ assayuddhaṃ mahisayuddhaṃ [2]- usabhayuddhaṃ ajayuddhaṃ meṇḍayuddhaṃ kukkuṭayuddhaṃ vaṭṭakayuddhaṃ daṇḍayuddhaṃ muṭṭhiyuddhaṃ nibbuddhaṃ uyyodhikaṃ balaggaṃ senābyūhaṃ aṇīkadassanaṃ iti vā iti evarūpaṃ visūkadassanaṃ anuyuttā honti ayampi vuccati agocaro . Pañcapi kāmaguṇā agocaro. {917.3} Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā mā bhikkhave agocare caratha paravisaye agocare bhikkhave carataṃ paravisaye lacchati māro otāraṃ lacchati māro ārammaṇaṃ ko ca bhikkhave bhikkhuno agocaro paravisayo yadidaṃ pañca kāmaguṇā katame pañca cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasañhitā rajanīyā sotaviññeyyā saddā ghānaviññeyyā gandhā jivhāviññeyyā rasā kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasañhitā rajanīyā ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhuno agocaro paravisayoti. Ayampi vuccati agocaro. {917.4} Katamo gocaro . idha bhikkhu na vesiyagocaro hoti na vidhavagocaro hoti na thūlakumārīgocaro hoti na paṇḍakagocaro hoti na bhikkhunīgocaro hoti na pānāgāragocaro hoti asaṃsaṭṭho viharati rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi @Footnote: 1 Ma. sobhanakaṃ. 2 Yu. saṃyuddhaṃ. Ananulomikena gihisaṃsaggena yāni vā pana tāni kulāni saddhāni pasannāni opānabhūtāni kāsāvapajjotāni isivātapaṭivātāni atthakāmāni hitakāmāni phāsukāmāni yogakkhemakāmāni bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ tathārūpāni kulāni sevati bhajati payirupāsati ayaṃ vuccati gocaro . athavā bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno saṃvuto gacchati na hatthiṃ olokento na assaṃ olokento na rathaṃ olokento na pattiṃ olokento .pe. na disāvidisaṃ pekkhamāno gacchati ayampi vuccati gocaro. {917.5} Athavā [1]- cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti .pe. manindriye saṃvaraṃ āpajjati ayampi vuccati gocaro . Yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ visūkadassanaṃ ananuyuttā viharanti seyyathīdaṃ naccaṃ gītaṃ vāditaṃ .pe. aṇīkadassanaṃ iti vā iti evarūpā visūkadassanānuyogā paṭivirato hoti ayampi vuccati gocaro . Cattāropi satipaṭṭhānā gocaro . vuttaṃ hetaṃ bhagavatā gocare bhikkhave caratha sake pittike visaye gocare bhikkhave carataṃ sake pittike visaye na lacchati māro otāraṃ na lacchati māro ārammaṇaṃ ko ca bhikkhave bhikkhuno gocaro sako pittiko visayo yadidaṃ cattāro satipaṭṭhānā katame cattāro idha bhikkhave bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya @Footnote: 1 Ma. bhikkhu. Loke abhijjhādomanassaṃ vedanāsu citte dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhuno gocaro sako pittiko visayoti. Ayampi vuccati gocaro . īdisena gocarena samannāgato assāti kyāssassu idha gocarā. [918] Kāni sīlabbatānassūti kīdisena sīlabbattena samannāgato assa kiṃsaṇṭhitena kiṃpakārena kiṃpaṭibhāgenāti sīlabbattapārisuddhiṃ pucchati. {918.1} Katamā sīlabbattapārisuddhi 1- . atthi sīlañceva vattañca atthi vattaṃ na sīlaṃ. {918.2} Katamaṃ sīlañceva vattañca . idha bhikkhu sīlavā hoti pāṭimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu yo tattha saṃyamo saṃvaro avītikkamo idaṃ sīlaṃ . yaṃ samādānaṃ taṃ vattaṃ. Saṃvaraṭṭhena sīlaṃ samādānaṭṭhena vattaṃ. Idaṃ vuccati sīlañceva vattañca. {918.3} Katamaṃ vattaṃ na sīlaṃ . aṭṭha dhutaṅgāni āraññikaṅgaṃ piṇḍapātikaṅgaṃ paṃsukūlikaṅgaṃ tecīvarikaṅgaṃ sapadānacārikaṅgaṃ khalupacchābhattikaṅgaṃ nesajjikaṅgaṃ yathāsanthatikaṅgaṃ idaṃ vuccati vattaṃ na sīlaṃ . viriyasamādānampi vuccati vattaṃ na sīlaṃ. Kāmaṃ taco ca nhāru @Footnote: 1 Po. Yu. pārisuddhi. Ca aṭṭhi ca avasussatu 1- sarīre upasussatu maṃsalohitaṃ yantaṃ purisathāmena purisabalena purisaviriyena purisaparakkamena pattabbaṃ na taṃ apāpuṇitvā viriyassa saṇṭhānaṃ bhavissatīti cittaṃ paggaṇhāti padahati evarūpampi viriyasamādānaṃ vuccati vattaṃ na sīlaṃ. Nāsissaṃ na pivissāmi vihārato na nikkhamiṃ 2- napi passaṃ nipātessaṃ taṇhāsalle anūhateti {918.4} cittaṃ paggaṇhāti padahati evarūpampi viriyasamādānaṃ vuccati vattaṃ na sīlaṃ . na tāvāhaṃ imaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmi yāva me na anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccissatīti cittaṃ paggaṇhāti padahati evarūpampi viriyasamādānaṃ vuccati vattaṃ na sīlaṃ . na tāvāhaṃ imamhā āsanā vuṭṭhahissāmi [3]- caṅkamā orohissāmi vihārā nikkhamissāmi aḍḍhayogā nikkhamissāmi pāsādā nikkhamissāmi hammiyā nikkhamissāmi guhāya nikkhamissāmi leṇā nikkhamissāmi kuṭiyā nikkhamissāmi kūṭāgārā nikkhamissāmi aṭṭā nikkhamissāmi māḷā nikkhamissāmi uddaṇḍā nikkhamissāmi upaṭṭhānasālāya nikkhamissāmi maṇḍapā nikkhamissāmi rukkhamūlā nikkhamissāmi yāva me na anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccissatīti cittaṃ paggaṇhāti padahati evarūpampi viriyasamādānaṃ vuccati vattaṃ na sīlaṃ . imasmiññeva pubbaṇhasamayaṃ ariyadhammaṃ āharissāmi samāharissāmi adhigacchissāmi phusayissāmi sacchikarissāmīti cittaṃ @Footnote: 1 Ma. avasissatu. 2 Po. Ma. nikkhame. 3 Po. Ma. na tāvāhaṃ imamhā. Paggaṇhāti padahati evarūpampi viriyasamādānaṃ vuccati vattaṃ na sīlaṃ. {918.5} Imasmiññeva majjhantikasamayaṃ sāyaṇhasamayaṃ purebhattaṃ pacchābhattaṃ purimaṃ yāmaṃ majjhimaṃ yāmaṃ pacchimaṃ yāmaṃ kāḷe juṇhe vasse hemante gimhe purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandhe ariyadhammaṃ āharissāmi samāharissāmi adhigacchissāmi phusayissāmi sacchikarissāmīti cittaṃ paggaṇhāti padahati evarūpampi viriyasamādānaṃ vuccati vattaṃ na sīlaṃ . ayaṃ sīlabbattapārisuddhi . Īdisāya 1- sīlabbattapārisuddhiyā samannāgato assāti kāni sīlabbatānassu. [919] Pahitattassa bhikkhunoti pahitattassāti āraddhaviriyassa thāmavato daḷhaparakkamassa anikkhittacchandassa anikkhittadhurassa kusalesu dhammesu . athavā pesitattassa yassattā 2- pesito attatthe ca ñāye ca lakkhaṇe ca kāraṇe ca ṭhānāṭhāne ca . Sabbe saṅkhārā aniccāti pesitattassa . sabbe saṅkhārā dukkhāti pesitattassa . Sabbe dhammā anattāti pesitattassa . avijjāpaccayā saṅkhārāti pesitattassa .pe. jātipaccayā jarāmaraṇanti pesitattassa . Avijjānirodhā saṅkhāranirodhoti pesitattassa .pe. jātinirodhā jarāmaraṇanirodhoti pesitattassa . idaṃ dukkhanti pesitattassa .pe. Ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti pesitattassa . ime āsavāti pesitattassa .pe. ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadāti pesitattassa . @Footnote: 1 Po. Ma. edisāya. 2 Po. Ma. yassatthāya. Ime dhammā abhiññeyyāti pesitattassa .pe. ime dhammā sacchikātabbāti pesitattassa . channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca pesitattassa . Pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca pesitattassa . Yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti pesitattassa . Bhikkhunoti kalyāṇaputhujjanassa vā bhikkhuno sekkhassa vā bhikkhunoti pahitattassa bhikkhuno. Tenāha sāriputtatthero kyāssa byappathayo assu kyāssassu idha gocarā kāni sīlabbatānassu pahitattassa bhikkhunoti. [920] Kaṃ so sikkhaṃ samādāya ekodi nipako sato kammāro rajatasseva niddhame malamattano. [921] Kaṃ so sikkhaṃ samādāyāti kaṃ so sikkhaṃ ādāya samādāya ādiyitvā gaṇhitvā parāmasitvā abhinivisitvāti kaṃ so sikkhaṃ samādāya . ekodi nipako satoti ekodīti ekaggacitto avikkhittacitto avisāhaṭamānasoti 1- ekodi . Nipakoti nipako paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī . satoti catūhi kāraṇehi sato kāye kāyānupassanā- satipaṭṭhānaṃ bhāvento sato vedanāsu citte dhammesu dhammānu- passanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato . so vuccati sato . kaṃ @Footnote: 1 Po. Ma. itisaddo natthi. So sikkhaṃ samādāyāti adhisīlasikkhaṃ pucchati . ekodīti adhicittasikkhaṃ pucchati . nipakoti adhipaññāsikkhaṃ pucchati . satoti satipārisuddhiṃ pucchatīti kaṃ so sikkhaṃ samādāya ekodi nipako sato. [922] Kammāro rajatasseva niddhame malamattanoti kammāro vuccati suvaṇṇakāro . rajataṃ vuccati jātarūpaṃ . yathā suvaṇṇakāro jātarūpassa oḷārikampi malaṃ dhamati sandhamati niddhamati majjhimakampi malaṃ dhamati sandhamati niddhamati sukhumakampi malaṃ dhamati sandhamati niddhamati evameva bhikkhu attano oḷārikepi kilese dhamati sandhamati niddhamati pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṅgameti majjhimakepi kilese dhamati sandhamati niddhamati pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṅgameti sukhumakepi kilese dhamati sandhamati niddhamati pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṅgameti. {922.1} Athavā bhikkhu attano rāgamalaṃ dosamalaṃ mohamalaṃ mānamalaṃ diṭṭhimalaṃ kilesamalaṃ duccaritamalaṃ andhakaraṇaṃ acakkhukaraṇaṃ añāṇakaraṇaṃ paññānirodhikaṃ vighātapakkhikaṃ anibbānasaṃvattanikaṃ dhamati sandhamati niddhamati pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṅgameti . athavā sammādiṭṭhiyā micchādiṭṭhiṃ dhamati sandhamati niddhamati pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṅgameti sammāsaṅkappena micchāsaṅkappaṃ sammāvācāya micchāvācaṃ sammākammantena micchākammantaṃ Sammāājīvena micchāājīvaṃ sammāvāyāmena micchāvāyāmaṃ sammāsatiyā micchāsatiṃ sammāsamādhinā micchāsamādhiṃ sammāñāṇena micchāñāṇaṃ sammāvimuttiyā micchāvimuttiṃ dhamati sandhamati niddhamati pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṅgameti . athavā ariyena aṭṭhaṅgikena maggena sabbe kilese sabbe duccarite sabbe darathe sabbe pariḷāhe sabbe santāpe sabbākusalābhisaṅkhāre dhamati sandhamati niddhamati pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṅgametīti kammāro rajatasseva niddhame malamattano. Tenāha sārīputtatthero kaṃ so sikkhaṃ samādāya ekodi nipako sato kammāro rajatasseva niddhame malamattanoti. [923] Vijigucchamānassa yadidaṃ phāsu (sārīputtāti bhagavā) rittāsanaṃ sayanaṃ sevato ce 1- sambodhikāmassa yathānudhammaṃ tante pavakkhāmi yathāpajānaṃ. [924] Vijigucchamānassa yadidaṃ phāsūti vijigucchamānassāti jātiyā vijigucchamānassa jarāya byādhinā maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi .pe. diṭṭhibyasanena dukkhena vijigucchamānassa aṭṭiyamānassa harāyamānassāti vijigucchamānassa . yadidaṃ phāsūti yaṃ phāsu phāsuvihāraṃ taṃ kathessāmi. Katamo phāsuvihāro . sammāpaṭipadā anulomapaṭipadā apaccanīkapaṭipadā @Footnote: 1 po Ma. ve. [1]- Anvatthapaṭipadā dhammānudhammapaṭipadā sīlesu paripūrikāritā indriyesu guttadvāratā bhojane 2- mattaññutā jāgariyānuyogo satisampajaññaṃ cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhippādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo nibbānañca nibbānagāminī ca paṭipadā ayaṃ phāsuvihāroti vijigucchamānassa yadidaṃ phāsu. [925] Sārīputtāti bhagavāti taṃ theraṃ nāmenālapati . Bhagavāti gāravādhivacanaṃ . apica bhaggarāgoti bhagavā . bhaggadosoti bhagavā . Bhaggamohoti bhagavā . bhaggamānoti bhagavā . bhaggadiṭṭhīti bhagavā . Bhaggakaṇṭakoti bhagavā . bhaggakilesoti bhagavā . bhaji vibhaji paṭivibhaji 3- dhammaratananti bhagavā . bhavānaṃ antakaroti bhagavā . Bhāvitakāyoti bhagavā . bhāvitasīloti bhāvitacittoti bhāvitapaññoti bhagavā . bhaji vā bhagavā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhaseyyakāni paṭisallānasārūpānīti bhagavā. {925.1} Bhāgī vā bhagavā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilāna- paccayabhesajjaparikkhārānanti bhagavā . bhāgī vā bhagavā attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisīlassa adhicittassa adhipaññāyāti bhagavā . bhāgī vā bhagavā catunnaṃ jhānānaṃ catunnaṃ appamaññānaṃ catunnaṃ arūpasamāpattīnanti bhagavā . bhāgī vā bhagavā aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ aṭṭhannaṃ abhibhāyatanānaṃ navannaṃ @Footnote: 1 Ma. aviruddhapaṭipadā. 2 Po. Yu. bhojanesu. 3 Po. Ma. pavibhaji. Anupubbavihārasamāpattīnanti bhagavā . [1]- dasannaṃ saññābhāvanānaṃ dasannaṃ kasiṇasamāpattīnaṃ ānāpānassatisamādhissa asubhasamāpattiyāti bhagavā . bhāgī vā bhagavā catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ catunnaṃ sammappadhānānaṃ catunnaṃ iddhippādānaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ pañcannaṃ balānaṃ sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassāti bhagavā . bhāgī vā bhagavā dasannaṃ tathāgatabalānaṃ catunnaṃ vesārajjānaṃ catunnaṃ paṭisambhidānaṃ channaṃ abhiññānaṃ channaṃ buddhadhammānanti bhagavā . Bhagavāti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ na pitarā kataṃ na bhātarā kataṃ na bhaginiyā kataṃ na mittāmaccehi kataṃ na ñātisālohitehi kataṃ na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ na devatāhi kataṃ vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutañāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti yadidaṃ bhagavāti sārīputtāti bhagavā. [926] Rittāsanaṃ sayanaṃ sevato ceti āsanaṃ vuccati yattha nisīdati mañco pīṭhaṃ bhisi taṭṭikā cammakhaṇḍo tiṇasanthāro paṇṇasanthāro palāsasanthāro . sayanaṃ vuccati senāsanaṃ vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhā . [2]- sayanāsanaṃ asappāyarūpadassanena rittaṃ vivittaṃ pavivittaṃ asappāyasaddassavanena .pe. asappāyehi pañcahi kāmaguṇehi rittaṃ vivittaṃ pavivittaṃ . [3]- Rittaṃ sayanāsanaṃ sevato nisevato saṃsevato paṭisevatoti rittāsanaṃ sayanaṃ sevato ce. @Footnote: 1 Ma. Yu. bhāgī vā bhagavā. 2-3 Ma. taṃ. [927] Sambodhikāmassa yathānudhammanti sambodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi .pe. Taṃ sambodhiṃ bujjhitukāmassa anubujjhitukāmassa paṭibujjhitukāmassa sambujjhitukāmassa adhigantukāmassa phassetukāmassa sacchikātukāmassāti sambodhikāmassa . yathānudhammanti katame bodhiyā anudhammā . sammāpaṭipadā anulomapaṭipadā apaccanīkapaṭipadā anvatthapaṭipadā dhammānudhammapaṭipadā sīlesu paripūrikāritā indriyesu guttadvāratā bhojane mattaññutā jāgariyānuyogo satisampajaññaṃ ime vuccanti bodhiyā anudhammā . athavā catunnaṃ maggānaṃ pubbabhāge vipassanā ime vuccanti bodhiyā anudhammāti sambodhikāmassa yathānudhammaṃ. [928] Tante pavakkhāmi yathāpajānanti tanti bodhiyā anudhammaṃ . pavakkhāmīti vakkhāmi pavakkhāmi ācikkhissāmi desissāmi paññāpessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsissāmi . yathāpajānanti yathā [1]- pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto na itihitihaṃ na itikirāya na paramparāya na piṭakasampadāya na takkahetu na nayahetu na ākāraparivitakkena na diṭṭhinijjhānakkhantiyā sāmaṃ sayamabhiññātaṃ attapaccakkhaṃ dhammaṃ taṃ kathayissāmīti tante pavakkhāmi yathāpajānaṃ . tenāha bhagavā @Footnote: 1 Ma. Yu. pajānaṃ. Vijigucchamānassa yadidaṃ phāsu (sārīputtāti bhagavā) rittāsanaṃ sayanaṃ sevato ce sambodhikāmassa yathānudhammaṃ tante pavakkhāmi yathāpajānanti. [929] Pañcanna 1- dhīro bhayānaṃ na bhāye bhikkhu sato sappariyantacārī ḍaṃsādhipātāna siriṃsapānaṃ 2- manussaphassāna catuppadānaṃ. [930] Pañcanna dhīro bhayānaṃ na bhāyeti dhīroti dhīro paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī . dhīro pañcannaṃ bhayānaṃ na bhāyeyya na taseyya [3]- na uttaseyya na parittaseyya na santāsaṃ āpajjeyya abhiru 4- assa acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃso vihareyyāti pañcanna dhīro bhayānaṃ na bhāye. [931] Bhikkhu sato sappariyantacārīti bhikkhūti kalyāṇaputhujjano vā bhikkhu sekkho vā bhikkhu . satoti catūhi kāraṇehi sato kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato vedanāsu citte dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato so vuccati sato . sappariyantacārīti cattāro pariyantā sīlasaṃvarapariyanto indriyasaṃvarapariyanto bhojane mattaññutāpariyanto jāgariyānuyogapariyanto. @Footnote: 1 Po. Ma. pañcannaṃ. 2 Ma. sirīsapānaṃ. 3 Ma. na santaseyya. 4 Ma. Yu. abhīrū. {931.1} Katamo sīlasaṃvarapariyanto . idha bhikkhu sīlavā hoti pāṭimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu anto pūtibhāvaṃ paccavekkhamāno anto sīlasaṃvarapariyante carati mariyādaṃ na bhindati ayaṃ sīlasaṃvarapariyanto. {931.2} Katamo indriyasaṃvarapariyanto . idha bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati rakkhati cakkhundriyaṃ cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati sotena saddaṃ sutvā ghānena gandhaṃ ghāyitvā jivhāya rasaṃ sāyitvā kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati rakkhati manindriyaṃ manindriye saṃvaraṃ āpajjati ādittapariyāyaṃ paccavekkhamāno anto indriyasaṃvarapariyante carati mariyādaṃ na bhindati ayaṃ indriyasaṃvarapariyanto. {931.3} Katamo bhojane mattaññutāpariyanto . idha bhikkhu paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti neva davāya na madāya na maṇḍanāya Na vibhūsanāya yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsuparatiyā brahmacariyānuggahāya iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi navañca vedanaṃ na uppādessāmi yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cāti akkhabbhañjanavaṇapaṭicchādanaputtamaṃsūpamaṃ paccavekkhamāno anto bhojane mattaññutāpariyante carati mariyādaṃ na bhindati ayaṃ bhojane mattaññutāpariyanto. {931.4} Katamo jāgariyānuyogapariyanto . idha bhikkhu divasaṃ 1- caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti rattiyā majjhimaṃ yāmaṃ dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ manasikaritvā rattiyā pacchimaṃ yāmaṃ paccuṭṭhāya caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti bhaddekarattavihāraṃ paccavekkhamāno anto jāgariyānuyogapariyante carati mariyādaṃ na bhindati ayaṃ jāgariyānuyoga- pariyantoti bhikkhu sato sappariyantacārī. [932] Ḍaṃsādhipātāna siriṃsapānanti ḍaṃsā vuccanti piṅgalamakkhikā. Adhipātikā 2- vuccanti sabbāpi makkhikāyo . kiṃkāraṇā adhipātikā vuccanti sabbāpi makkhikāyo . tā uppatitvā uppatitvā khādanti taṃkāraṇā adhipātikā vuccanti sabbāpi makkhikāyo . siriṃsapā vuccanti ahīti ḍaṃsādhipātāna siriṃsapānaṃ. @Footnote: 1 Po. Yu. divā. 2 Ma. adhipātakā. [933] Manussaphassāna catuppadānanti manussaphassā vuccanti corā vā assu māṇavā katakammā vā akatakammā vā . Te bhikkhuṃ pañhaṃ vā puccheyyuṃ vādaṃ vā āropeyyuṃ akkoseyyuṃ paribhāseyyuṃ roseyyuṃ viroseyyuṃ hiṃseyyuṃ vihiṃseyyuṃ heṭheyyuṃ viheṭheyyuṃ ghāteyyuṃ upaghāteyyuṃ upaghātaṃ vā kareyyuṃ . yokoci manussato upaghāto manussaphasso . catuppadānanti sīhā byagghā dīpi acchataracchā kokā gomahisā hatthī . te bhikkhuṃ maddeyyuṃ khādeyyuṃ hiṃseyyuṃ vihiṃseyyuṃ heṭheyyuṃ viheṭheyyuṃ ghāteyyuṃ upaghāteyyuṃ upaghātaṃ vā kareyyuṃ . catuppadato upaghāto yaṅkiñci catuppadabhayanti manussaphassāna catuppadānaṃ. Tenāha bhagavā pañcanna dhīro bhayānaṃ na bhāye bhikkhu sato sappariyantacārī ḍaṃsādhipātāna siriṃsapānaṃ manussaphassāna catuppadānanti. [934] Paradhammikānaṃpi na santaseyya disvāpi tesaṃ bahubheravāni athāparāni abhisambhaveyyuṃ parissayāni kusalānuesī. [935] Paradhammikānaṃpi na santaseyya disvāpi tesaṃ bahubheravānīti paradhammikā vuccanti satta sahadhammike ṭhapetvā yekeci buddhe Appasannā dhamme appasannā saṅghe appasannā . te bhikkhuṃ pañhaṃ vā puccheyyuṃ vādaṃ vā āropeyyuṃ [1]- akkoseyyuṃ paribhāseyyuṃ roseyyuṃ viroseyyuṃ hiṃseyyuṃ vihiṃseyyuṃ heṭheyyuṃ viheṭheyyuṃ ghāteyyuṃ upaghāteyyuṃ upaghātaṃ vā kareyyuṃ tesaṃ bahū bherave passitvā vā suṇitvā vā na vedheyya nappavedheyya na sampavedheyya na taseyya na santaseyya na uttaseyya na parittaseyya na bhāyeyya na santāsaṃ āpajjeyya abhiru assa acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃso vihareyyāti paradhammikānaṃpi na santaseyya disvāpi tesaṃ bahubheravāni. [936] Athāparāni abhisambhaveyyuṃ parissayāni kusalānuesīti athāparānipi atthi abhisambhotabbāni abhibhavitabbāni ajjhottharitabbāni pariyādiyitabbāni madditabbāni . parissayāti dve parissayā pākaṭaparissayā ca paṭicchannaparissayā ca .pe. evampi tatrāsayāti parissayā . kusalānuesīti sammāpaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anvatthapaṭipadaṃ .pe. ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ esantena gavesantena pariyesantena parissayā abhisambhotabbā abhibhavitabbā ajjhottharitabbā pariyādiyitabbā madditabbāti athāparāni abhisambhaveyyuṃ parissayāni kusalānuesī. Tenāha bhagavā @Footnote: 1 Yu. taṃ. Paradhammikānaṃpi na santaseyya disvāpi tesaṃ bahubheravāni athāparāni abhisambhaveyyuṃ parissayāni kusalānuesīti. [937] Ātaṅkaphassena khudāya phuṭṭho sītaṃ athuṇhaṃ adhivāsayeyya so tehi phuṭṭho bahudhā anoko viriyaparakkamaṃ daḷhaṃ kareyya. [938] Ātaṅkaphassena khudāya phuṭṭhoti ātaṅkaphasso vuccati rogaphasso . rogaphassena phuṭṭho pareto samohito samannāgato assa cakkhurogena phuṭṭho pareto samohito samannāgato assa sotarogena ghānarogena jivhārogena kāyarogena .pe. Ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassena phuṭṭho pareto samohito samannāgato assa . khudā vuccati chātako . Chātakena phuṭṭho pareto samohito samannāgato assāti ātaṅkaphassena khudāya phuṭṭho. [939] Sītaṃ athuṇhaṃ adhivāsayeyyāti sītanti dvīhi kāraṇehi sītaṃ hoti abbhantaradhātusaṅkopavasena 1- vā sītaṃ hoti bahiddhā utuvasena vā sītaṃ hoti . uṇhanti dvīhi kāraṇehi uṇhaṃ hoti abbhantaradhātusaṅkopavasena 2- vā uṇhaṃ hoti bahiddhā utuvasena vā uṇhaṃ hoti . sītaṃ uṇhaṃ adhivāsayeyyāti khamo @Footnote: 1-2 Ma. abbhantaradhātuppakopavasena. Assa sītassa uṇhassa jighacchāya pipāsāya ḍaṃsamakasavātātapa- siriṃsapasamphassānaṃ duruttānaṃ durāgatānaṃ vacanapathānaṃ uppannānaṃ sārīrikānaṃ vedanānaṃ dukkhānaṃ tippānaṃ 1- kharānaṃ kaṭukānaṃ asātānaṃ amanāpānaṃ pāṇaharānaṃ adhivāsikajātiko 2- assāti sītaṃ athuṇhaṃ adhivāsayeyya. [940] So tehi phuṭṭho bahudhā anokoti so tehīti ātaṅkaphassena ca khudāya ca sītena ca uṇhena ca phuṭṭho pareto samohito samannāgato assāti so tehi phuṭṭho . bahudhāti anekavidhehi ākārehi phuṭṭho pareto samohito samannāgato assāti so tehi phuṭṭho bahudhā . anokoti abhisaṅkhārasahagataviññāṇassa okāsaṃ na karotītipi anoko . athavā kāyaduccaritassa vacīduccaritassa manoduccaritassa okāsaṃ na karotītipi anokoti so tehi phuṭṭho bahudhā anoko. [941] Viriyaparakkamaṃ daḷhaṃ kareyyāti viriyaparakkamo vuccati yo cetasiko viriyārambho nikkamo parakkamo uyyāmo vāyāmo ussāho ussoḷhī appaṭivānī thāmo dhiti asithilaparakkamatā anikkhittacchandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalaṃ sammāvāyāmo . viriyaparakkamaṃ daḷhaṃ kareyya [3]- daḷhasamādāno assa avaṭṭhitasamādānoti viriyaparakkamaṃ daḷhaṃ kareyya. Tenāha bhagavā @Footnote: 1 Ma. tibubānaṃ. 2 Po. Ma. adhivāsakajātiko. 3 Ma. kareyyāti viriyaṃ parakkamaṃ @daḷhaṃ kareyya thiraṃ kareyya. Ātaṅkaphassena khudāya phuṭṭho sītaṃ athuṇhaṃ adhivāsayeyya so tehi phuṭṭho bahudhā anoko viriyaparakkamaṃ daḷhaṃ kareyyāti. [942] Theyyaṃ na 1- kareyya na musā bhaṇeyya mettāya phasse tasathāvarāni yadāvilattaṃ manaso vijaññā kaṇhassa pakkhoti vinodayeyya. [943] Theyyaṃ na kareyya 2- na musā bhaṇeyyāti theyyaṃ na kareyyāti idha bhikkhu adinnaṃ 3- pahāya adinnādānā paṭivirato assa dinnādāyī dinnapāṭikaṅkhī athenena sucibhūtena attanā vihareyyāti theyyaṃ na kareyya . na musā bhaṇeyyāti idha bhikkhu musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato assa saccavādī saccasandho theto paccayiko avisaṃvādako lokassāti theyyaṃ na kareyya na musā bhaṇeyya. [944] Mettāya phasse tasathāvarānīti mettāti yā sattesu metti mettāyanā mettāyitattaṃ anudā 4- anudāyanā anudāyitattaṃ hitesitā anukampā abyāpādo abyāpajjho 5- adoso kusalamūlaṃ . Tasāti yesaṃ tasiṇā 6- taṇhā appahīnā yesañca bhayabheravā appahīnā . kiṃkāraṇā vuccanti tasā . te tasanti uttasanti @Footnote: 1-2 Ma. na kāre. 3 Po. Ma. adinnādānaṃ. 4 Ma. anudayā anudayanā anudayitattaṃ. @5 Ma. abyāpajjo. 6 Ma. tasitā. Parittasanti bhāyanti santāsaṃ āpajjanti taṃkāraṇā vuccanti tasā . thāvarāti yesaṃ tasiṇā taṇhā pahīnā yesañca bhayabheravā pahīnā . kiṃkāraṇā vuccanti thāvarā . te na tasanti na uttasanti na parittasanti na bhāyanti na santāsaṃ āpajjanti taṃkāraṇā vuccanti thāvarā . mettāya phasse tasathāvarānīti tase ca thāvare ca mettāya phasseyya phareyya mettāsahagatena cetasā vipulena 1- mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena pharitvā vihareyyāti mettāya phasse tasathāvarāni. [945] Yadāvilattaṃ manaso vijaññāti yadāti yadā . manasoti yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu . kāyaduccaritena cittaṃ āvilaṃ hoti luḷitaṃ eritaṃ ghaṭṭitaṃ calitaṃ bhantaṃ avūpasantaṃ vacīduccaritena manoduccaritena rāgena dosena mohena kodhena upanāhena makkhena paḷāsena issāya macchariyena māyāya sāṭheyyena thambhena sārambhena mānena atimānena madena pamādena sabbakilesehi sabbaduccaritehi sabbadarathehi sabbapariḷāhehi sabbasantāpehi sabbākusalābhisaṅkhārehi cittaṃ āvilaṃ hoti luḷitaṃ eritaṃ ghaṭṭitaṃ calitaṃ bhantaṃ avūpasantaṃ . yadāvilattaṃ manaso vijaññāti cittassa āvilabhāvaṃ jāneyya ājāneyya vijāneyya paṭivijāneyya paṭivijjheyyāti yadāvilattaṃ manaso vijaññā. @Footnote: 1 Yu. vipullena. [946] Kaṇhassa pakkhoti vinodayeyyāti kaṇhoti yo so māro kaṇho adhipati antagū 1- namuci pamattabandhu . kaṇhassa pakkhoti vinodayeyyāti kaṇhapakkho mārapakkho mārapāso mārabaḷisaṃ mārāmisaṃ māravisayo mārantatapo 2- māragocaro mārabandhananti pajaheyya vinodeyya bayantīkareyya anabhāvaṅgameyyāti evampi kaṇhassa pakkhoti vinodayeyya . athavā kaṇhapakkho mārapakkho akusalapakkho dukkhudayo dukkhavipāko nirayasaṃvattaniko tiracchānayonisaṃvattaniko pittivisayasaṃvattanikoti pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṅgameyyāti evampi kaṇhassa pakkhoti vinodayeyya. Tenāha bhagavā theyyaṃ na kareyya na musā bhaṇeyya mettāya phasse tasathāvarāni yadāvilattaṃ manaso vijaññā kaṇhassa pakkhoti vinodayeyyāti. [947] Kodhātimānassa vasaṃ na gacche mūlampi tesaṃ palikhañña tiṭṭhe athappiyaṃ vā pana appiyaṃ vā addhā bhavanto abhisambhaveyya. [948] Kodhātimānassa vasaṃ na gaccheti kodhāti 3- yo cittassa @Footnote: 1 Ma. antagu. 2 Ma. māranivāso. 3 Ma. kodhoti. Āghāto paṭighāto .pe. caṇḍikkaṃ assuropo anattamanatā cittassa . atimānoti idhekacco paraṃ atimaññati jātiyā vā gottena vā .pe. aññataraññatarena vā vatthunā . kodhātimānassa vasaṃ na gaccheti kodhassa ca atimānassa ca vasaṃ na gaccheyya kodhañca atimānañca pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṅgameyyāti kodhātimānassa vasaṃ na gacche. [949] Mūlampi tesaṃ palikhañña tiṭṭheti katamaṃ kodhassa mūlaṃ . Avijjā mūlaṃ ayonisomanasikāro mūlaṃ asmimāno mūlaṃ ahirikaṃ mūlaṃ anottappaṃ mūlaṃ uddhaccaṃ mūlaṃ idaṃ kodhassa mūlaṃ . katamaṃ atimānassa mūlaṃ . avijjā mūlaṃ ayonisomanasikāro mūlaṃ asmimāno mūlaṃ ahirikaṃ mūlaṃ anottappaṃ mūlaṃ uddhaccaṃ mūlaṃ idaṃ atimānassa mūlaṃ . mūlampi tesaṃ palikhañña tiṭṭheti kodhassa ca atimānassa ca mūlaṃ palikhaṇitvā uddharitvā samuddharitvā uppādayitvā samuppādayitvā pajahitvā vinoditvā byantīkaritvā anabhāvaṅgametvā tiṭṭheyyāti 1- mūlampi tesaṃ palikhañña tiṭṭhe. [950] Athappiyaṃ vā pana appiyaṃ vā addhā bhavanto abhisambhaveyyāti athāti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūri akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāmetaṃ athāti . Piyāti dve piyā sattā vā saṅkhārā vā. Katame sattā piyā. Idha yassa 2- te honti atthakāmā hitakāmā phāsukāmā yogakkhemakāmā @Footnote: 1 Ma. Yu. tiṭṭheyya santiṭṭheyyāti. 2 Ma. yāssa. Mātā vā pitā vā bhātā vā bhaginī vā putto 1- vā dhītā vā mittā vā amaccā vā ñātī vā sālohitā vā ime sattā piyā . katame saṅkhārā piyā . manāpikā rūpā manāpikā saddā manāpikā gandhā manāpikā rasā manāpikā phoṭṭhabbā ime saṅkhārā piyā . appiyāti dve appiyā sattā vā saṅkhārā vā . katame sattā appiyā . idha yassa te honti anatthakāmā ahitakāmā aphāsukāmā ayogakkhemakāmā jīvitā voropetukāmā ime sattā appiyā. {950.1} Katame saṅkhārā appiyā . amanāpikā rūpā amanāpikā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā ime saṅkhārā appiyā . addhāti ekaṃsavacanaṃ nissaṃsayavacanaṃ nikkaṅkhavacanaṃ advejjhavacanaṃ adveḷhakavacanaṃ niyogavacanaṃ 2- apaṇṇakavacanaṃ avatthāpanavacanametaṃ addhāti . athappiyaṃ vā pana appiyaṃ vā addhā bhavanto abhisambhaveyyāti piyāpiyaṃ sātāsātaṃ sukhadukkhaṃ somanassadomanassaṃ iṭṭhāniṭṭhaṃ abhisambhavanto vā abhibhaveyya abhibhavanto vā abhisambhaveyyāti athappiyaṃ vā pana appiyaṃ vā addhā bhavanto abhisambhaveyya. Tenāha bhagavā kodhātimānassa vasaṃ na gacche mūlampi tesaṃ palikhañña tiṭṭhe athappiyaṃ vā pana appiyaṃ vā addhā bhavanto abhisambhaveyyāti. @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. puttā. 2 Ma. niyyānikavacanaṃ. [951] Paññaṃ purakkhatvā kalyāṇapīti vikkhambhaye tāni parissayāni aratiṃ sahetha sayanamhi pante caturo sahetha paridevadhamme. [952] Paññaṃ purakkhatvā kalyāṇapītīti paññāti yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo .pe. amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi . paññaṃ purakkhatvāti idhekacco paññaṃ purato katvā carati paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo 1- samokkhāyanabahulo 2- vibhūtavihārī taccariko tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadādhipateyyoti evampi paññaṃ purakkhatvā . athavā gacchanto vā gacchāmīti pajānāti ṭhito vā ṭhitomhīti pajānāti nisinno vā nisinnomhīti pajānāti sayāno vā sayānomhīti pajānāti yathā yathā vā panassa kāyo paṇihito hoti tathā tathā naṃ pajānātīti evampi paññaṃ purakkhatvā. {952.1} Athavā abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti ālokite vilokite sampajānakārī hoti sammiñjite pasārite sampajānakārī hoti saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti uccārapassāvakamme sampajānakārī hoti gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve @Footnote: 1 Ma. pekkhāyanabahulo. 2 Ma. samapekkhāyanabahulo. Sampajānakārī hotīti evampi paññaṃ purakkhatvā . kalyāṇapītīti buddhānussativasena uppajjati pīti pāmujjaṃ 1- kalyāṇapīti dhammānussativasena saṅghānussativasena sīlānussativasena cāgānussativasena devatānussativasena ānāpānassativasena maraṇānussativasena kāyagatāsativasena upasamānussativasena uppajjati pīti pāmujjaṃ kalyāṇapītīti paññaṃ purakkhatvā kalyāṇapīti. [953] Vikkhambhaye tāni parissayānīti parissayāti dve parissayā pākaṭaparissayā ca paṭicchannaparissayā ca .pe. ime vuccanti pākaṭaparissayā .pe. ime vuccanti paṭicchannaparissayā .pe. Evampi tatrāsayāti parissayā . vikkhambhaye tāni parissayānīti tāni parissayāni vikkhambheyya abhibhaveyya ajjhotthareyya pariyādiyeyya maddeyyāti vikkhambhaye tāni parissayāni. [954] Aratiṃ sahetha sayanamhi panteti aratīti yā arati aratikā 2- anabhirati anabhiramanā ukkaṇṭhikā 3- parittasikā. Sayanamhi panteti pantesu vā senāsanesu aññataraññataresu vā adhikusalesu dhammesu aratiṃ saheyya abhibhaveyya ajjhotthareyya pariyādiyeyya maddeyyāti aratiṃ sahetha sayanamhi pante. [955] Caturo sahetha paridevadhammeti cattāro paridevanīye dhamme saheyya [4]- abhibhaveyya ajjhotthareyya pariyādiyeyya maddeyyāti caturo sahetha paridevadhamme. Tenāha bhagavā @Footnote: 1 Po. Ma. sabbattha pāmojjaṃ. 2 Ma. aratitā. 3 Ma. ukkaṇṭhitā parittasitā @4 Ma. parisaheyya. Paññaṃ purakkhatvā kalyāṇapīti vikkhambhaye tāni parissayāni aratiṃ sahetha sayanamhi pante caturo sahetha paridevadhammeti. [956] Kiṃsū asissāmi 1- kuvaṃ vā asissaṃ dukkhaṃ vata settha kuvajja sessaṃ ete vitakke paridevaneyye vinayetha sekkho aniketasārī 2-. [957] Kiṃsū asissāmi kuvaṃ vā asissanti kiṃsū asissāmīti kiṃ bhuñjissāmi odanaṃ vā kummāsaṃ vā sattuṃ vā macchaṃ vā maṃsaṃ vāti kiṃsū asissāmi . kuvaṃ vā asissanti kattha bhuñjissāmi khattiyakule vā brāhmaṇakule vā vessakule vā suddakule vāti kiṃsū asissāmi kuvaṃ vā asissaṃ. [958] Dukkhaṃ vata settha kuvajja sessanti imaṃ rattiṃ dukkhaṃ sayiṃ 3- phalake 4- vā taṭṭikāya vā cammakhaṇḍe vā tiṇasanthāre vā paṇṇasanthāre vā palāsasanthāre vā āgamanarattiṃ 5- kattha sukhaṃ sayissāmi mañce vā pīṭhe vā bhisiyā vā bibbohane vā vihāre vā aḍḍhayoge vā pāsāde vā hammiyaṃ vā guhāya vāti dukkhaṃ vata settha kuvajja sessaṃ. [959] Ete vitakke paridevaneyyeti ete vitakketi dve @Footnote: 1 Ma. sabbattha asissaṃ kuva vā. 2 Ma. aniketacārī. 3 Ma. sayittha @4 Yu. saphalake. 5 Ma. āgāmirattiṃ. Piṇḍapātapaṭisaññutte vitakke dve senāsanapaṭisaññutte vitakke paridevaneyye 1- ādevaneyya paridevaneyyāti ete vitakke paridevaneyye. [960] Vinayetha sekkho aniketasārīti sekkhoti kiṃkāraṇā vuccati sekkho . sikkhatīti sekkho . kiñca sikkhati . adhisīlampi sikkhati adhicittampi sikkhati adhipaññampi sikkhati . katamā adhisīlasikkhā .pe. ayaṃ adhipaññāsikkhā . imā tisso sikkhā āvajjento sikkhati jānanto sikkhati passanto sikkhati paccavekkhanto sikkhati cittaṃ adhiṭṭhahanto sikkhati saddhāya adhimuccanto sikkhati viriyaṃ paggaṇhanto sikkhati satiṃ upaṭṭhahanto sikkhati cittaṃ samādahanto sikkhati paññāya pajānanto sikkhati abhiññeyyaṃ abhijānanto sikkhati pariññeyyaṃ parijānanto sikkhati pahātabbaṃ pajahanto sikkhati sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkhati bhāvetabbaṃ bhāvento sikkhati ācarati samācarati samādāya sikkhati . Taṃkāraṇā vuccati sekkho . sekkho vinayāya paṭivinayāya pahānāya vūpasamāya paṭinissaggāya paṭippassaddhiyā adhisīlampi sikkheyya adhicittampi sikkheyya adhipaññampi sikkheyya imā tisso sikkhā āvajjanto sikkheyya jānanto .pe. sacchikātabbaṃ sacchikaronto sikkheyya ācareyya samācareyya samādāya vatteyyāti vinayetha sekkho. @Footnote: 1 Ma. paridevaneyyeti. [961] Aniketasārīti kathaṃ niketasārī hoti . idhekacco kulapalibodhena samannāgato hoti gaṇapalibodhena āvāsapalibodhena cīvarapalibodhena piṇḍapātapalibodhena senāsanapalibodhena gilānapaccaya- bhesajjaparikkhārapalibodhena samannāgato hoti evaṃ niketasārī hoti. {961.1} Kathaṃ aniketasārī hoti . idha bhikkhu na kulapalibodhena samannāgato hoti na gaṇa āvāsa cīvarapiṇḍapātasenāsanagilāna- paccayabhesajjaparikkhārapalibodhena samannāgato hoti evaṃ aniketasārī hoti. Magadhaṃ gatā kosalaṃ gatā ekacciyā [1]- vajjibhūmiyā māgadhā 2- visaṅghacārino aniketā viharanti bhikkhavo sādhu caritaṃ 3- sādhu sucaritaṃ sādhu sadā aniketavihāro atthapucchanaṃ dakkhakammaṃ 4- etaṃ sāmaññaṃ ākiñcanassāti. Vinayetha sekkho aniketasārī. Tenāha bhagavā kiṃsū asissāmi kuvaṃ vā asissaṃ dukkhaṃ vata settha kuvajja sessaṃ @Footnote: 1 Po. Ma. panasaddo dissati. 2 Ma. migā viya asaṅghacārino. 3 Ma. caritakaṃ. @4 Ma. padakkhiṇaṃ kammaṃ. Ete vitakke paridevaneyye vinayetha sekkho aniketasārīti. [962] Annañca laddhā vasanañca kāle mattaṃ so jaññā 1- idha tosanatthaṃ so tesu gutto yatacāri gāme rusitopi vācaṃ pharusaṃ na vajjā. [963] Annañca laddhā vasanañca kāleti annanti odano kummāso sattu maccho maṃsaṃ . vasananti cha cīvarāni khomaṃ kappāsikaṃ koseyyaṃ kambalaṃ sāṇaṃ bhaṅgaṃ . annañca laddhā vasanañca kāleti cīvaraṃ labhitvā piṇḍapātaṃ labhitvā na kuhanāya na lapanāya na nemittikatāya na nippesikatāya na lābhena lābhaṃ nijigiṃsanatāya na dārudānena na veḷudānena na pattadānena na pupphadānena na phaladānena na sinānadānena na cuṇṇadānena na mattikadānena na dantakaṭṭhadānena na mukhodakadānena na pātukamyatāya 2- na muggasūpatāya na pāribhaṭyatāya na pīṭhamaddikatāya na vatthuvijjāya na tiracchānavijjāya na aṅgavijjāya na nakkhattavijjāya na dūtagamanena na pahīnagamanena na jaṅghapesanena 3- na vejjakammena na piṇḍakena 4- na dānānuppadānena dhammena samena laddhā labhitvā abhivinditvā 5- paṭilabhitvāti annañca laddhā vasanañca kāle. [964] Mattaṃ so jaññā idha tosanatthanti mattaṃ so @Footnote: 1 Ma. mattaṃ sa jaññā. 2 Ma. cātu ... 3 Ma. jaṅghapesanikena. @4 Ma. piṇḍapaṭipiṇḍakena. 5 Ma. adhigantvā vinditvā. Jaññāti dvīhi kāraṇehi mattaṃ jānāti 1- paṭiggahaṇato vā paribhogato vā. {964.1} Kathaṃ paṭiggahaṇato mattaṃ jānāti . Thokepi diyamāne kulānudayāya kulānurakkhāya kulānukampāya paṭiggaṇhāti bahukepi diyamāne kāyaparihārikaṃ cīvaraṃ paṭiggaṇhāti kucchiparihārikaṃ piṇḍapātaṃ paṭiggaṇhāti evaṃ paṭiggahaṇato mattaṃ jānāti. {964.2} Kathaṃ paribhogato mattaṃ jānāti. Paṭisaṅkhā yoniso cīvaraṃ paṭisevati yāvadeva sītassa paṭighātāya uṇhassa paṭighātāya ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassānaṃ paṭighātāya yāvadeva hirikopinapaṭicchādanatthaṃ . paṭisaṅkhā yoniso piṇḍapātaṃ paṭisevati neva davāya na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsuparatiyā brahmacariyānuggahāya iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi navañca vedanaṃ na uppādessāmi yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cāti. Paṭisaṅkhā yoniso senāsanaṃ paṭisevati yāvadeva sītassa paṭighātāya uṇhassa paṭighātāya ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassānaṃ paṭighātāya yāvadeva utuparissayavinodanaṃ paṭisallānārāmatthaṃ . paṭisaṅkhā yoniso gilāna- paccayabhesajjaparikkhāraṃ paṭisevati yāvadeva uppannānaṃ veyyābādhikānaṃ 2- vedanānaṃ paṭighātāya abyāpajjhaparamatāya . evaṃ paribhogato mattaṃ jānāti. @Footnote: 1 Ma. jāneyya. 2 Ma. byābādhikānaṃ. {964.3} Mattaṃ so jaññāti imehi dvīhi kāraṇehi mattaṃ jāneyya ājāneyya vijāneyya paṭivijāneyya paṭivijjheyyāti mattaṃ so jaññā. [965] Idha tosanatthanti idha bhikkhu santuṭṭho hoti itarītarena cīvarena itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī na ca cīvarahetu anesanaṃ appaṭirūpaṃ āpajjati aladdhā ca cīvaraṃ na paritassati laddhā ca cīvaraṃ agadhito amucchito anajjhāpanno ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati tāya ca pana itarītaracīvarasantuṭṭhiyā nevattānukkaṃseti na paraṃ vambheti yo hi tattha dakkho analaso sampajāno paṭissato ayaṃ vuccati bhikkhu porāṇe aggaññe ariyavaṃse ṭhito. {965.1} Punacaparaṃ bhikkhu santuṭṭho hoti itarītarena piṇḍapātena itarītarapiṇḍapātasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī na ca piṇḍapātahetu anesanaṃ appaṭirūpaṃ āpajjati aladdhā ca piṇḍapātaṃ na paritassati laddhā ca piṇḍapātaṃ agadhito amucchito anajjhāpanno ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati tāya ca pana itarītarapiṇḍapātasantuṭṭhiyā nevattānukkaṃseti na paraṃ vambheti yo hi tattha dakkho analaso sampajāno paṭissato ayaṃ vuccati bhikkhu porāṇe aggaññe ariyavaṃse ṭhito . punacaparaṃ bhikkhu santuṭṭho hoti itarītarena senāsanena itarītarasenāsanasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī na ca senāsanahetu anesanaṃ appaṭirūpaṃ Āpajjati aladdhā ca senāsanaṃ na paritassati laddhā ca senāsanaṃ agadhito amucchito anajjhāpanno ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati tāya ca pana itarītarasenāsanasantuṭṭhiyā nevattānukkaṃseti na paraṃ vambheti yo hi tattha dakkho analaso sampajāno paṭissato ayaṃ vuccati bhikkhu porāṇe aggaññe ariyavaṃse ṭhito. {965.2} Punacaparaṃ bhikkhu santuṭṭho hoti itarītarena gilānapaccaya- bhesajjaparikkhārena itarītaragilānapaccayabhesajjaparikkhārasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī na ca gilānapaccayabhesajjaparikkhārahetu anesanaṃ appaṭirūpaṃ āpajjati aladdhā ca gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ na paritassati laddhā ca gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ agadhito amucchito anajjhāpanno ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati tāya ca pana itarītaragilāna- paccayabhesajjaparikkhārasantuṭṭhiyā nevattānukkaṃseti na paraṃ vambheti yo hi tattha dakkho analaso sampajāno paṭissato ayaṃ vuccati bhikkhu porāṇe aggaññe ariyavaṃse ṭhitoti mattaṃ so jaññā idha tosanatthaṃ. [966] So tesu gutto yatacāri gāmeti so tesu guttoti cīvare piṇḍapāte senāsane gilānapaccayabhesajjaparikkhāre gutto gopito rakkhito saṃvutoti evampi so tesu gutto . athavā āyatanesu gutto gopito rakkhito saṃvutoti evampi so tesu gutto . yatacāri gāmeti gāme yato yatto paṭiyatto gutto Gopito rakkhito saṃvutoti so tesu gutto yatacāri gāme. [967] Rusitopi vācaṃ pharusaṃ na vajjāti rusito 1- khuṃsito vambhito ghaṭṭito garahito upavadito pharusena kakkhaḷena [2]- bhaṇantaṃ nappaṭibhaṇeyya akkosantaṃ na paccakkoseyya rosantaṃ nappaṭiroseyya bhaṇḍantaṃ nappaṭibhaṇḍeyya na kalahaṃ kareyya na bhaṇḍanaṃ kareyya na viggahaṃ kareyya na vivādaṃ kareyya na medhagaṃ kareyya kalahabhaṇḍana- viggahavivādamedhagaṃ pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṅgameyya kalahabhaṇḍanaviggahavivādamedhagā ārato assa virato paṭivirato nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā vihareyyāti rusitopi vācaṃ pharusaṃ na vajjā. {967.1} Tenāha bhagavā annañca laddhā vasanañca kāle mattaṃ so jaññā idha tosanatthaṃ so tesu gutto yatacāri gāme rusitopi vācaṃ pharusaṃ na vajjāti. [968] Okkhittacakkhu na ca pādalolo jhānānuyutto bahujāgarassa upekkhamārabbha samāhitatto takkāsayaṃ kukkucciyūpacchinde 3-. [969] Okkhittacakkhu na ca pādaloloti kathaṃ khittacakkhu @Footnote: 1 Ma. dūsito. 2 Ma. nappaṭivajjā Yu. paṭibhaṇantaṃ. 3 Ma. kukkuccañcupacchinde. Hoti . idhekacco [1]- cakkhulolo cakkhuloliyena samannāgato hoti adiṭṭhaṃ dakkhitabbaṃ diṭṭhaṃ samatikkamitabbanti ārāmena ārāmaṃ uyyānena uyyānaṃ gāmena gāmaṃ nigamena nigamaṃ nagarena nagaraṃ raṭṭhena raṭṭhaṃ janapadena janapadaṃ dīghacārikaṃ anvatthitacārikaṃ anuyutto ca hoti rūpadassanāya evampi khittacakkhu hoti . athavā bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno asaṃvuto gacchati hatthiṃ olokento assaṃ olokento rathaṃ olokento pattiṃ olokento itthiyo olokento purise olokento kumārake olokento kumārikāyo olokento antarāpaṇaṃ olokento gharamukhāni olokento 2- uddhaṃ olokento adho olokento disāvidisaṃ pekkhamāno gacchati evampi khittacakkhu hoti. {969.1} Athavā bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya na paṭipajjati na rakkhati cakkhundriyaṃ cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati evampi khittacakkhu hoti . yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ visūkadassanaṃ anuyuttā viharanti seyyathīdaṃ naccaṃ gītaṃ vāditaṃ pekkhaṃ akkhānaṃ pāṇissaraṃ vetāḷaṃ kumbhathūnaṃ sobhanagarakaṃ caṇḍālaṃ vaṃsaṃ dhovanaṃ hatthiyuddhaṃ assayuddhaṃ mahisayuddhaṃ usabhayuddhaṃ ajayuddhaṃ meṇḍayuddhaṃ kukkuṭayuddhaṃ vaṭṭakayuddhaṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. bhikkhu. 2 Po. Ma. vipekkhamāno. Daṇḍayuddhaṃ muṭṭhiyuddhaṃ nibbuddhaṃ uyyodhikaṃ balaggaṃ senābyūhaṃ aṇīkadassanaṃ iti vā evampi khittacakkhu hoti. {969.2} Kathaṃ na khittacakkhu hoti. Idha 1- bhikkhu na cakkhulolo cakkhuloliyena samannāgato hoti adiṭṭhaṃ dakkhitabbaṃ diṭṭhaṃ samatikkamitabbanti ārāmena ārāmaṃ uyyānena uyyānaṃ gāmena gāmaṃ nigamena nigamaṃ nagarena nagaraṃ raṭṭhena raṭṭhaṃ janapadena janapadaṃ dīghacārikaṃ anvatthitacārikaṃ ananuyutto hoti rūpadassanāya evampi na khittacakkhu hoti . athavā bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno saṃvuto gacchati na hatthiṃ olokento .pe. na disāvidisaṃ pekkhamāno gacchati evampi na khittacakkhu hoti . athavā bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti .pe. cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati evampi na khittacakkhu hoti . yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā .pe. aṇīkadassanaṃ iti vā evarūpā visūkadassanānuyogā paṭivirato hoti evampi na khittacakkhu hotīti okkhittacakkhu. [970] Na ca pādaloloti kathaṃ pādalolo hoti . Idhekacco pādalolo pādaloliyena samannāgato hoti ārāmena ārāmaṃ .pe. Dīghacārikaṃ anvatthitacārikaṃ anuyutto hoti [2]- evampi pādalolo hoti . athavā bhikkhu antosaṅghārāme 3- pādalolo pādaloliyena samannāgato hoti na atthahetu na kāraṇahetu @Footnote: 1 Ma. Yu. idhekacco. 2 Ma. Yu. rūpadassanāya. 3 Po. Ma. antopi. Uddhato avūpasantacitto pariveṇato pariveṇaṃ gacchati .pe. Itibhavābhavakathaṃ kathesi 1- evampi pādalolo hoti . na ca pādaloloti pādaloliyaṃ pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṅgameyya pādaloliyā ārato assa virato paṭivirato nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā vihareyya paṭisallānārāmo assa paṭisallānarato ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno vipassanāya samannāgato brūhetā suññāgāraṃ jhāyī jhānarato ekattamanuyutto sadatthagarukoti okkhittacakkhu na ca pādalolo. [971] Jhānānuyutto bahujāgarassāti jhānānuyuttoti dvīhi kāraṇehi jhānānuyutto anuppannassa vā paṭhamassa jhānassa uppādāya yutto payutto āyutto samāyutto anuppannassa vā dutiyassa jhānassa tatiyassa jhānassa catutthassa jhānassa uppādāya yutto payutto āyutto samāyuttoti evampi jhānānuyutto . athavā uppannaṃ vā paṭhamaṃ jhānaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti uppannaṃ vā dutiyaṃ jhānaṃ tatiyaṃ jhānaṃ catutthaṃ jhānaṃ āsevati bhāveti bahulīkarotīti evampi jhānānuyutto . Bahujāgarassāti idha bhikkhu divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ cakkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodheti rattiyā @Footnote: 1 Po. Ma. katheti. Majjhimaṃ yāmaṃ dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappeti pāde pādaṃ accādhāya sato sampajāno uṭṭhānasaññaṃ manasikaritvā rattiyā pacchimaṃ yāmaṃ paccuṭṭhāya caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ parisodhetīti jhānānuyutto bahujāgarassa. [972] Upekkhamārabbha samāhitattoti upekkhāti yā catutthe jhāne upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā cittasamatā cittappassaddhatā majjhattatā cittassa . samāhitattoti yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhīti . upekkhamārabbha samāhitattoti catutthe jhāne upekkhamārabbha ekaggacitto avikkhittacitto avisāhaṭamānasoti upekkhamārabbha samāhitatto. [973] Takkāsayaṃ kukkucciyūpacchindeti takkāti nava vitakkā kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko ñātivitakko janapadavitakko amaravitakko parānuddayatāpaṭisaññutto vitakko lābhasakkārasilokapaṭisaññutto vitakko anavaññattipaṭisaññutto vitakko ime vuccanti nava vitakkā . kāmavitakkānaṃ kāmasaññāsayo byāpādavitakkānaṃ byāpādasaññāsayo vihiṃsāvitakkānaṃ vihiṃsāsaññāsayo . athavā takkānaṃ [1]- saṅkappānaṃ avijjāsayo ayoniso manasikāro āsayo asmimāno āsayo anottappaṃ āsayo uddhaccaṃ āsayo . Kukkuccanti hatthakukkuccampi kukkuccaṃ pādakukkuccampi @Footnote: 1 Ma. vitakkānaṃ. Kukkuccaṃ hatthapādakukkuccampi kukkuccaṃ akappiye kappiyasaññitā kappiye akappiyasaññitā avajje vajjasaññitā vajje avajjasaññitā yaṃ evarūpaṃ kukkuccaṃ kukkuccāyanā kukkuccāyitattaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho idaṃ vuccati kukkuccaṃ . apica dvīhi kāraṇehi uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho katattā ca akatattā ca. {973.1} Kathaṃ katattā ca akatattā ca uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho . kataṃ me kāyaduccaritaṃ akataṃ me kāyasucaritanti uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho . Kataṃ me vacīduccaritaṃ . kataṃ me manoduccaritaṃ. Kato me pāṇātipāto akatā me pāṇātipātā veramaṇīti uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho . kataṃ me adinnādānaṃ . Kato me kāmesu micchācāro . kato me musāvādo . Katā me pisuṇā vācā. Katā me pharusā vācā . Kato me samphappalāpo. Katā me abhijjhā. Kato me byāpādo . katā me micchādiṭṭhi akatā me sammādiṭṭhīti uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho . evaṃ katattā ca akatattā ca uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho. Athavā sīlesumhi na paripūrikārīti uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho . indriyesumhi aguttadvāroti . Bhojane amattaññumhīti. Jāgariyaṃ ananuyuttomhīti . na satisampajaññena samannāgatomhīti . Abhāvitā me cattāro satipaṭṭhānāti . abhāvitā me cattāro sammappadhānāti . abhāvitā me cattāro iddhippādāti . Abhāvitāni me pañcindriyānīti . abhāvitāni me pañca balānīti . Abhāvitā me satta bojjhaṅgāti . abhāvito me ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti . dukkhaṃ me apariññātanti . dukkhasamudayo me appahīnoti. Maggo me abhāvitoti . nirodho me asacchikatoti uppajjati kukkuccaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho . takkāsayaṃ kukkucciyūpacchindeti takkañca takkāsayañca kukkuccañca upacchindeyya [1]- samucchindeyya pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṅgameyyāti takkāsayaṃ kukkucciyūpacchinde. Tenāha bhagavā okkhittacakkhu na ca pādalolo jhānānuyutto bahujāgarassa upekkhamārabbha samāhitatto takkāsayaṃ kukkucciyūpacchindeti.The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 29 page 544-620. https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=29&item=881&items=93&mode=bracket Classified by content :- https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=29&item=881&items=93 Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=29&item=881&items=93&mode=bracket Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=29&item=881&items=93&mode=bracket Study Atthakatha :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=881 Contents of The Tipitaka Volume 29 https://84000.org/tipitaka/read/?index_29 https://84000.org/tipitaka/english/?index_29
|
บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]