ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
 ThaiVersion   PaliThai   PaliRoman 
First itemPrevious itemไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าNext itemLast item chage to ENGLISH letter
TIPITAKA Volume 30 : PALI ROMAN Sutta Pitaka Vol 22 : Sutta. Khu. Cūḷaniddeso

page268.

Soḷasamāṇavakapañhānigamaniddeso 1- [532] Idamavoca bhagavā magadhesu viharanto pāsāṇake cetiye paricārikasoḷasannaṃ 2- brāhmaṇānaṃ ajjhiṭṭho puṭṭho puṭṭho pañhaṃ byākāsi. [533] Idamavoca bhagavāti imaṃ 3- pārāyanaṃ avoca. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ .pe. sacchikā paññatti yadidaṃ bhagavāti idamavoca bhagavā. [534] Magadhesu viharantoti magadhanāmake janapade . viharantoti viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpento . Pāsāṇake cetiyeti pāsāṇakacetiyaṃ vuccati buddhāsananti magadhesu viharanto pāsāṇake cetiye. [535] Paricārikasoḷasannaṃ brāhmaṇānanti piṅgiyo brāhmaṇo bāvarissa brāhmaṇassa seṭṭho seṭṭhavaro paricāriko 4- piṅgiyena te soḷasāti evampi paricārikasoḷasannaṃ brāhmaṇānaṃ . athavā te soḷasa brāhmaṇā buddhassa bhagavato seṭṭhā seṭṭhavarā paricārikā siyunti 5- evampi paricārikasoḷasannaṃ brāhmaṇānaṃ. [536] Ajjhiṭṭho puṭṭho puṭṭho pañhaṃ byākāsīti ajjhiṭṭho ajjhesito . puṭṭho puṭṭhoti puṭṭho pucchito yācito @Footnote: 1 Ma. parāyanatthutigāthāniddesa. 2 Ma. paricārakasoḷasānaṃ. Yu. parivārakasoḷasannaṃ. @3 Ma. idaṃ. 4 Ma. paddho paddhacaro paricārako sisso. 5 Ma. paddhā paddhacarā @paricārakā sissāti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page269.

Ajjhesito pasādito 1- . pañhaṃ byākāsīti pañhaṃ byākāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīmakāsi pakāsesīti ajjhiṭṭho puṭṭho puṭṭho pañhaṃ byākāsi. [537] Ekamekassa cepi pañhassa atthamaññāya dhammamaññāya dhammānudhammaṃ paṭipajjeyya gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāraṃ pāragamanīyā ime dhammāti tasmā imassa dhammapariyāyassa pārāyanantveva adhivacanaṃ. [538] Ekamekassa cepi pañhassāti ekamekassa cepi ajitapañhassa ekamekassa cepi tissametteyyapañhassa ekamekassa cepi puṇṇakapañhassa ekamekassa cepi mettagūpañhassa ekamekassa cepi dhotakapañhassa ekamekassa cepi upasīvapañhassa ekamekassa cepi nandapañhassa ekamekassa cepi hemakapañhassa ekamekassa cepi todeyyapañhassa ekamekassa cepi kappapañhassa ekamekassa cepi jatukaṇṇīpañhassa ekamekassa cepi bhadrāvudhapañhassa ekamekassa cepi udayapañhassa ekamekassa cepi posālapañhassa ekamekassa cepi mogharājapañhassa ekamekassa cepi piṅgiyapañhassāti ekamekassa cepi pañhassa. [539] Atthamaññāya dhammamaññāyāti sveva pañho dhammo visajjanaṃ atthoti atthaṃ aññāya jānitvā tulayitvā @Footnote: 1 Ma. puṭṭho puṭṭho pucchito pucchito yācito yācito ajjhesito ajjhesito pasādito @pasādito.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page270.

Tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti atthamaññāya . Dhammamaññāyāti dhammaṃ aññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti dhammamaññāya. [540] Dhammānudhammaṃ paṭipajjeyyāti sammāpaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anvatthapaṭipadaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ paṭipajjeyyāti dhammānudhammaṃ paṭipajjeyya. [541] Gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāranti jarāmaraṇapāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāranti pāraṃ gaccheyyeva pāraṃ adhigaccheyya pāraṃ phuseyya pāraṃ sacchikareyyāti gaccheyyeva jarāmaraṇassa pāraṃ. [542] Pāragamanīyā ime dhammāti ime dhammā pāragamanīyā pāraṃ pāpenti pāraṃ sampāpenti pāraṃ samanupāpenti jarāmaraṇassa tāraṇāya 1- saṃvattantīti pāragamanīyā ime dhammā. [543] Tasmā imassa dhammapariyāyassāti [2]- tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānāti tasmā . imassa dhammapariyāyassāti imassa pārāyanassāti tasmā imassa dhammapariyāyassa. [544] Pārāyanantveva adhivacananti pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . āyanaṃ vuccati maggo @Footnote: 1 Ma. taraṇāya. 2 Ma. tasmāti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page271.

Seyyathīdaṃ sammādiṭṭhi .pe. sammāsamādhi . adhivacananti nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti .pe. abhilāpoti pārāyanantveva adhivacanaṃ 1-. [545] Ajito tissametteyyo puṇṇako atha mettagū dhotako upasīvo ca nando ca atha hemako todeyyakappā dubhayo jatukaṇṇī ca paṇḍito bhadrāvudho udayo ca posālo cāpi brāhmaṇo mogharājā ca medhāvī piṅgiyo ca mahāisi ete buddhaṃ upāgañchuṃ sampannacaraṇaṃ isiṃ pucchantā nipuṇe pañhe buddhaseṭṭhaṃ upāgamuṃ. [546] Ete buddhaṃ upāgañchunti eteti [2]- brāhmaṇā. Buddhanti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ . buddhoti kenatthena buddho . bujjhitā saccānīti buddho . bodhetā pajāyāti buddho . sabbaññutāya buddho . sabbadassāvitāya buddho . abhiññeyyatāya buddho . Vikasitāya buddho . khīṇāsavasaṅkhātena buddho . nirupakkilesasaṅkhātena buddho . ekantavītarāgoti buddho . ekantavītadosoti buddho . ekantavītamohoti buddho . ekantanikkilesoti buddho . Ekāyanamaggaṃ gatoti buddho . eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ @Footnote: 1 Ma. adhivacananti. 2 Ma. soḷasa pārāyaniyā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page272.

Abhisambuddhoti buddho . abuddhivihatattā buddhipaṭilābhā buddho . Buddhoti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ na pitarā kataṃ na bhātarā kataṃ na bhaginiyā kataṃ na mittāmaccehi kataṃ na ñātisālohitehi kataṃ na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ na devatāhi kataṃ vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutañāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti yadidaṃ buddhoti buddhaṃ . ete buddhaṃ upāgañchunti ete buddhaṃ upāgamiṃsu upasaṅkamiṃsu payirupāsiṃsu paripucchiṃsu paripañhiṃsūti ete buddhaṃ upāgañchuṃ. [547] Sampannacaraṇaṃ isinti caraṇaṃ vuccati sīlācāranipphatti . Sīlasaṃvaropi caraṇaṃ indriyasaṃvaropi caraṇaṃ bhojane mattaññutāpi caraṇaṃ jāgariyānuyogopi caraṇaṃ sattapi saddhammā caraṇaṃ cattāripi jhānāni caraṇaṃ . sampannacaraṇanti sampannacaraṇaṃ seṭṭhacaraṇaṃ [1]- Pāmokkhacaraṇaṃ uttamacaraṇaṃ pavaracaraṇanti sampannacaraṇaṃ . Isinti isi . bhagavā mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esi gavesi pariyesīti isi .pe. mahesakkhehi vā sattehi esito gavesito pariyesito kahaṃ buddho kahaṃ bhagavā kahaṃ devadevo kahaṃ narāsabhoti isīti sampannacaraṇaṃ isiṃ. [548] Pucchantā nipuṇe pañheti pucchantāti pucchantā yācantā ajjhesantā pasādentā . nipuṇe pañheti gambhīre duddase duranubodhe sante paṇīte atakkāvacare nipuṇe paṇḍitavedanīye @Footnote: 1 Ma. viseṭṭhacaraṇaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page273.

Pañheti pucchantā nipuṇe pañhe. [549] Buddhaseṭṭhaṃ upāgamunti buddhāti yo so bhagavā .pe. Sacchikā paññatti yadidaṃ buddhoti . seṭṭhanti aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaranti buddhaseṭṭhaṃ . upāgamunti upāgamiṃsu upasaṅkamiṃsu payirupāsiṃsu paripucchiṃsu paripañhiṃsūti buddhaseṭṭhaṃ upāgamuṃ. Tenetaṃ vuccati ete buddhaṃ upāgañchuṃ sampannacaraṇaṃ isiṃ pucchantā nipuṇe pañhe buddhaseṭṭhaṃ upāgamunti. [550] Tesaṃ buddho byākāsi pañhaṃ puṭṭho yathātathaṃ pañhānaṃ veyyākaraṇena tosesi brāhmaṇe muni. [551] Tesaṃ buddho byākāsīti tesanti soḷasannaṃ pārāyaniyānaṃ brāhmaṇānaṃ . buddhoti yo so bhagavā .pe. Sacchikā paññatti yadidaṃ buddhoti . byākāsīti tesaṃ buddho byākāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīmakāsi pakāsesīti tesaṃ buddho byākāsi. [552] Pañhaṃ puṭṭho yathātathanti pañhaṃ puṭṭhoti pañhaṃ pucchito yācito ajjhesito pasādito . yathātathanti yathā ācikkhitabbaṃ tathā ācikkhi yathā desitabbaṃ tathā desesi yathā paññapetabbaṃ tathā paññapesi yathā paṭṭhapetabbaṃ tathā paṭṭhapesi yathā vivaritabbaṃ tathā vivari yathā vibhajitabbaṃ tathā vibhaji yathā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page274.

Uttānīkātabbaṃ tathā uttānīmakāsi yathā pakāsetabbaṃ tathā pakāsesīti pañhaṃ puṭṭho yathātathaṃ. [553] Pañhānaṃ veyyākaraṇenāti pañhānaṃ veyyākaraṇena ācikkhaṇena desanena paññapanena paṭṭhapanena vivarena vibhajanena uttānīkammena pakāsanenāti pañhānaṃ veyyākaraṇena. [554] Tosesi brāhmaṇe munīti tosesīti tosesi vitosesi pasādesi ārādhesi attamane akāsi . brāhmaṇeti soḷasa pārāyaniye brāhmaṇe . munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ yā paññā pajānanā .pe. saṅgajālamaticca so munīti tosesi brāhmaṇe muni. Tenetaṃ vuccati tesaṃ buddho byākāsi pañhaṃ puṭṭho yathātathaṃ pañhānaṃ veyyākaraṇena tosesi brāhmaṇe munīti. [555] Te tositā cakkhumatā buddhenādiccabandhunā brahmacariyamacariṃsu varapaññassa santike. [556] Te tositā cakkhumatāti teti soḷasa pārāyaniyā brāhmaṇā . tositāti tositā vitositā pasāditā ārādhitā attamanā katāti te tositā . cakkhumatāti bhagavā pañcahi cakkhūhi cakkhumā maṃsacakkhunāpi cakkhumā dibbacakkhunāpi cakkhumā paññācakkhunāpi cakkhumā buddhacakkhunāpi cakkhumā samantacakkhunāpi cakkhumā . kathaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā .pe. evaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page275.

Bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumāti te tositā cakkhumatā. [557] Buddhenādiccabandhunāti buddhenāti yo so bhagavā .pe. Sacchikā paññatti yadidaṃ buddhoti . ādiccabandhunāti ādicco vuccati suriyo . so gotamo gottena bhagavāpi gotamo gottena bhagavā suriyassa gottañātako gottabandhu tasmā buddho ādiccabandhūti buddhenādiccabandhunā. [558] Brahmacariyamacariṃsūti brahmacariyaṃ vuccati asaddhammasamāpattiyā ārati virati paṭivirati veramaṇī viramaṇaṃ akiriyā akaraṇaṃ anajjhāpatti velāanatikkamo setughāto . apica nippariyāyavasena brahmacariyaṃ vuccati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo seyyathīdaṃ sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi . brahmacariyamacariṃsūti brahmacariyaṃ [1]- acariṃsu samādāya vattiṃsūti brahmacariyamacariṃsu. [559] Varapaññassa santiketi varapaññassa aggapaññassa seṭṭhapaññassa [2]- pāmokkhapaññassa uttamapaññassa pavarapaññassa . Santiketi santike sāmantā āsanne avidūre upakaṭṭheti varapaññassa santike. Tenetaṃ vuccati te tositā cakkhumatā buddhenādiccabandhunā brahmacariyamacariṃsu varapaññassa santiketi. [560] Ekamekassa pañhassa yathā buddhena desitaṃ @Footnote: 1 Ma. cariṃsu. 2 Ma. viseṭṭhapaññassa. evamīdisesu ṭhānesu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page276.

Tathā yo paṭipajjeyya gacche pāraṃ apārato. [561] Ekamekassa pañhassāti ekamekassa ajitapañhassa ekamekassa tissametteyyapañhassa .pe. ekamekassa piṅgiyapañhassāti ekamekassa pañhassa. [562] Yathā buddhena desitanti buddhenāti yo so bhagavā .pe. Sacchikā paññatti yadidaṃ buddhoti . yathā buddhena desitanti yathā buddhena ācikkhitaṃ desitaṃ paññapitaṃ paṭṭhapitaṃ vivaritaṃ vibhattaṃ 1- uttānīkataṃ pakāsitanti yathā buddhena desitaṃ. [563] Tathā yo paṭipajjeyyāti sammāpaṭipadaṃ anulomapaṭipadaṃ apaccanīkapaṭipadaṃ anvatthapaṭipadaṃ dhammānudhammapaṭipadaṃ paṭipajjeyyāti tathā yo paṭipajjeyya. [564] Gacche pāraṃ apāratoti pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . apāraṃ vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca . gacche pāraṃ apāratoti apārato pāraṃ gaccheyya pāraṃ adhigaccheyya pāraṃ phuseyya 2- pāraṃ sacchikareyyāti gacche pāraṃ apārato . Tenetaṃ vuccati ekamekassa pañhassa yathā buddhena desitaṃ tathā yo paṭipajjeyya gacche pāraṃ apāratoti. [565] Apārā pāraṃ gaccheyya bhāvento maggamuttamaṃ @Footnote: 1 Ma. vibhajitaṃ. 2 Ma. phasseyya. evamuparipi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page277.

Maggo so pāragamanāya 1- tasmā pārāyanaṃ iti. [566] Apārā pāraṃ gaccheyyāti apāraṃ vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca . pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . apārā pāraṃ gaccheyyāti apārā pāraṃ gaccheyya pāraṃ adhigaccheyya pāraṃ phuseyya pāraṃ sacchikareyyāti apārā pāraṃ gaccheyya. [567] Bhāvento maggamuttamanti magganti 2- maggo vuccati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo seyyathīdaṃ sammādiṭṭhi .pe. Sammāsamādhi . uttamanti aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaranti maggamuttamaṃ . bhāventoti bhāvento āsevanto bahulīkarontoti bhāvento maggamuttamaṃ. [568] Maggo so pāragamanāyāti maggo pantho patho pajjo añjasaṃ vaṭumāyanaṃ nāvā uttarasetu [3]- pakullo [3]- saṅkamo 4-. Pāragamanāyāti pāragamanāya pārasampāpanāya pārasamanupāpanāya jarāmaraṇassa taraṇāyāti maggo so pāragamanāya. [569] Tasmā pārāyanaṃ itīti [5]- tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā . pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . āyanaṃ vuccati maggo . itīti padasandhi .pe. @Footnote: 1 Ma. pāraṃ gamanāya. evamuparipi. 2 Ma. maggamuttamaṃ vuccati ariyo aṭṭhaṅgiko @maggo. 3 Ma. ca. 4 Ma. bhisisaṅkamo. 5 Ma. tasmāti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page278.

Padānupubbakametaṃ itīti tasmā pārāyanaṃ iti. Tenetaṃ vuccati apārā pāraṃ gaccheyya bhāvento maggamuttamaṃ maggo so pāragamanāya tasmā pārāyanaṃ itīti. [570] Pārāyanamanugāyissaṃ (iccāyasmā piṅgiyo) (yathā addakkhi tathā akkhāsi) vimalo bhūrimedhaso nikkāmo nibbano nāgo kissa hetu musā bhaṇe. [571] Pārāyanamanugāyissanti gītamanugāyissaṃ kathitamanugāyissaṃ 1- lapitamanugāyissaṃ bhāsitamanugāyissanti pārāyanamanugāyissaṃ . Iccāyasmā piṅgayoti iccāti padasandhi .pe. padānupubbakametaṃ iccāti . āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ āyasmāti . piṅgiyoti tassa therassa nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpoti iccāyasmā piṅgiyo. [572] Yathā addakkhi tathā akkhāsīti yathā addakkhi tathā akkhāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīmakāsi pakāsesi sabbe saṅkhārā aniccāti .pe. yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti yathā addakkhi tathā akkhāsi ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīmakāsi @Footnote: 1 Ma. kathitamanukathayissaṃ bhaṇitamanubhaṇissaṃ lapitamanulapissaṃ bhāsitamanubhāsissanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page279.

Pakāsesīti yathā addakkhi tathā akkhāsi. [573] Vimalo bhūrimedhasoti vimaloti rāgo malaṃ doso malaṃ moho malaṃ kodho malaṃ upanāho malaṃ .pe. sabbākusalābhisaṅkhārā malā . te malā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā tasmā 1- buddho amalo vimalo nimmalo malāpagato malavippahīno malavippamutto sabbamalavītivatto . bhūri vuccati paṭhavī . bhagavā imāya 2- paṭhavīsamāya vipulāya vitthatāya paññāya samannāgato . medhā vuccati paññā yā paññā pajānanā .pe. amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi . bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato tasmā buddho bhūrimedhasoti vimalo bhūrimedhaso. [574] Nikkāmo nibbano nāgoti kāmāti uddānato dve kāmā vatthukāmā ca kilesakāmā ca .pe. ime vuccanti vatthukāmā .pe. ime vuccanti kilesakāmā . buddhassa bhagavato vatthukāmā pariññātā kilesakāmā pahīnā . vatthukāmānaṃ pariññātattā kilesakāmānaṃ pahīnattā bhagavā na kāme kāmeti [3]- na kāme pattheti na kāme piheti na kāme abhijappati. Ye kāme kāmenti [4]- kāme patthenti kāme pihayanti kāme abhijappanti te kāmakāmino rāgarāgino saññasaññino . bhagavā na kāme kāmeti @Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. tāya. 3 Ma. na kāme icchati. 4 Ma. kāme @icchanti. evamīdisesu ṭhānesu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page280.

Na kāme pattheti na kāme piheti na kāme abhijappati tasmā buddho akāmo nikkāmo cattakāmo vantakāmo muttakāmo pahīnakāmo paṭinissaṭṭhakāmo vītarāgo vigatarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhapaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti nikkāmo . Nibbanoti rāgo vanaṃ doso vanaṃ moho vanaṃ kodho vanaṃ upanāho vanaṃ .pe. sabbākusalābhisaṅkhārā vanā . te vanā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā tasmā buddho avano nibbano vanāpagato vanavippahīno vanavippamutto sabbavanavītivattoti nibbano . nāgoti bhagavā āguṃ na karotīti nāgo . na gacchatīti nāgo . na āgacchatīti nāgo .pe. evaṃ bhagavā na āgacchatīti nāgoti nikkāmo nibbano nāgo. [575] Kissa hetu musā bhaṇeti kissa hetūti kissa hetu [1]- kiṃkāraṇā [2]- kiṃpaccayāti kissa hetu . [3]- Musā bhaṇeti mosavajjaṃ bhaṇeyya musāvādaṃ bhaṇeyya anariyavādaṃ bhaṇeyya . idhekacco sabhaggato vā parisaggato vā ñātimajjhagato vā pūgamajjhagato vā rājakulamajjhagato vā abhinīto sakkhipuṭṭho ehi bho 4- purisa yaṃ jānāsi taṃ vadehīti ajānaṃ āha jānāmīti jānaṃ vā āha na jānāmīti apassaṃ vā āha passāmīti passaṃ vā āha na passāmīti @Footnote: 1 Ma. kiṃhetu. 2 Ma. kiṃnidānā. 3 Ma. musā bhaṇeti musā bhaṇeyya katheyya @dīpeyya vohareyya. 4 Ma. ehambho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page281.

Iti attahetu vā parahetu vā āmisakiñcikkhahetu vā sampajānamusā bhaṇati 1- idaṃ vuccati mosavajjaṃ. {575.1} Apica tīhākārehi musāvādo hoti pubbevassa hoti musā bhaṇissanti bhaṇantassa hoti musā bhaṇāmīti bhaṇitassa hoti musā mayā bhaṇitanti imehi tīhākārehi musāvādo hoti . apica catūhākārehi musāvādo hoti pubbevassa hoti musā bhaṇissanti .pe. pañcahākārehi chahākārehi sattahākārehi aṭṭhahākārehi musāvādo hoti pubbevassa hoti musā bhaṇissanti bhaṇantassa hoti musā bhaṇāmīti bhaṇitassa hoti musā mayā bhaṇitanti vinidhāya diṭṭhiṃ vinidhāya khantiṃ vinidhāya ruciṃ vinidhāya saññaṃ vinidhāya bhāvaṃ imehi aṭṭhahākārehi musāvādo hoti . kissa hetu musā bhaṇeyya katheyya dīpeyya vohareyyāti kissa hetu musā bhaṇe . Tenāha piṅgiyatthero pārāyanamanugāyissaṃ (iccāyasmā piṅgiyo) (yathā addakkhi tathā akkhāsi) vimalo bhūrimedhaso nikkāmo nibbano nāgo kissa hetu musā bhaṇeti. [576] Pahīnamalamohassa mānamakkhappahāyino handāhaṃ kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasañhitaṃ. @Footnote: 1 Ma. bhāsati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page282.

[577] Pahīnamalamohassāti malāti rāgo malaṃ doso malaṃ moho malaṃ māno malaṃ diṭṭhi malaṃ kileso malaṃ sabbaduccaritaṃ malaṃ [1]- . mohāti dukkhe añāṇaṃ .pe. avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ ayaṃ vuccati moho . malañca moho ca buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā tasmā buddho pahīnamalamohoti pahīnamalamohassa. [578] Mānamakkhappahāyinoti mānāti ekavidhena māno yo 2- cittassa uṇṇati 3- . duvidhena māno attukkaṃsanamāno paravambhanamāno . tividhena māno seyyohamasmīti māno sadisohamasmīti māno hīnohamasmīti māno . catubbidhena māno lābhena mānaṃ janeti yasena mānaṃ janeti pasaṃsāya mānaṃ janeti sukhena mānaṃ janeti . pañcavidhena māno lābhimhi manāpikānaṃ rūpānanti mānaṃ janeti lābhimhi manāpikānaṃ saddānaṃ gandhānaṃ rasānaṃ phoṭṭhabbānanti mānaṃ janeti. {578.1} Chabbidhena māno cakkhusampadāya mānaṃ janeti sotasampadāya ghānasampadāya jivhāsampadāya kāyasampadāya manosampadāya mānaṃ janeti . sattavidhena māno māno atimāno mānātimāno omāno avamāno asmimāno micchāmāno . aṭṭhavidhena māno lābhena mānaṃ janeti alābhena omānaṃ janeti yasena mānaṃ janeti ayasena omānaṃ janeti pasaṃsāya mānaṃ janeti nindāya omānaṃ janeti sukhena mānaṃ @Footnote: 1 Ma. sabbabhavagāmikammaṃ malaṃ. 2 Ma. yā. 3 Ma. unnati. evamuparipi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page283.

Janeti dukkhena omānaṃ janeti . navavidhena māno seyyassa seyyohamasmīti māno seyyassa sadisohamasmīti māno seyyassa hīnohamasmīti māno sadisassa seyyohamasmīti māno sadisassa sadisohamasmīti māno sadisassa hīnohamasmīti māno hīnassa seyyohamasmīti māno hīnassa sadisohamasmīti māno hīnassa hīnohamasmīti māno. {578.2} Dasavidhena māno idhekacco mānaṃ janeti jātiyā vā gottena vā kolaputtikena vā vaṇṇapokkharatāya vā dhanena vā ajjhenena vā kammāyatanena vā sippāyatanena vā vijjaṭṭhānena 1- vā sutena vā paṭibhāṇena vā aññataraññatarena vā vatthunā yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ uṇṇati unnaḷo 2- dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa ayaṃ vuccati māno . Makkhāti [3]- makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ [4]- niṭṭhuriyakammaṃ ayaṃ vuccati makkho. Buddhassa bhagavato māno ca makkho ca pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā tasmā buddho mānamakkhappahāyīti mānamakkhappahāyino. [579] Handāhaṃ kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasañhitanti handāhanti padasandhi .pe. padānupubbakametaṃ handāti . Kittayissāmīti vaṇṇena upetaṃ samupetaṃ upāgataṃ samupāgataṃ upapannaṃ samupapannaṃ samannāgataṃ giraṃ vācaṃ byapathaṃ odīraṇaṃ 5- kittayissāmi desissāmi paññapessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi @Footnote: 1 Ma. vijjāṭṭhānena. 2 Ma. unnamo. 3 Ma. yo. 4 Ma. niṭṭhuriyaṃ. @5 Ma. udīraṇaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page284.

Uttānīkarissāmi pakāsissāmīti handāhaṃ kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasañhitaṃ. Tenāha piṅgiyatthero 1- pahīnamalamohassa mānamakkhappahāyino handāhaṃ kittayissāmi giraṃ vaṇṇūpasañhitanti. [580] Tamonudo buddho samantacakkhu lokantagū sabbabhavātivatto anāsavo sabbadukkhappahīno saccavhayo brahmupāsito me. [581] Tamonudo buddho samantacakkhūti tamonudoti bhagavā 2- rāgatamaṃ dosatamaṃ mohatamaṃ mānatamaṃ diṭṭhitamaṃ kilesatamaṃ duccaritatamaṃ andhakaraṇaṃ acakkhukaraṇaṃ añāṇakaraṇaṃ paññānirodhikaṃ vighātapakkhikaṃ anibbānasaṃvattanikaṃ nudi panudi jahi 3- vinodayi byantīmakāsi anabhāvaṅgamesīti tamonudo 2- . buddhoti yo so bhagavā .pe. Sacchikā paññatti yadidaṃ buddhoti . samantacakkhūti samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ .pe. tathāgato tena samantacakkhūti tamonudo buddho samantacakkhu. [582] Lokantagū sabbabhavātivattoti lokāti eko loko bhavaloko . dve lokā sampatti 4- ca bhavaloko vipatti ca bhavaloko . tayo lokā tisso vedanā . cattāro lokā cattāro āhārā . pañca lokā pañcupādānakkhandhā . @Footnote: 1 Ma. thero piṅgiyo. evamuparipi. 2 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 3 Ma. pajahi. @4 Ma. bhavaloko ca sambhavaloko ca sampattibhavaloko ca sampattisambhavaloko ca @vipattibhavaloko ca vipattisambhavaloko ca.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page285.

Cha lokā cha ajjhattikāni āyatanāni . satta lokā satta viññāṇaṭṭhitiyo . aṭṭha lokā aṭṭha lokadhammā . nava lokā nava sattāvāsā . dasa lokā dasa upakkilesā 1- . ekādasa lokā ekādasa kāmabhavā 2- . dvādasa lokā dvādasāyatanāni. Aṭṭhārasa lokā aṭṭhārasa dhātuyo . lokantagūti bhagavā lokassa antagato antappatto koṭigato koṭippatto .pe. Nibbānagato nibbānappatto so vuṭṭhavāso ciṇṇacaraṇo .pe. Jātijarāmaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti lokantagū . Sabbabhavātivattoti bhavāti dve bhavā kammabhavo ca paṭisandhiko ca punabbhavo . katamo kammabhavo . puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāro ayaṃ kammabhavo . katamo paṭisandhiko punabbhavo . paṭisandhikā rūpā vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ ayaṃ paṭisandhiko punabbhavo . bhagavā kammabhavañca paṭisandhikañca punabbhavaṃ ativatto atikkanto vītivattoti lokantagū sabbabhavātivatto. [583] Anāsavo sabbadukkhappahīnoti anāsavoti cattāro āsavā kāmāsavo bhavāsavo diṭṭhāsavo avijjāsavo . te āsavā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā tasmā buddho anāsavo . sabbadukkhappahīnoti sabbaṃ tassa paṭisandhikaṃ jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ @Footnote: 1 Ma. āyatanāni. 2 Ma. ime pāṭhā natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page286.

Sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ .pe. diṭṭhibyasanadukkhaṃ pahīnaṃ samucchinnaṃ paṭippassaddhaṃ abhabbuppattikaṃ ñāṇagginā daḍḍhaṃ tasmā buddho sabbadukkhappahīnoti anāsavo sabbadukkhappahīno. [584] Saccavhayo brahmupāsito meti saccavhayoti [1]- saccasadisavhayo . vipassī bhagavā sikhī bhagavā vessabhū bhagavā kakusandho bhagavā konāgamano bhagavā kassapo bhagavā [2]- buddhā bhagavanto sadisanāmā saccasadisavhayā 3- . bhagavā 4- sakyamuni tesaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ sadisanāmo saccasadisavhayoti 5- tasmā buddho saccavhayo. Brahmupāsito meti so bhagavā mayā āsito upāsito payirupāsito paripucchito paripañhitoti saccavhayo brahmupāsito me . Tenāha piṅgiyatthero tamonudo buddho samantacakkhu lokantagū sabbabhavātivatto anāsavo sabbadukkhappahīno saccavhayo brahmupāsito meti. [585] Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya bahupphalaṃ kānanaṃ āvaseyya evamāhaṃ 6- appadasse pahāya mahodadhiṃ haṃsarivajjhapatto 7-. [586] Dijo yathā kubbanakaṃ pahāya bahupphalaṃ kānanaṃ @Footnote: 1 Ma. saccavhayo sadisanāmo sadisavhayo. 2 Ma. te. 3 Ma. sadisavhayā. @4 Ma. bhagavāpi. 5 Ma. sadisavhayoti. 6 Ma. evamahaṃ. 7 Ma. haṃsoriva @ajjhapatto. evamuparipi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page287.

Āvaseyyāti dijo vuccati pakkhī . kiṃkāraṇā dijo vuccati pakkhī . Dvikkhattuṃ jāyati 1- dijo mātukucchimhā ca aṇḍakosamhā ca taṃkāraṇā dijo vuccati pakkhīti dijo . yathā kubbanakaṃ pahāyāti yathā dijo kubbanakaṃ rittavanakaṃ 2- appabhakkhaṃ appodakaṃ pahāya jahitvā atikkamitvā [3]- vītivattetvā aññaṃ bahupphalaṃ bahubhakkhaṃ bahurukkhaṃ 4- mahantaṃ kānanaṃ vanasaṇḍaṃ adhigaccheyya vindeyya paṭilabheyya tasmiṃ [5]- vanasaṇḍe vāsaṃ kappeyyāti dijo yathā kubbanakaṃ pahāya bahupphalaṃ kānanaṃ āvaseyya. [587] Evamāhaṃ appadasse pahāya mahodadhiṃ haṃsarivajjhapattoti evanti opammasampaṭipādanaṃ . appadasse pahāyāti yo ca bāvarī brāhmaṇo ye caññe tassa ācariyā buddhaṃ bhagavantaṃ upādāya appadassā parittadassā thokadassā omakadassā lāmakadassā jatukkadassā . te brāhmaṇe appadasse parittadasse thokadasse omakadasse lāmakadasse jatukkadasse pahāya pajahitvā atikkamitvā samatikkamitvā [6]- buddhaṃ bhagavantaṃ [7]- aggadassaṃ seṭṭhadassaṃ viseṭṭhadassaṃ [8]- uttamadassaṃ pavaraṃ 9- asamaṃ asamasamaṃ [10]- appaṭibhāgaṃ appaṭipuggalaṃ devātidevaṃ narāsabhaṃ purisasīhaṃ purisanāgaṃ purisājaññaṃ purisanisabhaṃ purisadhorayhaṃ dasabalaṃ tādiṃ 11- adhigacchiṃ vindiṃ paṭilabhiṃ. {587.1} Yathāva 12- haṃso mahantaṃ mānusakataṃ 13- vā saraṃ anotattaṃ vā dahaṃ mahāsamuddaṃ vā akkhobbhaṃ 14- amitodakaṃ [15]- adhigaccheyya vindeyya paṭilabheyya @Footnote: 1 Ma. jāyatīti. 2 Ma. parittavanakaṃ appaphalaṃ. 3 Ma. samatikkamitvā. evamīdisesu @ṭhānesu. 4 Ma. bahūdakaṃ. 5 Ma. ca. 6 Ma. vītivattetvā. 7 Ma. appamāṇadassaṃ. @8 Ma. pāmokkhadassaṃ. 9 Ma. pavaradassaṃ. 10 Ma. appaṭisamaṃ. @11 Ma. dasabaladhāriṃ. 12 Ma. yathā ca. 13 Ma. mānasakaṃ. 14 Ma. akkhobhaṃ. @15 Ma. jalarāsiṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page288.

Evameva piṅgiyo brāhmaṇo 1- buddhaṃ bhagavantaṃ akkhobbhaṃ amitatejaṃ pabhinnañāṇaṃ vivaṭacakkhuṃ paññāpabhedakusalaṃ adhigatapaṭisambhidaṃ catuvesārajjappattaṃ suddhādhimuttaṃ setapaccattaṃ advayabhāṇiṃ tādiṃ tathāpaṭiññaṃ aparittaṃ mahantaṃ gambhīraṃ appameyyaṃ duppariyogāḷhaṃ bahuratanaṃ sāgarasamaṃ chaḷaṅgupekkhāya samannāgataṃ atulaṃ vipulaṃ appameyyaṃ taṃ tādisaṃ pavadatamaggavādinaṃ sinerumiva 2- nagānaṃ garuḷamiva dijānaṃ sīhamiva migānaṃ udadhimiva aṇṇavānaṃ jinapavaraṃ 3- adhigacchiṃ vindiṃ paṭilabhinti evamāhaṃ appadasse pahāya mahodadhiṃ haṃsarivajjhapatto . Tenāha piṅgiyatthero dijo yathā kubbanakaṃ pahāya bahupphalaṃ kānanaṃ āvaseyya evamāhaṃ appadasse pahāya mahodadhiṃ haṃsarivajjhapattoti. [588] Ye me pubbe viyākaṃsu (huraṃ gotamasāsanā) iccāsi iti bhavissati sabbantaṃ itihītihaṃ sabbantaṃ takkavaḍḍhanaṃ. [589] Ye me pubbe viyākaṃsūti yeti yo ca bāvarī brāhmaṇo ye caññe tassa ācariyā te sakaṃ diṭṭhiṃ sakaṃ khantiṃ sakaṃ ruciṃ sakaṃ laddhiṃ sakaṃ ajjhāsayaṃ sakaṃ adhippāyaṃ byākaṃsu ācikkhiṃsu @Footnote: 1 Ma. ime dve pāṭhā natthi. 2 Ma. pavadataṃ maggavādinaṃ merumiva. 3 Ma. adhigacchiṃ @taṃ satthāraṃ jinapavaraṃ mahesinti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page289.

Desayiṃsu paññapiṃsu paṭṭhapiṃsu vivariṃsu vibhajiṃsu uttānīmakaṃsu pakāsesunti ye me pubbe viyākaṃsu. [590] Huraṃ gotamasāsanāti huraṃ gotamasāsanā paraṃ gotamasāsanā pure gotamasāsanā paṭhamataraṃ gotamasāsanā buddhasāsanā jinasāsanā tathāgatasāsanā devasāsanā 1- arahantasāsanāti huraṃ gotamasāsanā. [591] Iccāsi iti bhavissatīti evaṃ kira asi 2- evaṃ kira bhavissatīti iccāsi iti bhavissati. [592] Sabbantaṃ itihītihanti sabbaṃ taṃ itihītihaṃ itikirāya paramparāya piṭakasampadāya takkahetu nayahetu ākāraparivitakkena diṭṭhinijjhānakkhantiyā na sāmaṃ sayamabhiññātaṃ na attapaccakkhaṃ dhammaṃ [3]- kathayiṃsūti sabbantaṃ itihītihaṃ. [593] Sabbantaṃ takkavaḍḍhananti sabbantaṃ takkavaḍḍhanaṃ vitakkavaḍḍhanaṃ saṅkappavaḍḍhanaṃ kāmavitakkavaḍḍhanaṃ byāpādavihiṃsā- vitakkavaḍḍhanaṃ ñātivitakkavaḍḍhanaṃ janapadavitakkavaḍḍhanaṃ amaravitakka- vaḍḍhanaṃ parānuddayatāpaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhanaṃ lābhasakkārasiloka- paṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhanaṃ anavaññattipaṭisaṃyuttavitakkavaḍḍhananti sabbantaṃ takkavaḍḍhanaṃ. Tenāha piṅgiyatthero ye me pubbe viyākaṃsu (huraṃ gotamasāsanā) iccāsi iti bhavissati @Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. āsi. 3 Ma. yaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page290.

Sabbantaṃ itihītihaṃ sabbantaṃ takkavaḍḍhananti. [594] Eko tamanudāsīno 1- jutimā so pabhaṅkaro gotamo bhūripaññāṇo gotamo bhūrimedhaso. [595] Eko tamanudāsīnoti ekoti bhagavā pabbajjāsaṅkhātena 2- eko adutiyaṭṭhena eko taṇhāpahānaṭṭhena eko ekantavītarāgoti eko ekantavītadosoti eko ekantavītamohoti eko ekantanikkilesoti eko ekāyanamaggaṃ gatoti eko eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko. {595.1} Kathaṃ bhagavā pabbajjāsaṅkhātena 2- eko . Bhagavā daharova samāno susūkāḷakeso 3- bhadrena yobbaññena samannāgato paṭhamena vayasā akāmakānaṃ mātāpitūnaṃ assumukhānaṃ rodantānaṃ vilapantānaṃ ñātisaṅghaṃ pahāya 4- sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati vicarati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti evaṃ bhagavā pabbajjāsaṅkhātena eko. {595.2} Kathaṃ bhagavā adutiyaṭṭhena eko. So 4- evaṃ pabbajito samāno [5]- Araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni @Footnote: 1 Ma. tamonudāsīno. evamuparipi. 2 Ma. pabbajjasaṅkhātena. 3 Ma. susukāḷakeso. @4 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 5 Ma. eko.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page291.

Appanigghosāni vijanavātāni manussarāhaseyyakāni paṭisallāna- sāruppāni so eko gacchati eko tiṭṭhati eko nisīdati eko seyyaṃ kappeti eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati eko abhikkamati eko paṭikkamati eko raho nisīdati eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti eko carati vicarati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti evaṃ bhagavā adutiyaṭṭhena eko. {595.3} Kathaṃ bhagavā taṇhāpahānaṭṭhena eko. So evaṃ eko adutiyo appamatto ātāpī pahitatto viharanto najjā nerañjarāya tīre bodhirukkhamūle mahāpadhānaṃ padahanto māraṃ sasenaṃ [1]- namuciṃ pamattabandhuṃ vidhamitvā taṇhaṃ jāliniṃ saritaṃ 2- visattikaṃ pajahi vinodesi byantīmakāsi anabhāvaṅgamesi. Taṇhādutiyo puriso dīghamaddhāna saṃsaraṃ itthabhāvaññathābhāvaṃ saṃsāraṃ nātivattati etamādīnavaṃ ñatvā taṇhā 3- dukkhassa sambhavaṃ vītataṇho anādāno sato bhikkhu paribbajeti. Evaṃ bhagavā taṇhāpahānaṭṭhena eko. {595.4} Kathaṃ bhagavā ekantavītarāgoti eko. Rāgassa pahīnattā ekantavītarāgoti eko . dosassa pahīnattā ekantavītadosoti eko . mohassa pahīnattā ekantavītamohoti eko . kilesānaṃ pahīnattā ekantanikkilesoti eko. @Footnote: 1 Ma. kaṇhaṃ. 2 Ma. visaṭaṃ. 3 Ma. taṇhaṃ. evamuparipi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page292.

{595.5} Kathaṃ bhagavā ekāyanamaggaṃ gatoti eko. Ekāyanamaggo vuccanti cattāro satipaṭṭhānā .pe. Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo. Ekāyanaṃ jātikhayantadassī maggaṃ pajānāti hitānukampī etena maggena tariṃsu pubbe tarissanti ceva 1- taranti oghanti. Evaṃ bhagavā ekāyanamaggaṃ gatoti eko. {595.6} Kathaṃ bhagavā eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko . bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ .pe. dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi . bhagavā tena bodhiñāṇena sabbe saṅkhārā aniccāti bujjhi .pe. yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti bujjhi . athavā yaṃ bujjhitabbaṃ anubujjhitabbaṃ paṭibujjhitabbaṃ sambujjhitabbaṃ adhigantabbaṃ phusitabbaṃ sacchikātabbaṃ sabbantaṃ tena bodhiñāṇena bujjhi anubujjhi paṭibujjhi sambujjhi adhigacchi phusesi sacchākāsi . evaṃ bhagavā eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti eko. {595.7} Tamanudoti bhagavā rāgatamaṃ dosatamaṃ mohatamaṃ mānatamaṃ diṭṭhitamaṃ kilesatamaṃ duccaritatamaṃ andhakaraṇaṃ acakkhukaraṇaṃ añāṇakaraṇaṃ paññānirodhikaṃ vighātapakkhikaṃ anibbānasaṃvattanikaṃ nudi panudi pajahi @Footnote: 1 Ma. ye ca. evamuparipi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page293.

Vinodesi byantīmakāsi anabhāvaṅgamesi . āsīnoti nisinno bhagavā pāsāṇake cetiyeti āsīno. Nagassa passe āsīnaṃ muniṃ dukkhassa pāraguṃ sāvakā payirupāsanti tevijjā maccuhāyinoti. Evaṃ bhagavā āsīno . athavā bhagavā sabbossukkapaṭippassaddhattā āsīno so vuṭṭhavāso ciṇṇacaraṇo .pe. jātijarāmaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti evampi bhagavā āsīnoti eko tamanudāsīno. [596] Jutimā so pabhaṅkaroti jutimāti jutimā [1]- paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī . Pabhaṅkaroti [2]- ālokakaro obhāsakaro dīpaṅkaro [3]- ujjotakaro pajjotakaroti jutimā so pabhaṅkaro. [597] Gotamo bhūripaññāṇoti gotamo bhūripaññāṇo ñāṇapaññāṇo paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadādhipateyyo 4-. Dhajo rathassa paññāṇaṃ dhumo 5- paññāṇamaggino rājā raṭṭhassa paññāṇaṃ bhattā paññāṇamitthiyāti. Evameva gotamo bhūripaññāṇo ñāṇapaññāṇo paññādhajo @Footnote: 1 Ma. matimā. 2 Ma. pabhaṅkaro. 3 Ma. padīpakaro. 4 Ma. tadadhipateyyo. @evamuparipi. 5 Ma. dhūmo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page294.

Paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadādhipateyyoti gotamo bhūripaññāṇo. [598] Gotamo bhūrimedhasoti bhūri vuccati paṭhavī. [1]- Paṭhavīsamāya vipulāya vitthatāya paññāya samannāgato . medhā vuccati paññā yā paññā pajānanā .pe. amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi . Bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato tasmā buddho bhūrimedhasoti 2- gotamo bhūrimedhaso. Tenāha piṅgiyatthero eko tamanudāsīno jutimā so pabhaṅkaro gotamo bhūripaññāṇo gotamo bhūrimedhasoti. [599] Yo me dhammamadesesi sandiṭṭhikamakālikaṃ taṇhakkhayamanītikaṃ yassa natthi upamā kvaci. [600] Yo me dhammamadesesīti yoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ . Dhammamadesesīti dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ satipaṭṭhāne .pe. ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca @Footnote: 1 Ma. bhagavā tāya. evamīdisesu ṭhānesu. 2 Ma. sumedhasoti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page295.

Paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīmakāsi pakāsesīti yo me dhammamadesesi. [601] Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opanayikaṃ 1- paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti evaṃ sandiṭṭhikamakālikaṃ . Athavā yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti evampi sandiṭṭhikamakālikaṃ . yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ datvā anantarā na labhanti kālaṃ āgamenti nevāyaṃ dhammo . yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati na parattha na paraloke evaṃ akālikanti sandiṭṭhikamakālikaṃ. [602] Taṇhakkhayamanītikanti taṇhāti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā . Taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ . Anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca . Ītippahānaṃ ītivūpasamo ītipaṭinissaggo ītipaṭippassaddhi amataṃ nibbānanti taṇhakkhayamanītikaṃ. [603] Yassa natthi upamā kvacīti yassāti nibbānassa . Natthi upamāti upamā natthi upanidhā natthi sadisaṃ natthi paṭibhāgo @Footnote: 1 Ma. opaneyyikaṃ. evamuparipi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page296.

Natthi [1]- na saṃvijjati nupalabbhati . kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti yassa natthi upamā kvaci. Tenāha piṅgiyatthero yo me dhammamadesesi sandiṭṭhikamakālikaṃ taṇhakkhayamanītikaṃ yassa natthi upamā kvacīti. [604] Kinnu tamhā vippavasasi 2- muhuttamapi piṅgiya gotamā bhūripaññāṇā gotamā bhūrimedhasā. [605] Kinnu tamhā vippavasasīti kinnu tamhā 3- buddhamhā vippavasasi apesi apagacchasi 4- vinā hosīti kinnu tamhā vippavasasi. [606] Muhuttamapi piṅgiyāti muhuttampi khaṇampi layampi vassampi 5- atthampīti muhuttamapi . piṅgiyāti bāvarī taṃ nattāraṃ nāmena ālapati. [607] Gotamā bhūripaññāṇāti gotamā bhūripaññāṇā ñāṇapaññāṇā paññādhajā paññāketumhā paññādhipateyyamhā vicayabahulā pavicayabahulā okkhāyanabahulā samokkhāyanadhammā vibhūtavihārimhā taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadādhipateyyamhāti gotamā bhūripaññāṇā. [608] Gotamā bhūrimedhasāti bhūri vuccati paṭhavī . bhagavā @Footnote: 1 Ma. na sati. evamuparipi. 2 Ma. vippavasi. evamuparipi. 3 Ma. ayaṃ pāṭho @natthi. 4 Ma. apagacchi. 5 Ma. vayampi addhampīti. evamuparipi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page297.

Imāya 1- paṭhavīsamāya vipulāya vitthatāya paññāya samannāgato. {608.1} Medhā vuccati paññā yā paññā pajānanā .pe. Amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi . bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato tasmā buddho bhūrimedhasoti gotamā bhūrimedhasā . tenāha so bāvarī 2- brāhmaṇo kinnu tamhā vippavasasi muhuttamapi piṅgiya gotamā bhūripaññāṇā gotamā bhūrimedhasāti. [609] Yo te dhammamadesesi sandiṭṭhikamakālikaṃ taṇhakkhayamanītikaṃ yassa natthi upamā kvaci. [610] Yo te dhammamadesesīti yoti yo so bhagavā .pe. Tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ . dhammamadesesīti dhammanti ādikalyāṇaṃ .pe. nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīmakāsi pakāsesīti yo te dhammamadesesi. [611] Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opanayikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti evaṃ sandiṭṭhikamakālikaṃ . Athavā yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti evampi sandiṭṭhikamakālikaṃ . [3]- yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ @Footnote: 1 Ma. tāya. 2 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. evamuparipi. 3 Ma. akālikanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page298.

Datvā anantarā na labhanti kālaṃ āgamenti nevāyaṃ dhammo . Yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati na parattha na paraloke evaṃ akālikanti sandiṭṭhikamakālikaṃ. [612] Taṇhakkhayamanītikanti taṇhāti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā . taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ . anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca . ītippahānaṃ ītivūpasamo ītipaṭinissaggo ītipaṭippassaddhi amataṃ nibbānanti taṇhakkhayamanītikaṃ. [613] Yassa natthi upamā kvacīti yassāti nibbānassa . Natthi upamāti upamā natthi upanidhā natthi sadisaṃ natthi paṭibhāgo natthi na saṃvijjati nupalabbhatīti natthi upamā . kvacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti yassa natthi upamā kvaci. Tenāha so bāvarī brāhmaṇo yo te dhammamadesesi sandiṭṭhikamakālikaṃ taṇhakkhayamanītikaṃ yassa natthi upamā kvacīti. [614] Nāhaṃ tamhā vippavasāmi muhuttamapi brāhmaṇa gotamā bhūripaññāṇā gotamā bhūrimedhasā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page299.

[615] Nāhaṃ tamhā vippavasāmīti ahaṃ 1- tamhā buddhamhā na 2- vippavasāmi na 2- apemi na 2- apagacchāmi na 2- vinā homīti nāhaṃ tamhā vippavasāmi. [616] Muhuttamapi brāhmaṇāti muhuttampi khaṇampi layampi vassampi atthampīti muhuttamapi . brāhmaṇāti gāravena mātulaṃ ālapati. [617] Gotamā bhūripaññāṇāti gotamā bhūripaññāṇā ñāṇapaññāṇā paññādhajā paññāketumhā paññādhipateyyamhā vicayabahulā pavicayabahulā okkhāyanabahulā samokkhāyanadhammā vibhūtavihārimhā taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadādhipateyyamhāti gotamā bhūripaññāṇā. [618] Gotamā bhūrimedhasāti bhūri vuccati paṭhavī . bhagavā imāya paṭhavīsamāya vipulāya vitthatāya paññāya samannāgato . Medhā vuccati paññā yā paññā pajānanā .pe. amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi . bhagavā imāya medhāya paññāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato tasmā buddho bhūrimedhasoti gotamā bhūrimedhasā. Tenāha piṅgiyatthero nāhaṃ tamhā vippavasāmi muhuttamapi brāhmaṇa gotamā bhūripaññāṇā gotamā bhūrimedhasāti. [619] Yo me dhammamadesesi sandiṭṭhikamakālikaṃ @Footnote: 1 Ma. nāhaṃ. 2 Ma. nasaddo natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page300.

Taṇhakkhayamanītikaṃ yassa natthi upamā kvaci. [620] Yo me dhammamadesesīti yoti yo so bhagavā sayambhū anācariyako pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhi tattha ca sabbaññutaṃ patto balesu ca vasībhāvaṃ . Dhammamadesesīti dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ cattāro satipaṭṭhāne cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅge ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ nibbānañca nibbānagāminiñca paṭipadaṃ ācikkhi desesi paññapesi paṭṭhapesi vivari vibhaji uttānīmakāsi pakāsesīti yo me dhammamadesesi. [621] Sandiṭṭhikamakālikanti sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opanayikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti evaṃ sandiṭṭhikamakālikaṃ . Athavā yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhatīti evampi sandiṭṭhikamakālikaṃ . yathā manussā kālikaṃ dhanaṃ datvā anantarā na labhanti kālaṃ āgamenti nevāyaṃ dhammo . yo diṭṭheva dhamme ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāveti tassa maggassa anantarā samanantarā adhigacchateva phalaṃ vindati paṭilabhati na parattha na paraloke evaṃ akālikanti sandiṭṭhikamakālikaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page301.

[622] Taṇhakkhayamanītikanti taṇhāti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā . taṇhakkhayanti taṇhakkhayaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ . anītikanti īti vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca . ītippahānaṃ ītivūpasamo ītipaṭinissaggo ītipaṭippassaddhi amataṃ nibbānanti taṇhakkhayamanītikaṃ. [623] Yassa natthi upamā kvacīti yassāti nibbānassa . Natthi upamāti upamā natthi upanidhā natthi sadisaṃ natthi paṭibhāgo natthi na saṃvijjati nupalabbhatīti natthi upamā . kavacīti kvaci kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti yassa natthi upamā kvaci. Tenāha piṅgiyatthero yo me dhammamadesesi sandiṭṭhikamakālikaṃ taṇhakkhayamanītikaṃ yassa natthi upamā kvacīti. [624] Passāmi naṃ manasā cakkhunāva rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto namassamāno vivasāmi 1- rattiṃ teneva maññāmi avippavāsaṃ. [625] Passāmi naṃ manasā cakkhunāvāti yathā cakkhumā puriso ālokeyya 2- rūpagatāni passeyya dakkheyya olokeyya @Footnote: 1 Sī. namassamānova vasemi. Ma. vivasemi. evamuparipi. 2 Ma. āloke.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page302.

Nijjhāpeyya upaparikkheyya evamevāhaṃ buddhaṃ bhagavantaṃ manasā passāmi dakkhāmi olokemi nijjhāpayāmi upaparikkhāmīti passāmi naṃ manasā cakkhunāva. [626] Rattindivaṃ brāhmaṇa appamattoti rattiñca divā ca [1]- manasā bhāvento appamattoti rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto. [627] Namassamāno vivasāmi rattinti namassamānoti kāyena vā namassamāno vācāya vā namassamāno cittena vā namassamāno anvatthapaṭipattiyā vā namassamāno dhammānudhammapaṭipattiyā vā namassamāno sakkāramāno garukāramāno mānayamāno pūjayamāno rattindivaṃ vasāmi 2- vītināmemīti namassamāno vivasāmi rattiṃ. [628] Teneva maññāmi avippavāsanti tāya buddhānussatiyā bhāvento avippavāsoti taṃ maññāmi avippavuṭṭhoti taṃ maññāmi jānāmi evaṃ jānāmi evaṃ ājānāmi evaṃ vijānāmi evaṃ paṭivijānāmīti [3]- teneva maññāmi avippavāsaṃ. Tenāha piṅgiyatthero passāmi naṃ manasā cakkhunāva rattindivaṃ brāhmaṇa appamatto namassamāno vivasāmi rattiṃ teneva maññāmi avippavāsanti. [629] Saddhā ca pīti ca mano sati ca @Footnote: 1 Ma. buddhānussatiṃ. 2 Ma. vivasemi atināmemi atikkamemīti. 3 Ma. evaṃ @paṭivijjhāmīti. evamīdisesu ṭhānesu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page303.

Nāmentime 1- gotamasāsanamhā yaṃ yaṃ disaṃ vajjati 2- bhūripañño sa tena teneva natohamasmi. [630] Saddhā ca pīti ca mano sati cāti saddhāti yā ca bhagavantaṃ ārabbha saddhā saddahanā okappanā abhippasādo saddhā saddhindriyaṃ saddhābalaṃ . pītīti yā ca bhagavantaṃ ārabbha pīti pāmujjaṃ 3- modanā pamodanā vitti odagyaṃ attamanatā atippasādanatā cittassa . manoti yañca bhagavantaṃ ārabbha cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu . satīti yā ca bhagavantaṃ ārabbha sati anussati .pe. Sammāsatīti saddhā ca pīti ca mano sati ca. [631] Nāmentime gotamasāsanamhāti ime cattāro dhammā gotamasāsanā buddhasāsanā jinasāsanā tathāgatasāsanā arahantasāsanā nāmenti nāgacchanti 4- na vijahanti na vināsentīti nāmentime gotamasāsanamhā. [632] Yaṃ yaṃ disaṃ vajjati bhūripaññoti yaṃ yaṃ disanti puratthimaṃ vā disaṃ pacchimaṃ vā disaṃ dakkhiṇaṃ vā disaṃ uttaraṃ vā disaṃ vajati gacchati kamati atikkamati . bhūripaññoti bhūripañño mahāpañño tikkhapañño puthupañño hāsapañño javanapañño @Footnote: 1 Ma. nāpentime. evamuparipi. 2 Ma. vajati. evamuparipi. 3 Ma. sabbattha @pāmojjaṃ. 4 Ma. na gacchanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page304.

Nibbedhikapaññoti [1]- yaṃ yaṃ disaṃ vajjati bhūripañño. [633] Sa tena teneva natohamasmīti so yena buddho tena teneva nato tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadādhipateyyoti sa tena teneva natohamasmi . tenāha piṅgiyatthero saddhā ca pīti ca mano sati ca nāmentime gotamasāsanamhā yaṃ yaṃ disaṃ vajjati bhūripañño sa tena teneva natohamasmīti. [634] Jiṇṇassa me dubbalathāmakassa teneva kāyo na paleti tattha saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ mano hi me brāhmaṇa tena yutto. [635] Jiṇṇassa me dubbalathāmakassāti jiṇṇassāti 2- jiṇṇassa vuḍḍhassa mahallakassa addhagatassa vayoanuppattassāti jiṇṇassa 2- . dubbalathāmakassāti dubbalathāmakassa appathāmakassa parittathāmakassāti jiṇṇassa me dubbalathāmakassa. [636] Teneva kāyo na paleti tatthāti kāyo yena buddho tena na paleti na vajati na gacchati nābhikkamatīti 3- teneva kāyo na paleti tattha. @Footnote: 1 Ma. bhūri vuccati pathavī. bhagavā tāya pathavisamāya paññāya vipulāya vitthatāya @samannāgatoti. 2 Ma. idaṃ pāṭhadvayaṃ natthi. 3 Ma. nātikkamatīti. evamuparipi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page305.

[637] Saṅkappayantāya vajāmi niccanti saṅkappagamanena vitakkagamanena ñāṇagamanena paññāgamanena buddhigamanena vajāmi gacchāmi abhikkamāmīti saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ. [638] Mano hi me brāhmaṇa tena yuttoti manoti yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu . brāhmaṇa tena yuttoti mano mama 1- yena buddho tena yutto [2]- saṃyuttoti mano hi me brāhmaṇa tena yutto. Tenāha piṅgiyatthero jiṇṇassa me dubbalathāmakassa teneva kāyo na paleti tattha saṅkappayantāya vajāmi niccaṃ mano hi me brāhmaṇa tena yuttoti. [639] Paṅke sayāno pariphandamāno dīpā dīpaṃ upallaviṃ athaddasāsiṃ sambuddhaṃ oghatiṇṇamanāsavaṃ. [640] Paṅke sayāno pariphandamānoti paṅke sayānoti kāmapaṅke kāmakaddame kāmakilese kāmabalise kāmapariḷāhe kāmapalibodhe semāno avasemāno 3- parisemānoti paṅke sayāno. Pariphandamānoti taṇhāphandanāya phandamāno diṭṭhiphandanāya @Footnote: 1 ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. payutto. 3 Ma. sayamāno vasamāno āvasamāno @parivasamānoti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page306.

Phandamāno kilesaphandanāya phandamāno payogaphandanāya phandamāno vipākaphandanāya phandamāno duccaritaphandanāya 1- phandamāno ratto rāgena phandamāno duṭṭho dosena phandamāno mūḷho mohena phandamāno vinibandho mānena phandamāno parāmaṭṭho diṭṭhiyā phandamāno vikkhepagato uddhaccena phandamāno aniṭṭhaṅgato vicikicchāya phandamāno thāmagato anusayehi phandamāno lābhena phandamāno alābhena phandamāno yasena phandamāno ayasena phandamāno nindāya phandamāno pasaṃsāya phandamāno sukhena phandamāno dukkhena phandamāno jātiyā phandamāno jarāya phandamāno byādhinā phandamāno maraṇena phandamāno sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi {640.1} phandamāno nerayikena dukkhena phandamāno tiracchānayonikena dukkhena phandamāno pittivisayikena dukkhena phandamāno mānusakena 2- dukkhena gabbhokkantimūlakena dukkhena gabbhaṭṭhitimūlakena dukkhena gabbhavuṭṭhānamūlakena dukkhena jātassūpanibandhakena dukkhena jātassa parādheyyakena dukkhena attūpakkamena dukkhena parūpakkamena dukkhena dukkhadukkhena saṅkhāradukkhena vipariṇāmadukkhena cakkhurogena dukkhena sotarogena dukkhena ghānarogena dukkhena jivhārogena dukkhena kāyarogena dukkhena sīsarogena dukkhena kaṇṇarogena dukkhena mukharogena dukkhena dantarogena dukkhena kāsena sāsena pināsena ḍahena jarena kucchirogena mucchāya pakkhandikāya sulāya visūcikāya kuṭṭhena gaṇḍena kilāsena sosena @Footnote: 1 Ma. manoduccaritaphandanāya. 2 Ma. mānusikena.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page307.

Apamārena dadduyā kaṇḍuyā kacchuyā rakhasāya vitacchikāya lohitena pittena madhumehena aṃsāya piḷakāya bhagandalāya 1- pittasamuṭṭhānehi ābādhehi semhasamuṭṭhānehi ābādhehi vātasamuṭṭhānehi ābādhehi sannipātikehi ābādhehi utupariṇāmajehi ābādhehi visamaparihārajehi ābādhehi opakkamikehi ābādhehi kammavipākajehi ābādhehi sītena uṇhena jighacchāya pipāsāya uccārena passāvena ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassehi mātumaraṇena dukkhena pitumaraṇena dukkhena bhātumaraṇena 2- dukkhena bhaginīmaraṇena dukkhena 2- puttamaraṇena dukkhena dhītumaraṇena dukkhena ñātibyasanena dukkhena bhogabyasanena dukkhena rogabyasanena dukkhena sīlabyasanena dukkhena diṭṭhibyasanena dukkhena phandamāno pariphandamāno pavedhamāno sampavedhamānoti paṅke sayāno pariphandamāno. [641] Dīpā dīpaṃ upallavinti satthārato satthāraṃ dhammakkhānato dhammakkhānaṃ gaṇato gaṇaṃ diṭṭhiyā diṭṭhiṃ paṭipadāto 3- paṭipadaṃ maggato maggaṃ [4]- upallaviṃ samupallavinti dīpā dīpaṃ upallaviṃ. [642] Athaddasāsiṃ sambuddhanti athāti padasandhi .pe. Padānupubbakametaṃ athāti . addasāsinti addasaṃ addakkhiṃ apassiṃ paṭivijjhiṃ . sambuddhanti yo so bhagavā .pe. sacchikā paññatti yadidaṃ buddhoti athaddasāsiṃ sambuddhaṃ. [643] Oghatiṇṇanti bhagavā kāmoghaṃ tiṇṇo bhavoghaṃ tiṇṇo @Footnote: 1 Ma. bhagandalena. 2 Ma. ime pāṭhā natthi. 3 Ma. paṭipadāya. 4 Ma. pallaviṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page308.

Diṭṭhoghaṃ tiṇṇo avijjoghaṃ tiṇṇo [1]- uttiṇṇo nittiṇṇo atikkanto samatikkanto vītivatto so vuṭṭhavāso ciṇṇacaraṇo .pe. Jātijarāmaraṇasaṃsāro natthi tassa punabbhavoti oghatiṇṇaṃ . Anāsavanti cattāro āsavā kāmāsavo bhavāsavo diṭṭhāvaso avijjāsavo . te āsavā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā tasmā buddho anāsavoti oghatiṇṇamanāsavaṃ. Tenāha piṅgiyatthero paṅke sayāno pariphandamāno dīpā dīpaṃ upallaviṃ athaddasāsiṃ sambuddhaṃ oghatiṇṇamanāsavanti. [644] Yathā ahū vakkali muttasaddho bhadrāvudho āḷavigotamo ca evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ gamissasi (tvaṃ) piṅgiya maccudheyyassa pāraṃ. [645] Yathā ahū vakkali muttasaddho bhadrāvudho āḷavigotamo cāti yathā vakkali muttasaddho 2- saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappatto yathā bhadrāvudho [3]- muttasaddho 4- saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappatto yathā āḷavigotamo [3]- muttasaddho 4- @Footnote: 1 Ma. sabbasaṃsārapathaṃ tiṇṇo. 2 Ma. vakkalitthero saddho. 3 Ma. thero. @4 Ma. saddho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page309.

Saddhāgaruko saddhāpubbaṅgamo saddhādhimutto saddhādhipateyyo arahattappattoti yathā ahū vakkali muttasaddho bhadrāvudho āḷavigotamo ca. [646] Evameva tvampi pamuñcassu saddhanti evameva tvaṃ saddhaṃ muñcassu pamuñcassu sampamuñcassu adhimuñcassu okappehi sabbe saṅkhārā aniccāti .pe. yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti saddhaṃ muñcassu pamuñcassu sampamuñcassu adhimuñcassu okappehīti evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ. [647] Gamissasi (tvaṃ) piṅgiya maccudheyyassa pāranti maccudheyyā 1- vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Maccudheyyassa pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . gamissasi (tvaṃ) piṅgiya maccudheyyassa pāranti tvaṃ pāraṃ gamissasi [2]- adhigamissasi [2]- phusissasi [2]- sacchikarissasīti gamissasi (tvaṃ) piṅgiya maccudheyyassa pāraṃ. Tenāha bhagavā yathā ahū vakkali muttasaddho bhadrāvudho āḷavigotamo ca evameva tvampi pamuñcassu saddhaṃ gamissasi (tvaṃ) piṅgiya maccudheyyassa pāranti. [648] Esa bhiyyo pasīdāmi sutvāna munino vaco @Footnote: 1 Ma. maccudheyyaṃ. 2 Ma. pāraṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page310.

Vivaṭacchado sambuddho akhilo paṭibhāṇavā 1-. [649] Esa bhiyyo pasīdāmīti esa bhiyyo pasīdāmi [2]- saddahāmi [2]- adhimuccāmi [2]- okappemi sabbe saṅkhārā aniccāti .pe. yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti bhiyyo pasīdāmi saddahāmi adhimuccāmi okappemīti esa bhiyyo pasīdāmi. [650] Sutvāna munino vacoti munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ yā paññā pajānanā .pe. saṅgajālamaticca so muni . sutvāna munino vacoti tuyhaṃ vacanaṃ byapathaṃ desanaṃ anusandhiṃ sutvā suṇitvā uggahetvā upadhārayitvā upalakkhayitvāti sutvāna munino vaco. [651] Vivaṭacchado sambuddhoti chadananti pañca chadanāni taṇhāchadanaṃ diṭṭhichadanaṃ kilesachadanaṃ duccaritachadanaṃ avijjāchadanaṃ . Tāni chadanāni buddhassa bhagavato vivaṭāni viddhaṃsitāni samugghātitāni pahīnāni samucchinnāni vūpasantāni paṭippassaddhāni abhabbuppattikāni ñāṇagginā daḍḍhāni tasmā buddho vivaṭacchado . buddhoti yo so bhagavā .pe. Sacchikā paññatti yadidaṃ buddhoti vivaṭacchado sambuddho. [652] Akhilo paṭibhāṇavāti akhiloti rāgo khilo doso khilo moho khilo kodho khilo upanāho khilo .pe. Sabbākusalābhisaṅkhārā khilā. Te khilā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā @Footnote: 1 Ma. paṭibhānavā. evamuparipi. 2 Ma. bhiyyo bhiyyo. evamīdisesu ṭhānesu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page311.

Tasmā buddho akhilo . paṭibhāṇavāti tayo paṭibhāṇavanto pariyattipaṭibhāṇavā ca paripucchāpaṭibhāṇavā ca adhigamapaṭibhāṇavā ca. {652.1} Katamo pariyattipaṭibhāṇavā . idhekaccassa buddhavacanaṃ pariyāpuṭaṃ 1- hoti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhūtadhammaṃ vedallaṃ tassa pariyattiṃ nissāya paṭibhāti ayaṃ pariyattipaṭibhāṇavā. {652.2} Katamo paripucchāpaṭibhāṇavā. Idhekacco paripucchitā hoti atthe ca ñāye ca lakkhaṇe ca kāraṇe ca ṭhānāṭhāne ca tassa paripucchaṃ nissāya paṭibhāti ayaṃ paripucchāpaṭibhāṇavā. {652.3} Katamo adhigamapaṭibhāṇavā . idhekaccassa adhigatā honti cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo cattāro ariyamaggā cattāri sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidāyo cha abhiññāyo tassa attho ñāto dhammo ñāto nirutti ñātā atthe ñāte attho paṭibhāti dhamme ñāte dhammo paṭibhāti niruttiyā ñātāya nirutti paṭibhāti imesu tīsu ñāṇaṃ paṭibhāṇapaṭisambhidā . bhagavā imāya paṭisambhidāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato tasmā buddho paṭibhāṇavā . yassa pariyatti natthi paripucchā natthi adhigamo natthi kiṃ tassa paṭibhāyissatīti akhilo @Footnote: 1 Ma. pariyāputaṃ. evamuparipi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page312.

Paṭibhāṇavā. Tenāha piṅgiyatthero esa bhiyyo pasīdāmi sutvāna munino vaco vivaṭacchado sambuddho akhilo paṭibhāṇavāti. [653] Adhideve abhiññāya sabbaṃ vedi parovaraṃ 1- pañhānantakaro satthā kaṅkhīnaṃ paṭijānataṃ. [654] Adhideve abhiññāyāti devāti tayo devā sammatidevā ca upapattidevā ca visuddhidevā ca. {654.1} Katame sammatidevā. [2]- Rājāno ca rājakumārā ca deviyo ca ime sammatidevā vuccanti. {654.2} Katame upapattidevā . [3]- Cātummahārājikā devā tāvatiṃsā devā .pe. brahmakāyikā devā ye ca devā tatrupari 4- ime upapattidevā vuccanti. {654.3} Katame visuddhidevā . [5]- tathāgatasāvakā arahanto khīṇāsavā ye ca paccekasambuddhā ime visuddhidevā vuccanti. {654.4} Bhagavā sammatideve adhidevāti abhiññāya upapattideve adhidevāti abhiññāya visuddhideve adhidevāti abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti adhideve abhiññāya. [655] Sabbaṃ vedi parovaranti bhagavā attano ca paresañca adhidevakare dhamme vedi aññāsi aphusi paṭivijjhi . katame @Footnote: 1 Ma. paroparaṃ. evamuparipi. 2 Ma. sammutidevā vuccanti. 3 Ma. upapattidevā @vuccanti. 4 Ma. taduttari. 5 Ma. visuddhidevā vuccanti tathāgatā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page313.

Attano adhidevakarā dhammā . sammāpaṭipadā anulomapaṭipadā apaccanīkapaṭipadā dhammānudhammapaṭipadā sīlesu paripūrikāritā indriyesu guttadvāratā bhojane mattaññutā jāgariyānuyogo satisampajaññaṃ cattāro satipaṭṭhānā .pe. ariyo aṭṭhaṅgiko maggo ime vuccanti attano adhidevakarā dhammā . katame paresaṃ adhidevakarā dhammā . sammāpaṭipadā .pe. ariyo aṭṭhaṅgiko maggo ime vuccanti paresaṃ adhidevakarā dhammā . evaṃ bhagavā attano ca paresañca adhidevakare dhamme vedi aññāsi aphusi paṭivijjhīti sabbaṃ vedi parovaraṃ. [656] Pañhānantakaro satthāti bhagavā pārāyanikapañhānaṃ antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaro parisapañhānaṃ 1- antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaro piṅgiyapañhānaṃ 2- antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaro 2- sakkapañhānaṃ amanussapañhānaṃ 3- bhikkhupañhānaṃ bhikkhunīpañhānaṃ upāsakapañhānaṃ upāsikāpañhānaṃ rājapañhānaṃ khattiyapañhānaṃ brāhmaṇapañhānaṃ vessapañhānaṃ suddapañhānaṃ [4]- brahmapañhānaṃ antakaro pariyantakaro paricchedakaro parivaṭumakaroti pañhānantakaro . satthāti bhagavā satthavāho . yathā satthavāho satthe kantāraṃ tāreti corakantāraṃ tāreti vāḷakantāraṃ tāreti dubbhikkhakantāraṃ tāreti nirudakakantāraṃ tāreti uttāreti nittāreti 5- [6]- @Footnote: 1 Ma. sabhiyapañhānaṃ. 2 Ma. ime pāṭhā natthi. 3 Ma. suyāmapañhānaṃ. @4 Ma. devapañhānaṃ. 5 Ma. sabbattha nitthāreti. 6 Ma. patāreti. evamīdisesu @ṭhānesu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page314.

Khemantabhūmiṃ sampāpeti evameva bhagavā satthavāho satte kantāraṃ tāreti jātijarābyādhimaraṇasokaparidevadukkhadomanassupāyāsakantāraṃ tāreti rāgakantāraṃ tāreti dosamohamānadiṭṭhikilesaduccaritakantāraṃ tāreti rāgagahanaṃ tāreti dosagahanaṃ tāreti mohagahanaṃ tāreti diṭṭhikilesaduccaritagahanaṃ tāreti uttāreti nittāreti khemantabhūmiṃ amataṃ nibbānaṃ sampāpetīti evaṃ bhagavā satthavāho . athavā bhagavā netā vinetā anunetā saññāpetā 1- nijjhāpetā pekkhatā pasādetāti evampi bhagavā satthavāho . athavā bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā asañjātassa maggassa sañjanetā anakkhātassa maggassa akkhātā maggaññū maggavidū maggakovido maggānugā ca pana etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatāti evampi bhagavā satthavāhoti pañhānantakaro satthā. [657] Kaṅkhīnaṃ paṭijānatanti sakaṅkhā āgantvā nikkaṅkhā sampajjanti salekhā 2- āgantvā nillekhā sampajjanti sadveḷhakā āgantvā nidveḷhakā sampajjanti savecikicchā āgantvā nibbecikicchā 3- sampajjanti sarāgā āgantvā vītarāgā sampajjanti sadosā āgantvā vītadosā sampajjanti samohā āgantvā vītamohā sampajjanti sakilesā āgantvā nikkilesā sampajjantīti kaṅkhīnaṃ paṭijānataṃ. Tenāha piṅgiyatthero @Footnote: 1 Ma. paññāpetā. 2 Ma. sallekhā. 3 Ma. nibbicikicchā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page315.

Adhideve abhiññāya sabbaṃ vedi parovaraṃ pañhānantakaro satthā kaṅkhīnaṃ paṭijānatanti. [658] Asaṃhiraṃ 1- asaṅkuppaṃ yassa natthi upamā kvaci addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittaṃ. [659] Asaṃhiraṃ asaṅkuppanti asaṃhiraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . asaṃhiranti rāgena dosena mohena kodhena upanāhena makkhena paḷāsena issāya macchariyena māyāya sāṭheyyena thambhena sārambhena mānena atimānena madena pamādena sabbakilesehi sabbaduccaritehi sabbapariḷāhehi [2]- sabbasantāpehi sabbākusalābhisaṅkhārehi asaṃhāriyaṃ [3]- niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammanti asaṃhiraṃ . asaṅkuppanti asaṅkuppaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . yassa 4- uppādo paññāyati vayo natthi [5]- tassa aññadatthu 6- paññāyati nibbānaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammanti asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ. [660] Yassa natthi upamā kvacīti yassāti nibbānassa . Natthi upamāti upamā natthi upanidhā natthi sadisaṃ natthi paṭibhāgo natthi na saṃvijjati nupalabbhatīti natthi upamā 7- . kvacīti kvaci @Footnote: 1 Ma. asaṃhīraṃ. evamuparipi. 2 Ma. sabbāsavehi sabbadarathehi. 3 Ma. nibbānaṃ. @4 Ma. nibbānassa .... 5 Ma. na. 6 Ma. aññathattaṃ. 7 Ma. ime dve @pāṭhā natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page316.

Kimhici katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vāti yassa natthi upamā kvaci. [661] Addhā gamissāmi na mettha kaṅkhāti [1]- addhā 2- gamissāmīti addhā 2- gamissāmi adhigamissāmi phusayissāmi sacchikarissāmīti addhā gamissāmi . na mettha kaṅkhāti ettha 3- nibbāne kaṅkhā natthi vicikicchā natthi dveḷhakaṃ natthi saṃsayo natthi na saṃvijjati nupalabbhati pahīno samucchinano vūpasanto paṭippassaddho abhabbuppattiko ñāṇagginā daḍḍhoti addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā. [662] Evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittanti evaṃ maṃ dhārehīti evaṃ maṃ upalakkhehi . adhimuttacittanti nibbānaninnaṃ nibbānapoṇaṃ nibbānapabbhāraṃ nibbānādhimuttanti evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittaṃ 4-. Tenāha piṅgiyatthero asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ yassa natthi upamā kvaci addhā gamissāmi na mettha kaṅkhā evaṃ maṃ dhārehi adhimuttacittanti. [5]- Pārāyanavaggo niṭṭhito 6-. ---------- @Footnote: 1 Ma. addhāti ekaṃsavacanaṃ nissaṃsayavacanaṃ nikkaṅkhavacanaṃ advejjhavacanaṃ adveḷhakavacanaṃ @niyogavacanaṃ avipaṇṇakavacanaṃ aviraddhavacanaṃ avatthāpanavacanametaṃ addhāti. 2 Ma. ayaṃ @pāṭho natthi. 3 Ma. etthāti. 4 Ma. adhimuttacittanti. 5 Ma. @pārāyanānugītigāthāniddeso aṭṭhārasamo. 6 Ma. samatto.


             The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 30 page 268-316. https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=30&item=532&items=131&pagebreak=1              Classified by [Item Number] :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=30&item=532&items=131&pagebreak=1&mode=bracket              Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=30&item=532&items=131&pagebreak=1              Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=30&item=532&items=131&pagebreak=1              Study Atthakatha :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=532              Contents of The Tipitaka Volume 30 https://84000.org/tipitaka/read/?index_30 https://84000.org/tipitaka/english/?index_30

First itemPrevious itemไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าNext itemLast item chage to ENGLISH letter

บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]