บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
ThaiVersion PaliThai PaliRoman |
[691] Santussamāno itarītarenāti so paccekasambuddho santuṭṭho hoti itarītarena cīvarena itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī na ca cīvarahetu anesanaṃ appaṭirūpaṃ āpajjati aladdhā ca cīvaraṃ na paritassati laddhā ca cīvaraṃ agadhito amucchito anajjhopanno ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati tāya ca pana itarītaracīvarasantuṭṭhiyā nevattānukkaṃseti na paraṃ vambheti yo hi tattha dakkho analaso sampajāno paṭissato ayaṃ vuccati paccekasambuddho porāṇe aggaññe ariyavaṃse ṭhito. {691.1} Santuṭṭho hoti itarītarena piṇḍapātena itarītara- piṇḍapātasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī na ca piṇḍapātahetu anesanaṃ appaṭirūpaṃ āpajjati aladdhā ca piṇḍapātaṃ na paritassati laddhā ca piṇḍapātaṃ agadhito amucchito anajjhopanno ādīnavadassāvī nissaraṇapañño Paribhuñjati tāya ca pana itarītarapiṇḍapātasantuṭṭhiyā nevattānukkaṃseti na paraṃ vambheti yo hi tattha dakkho analaso sampajāno paṭissato ayaṃ vuccati paccekasambuddho porāṇe aggaññe ariyavaṃse ṭhito . Santuṭṭho hoti itarītarena senāsanena itarītarasenāsanasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī na ca senāsanahetu anesanaṃ appaṭirūpaṃ āpajjati aladdhā ca senāsanaṃ na paritassati laddhā ca senāsanaṃ agadhito amucchito anajjhopanno ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati tāya ca pana itarītarasenāsanasantuṭṭhiyā nevattānukkaṃseti na paraṃ vambheti yo hi tattha dakkho analaso sampajāno paṭissato ayaṃ vuccati paccekasambuddho porāṇe aggaññe ariyavaṃse ṭhito. {691.2} Santuṭṭho hoti itarītarena gilānapaccayabhesajjaparikkhārena itarītaragilānapaccayabhesajjaparikkhārasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī na ca gilānapaccayabhesajjaparikkhārahetu anesanaṃ appaṭirūpaṃ āpajjati aladdhā ca gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ na paritassati laddhā ca gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ agadhito amucchito anajjhopanno ādīnavadassāvī nissaraṇapañño paribhuñjati tāya ca pana itarītaragilānapaccayabhesajjaparikkhārasantuṭṭhiyā nevattānukkaṃseti na paraṃ vambheti yo hi tattha dakkho analaso sampajāno paṭissato ayaṃ vuccati paccekasambuddho porāṇe aggaññe ariyavaṃse ṭhitoti santussamāno itarītarena. [692] Parissayānaṃ sahitā achambhīti parissayāti dve parissayā pākaṭaparissayā ca paṭicchannaparissayā ca. Katame pākaṭaparissayā . sīhā byagghā dīpi acchataracchā 1- kokā gomahisā 2- hatthī ahi vicchikā satapadī corā vā assu māṇavā katakammā vā akatakammā vā cakkhurogo sotarogo ghānarogo jivhārogo kāyarogo sīsarogo kaṇṇarogo mukharogo dantarogo kāso sāso pināso ḍaho jaro kucchirogo mucchā pakkhandikā sulā visūcikā kuṭṭhaṃ gaṇḍo kilāso soso apamāro daddu kaṇḍu kacchu rakhasā vitacchikā lohitaṃ pittaṃ madhumeho aṃsā piḷakā bhagandalā pittasamuṭṭhānā ābādhā semhasamuṭṭhānā ābādhā vātasamuṭṭhānā ābādhā sannipātikā ābādhā utupariṇāmajā ābādhā visamaparihārajā ābādhā opakkamikā ābādhā kammavipākajā ābādhā sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassā iti vā ime vuccanti pākaṭaparissayā. {692.1} Katame paṭicchannaparissayā . kāyaduccaritaṃ vacīduccaritaṃ manoduccaritaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ byāpādanīvaraṇaṃ thīnamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ rāgo doso moho kodho upanāho makkho paḷāso issā macchariyaṃ māyā sāṭheyyaṃ thambho sārambho māno atimāno mado pamādo sabbe kilesā @Footnote: 1 Ma. acchā taracchā. 2 Ma. mahiṃsā. evamuparipi. Sabbe duccaritā sabbe darathā sabbe pariḷāhā sabbe santāpā sabbākusalābhisaṅkhārā ime vuccanti paṭicchannaparissayā. {692.2} Parissayāti kenatthena parissayā. Parisahantīti parissayā. Parihānāya saṃvattantīti parissayā. Tatrāsayāti parissayā. Kathaṃ parisahantīti parissayā . te parissayā taṃ puggalaṃ sahanti parisahanti abhibhavanti ajjhottharanti pariyādiyanti pīḷenti 1- evaṃ parisahantīti parissayā. {692.3} Kathaṃ parihānāya saṃvattantīti parissayā . te parissayā kusalānaṃ dhammānaṃ antarāyāya parihānāya saṃvattanti . katamesaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ . sammāpaṭipadāya anulomapaṭipadāya apaccanīkapaṭipadāya anvatthapaṭipadāya dhammānudhammapaṭipadāya sīlesu paripūrikāritāya indriyesu guttadvāratāya bhojane mattaññutāya jāgariyānuyogassa satisampajaññassa catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ bhāvanānuyogassa catunnaṃ sammappadhānānaṃ catunnaṃ iddhipādānaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ pañcannaṃ balānaṃ sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa bhāvanānuyogassa imesaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ antarāyāya parihānāya saṃvattanti. Evaṃ parihānāya saṃvattantīti parissayā. {692.4} Kathaṃ tatrāsayāti parissayā. Tatthete pāpakā akusalā dhammā uppajjanti attabhāvasannissayā . yathā bile bilāsayā pāṇā sayanti udake udakāsayā 2- pāṇā sayanti vane vanāsayā pāṇā @Footnote: 1 Ma. maddanti. 2 Ma. dake dakāsayā. Sayanti rukkhe rukkhāsayā pāṇā sayanti evameva tatthete pāpakā akusalā dhammā uppajjanti attabhāvasannissayā evaṃ tatrāsayāti parissayā. {692.5} Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā sāntevāsiko bhikkhave bhikkhu sācariyako dukkhaṃ na phāsu viharati kathañca bhikkhave bhikkhu sāntevāsiko [1]- dukkhaṃ na phāsu viharati idha bhikkhave bhikkhuno cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjanti ye pāpakā akusalā dhammā sarasaṅkappā saññojanīyā tyassa anto vasanti anvāssavanti pāpakā akusalā dhammāti tasmā sāntevāsikoti 2- vuccati te naṃ samudācaranti 3- pāpakā akusalā dhammāti tasmā sācariyakoti vuccati {692.6} puna caparaṃ bhikkhave bhikkhuno sotena saddaṃ sutvā ghānena gandhaṃ ghāyitvā jivhāya rasaṃ sāyitvā kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā manasā dhammaṃ viññāya uppajjanti ye pāpakā akusalā dhammā sarasaṅkappā saññojanīyā tyassa anto vasanti anvāssavanti pāpakā akusalā dhammāti tasmā sāntevāsikoti vuccati te naṃ samudācaranti 4- pāpakā akusalā dhammāti tasmā sācariyakoti vuccati evaṃ kho bhikkhave bhikkhu sāntevāsiko sācariyako dukkhaṃ na phāsu viharatīti . evampi tatrāsayāti parissayā. {692.7} Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā tayome bhikkhave antarāmalā antarāamittā antarāsapattā antarāvadhakā antarāpaccatthikā katame @Footnote: 1 Ma. sācariyako. 2 Ma. sāntevāsīko. 3-4 Ma. tena samudācarena samudācarantinaṃ. Tayo lobho bhikkhave antarāmalo antarāamitto antarāsapatto antarāvadhako antarāpaccatthiko doso bhikkhave .pe. moho bhikkhave antarāmalo antarāamitto antarāsapatto antarāvadhako antarāpaccatthiko ime kho bhikkhave tayo antarāmalā antarāamittā antarāsapattā antarāvadhakā antarāpaccatthikāti. {692.8} Anatthajanano lobho lobho cittappakopano bhayamantarato jātaṃ taṃ jano nāvabujjhati luddho atthaṃ na jānāti luddho dhammaṃ na passati andhatamaṃ tadā hoti yaṃ lobho sahate naraṃ anatthajanano doso doso cittappakopano bhayamantarato jātaṃ taṃ jano nāvabujjhati duṭṭho atthaṃ na jānāti duṭṭho dhammaṃ na passati andhatamaṃ tadā hoti yaṃ doso sahate naraṃ anatthajanano moho moho cittappakopano bhayamantarato jātaṃ taṃ jano nāvabujjhati mūḷho atthaṃ na jānāti mūḷho dhammaṃ na passati andhatamaṃ tadā hoti yaṃ moho sahate naranti. Evampi tatrāsayāti parissayā. {692.9} Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā tayo kho mahārāja parissayadhammā 1- ajjhattaṃ upapajjamānā uppajjanti ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya @Footnote: 1 Ma. purisassa dhammā. evamīdisesu padesu. Katame tayo lobho kho mahārāja parissayadhammo ajjhattaṃ uppajjamāno uppajjati ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya doso kho mahārāja .pe. Moho kho mahārāja parissayadhammo ajjhattaṃ uppajjamāno uppajjati ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāya ime kho mahārāja tayo parissayadhammā ajjhattaṃ uppajjamānā uppajjanti ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāyāti. Lobho doso ca moho ca purisaṃ pāpacetasaṃ hiṃsanti attasambhūtā tacasāraṃva samphalanti. {692.10} Evampi tatrāsayāti parissayā. Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā rāgo doso ca moho ca itonidānā aratī rati 1- lomahaṃso itojā ito samuṭṭhāya manovitakkā kumārakā dhaṅkamivossajjantīti 2-. Evampi tatrāsayāti parissayā. {692.11} Parissayānaṃ sahitāti parissaye sahitā agadhitā 3- ajjhottharitā pīḷavā ghātavāti 4- parissayānaṃ sahitā . achambhīti so paccekasambuddho abhiru acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃso viharatīti parissayānaṃ sahitā achambhī . eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho @Footnote: 1 Ma. ratī. 2 Ma. dhaṅkamivossajantīti. 3 Ma. āradhitā. 4 Ma. pariyāditā @paṭinissatāti. Cātuddiso appaṭigho ca hoti santussamāno itarītarena parissayānaṃ sahitā achambhī eko care khaggavisāṇakappoti. [693] Dussaṅgahā pabbajitāpi eke atho gahaṭṭhā gharamāvasantā appossukko paraputtesu hutvā eko care khaggavisāṇakappo. [694] Dussaṅgahā pabbajitāpi eketi idhekacce pabbajitāpi nissayepi diyyamāne uddesepi diyyamāne paripucchāyapi diyyamānāya cīvarepi diyyamāne pattepi diyyamāne lohathālakepi diyyamāne dhammakarakepi 1- diyyamāne parissāvanepi diyyamāne kuñcikāyapi 2- diyyamānāya upāhanepi diyyamāne kāyabandhanepi diyyamāne na suṇanti na sotaṃ odahanti na aññācittaṃ upaṭṭhapenti anassavā avacanakarā paṭilomavuttino aññeneva mukhaṃ karontīti dussaṅgahā pabbajitāpi eke. [695] Atho gahaṭṭhā gharamāvasantāti idhekacce gahaṭṭhāpi hatthimhipi diyyamāne rathepi khettepi vatthumhipi hiraññepi suvaṇṇepi diyyamāne gāmepi [3]- nagarepi [4]- janapadepi diyyamāne na suṇanti na sotaṃ odahanti na aññācittaṃ upaṭṭhapenti anassavā @Footnote: 1 Ma. dhammakāraṇepi. 2 Ma. thavikepi. 3 Ma. nigamepi 4 Ma. raṭṭhepi. Avacanakarā paṭilomavuttino aññeneva mukhaṃ karontīti atho gahaṭṭhā gharamāvasantā. [696] Appossukko paraputtesu hutvāti attānaṃ ṭhapetvā sabbe imasmiṃ atthe vuttā 1-. Appossukko paraputtesu hutvāti 2- appossukko hutvā abyāvaṭo hutvā anapekkho hutvāti appossukko paraputtesu hutvā . eko care khaggavisāṇakappo . Tenāha so paccekasambuddho dussaṅgahā pabbajitāpi eke atho gahaṭṭhā gharamāvasantā appossukko paraputtesu hutvā eko care khaggavisāṇakappoti. [697] Voropayitvā 3- gihibyañjanāni sañchinnapatto 4- yathā koviḷāro chetvāna vīro gihibandhanāni eko care khaggavisāṇakappo. [698] Voropayitvā gihibyañjanānīti gihibyañjanāni vuccanti kesā ca massū ca mālā ca gandhaṃ ca vilepanaṃ ca ābharaṇaṃ ca pilandanaṃ ca vatthañca pārupanañca veṭṭhanañca 5- ucchādanañca parimaddanañca nahāpanaṃ sambāhanaṃ ādāsaṃ añjanaṃ mālāvilepanaṃ 6- @Footnote: 1 Ma. paraputtā tesu paraputtesu .... 2 Ma. ime pāṭhā natthi. @3 Ma. oropayitvā. evamuparipi. 4 Sī. Yu. saṃsīnapatto. 5 Ma. veṭhanañca. @6 Ma. mālāgandhavilepanaṃ. Mukhacuṇṇakaṃ mukhalepaṃ hatthabaddhanaṃ 1- sikhābandhaṃ daṇḍaṃ nāḷikaṃ khaggaṃ chattaṃ upāhanā uṇhisaṃ maṇi vālavijanī 2- vodātāni 3- vatthāni dīgharassāni 4- iti vā . voropayitvā gihibyañjanānīti [5]- voropetvā [6]- nikkhipitvā paṭisambhayitvāti 7- voropayitvā gihibyañjanāni. [699] Sañchinnapatto yathā koviḷāroti yathā koviḷārassa pattāni sīnāni chinnāni [8]- patitāni [9]- evameva tassa paccekasambuddhassa gihibyañjanāni chinnāni [10]- patitānīti sañchinnapatto yathā koviḷāro. [700] Chetvāna vīro gihibandhanānīti [11]- viriyavāti vīro. Pahūti vīro . visavīti vīro . alamattoti vīro . sūroti vīro. Vikkanto abhiru acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo 12- vigatalomahaṃsoti vīro. Ārato 13- idheva sabbapāpakehi nirayadukkhamaticca viriyavāso so viriyavā padhānavā vīro tādi vuccate tathattā. Gihibandhanāni vuccanti puttā ca [14]- dāsīdāsā ca ajeḷakā ca kukkuṭasūkarā ca hatthigavāssavaḷavā ca khettañca vatthu ca hiraññañca suvaṇṇañca gāmanigamarājadhāniyo ca raṭṭhañca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañca yaṅkiñci rajanīyavatthu . chetvāna vīro @Footnote: 1 Ma. mukhacuṇṇaṃ mukhalepanaṃ hatthabandhaṃ. evamuparipi. 2 Ma. vicitrupāhanaṃ uṇhīsaṃ @maniṃ vālabījaniṃ. evamuparipi. 3 Ma. odātāni. evamuparipi. 4 dīghadasāni. @evamuparipi. 5 Ma. gihibyañjanāni. 6 Ma. samoropayitvā. 7 Ma. @paṭipassambhayitavāti. 8-10 Ma. sañchinnāni. 9 Ma. paripatitāni. 11 Ma. vīroti. @12 Ma. pahīnabhayabheravoti vīro. 13 Ma. virato. 14 Ma. bhariyā ca. Gihibandhanānīti so paccekasambuddho vīro gihibandhanāni chinditvā samucchinditvā jahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṅgametvāti chetvāna vīro gihibandhanāni . eko care khaggavisāṇakappo . Tenāha so paccekasambuddho voropayitvā gihibyañjanāni sañchinnapatto yathā koviḷāro chetvāna vīro gihibandhanāni eko care khaggavisāṇakappoti. [701] Sace labhetha nipakaṃ sahāyaṃ saddhiṃcaraṃ sādhuvihāri dhīraṃ abhibhuyya sabbāni parissayāni careyya tenattamano satimā. [702] Sace labhetha nipakaṃ sahāyanti sace nipakaṃ paṇḍitaṃ paññavantaṃ buddhimantaṃ ñāṇiṃ vibhāviṃ medhāviṃ sahāyaṃ labheyya paṭilabheyya adhigaccheyya vindeyyāti sace labhetha nipakaṃ sahāyaṃ. [703] Saddhiṃcaraṃ sādhuvihāri dhīranti saddhiṃcaranti ekato caraṃ . Sādhuvihārinti paṭhamenapi jhānena sādhuvihāriṃ dutiyenapi jhānena tatiyenapi jhānena catutthenapi jhānena sādhuvihāriṃ mettāyapi cetovimuttiyā sādhuvihāriṃ karuṇāyapi muditāyapi upekkhāyapi cetovimuttiyā sādhuvihāriṃ ākāsānañcāyatanasamāpattiyāpi Sādhuvihāriṃ viññāṇañcāyatanasamāpattiyāpi ākiñcañcāyatanasamāpattiyāpi nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ nirodhasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ phalasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ . Dhīranti dhīraṃ paṇḍitaṃ paññavantaṃ buddhimantaṃ ñāṇiṃ vibhāviṃ medhāvinti saddhiṃcaraṃ sādhuvihāri dhīraṃ. [704] Abhibhuyya sabbāni parissayānīti parissayāti dve parissayā pākaṭaparissayā ca paṭicchannaparissayā ca .pe. ime vuccanti pākaṭaparissayā .pe. ime vuccanti paṭicchannaparissayā. [1]- Abhibhuyya sabbāni parissayānīti sabbāni parissayāni 2- abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādayitvāti 3- abhibhuyya sabbāni parissayāni. [705] Careyya tenattamano satimāti so paccekasambuddho tena nipakena paṇḍitena paññavantena buddhimantena ñāṇinā vibhāvinā medhāvinā sahāyena saddhiṃ attamano tuṭṭhamano haṭṭhamano pahaṭṭhamano udaggamano pamuditamano 4- careyya vicareyya iriyeyya vatteyya pāleyya yapeyya yāpeyyāti careyya tenattamano . satimāti so paccekasambuddho satimā hoti paramena satinepakkena samannāgato cirakataṃpi cirabhāsitaṃpi saritā anussaritāti careyya tenattamano satimā. Tenāha so paccekasambuddho sace labhetha nipakaṃ sahāyaṃ @Footnote: 1 Ma. evampi tatrāsayāti parissayā. 2 Ma. sabbe parissaye. 3 Ma. pariyādiyitvā @madditvāti. 4 Ma. muditamāno. Saddhiṃcaraṃ sādhuvihāri dhīraṃ abhibhuyya sabbāni parissayāni careyya tenattamano satimāti. [706] No ce labhetha nipakaṃ sahāyaṃ saddhiṃcaraṃ sādhuvihāri dhīraṃ rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāya eko care khaggavisāṇakappo. [707] No ce labhetha nipakaṃ sahāyanti no ce nipakaṃ paṇḍitaṃ paññavantaṃ buddhimantaṃ ñāṇiṃ vibhāviṃ medhāviṃ sahāyaṃ labheyya paṭilabheyya adhigaccheyya vindeyyāti no ce labhetha nipakaṃ sahāyaṃ. [708] Saddhiṃcaraṃ sādhuvihāri dhīranti saddhiṃcaranti ekato caraṃ . Sādhuvihārinti paṭhamenapi jhānena sādhuvihāriṃ .pe. nirodhasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ phalasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ . dhīranti dhīraṃ paṇḍitaṃ paññavantaṃ buddhimantaṃ ñāṇiṃ vibhāviṃ medhāvinti saddhiṃcaraṃ sādhuvihāri dhīraṃ. [709] Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāyāti rājā khattiyo muddhābhisitto vijitasaṅgāmo nihatapaccāmitto laddhādhippāyo paripuṇṇakoṭṭhāgāro raṭṭhañca janapadañca [1]- koṭṭhagārañca pahutahiraññasuvaṇṇaṃ nagarañca pariccajitvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ @Footnote: 1 Ma. koṭṭhaṃ. Upagantvā eko carati vicarati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti evaṃ paccekasambuddhopi sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati vicarati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāya . eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho no ce labhetha nipakaṃ sahāyaṃ saddhiṃcaraṃ sādhuvihāri dhīraṃ rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāya eko care khaggavisāṇakappoti. [710] Addhā pasaṃsāma sahāyasampadaṃ seṭṭhā samā sevitabbā sahāyā ete aladdhā anavajjabhojī eko care khaggavisāṇakappo. [711] Addhā pasaṃsāma sahāyasampadanti addhāti ekaṃsavacanaṃ nissaṃsayavacanaṃ nikkaṅkhavacanaṃ advejjhavacanaṃ adveḷhakavacanaṃ niyogavacanaṃ apaṇṇakavacanaṃ [1]- avatthānavacanametaṃ addhāti . Sahāyasampadanti sahāyasampadā vuccati yo so sahāyo asekkhena @Footnote: 1 Ma. aviraddhavacanaṃ. Sīlakkhandhena samannāgato hoti asekkhena samādhikkhandhena asekkhena paññākkhandhena asekkhena vimuttikkhandhena asekkhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena samannāgato hoti . addhā pasaṃsāma sahāyasampadanti sahāyasampadaṃ pasaṃsāma thomema kittema vaṇṇemāti addhā pasaṃsāma sahāyasampadaṃ. [712] Seṭṭhā samā sevitabbā sahāyāti seṭṭhā honti sahāyā sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanena samā [1]- honti sahāyā sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanena seṭṭhā vā sahāyā samā 2- vā sahāyā sevitabbā bhajitabbā payirupāsitabbā paripucchitabbā paripañhitabbāti seṭṭhā samā sevitabbā sahāyā. [713] Ete aladdhā anavajjabhojīti atthi puggalo sāvajjabhojī atthi puggalo anavajjabhojī. {713.1} Katamo ca puggalo sāvajjabhojī. Idhekacco puggalo kuhanāya lapanāya nemittakatāya nippesikatāya lābhena lābhaṃ nijigiṃsanatāya 3- dārudānena veḷudānena pattadānena pupphadānena [4]- sinānadānena cuṇṇadānena mattikadānena dantakaṭṭhadānena mukhodakadānena pātukamyatāya muggasūpatāya 5- pāribhaṭyatāya parapiṭṭhimaṃsikatāya 6- vatthuvijjāya tiracchānavijjāya aṅgavijjāya nakkhattavijjāya dūtagamanena pahīnagamanena jaṅghapesanīyena vejjakammena dūtakammena 7- piṇḍapaṭipiṇḍakena @Footnote: 1-2 Ma. sadisā. 3 Ma. nijigīsanatāya. evamuparipi. 4 Ma. phaladānena. @evamuparipi. 5 Ma. cāṭukamyatāya muggasupyatāya. evamuparipi. 6 Ma. piṭhamaddikatāya. @evamuparipi. 7 Ma. navakammena. evamuparipi. Dānānuppadānena adhammena visamena laddhā labhitvā paṭilabhitvā adhigantvā vinditvā jīvikaṃ kappeti ayaṃ vuccati puggalo sāvajjabhojī. {713.2} Katamo ca puggalo anavajjabhojī. Idhekacco puggalo na kuhanāya na lapanāya na nemittakatāya na nippesikatāya na lābhena lābhaṃ nijigiṃsanatāya na dārudānena na veḷudānena na pattadānena na pupphadānena na sinānadānena na cuṇṇadānena na mattikadānena na dantakaṭṭhadānena na mukhodakadānena na pātukamyatāya na muggasūpatāya na pāribhaṭyatāya na parapiṭṭhimaṃsikatāya na vatthuvijjāya na tiracchānavijjāya na aṅgavijjāya na nakkhattavijjāya na dūtagamanena na pahīnagamanena na jaṅghapesanīyena na vejjakammena na dūtakammena na piṇḍapaṭipiṇḍakena na dānānuppadānena dhammena samena laddhā labhitvā paṭilabhitvā adhigantvā vinditvā jīvikaṃ kappeti ayaṃ vuccati puggalo anavajjabhojī. {713.3} Ete aladdhā anavajjabhojīti ete aladdhā alabhitvā apaṭilabhitvā anadhigantvā avinditvāti ete aladdhā anavajjabhojī . Eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho addhā pasaṃsāma sahāyasampadaṃ seṭṭhā samā sevitabbā sahāyā ete aladdhā anavajjabhojī Eko care khaggavisāṇakappoti. [714] Disvā suvaṇṇassa pabhassarāni kammāraputtena suniṭṭhitāni saṅghaṭṭayantāni duve bhujasmiṃ eko care khaggavisāṇakappo. [715] Disvā suvaṇṇassa pabhassarānīti disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā . suvaṇṇassāti jātarūpassa . pabhassarānīti parisuddhāni pariyodātānīti disvā suvaṇṇassa pabhassarāni. [716] Kammāraputtena suniṭṭhitānīti kammāraputto vuccati suvaṇṇakāro . kammāraputtena suniṭṭhitānīti kammāraputtena suniṭṭhitāni sukatāni suparikammānīti 1- kammāraputtena suniṭṭhitāni. [717] Saṅghaṭṭayantāni duve bhujasminti bhujo vuccati hattho . Yathā ekasmiṃ hatthe dve dhuvarāni ghaṭenti 2- evameva sattā taṇhāvasena [3]- ghaṭenti 4- tiracchānayoniyaṃ ghaṭenti pittivisaye ghaṭenti manussaloke ghaṭenti devaloke ghaṭenti gatiyā gatiṃ upapattiyā upapattiṃ paṭisandhiyā paṭisandhiṃ bhavena bhavaṃ saṃsārena saṃsāraṃ vaṭṭena vaṭṭaṃ ghaṭenti [5]- caranti viharanti iriyanti vattenti pālenti yapenti yāpentīti saṅghaṭṭayantāni duve bhujasmiṃ . eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho @Footnote: 1 Ma. suparikammakatānīti. 2 ma rūpurāni ghaṭṭenti. 3 Ma. diṭṭhivasena niraye. @4 Ma. ghaṭṭenti. evamuparipi. 5 Ma. saṅghaṭṭenti saṅghaṭṭentā. Disvā suvaṇṇassa pabhassarāni kammāraputtena suniṭṭhitāni saṅghaṭṭayantāni duve bhujasmiṃ eko care khaggavisāṇakappoti. [718] Evaṃ dutīyena sahā 1- mamassa vācābhilāpo abhisajjanā vā etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno eko care khaggavisāṇakappo. [719] Evaṃ dutīyena sahā mamassāti taṇhādutiyena 2- . Taṇhādutiyo vā hoti puggaladutiyo vā . kathaṃ taṇhādutiyo hoti . taṇhāti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā . yassesā taṇhā appahīnā so vuccati taṇhādutiyo. Taṇhādutiyo puriso dīghamaddhāna saṃsaraṃ itthabhāvaññathābhāvaṃ saṃsāraṃ nātivattati. Evaṃ taṇhādutiyo hoti . kathaṃ puggaladutiyo hoti . idhekacco na attahetu 3- na kāraṇahetu uddhato avūpasantacitto ekassa vā dutiyo hoti dvinnaṃ vā tatiyo hoti tiṇṇaṃ vā catuttho hoti tattha bahuṃ samphappalāpaṃ lapati seyyathīdaṃ rājakathaṃ corakathaṃ mahāmattakathaṃ senākathaṃ bhayakathaṃ yuddhakathaṃ annakathaṃ pānakathaṃ vatthakathaṃ @Footnote: 1 Ma. saha. evamuparipi. 2 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 3 Ma. atthahetu. [1]- Mālākathaṃ [2]- ñātikathaṃ yānakathaṃ gāmakathaṃ nigamakathaṃ nagarakathaṃ janapadakathaṃ itthīkathaṃ purisakathaṃ 3- sūrakathaṃ visikkhākathaṃ kumbhaṭṭhānakathaṃ [4]- lokakkhāyikaṃ samuddakkhāyikaṃ itibhavābhavakathaṃ iti vā 5- katheti evaṃ puggaladutiyo hotīti evaṃ dutīyena sahā mamassa. [720] Vācābhilāpo abhisajjanā vāti vācābhilāpo vuccati battiṃsa 6- tiracchānakathā seyyathīdaṃ rājakathā corakathā .pe. Itibhavābhavakathā iti vā . abhisajjanāti dve sajjanā taṇhāsajjanā ca diṭṭhisajjanā ca .pe. ayaṃ taṇhāsajjanā .pe. ayaṃ diṭṭhisajjanāti vācābhilāpo abhisajjanā vā. [721] Etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamānoti bhayanti jātibhayaṃ jarābhayaṃ byādhibhayaṃ maraṇabhayaṃ rājabhayaṃ corabhayaṃ aggibhayaṃ udakabhayaṃ attānuvādabhayaṃ parānuvādabhayaṃ daṇḍabhayaṃ duggatibhayaṃ ūmibhayaṃ kumbhilabhayaṃ āvaṭṭabhayaṃ suṃsukābhayaṃ ājīvikābhayaṃ asilokabhayaṃ parisasārajjabhayaṃ [7]- bhayānakaṃ chambhitattaṃ lomahaṃso cetaso ubbeggo utrāso . Etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamānoti etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno dakkhamāno olokayamāno nijjhāyamāno upaparikkhamānoti etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno . eko care khaggavisāṇakappo . tenāha so paccekasambuddho evaṃ dutīyena sahā mamassa vācābhilāpo abhisajjanā vā @Footnote: 1 Ma. sayanakathaṃ. 2 Ma. gandhakathaṃ. 3 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 4 Ma. pubbapetakathaṃ @nānattakathaṃ. 5 Ma. iti vāti saddo natthi. 6 Ma. bāttiṃsa. 7 Ma. madanabhayaṃ. Etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno eko care khaggavisāṇakappoti. [722] Kāmā hi citrā madhurā manoramā virūparūpena mathenti cittaṃ ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā eko care khaggavisāṇakappo. [723] Kāmā hi citrā madhurā manoramāti kāmāti uddānato dve kāmā vatthukāmā ca kilesakāmā ca .pe. ime vuccanti vatthukāmā .pe. ime vuccanti kilesakāmā . citrāti nānāvaṇṇarūpā 1- nānāvaṇṇasaddā nānāvaṇṇagandhā nānāvaṇṇarasā nānāvaṇṇaphoṭṭhabbā . madhurāti vuttañhetaṃ bhagavatā pañcime bhikkhave kāmaguṇā katame pañca cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmupasañhitā rajanīyā sotaviññeyyā saddā ghānaviññeyyā gandhā jivhāviññeyyā rasā kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmupasañhitā rajanīyā ime kho bhikkhave pañca kāmaguṇā yaṃ kho bhikkhave ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati kāmasukhaṃ miḷhasukhaṃ puthujjanasukhaṃ anariyasukhaṃ na sevitabbaṃ na bhajitabbaṃ na bhāvetabbaṃ na bahulīkātabbaṃ bhāyitabbaṃ etassa sukhassāti vadāmīti kāmā hi citrā madhurā . manoramāti @Footnote: 1 Ma. nānāvaṇṇā rūpā. evamīdisesu padesu. Manoti yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu. [1]- [724] Virūparūpena mathenti cittanti nānāvaṇṇehi rūpehi .pe. nānāvaṇṇehi phoṭṭhabbehi cittaṃ mathenti tāsenti 2- hāpenti 3- pahāpentīti 4- virūparūpena mathenti cittaṃ. [725] Ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvāti vuttaṃ hetaṃ bhagavatā ko ca bhikkhave kāmānaṃ ādīnavo idha bhikkhave kulaputto yena sippaṭṭhānena jīvikaṃ kappeti yadi muddhāya 5- yadi gaṇanāya yadi saṅkhāya 6- yadi kasiyā yadi vaṇijjāya yadi gorakkhena yadi issaṭṭhena 7- yadi rājaporisena yadi sippāyatanena sītassa purakkhato uṇhassa purakkhato ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassehi rissamāno 8- khuppipāsāya miyyamāno ayaṃ bhikkhave kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu {725.1} tassa ce bhikkhave kulaputtassa evaṃ uṭṭhahato ghaṭato vāyamato te bhogā nābhinipphajjanti so socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjati moghaṃ vata me uṭṭhānaṃ aphalo vata me vāyāmoti ayampi bhikkhave kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu tassa ce bhikkhave kulaputtassa evaṃ uṭṭhahato ghaṭato vāyamato te bhogā abhinipphajjanti so tesaṃ bhogānaṃ ārakkhādhikaraṇaṃ @Footnote: 1 Ma. mano ramenti thomenti tosenti pahāsentīti kāmā hi citrā madhurā manoramā. @2 Ma. tosenti. 3 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 4 Ma. pahāsentīti. @5 Ma. muddāya. 6 Ma. saṅkhārena. 7 Ma. issatthena. 8 Ma. samphassamāno. Dukkhadomanassaṃ paṭisaṃvedeti kinti me bhoge neva rājāno hareyyuṃ na corā hareyyuṃ na aggi ḍaheyya na udakaṃ vaheyya na appiyā dāyādā hareyyunti tassa evaṃ ārakkhato gopayato te bhoge rājāno vā haranti corā vā haranti aggi vā ḍahati udakaṃ vā vahati appiyā dāyādā vā haranti so socati .pe. Sammohaṃ āpajjati yampi me ahosi tampi no natthīti ayampi bhikkhave kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu. {725.2} Puna caparaṃ bhikkhave kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu rājānopi rājūhi vivadanti khattiyāpi khattiyehi vivadanti brāhmaṇāpi brāhmaṇehi vivadanti gahapatīpi gahapatīhi vivadanti mātāpi puttena vivadati puttopi mātarā vivadati pitāpi puttena vivadati puttopi pitarā vivadati bhātāpi bhaginiyā vivadati bhaginīpi bhātarā vivadati sahāyopi sahāyena vivadati te tattha kalahavivādāpannā 1- aññamaññaṃ pāṇīhipi upakkamanti leḍḍūhipi upakkamanti daṇḍehipi upakkamanti satthehipi upakkamanti te tattha maraṇampi nigacchanti maraṇamattampi dukkhaṃ ayampi bhikkhave kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu. {725.3} Puna caparaṃ bhikkhave kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ sannayhitvā ubhatoviyūḷhaṃ 2- saṅgāmaṃ pakkhandanti @Footnote: 1 Ma. kalahaviggahavivādāpannā. 2 Ma. ubhatobyūḷhaṃ. Usūsupi khippamānesu sattīsupi khippamānāsu asīsupi vijjotalantesu te tattha usūhipi vijjhanti sattīhipi vijjhanti asināpi sīsaṃ chindanti te tattha maraṇampi nigacchanti maraṇamattampi dukkhaṃ ayampi bhikkhave kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu. {725.4} Puna caparaṃ bhikkhave kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ sannayhitvā addhāvalepanā 1- upakāriyo pakkhandanti usūsupi khippamānesu sattīsupi khippamānāsu asīsupi vijjotalantesu te tattha usūhipi vijjhanti sattīhipi vijjhanti chakaṇaṭiyāpi 2- osiñcanti abhivaggena omaddanti asināpi sīsaṃ chindanti te tattha maraṇampi nigacchanti maraṇamattampi dukkhaṃ ayampi bhikkhave kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu. {725.5} Puna caparaṃ bhikkhave kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu sandhimpi chindanti nillopampi niharanti ekāgārikampi karonti paripanthepi tiṭṭhanti paradārampi gacchanti tamenaṃ rājāno gahetvā vividhā kammakaraṇā kārenti kasāhipi tāḷenti vettehipi tāḷenti aḍḍhadaṇḍakehipi tāḷenti hatthampi chindanti pādampi chindanti .pe. asināpi sīsaṃ chindanti te tattha maraṇampi nigacchanti maraṇamattampi dukkhaṃ ayampi bhikkhave kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko @Footnote: 1 Ma. addāvalepanā. 2 Ma. chakaṇakāyapi. Dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu. {725.6} Puna caparaṃ bhikkhave kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu kāyena duccaritaṃ caranti vācāya duccaritaṃ caranti manasā duccaritaṃ caranti te kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjanti ayampi bhikkhave kāmānaṃ ādīnavo samparāyiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetūti . ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvāti kāmaguṇesu ādīnavaṃ disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā . eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho kāmā hi citrā madhurā manoramā virūparūpena mathenti cittaṃ ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā eko care khaggavisāṇakappoti. [726] Ītī ca gaṇḍo ca upaddavo ca rogo ca sallañca bhayañca metaṃ etaṃ bhayaṃ kāmaguṇesu disvā eko care khaggavisāṇakappo. [727] Ītī ca gaṇḍo ca upaddavo ca rogo ca sallañca Bhayañca metanti vuttañhetaṃ bhagavatā bhayanti bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ dukkhanti bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ rogoti bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ gaṇḍoti bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ lagganti 1- bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ sattoti 2- bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ paṅkoti bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ gabbhoti bhikkhave kāmānametaṃ adhivacanaṃ yasmā 3- ca bhikkhave bhayanti kāmānametaṃ adhivacanaṃ [4]- kāmarāgarattāyaṃ bhikkhave chandarāgavinibandho 5- diṭṭhadhammikāpi bhayā na parimuccati samparāyikāpi bhayā na parimuccati {727.1} tasmā bhayanti kāmānametaṃ adhivacanaṃ yasmā 3- ca bhikkhave dukkhanti rogoti gaṇḍoti lagganti 1- sattoti 2- paṅkoti gabbhoti kāmānametaṃ adhivacanaṃ [4]- kāmarāgarattāyaṃ bhikkhave chandarāgavinibandho 5- diṭṭhadhammikāpi gabbhā na parimuccati samparāyikāpi gabbhā na parimuccati tasmā gabbhoti kāmānametaṃ adhivacananti. Bhayañca dukkhañca rogo ca satto paṅko ca dūbhayaṃ 6- ete kāmā pavuccanti 7- yattha satto puthujjano otiṇṇo sātarūpena gabbhāya ca nigacchati 8-. Yato ca bhikkhave bhikkhu 9- jhānañca 10- na riñcati somaṃ palipathaṃ duggaṃ atikkamma tathāvidhaṃ 1- pajaṃ jātijarūpetaṃ phandamānaṃ avekkhatīti. Ītī ca gaṇḍo ca upaddavo ca rogo ca sallañca bhayañca metaṃ. @Footnote: 1 Ma. sallanti. 2 Ma. saṅgoti. 3 Ma. kasmā. 4 Ma. yasmā ca. @5 Ma. -baddho. 6 Ma. gaṇḍo sallañca saṅgo ca. 7 Ma. paṅko gabbho ca ubhayaṃ. @8 Ma. puna gabbhāya gacchati. 9 Ma. ātāpī. 10 Ma. sampajaññaṃ na riccati. @11 Ma. tathāvidho. [728] Etaṃ bhayaṃ kāmaguṇesu disvāti etaṃ bhayaṃ kāmaguṇesu disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti etaṃ bhayaṃ kāmaguṇesu disvā . eko care khaggavisāṇakappo . Tenāha so paccekasambuddho ītī ca gaṇḍo ca upaddavo ca rogo ca sallañca bhayañca metaṃ etaṃ bhayaṃ kāmaguṇesu disvā eko care khaggavisāṇakappoti. [729] Sītañca uṇhañca khudaṃ pipāsaṃ vātātape ḍaṃsasiriṃsape 1- ca sabbāni petāni abhisaṃbhavitvā eko care khaggavisāṇakappo. [730] Sītañca uṇhañca khudaṃ pipāsanti [2]- dvīhi kāraṇehi sītaṃ hoti abbhantaradhātupakopavasena vā sītaṃ hoti bahiddhāutuvasena vā sītaṃ hoti . uṇhanti dvīhi kāraṇehi uṇhaṃ hoti abbhantaradhātupakopavasena vā uṇhaṃ hoti bahiddhāutuvasena vā uṇhaṃ hoti . khuddā 3- vuccati chātako . pipāsā vuccati udakampīti 4- sītañca uṇhañca khudaṃ pipāsaṃ. [731] Vātātape ḍaṃsasiriṃsape cāti vātāti puratthimā vātā pacchimā vātā uttarā vātā dakkhiṇā vātā sarajā vātā [5]- @Footnote: 1 Ma. ḍaṃsasarīsape. evamuparipi. 2 Ma. sītanti. 3 Ma. khudā. 4 Ma. udakapipāsāti. @5 arajā vātā. evamīdisesu ṭhānesu. Sītā vātā uṇhā vātā parittā vātā adhimattā vātā verambhavātā [1]- supaṇṇavātā tālapaṇṇavātā vidhūpanavātā . Ātapo vuccati suriyasantāpo . ḍaṃsā vuccanti piṅgalamakkhikā . Siriṃsapā vuccanti ahīti vātātape ḍaṃsasiriṃsape ca. [732] Sabbāni petāni abhisaṃbhavitvāti abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā madditvāti sabbāni petāni abhisaṃbhavitvā . Eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho sītañca uṇhañca khudaṃ pipāsaṃ vātātape ḍaṃsasiriṃsape ca sabbāni petāni abhisaṃbhavitvā eko care khaggavisāṇakappoti. [733] Nāgova yūthāni vivajjayitvā sañjātakhandho padumī uḷāro yathābhirantaṃ vihare araññe eko care khaggavisāṇakappo. [734] Nāgova yūthāni vivajjayitvāti nāgo vuccati hatthināgo . paccekasambuddhopi nāgo . kiṃkāraṇā paccekasambuddho nāgo . āguṃ na karotīti nāgo . na gacchatīti nāgo . na āgacchatīti nāgo . kathaṃ so paccekasambuddho āguṃ na karotīti nāgo . āgū vuccanti pāpakā akusalā dhammā saṅkilesikā @Footnote: 1 Ma. pakkhavātā. evamuparipi. Ponobbhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā. Āguṃ na karotīti 1- kiñci loke sabbasaṃyoge visajja bandhanāni sabbattha na sajjati vippamutto nāgo tādi pavuccate tathattā. {734.1} Evaṃ so paccekasambuddho āguṃ na karotīti nāgo. Kathaṃ so paccekasambuddho na gacchatīti nāgo . So paccekasambuddho na chandāgatiṃ gacchati na dosāgatiṃ gacchati na mohāgatiṃ gacchati na bhayāgatiṃ gacchati na rāgavasena gacchati na dosavasena gacchati na mohavasena gacchati na mānavasena gacchati na diṭṭhivasena gacchati na uddhaccavasena gacchati na vicikicchāvasena gacchati na anusayavasena gacchati na vaggehi dhammehi yāyati niyyati vuyhati saṃhariyati 2- evaṃ so paccekasambuddho na gacchatīti nāgo. {734.2} Kathaṃ paccekasambuddho na āgacchatīti nāgo . Sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati sakadāgāmimaggena anāgāmimaggena arahattamaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati evaṃ so paccekasambuddho na āgacchatīti nāgo . Nāgova yūthāni vivajjayitvāti yathā so hatthināgo yūthāni vivajjetvā parivajjetvā abhinivajjetvā ekova araññe vanamajjhassa ajjhogāhetvā 3- carati @Footnote: 1 Ma. karoti. 2 Ma. saṃharīyati. 3 Ma. araññavanamajjhogāhetvā. Vicarati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti paccekasambuddhopi gaṇaṃ vajjetvā 1- parivajjetvā abhivajjetvā eko care khaggavisāṇakappo 2- araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhaseyyakāni paṭisallānasāruppāni so eko gacchati eko tiṭṭhati eko nisīdati eko seyyaṃ kappeti eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati [3]- eko paṭikkamati eko raho nisīdati eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti eko carati vicarati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti nāgova yūthāni vivajjayitvā. [735] Sañjātakhandho padumī uḷāroti yathā so hatthināgo sañjātakhandho sattaratano vā hoti aṭṭharatano vā paccekasambuddhopi sañjātakhandho asekkhena sīlakkhandhena asekkhena samādhikkhandhena asekkhena paññākkhandhena asekkhena vimuttikkhandhena asekkhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena . yathā so hatthināgo padumī paccekasambuddhopi sattahi bojjhaṅgapupphehi padumī satisambojjhaṅga- pupphena dhammavicayasambojjhaṅgapupphena viriyasambojjhaṅgapupphena pītisambojjhaṅgapupphena passaddhisambojjhaṅgapupphena samādhi- sambojjhaṅgapupphena upekkhāsambojjhaṅgapupphena . yathā so hatthināgo uḷāro thāmena balena javena sūrena paccekasambuddhopi uḷāro sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanenāti @Footnote: 1 Ma. vivajjetvā. 2 Ma. ime dve pāṭhā natthi. 3 sabbattha potthake @eko abhikkamatīti padena bhavitabbaṃ. Sañjātakhandho padumī uḷāro. [736] Yathābhirantaṃ vihare araññeti yathā so hatthināgo yathābhirantaṃ araññe viharati paccekasambuddhopi yathābhirantaṃ araññe viharati paṭhamenapi jhānena yathābhirantaṃ araññe viharati dutiyenapi tatiyenapi catutthenapi jhānena yathābhirantaṃ araññe viharati mettāyapi cetovimuttiyā yathābhirantaṃ araññe viharati karuṇāyapi muditāyapi upekkhāyapi cetovimuttiyā yathābhirantaṃ araññe viharati ākāsānañcāyatanasamāpattiyāpi yathābhirantaṃ araññe viharati viññāṇañcāyatanasamāpattiyāpi ākiñcaññāyatanasamāpattiyāpi nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyāpi phalasamāpattiyāpi yathābhirantaṃ araññe viharatīti yathābhirantaṃ vihare araññe . eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho nāgova yūthāni vivajjayitvā sañjātakhandho padumī uḷāro yathābhirantaṃ vihare araññe eko care khaggavisāṇakappoti. [737] Aṭṭhāna taṃ saṅgaṇikāratassa yaṃ phussaye 1- sāmayikaṃ vimuttiṃ ādiccabandhussa vaco nisamma eko care khaggavisāṇakappo. @Footnote: 1 Ma. phassaye. evamuparipi. [738] Aṭṭhāna taṃ saṅgaṇikāratassa yaṃ phussaye sāmayikaṃ vimuttinti vuttaṃ hetaṃ bhagavatā yāvatānanda bhikkhu saṅgaṇikārāmo saṅgaṇikarato saṅgaṇikārāmataṃ anuyutto gaṇārāmo gaṇarato gaṇasammudito gaṇārāmataṃ anuyutto yantaṃ nekkhammasukhaṃ pavivekasukhaṃ upasamasukhaṃ sambodhisukhaṃ tassa sukhassa nikāmalābhī bhavissati akicchalābhī akasiralābhīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati . yo ca kho so ānanda bhikkhu eko gaṇasmā vūpakaṭṭho viharati tassetaṃ bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ yantaṃ nekkhammasukhaṃ pavivekasukhaṃ upasamasukhaṃ sambodhisukhaṃ tassa sukhassa nikāmalābhī bhavissati akicchalābhī akasiralābhīti ṭhānametaṃ vijjati . yāvatānanda bhikkhu saṅgaṇikārāmo saṅgaṇikarato saṅgaṇikārāmataṃ anuyutto gaṇārāmo gaṇarato gaṇasammudito gaṇārāmataṃ anuyutto sāmayikaṃ 1- vā cetovimuttiṃ upasampajja viharissati asāmayikaṃ vā akuppanti netaṃ ṭhānaṃ vijjati . Yo ca kho so ānanda bhikkhu eko gaṇasmā vūpakaṭṭho viharati tassetaṃ bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ sāmayikaṃ vā cetovimuttiṃ upasampajja viharissati asāmayikaṃ vā akuppanti ṭhānametaṃ vijjatīti . aṭṭhāna taṃ saṅgaṇikāratassa yaṃ phussaye sāmayikaṃ vimuttiṃ. [739] Ādiccabandhussa vaco nisammāti ādicco vuccati suriyo . so gotamo gottena paccekasambuddhopi gotamo gottena so paccekasambuddhopi suriyassa gottañātako gottabandhu @Footnote: 1 Ma. sāmāyikaṃ. evamuparipi. Tasmā paccekasambuddho ādiccabandhu . ādiccabandhussa vaco nisammāti ādiccabandhussa vacanaṃ byapathaṃ desanaṃ anusandhiṃ sutvā suṇitvā uggahetvā upadhārayitvā upalakkhayitvāti ādiccabandhussa vaco nisamma . eko care khaggavisāṇakappo . tenāha so paccekasambuddho aṭṭhāna taṃ saṅgaṇikāratassa yaṃ phussaye sāmayikaṃ vimuttiṃ ādiccabandhussa vaco nisamma eko care khaggavisāṇakappoti. [740] Diṭṭhīvisūkāni upātivatto patto niyāmaṃ paṭiladdhamaggo uppannañāṇomhi anaññaneyyo eko care khaggavisāṇakappo. [741] Diṭṭhīvisūkāni upātivattoti diṭṭhivisūkāni vuccanti vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhī . idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ Viññāṇasmiṃ vā attānaṃ yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho viparītaggāho vippallāsaggāho micchāgāho ayāthāvakasmiṃ yāthāvakanti gāho yāvatā dvāsaṭṭhī diṭṭhigatāni imāni diṭṭhivisūkāni . [1]- upātivattoti diṭṭhīvisūkāni upātivatto atikkanto samatikkanto vītivattoti diṭṭhīvisūkāni upātivatto. [742] Patto niyāmaṃ paṭiladdhamaggoti niyāmā vuccanti cattāro maggā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo seyyathīdaṃ sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi . catūhi ariyamaggehi samannāgato [2]- sampatto adhigato phusito sacchikatoti patto niyāmaṃ . paṭiladdhamaggoti laddhamaggo paṭiladdhamaggo adhigatamaggo phusitamaggoti [3]- patto niyāmaṃ paṭiladdhamaggo. [743] Uppannañāṇomhi anaññaneyyoti tassa paccekasambuddhassa ñāṇaṃ uppannaṃ samuppannaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ sabbe saṅkhārā aniccāti ñāṇaṃ uppannaṃ samuppannaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtaṃ sabbe saṅkhārā dukkhāti .pe. yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti ñāṇaṃ uppannaṃ @Footnote: 1 Ma. diṭṭhīvisūkāni. 2 Ma. niyāmaṃ patto. 3 Ma. sacchikatamaggoti. Samuppannaṃ nibbattaṃ abhinibbattaṃ pātubhūtanti uppannañāṇomhi . Anaññaneyyoti so paccekasambuddho na paraneyyo na parapattiyo na parapaccayo na parapaṭibaddhagū yathābhūtaṃ jānāti passati asammūḷho sampajāno paṭissato sabbe saṅkhārā aniccāti .pe. Yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti na paraneyyo na parapattiyo na parapaccayo na parapaṭibaddhagū yathābhūtaṃ jānāti passati asammūḷho sampajāno paṭissatoti uppannañāṇomhi anaññaneyyo . eko care khaggavisāṇakappo . tenāha so paccekasambuddho diṭṭhīvisūkāni upātivatto patto niyāmaṃ paṭiladdhamaggo uppannañāṇomhi anaññaneyyo eko care khaggavisāṇakappoti. [744] Nillolupo nikkuho nippipāso nimmakkho niddhantakasāvamoho nirāsaso 1- sabbaloke bhavitvā eko care khaggavisāṇakappo. [745] Nillolupo nikkuho nippipāsoti loluppā 2- vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . Sā loluppā taṇhā tassa paccekasambuddhassa pahīnā ucchinnamūlā @Footnote: 1 Sī. nirāsayo. 2 Ma. loluppaṃ. Tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā tasmā paccekasambuddho nillolupo . nikkuhoti tīṇi kuhanavatthūni paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu. {745.1} Katamaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu . Idha gahapatikā bhikkhuṃ nimantenti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi . So pāpiccho icchāpakato atthiko cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccaya- bhesajjaparikkhārānaṃ bhiyyokamyataṃ upādāya cīvaraṃ paccakkhāti piṇḍapātaṃ paccakkhāti senāsanaṃ paccakkhāti gilānapaccayabhesajja- parikkhāraṃ paccakkhāti. {745.2} So evamāha kiṃ samaṇassa mahagghena cīvarena etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo susānā vā saṅkārakūṭā vā pāpaṇikā vā nantakāni uccinitvā saṅghāṭiṃ katvā dhāreyya kiṃ samaṇassa mahagghena piṇḍapātena etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo uñchācariyāya piṇḍiyālopena jīvikaṃ kappeyya kiṃ samaṇassa mahagghena senāsanena etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo rukkhamūliko vā assa abbhokāsiko vā kiṃ samaṇassa mahagghena gilānapaccayabhesajjaparikkhārena etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo pūtimuttena vā hariṭakīkhaṇḍena vā osathaṃ 1- kareyyāti tadupādāya lūkhaṃ cīvaraṃ dhāreti lūkhaṃ piṇḍapātaṃ bhuñjati lūkhaṃ senāsanaṃ paṭisevati lūkhaṃ gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paṭisevati . tamenaṃ @Footnote: 1 Ma. osadhaṃ. Gahapatikā evaṃ jānanti ayaṃ samaṇo appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho āraddhaviriyo dhutavādoti bhiyyo nimantenti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi. {745.3} So evamāha tiṇṇaṃ sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati saddhāya sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati deyyadhammassa sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati dakkhiṇeyyānaṃ sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati tumhākañcevāyaṃ saddhā atthi deyyadhammo ca saṃvijjati ahañca paṭiggāhako sacāhaṃ 1- na paṭiggahessāmi evaṃ tumhe puññena paribāhirā bhavissatha na mayhaṃ iminā attho apica tumhākañceva anukampāya paṭiggaṇhāmīti tadupādāya bahumpi cīvaraṃ paṭiggaṇhāti bahumpi piṇḍapātaṃ paṭiggaṇhāti bahumpi senāsanaṃ paṭiggaṇhāti bahumpi gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paṭiggaṇhāti . yā evarūpā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ idaṃ vuccati paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu. {745.4} Katamaṃ iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu . Idhekacco pāpiccho icchāpakato sambhāvanādhippāyo evaṃ maṃ jano sambhāvessatīti gamanaṃ saṇṭhapeti ṭhānaṃ saṇṭhapeti nissajjaṃ saṇṭhapeti seyyaṃ 2- saṇṭhapeti paṇidhāya gacchati paṇidhāya tiṭṭhati paṇidhāya nisīdati paṇidhāya seyyaṃ kappeti samāhito viya gacchati samāhito @Footnote: 1 Ma. sacehaṃ. 2 Ma. sayanaṃ. Viya tiṭṭhati samāhito viya nisīdati samāhito viya seyyaṃ kappeti āpāthakajjhāyīva hoti . yā evarūpā iriyāpathassa āṭhapanā ṭhapanā saṇṭhapanā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhāyitattaṃ idaṃ iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu. {745.5} Katamaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu . idhekacco pāpiccho icchāpakato sambhāvanādhippāyo evaṃ maṃ jano sambhāvessatīti ariyadhammasannissitaṃ vācaṃ bhāsati yo evarūpaṃ cīvaraṃ dhāreti so samaṇo mahesakkhoti bhaṇati . yo evarūpaṃ pattaṃ dhāreti lohathālakaṃ dhāreti dhammakarakaṃ dhāreti parissāvanaṃ dhāreti kuñcikaṃ dhāreti upāhanaṃ dhāreti kāyabandhanaṃ dhāreti āyogabandhanaṃ 1- dhāreti so samaṇo mahesakkhoti bhaṇati . yassa evarūpo upajjhāyo so samaṇo mahesakkhoti bhaṇati. Yassa evarūpo ācariyo [2]- samānupajjhāyakā samānācariyakā mittā sandiṭṭhā sambhattā sahāyā so samaṇo mahesakkhoti bhaṇati. {745.6} Yo evarūpe vihāre vasati so samaṇo mahesakkhoti bhaṇati. Yo evarūpe aḍḍhayoge 3- vasati hammiye vasati [4]- guhāyaṃ vasati [5]- kuṭiyā vasati kūṭāgāre vasati aṭṭe vasati māḷe vasati uddaṇḍe vasati upaṭṭhānasālāyaṃ vasati maṇḍape vasati rukkhamūle vasati so samaṇo mahesakkhoti bhaṇati . athavā korajikakorajiko bhākuṭikabhākuṭiko kuhakuho lapalapo mukhasambhāvito 6- ayaṃ samaṇo @Footnote: 1 Ma. āyogaṃ. 2 Ma. evarūpā. 3 Ma. vihāre aḍḍhayoge. 4 Ma. pāsāde @vasati hammiye vasati. 5 Ma. leṇe vasati. 6 Ma. kuhakakuhako lapakalapako @mukhasambhāviko. Imāsaṃ evarūpānaṃ santānaṃ vihārasamāpattīnaṃ lābhīti tādisaṃ gambhīraṃ gūḷhaṃ nipuṇaṃ paṭicchannaṃ lokuttarasuññatāpaṭisaññutaṃ kathaṃ katheti . yā evarūpā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhāyitattaṃ 1- idaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu. {745.7} Tassa paccekasambuddhassa imāni tīṇi kuhanavatthūni pahīnāni samucchinnāni vūpasantāni paṭippassaddhāni abhabbuppattikāni ñāṇagginā daḍḍhāni tasmā so paccekasambuddho nikkuho . Nippipāsoti pipāsā vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. Abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . sā pipāsā taṇhā tassa paccekasambuddhassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā tasmā so paccekasambuddho nippipāsoti nillolupo nikkuho nippipāso. [746] Nimmakkho niddhantakasāvamohoti makkhāti yo makkho makkhāyanā makkhāyitattaṃ niṭṭhuriyaṃ niṭṭhuriyakammaṃ . kasāvāti rāgo kasāvo doso kasāvo moho kasāvo kodho upanāho makkho paḷāso .pe. sabbākusalābhisaṅkhārā kasāvā . mohoti dukkhe añāṇaṃ dukkhasamudaye añāṇaṃ dukkhanirodhe añāṇaṃ dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya añāṇaṃ pubbante añāṇaṃ aparante añāṇaṃ pubbantāparante añāṇaṃ idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu añāṇaṃ yaṃ evarūpaṃ añāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananurodho @Footnote: 1 Ma. kuhitattaṃ. Asambodho 1- appaṭivedho asaṅgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhanā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho [2]- sammoho [3]- avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjājālaṃ 4- avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ . Tassa paccekasambuddhassa makkho ca kasāvo ca moho ca vantā [5]- niddhantā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭippassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā tasmā so paccekasambuddho nimmakkho niddhantakasāvamoho. [747] Nirāsaso sabbaloke bhavitvāti āsā vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . Sabbaloketi sabbaapāyaloke sabbamanussaloke sabbadevaloke sabbakhandhaloke sabbadhātuloke sabbaāyatanaloke . nirāsaso sabbaloke bhavitvāti sabbaloke nirāsaso bhavitvā nittaṇho bhavitvā nippipāso bhavitvāti nirāsaso sabbaloke bhavitvā . Eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho nillolupo nikkuho nippipāso nimmakkho niddhantakasāvamoho nirāsaso sabbaloke bhavitvā eko care khaggavisāṇakappoti. [748] Pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayetha @Footnote: 1-4 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. pamoho. 3 Ma. avijjā. 5 Ma. saṃvantā. Anatthadassiṃ visame niviṭṭhaṃ sayaṃ na seve pasutaṃ pamattaṃ eko care khaggavisāṇakappo. [749] Pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayethāti pāpasahāyo vuccati yo so sahāyo dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā samannāgato natthi dinnaṃ natthi yiṭṭhaṃ [1]- natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko natthi ayaṃ loko natthi paro loko natthi mātā natthi pitā natthi sattā opapātikā natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentīti ayaṃ pāpasahāyo . pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayethāti pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayetha 2- vivajjeyya 3- parivajjeyyāti pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayetha. [750] Anatthadassiṃ visame niviṭṭhanti anatthadassī vuccati yo so sahāyo dasavatthukāya micchādiṭṭhiyā samannāgato natthi dinnaṃ natthi yiṭṭhaṃ .pe. ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentīti ayaṃ anatthadassī 4- . visame niviṭṭhanti visame kāyakamme niviṭṭhaṃ visame vacīkamme niviṭṭhaṃ visame manokamme niviṭṭhaṃ visame pāṇātipāte niviṭṭhaṃ visame adinnādāne niviṭṭhaṃ visame kāmesu micchācāre niviṭṭhaṃ visame musāvāde niviṭṭhaṃ visamāya pisuṇāya vācāya niviṭṭhaṃ visamāya pharusāya vācāya niviṭṭhaṃ visame samphappalāpe niviṭṭhaṃ visamāya abhijjhāya niviṭṭhaṃ visame byāpāde niviṭṭhaṃ visamāya micchādiṭṭhiyā niviṭṭhaṃ visamesu @Footnote: 1 Ma. natthi hutaṃ. 2 Ma. vajjeyya. 3 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 4 Ma. ime @dve pāṭhā natthi. Saṅkhāresu niviṭṭhaṃ visamesu pañcasu kāmaguṇesu niviṭṭhaṃ [1]- sattaṃ allīnaṃ upagataṃ ajjhositaṃ adhimuttanti anatthadassiṃ visame niviṭṭhaṃ. [751] Sayaṃ na seve pasutaṃ pamattanti pasutanti yopi kāme esati gavesati pariyesati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadādhipateyyo sopi kāmappasuto. [2]- Yopi taṇhāvasena rūpe pariyesati yopi taṇhāvasena rūpe paṭilabhati yopi taṇhāvasena rūpe paribhuñjati sadde gandhe rase phoṭṭhabbe paribhuñjati taccarito tabbahulo taggaruko tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadādhipateyyo sopi kāmappasuto. {751.1} Pamattanti pamādo vattabbo . kāyaduccarite vā vacīduccarite vā manoduccarite vā pañcasu vā kāmaguṇesu cittassa vossaggo vossaggānuppadānaṃ kusalānaṃ vā dhammānaṃ bhāvanāya asakkaccakiriyatā asātaccakiriyatā anaṭṭhitakiriyatā olīnavuttitā nikkhittacchandatā nikkhittadhuratā anāsevanā abhāvanā abahulīkammaṃ anadhiṭṭhānaṃ ananuyogo yo evarūpo pamādo pamajjanā pamajjitattaṃ ayaṃ vuccati pamādo . sayaṃ na seve pasutaṃ pamattanti pasutañca na seveyya pamattañca [3]- na seveyya [4]- na niseveyya na saṃseveyya na paṭiseveyya 5- na ācareyya na samācareyya na samādāya @Footnote: 1 Ma. visamesu pañcasu nīvaraṇesu niviṭṭhaṃ viniviṭṭhaṃ. 2 Ma. yopi taṇhāvasena rūpe @pariyesati. sadde. gandhe. rase. phoṭaṭhabbe pariyesati taccarito ... tadadhipateyyo. @sopi kāmappasuto. yopi taṇhāvasena rūpe paṭilabhati sadde. gandhe. rase. @phoṭaṭhabbe paṭilabhati taccarito ... tadadhipateyyo. sopi kāmappasuto. yopi taṇhāvasena @rūpe paribhuñjati. sadde. ganadhe. rase. phoṭṭhabbe paribhuñjati taccarito ... @tadadhipateyyo. sopi kāmappasuto. yathā kalahakārako kalahappasuto kammakārako @kammappasto gocare caranto gocarappasuto ñāyī jhānappasuto. evameva yo kāme @esati gavesati pariyesati taccarito ... tadadhipateyyo. sopi kāmappasuto. 3 Ma. sayaṃ. @4 Ma. sāmaṃ na seveyya. 5 Ma. parisaṃseveyya. Vatteyyāti sayaṃ na seve pasutaṃ pamattaṃ. Eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayetha anatthadassiṃ visame niviṭṭhaṃ sayaṃ na seve pasutaṃ pamattaṃ eko care khaggavisāṇakappoti. [752] Bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajetha mittaṃ uḷāraṃ paṭibhāṇavantaṃ aññāya atthāni vineyya kaṅkhaṃ eko care khaggavisāṇakappo. [753] Bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajethāti bahussutanti bahussuto [1]- sutadharo sutasannicayo ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā 2- kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā 3- vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā supaṭividdhā. Dhammadharanti dhammaṃ dhārentaṃ suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhūtadhammaṃ 4- vedallaṃ . bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajethāti bahussutañca dhammadharañca mittaṃ bhajeyya [5]- seveyya niseveyya saṃseveyya paṭiseveyyāti bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajetha. [754] Mittaṃ uḷāraṃ paṭibhāṇavantanti uḷāro hoti mitto @Footnote: 1 Ma. hoti mitto. 2 Ma. sātthaṃ sabyañjanaṃ. 3 Ma. dhātā 4 Ma. abbhutadhammaṃ. @evamuparipi. 5 Ma. saṃbhajeyya. Sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanena . Paṭibhāṇavantanti tayo paṭibhāṇavanto pariyattipaṭibhāṇavā paripucchāpaṭibhāṇavā adhigamapaṭibhāṇavā. {754.1} Katamo pariyattipaṭibhāṇavā . idhekaccassa buddhavacanaṃ pariyāpuṭaṃ hoti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthā udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhūtadhammaṃ vedallaṃ tassa pariyattiṃ nissāya paṭibhāti ayaṃ pariyattipaṭibhāṇavā. {754.2} Katamo paripucchāpaṭibhāṇavā . idhekacco paripucchitā 1- hoti atthe ca ñāye ca lakkhaṇe ca kāraṇe ca ṭhānāṭhāne ca tassa paripucchaṃ nissāya paṭibhāti ayaṃ paripucchāpaṭibhāṇavā. {754.3} Katamo adhigamapaṭibhāṇavā . idhekaccassa adhigatā honti cattāro satipaṭṭhānā cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo cattāro ariyamaggā cattāri sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidāyo chaḷabhiññāyo . tassa attho ñāto dhammo ñāto nirutti ñātā . atthe ñāte attho paṭibhāti dhamme ñāte dhammo paṭibhāti niruttiyā ñātāya nirutti paṭibhāti . Imesu tīsu ñāṇaṃ paṭibhāṇapaṭisambhidā . so paccekasambuddho imāya paṭibhāṇapaṭisambhidāya upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato tasmā paccekasambuddho @Footnote: 1 Ma. paripucchitāpi. Paṭibhāṇavā . yassa pariyatti natthi paripucchā natthi adhigamo natthi kiṃ tassa paṭibhāyissatīti mittaṃ uḷāraṃ paṭibhāṇavantaṃ. [755] Aññāya atthāni vineyya kaṅkhanti attatthaṃ aññāya paratthaṃ aññāya ubhayatthaṃ aññāya diṭṭhadhammikatthaṃ aññāya samparāyikatthaṃ aññāya paramatthaṃ aññāya abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā kaṅkhaṃ vineyya paṭivineyya pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṅgameyyāti aññāya atthāni vineyya kaṅkhaṃ . eko care khaggavisāṇakappo . Tenāha so paccekasambuddho bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajetha mittaṃ uḷāraṃ paṭibhāṇavantaṃ aññāya atthāni vineyya kaṅkhaṃ eko care khaggavisāṇakappoti. [756] Khiḍḍā ratī 1- kāmasukhañca loke analaṅkaritvā anapekkhamāno vibhūsanaṭṭhānā 2- virato saccavādī eko care khaggavisāṇakappo. [757] Khiḍḍā ratī kāmasukhañca loketi khiḍḍāti dve khiḍḍā kāyikā ca khiḍḍā vācasikā ca khiḍḍā .pe. ayaṃ @Footnote: 1 Ma. khiḍḍaṃ ratiṃ. evamuparipi. 2 Ma. vibhūsaṭṭhānā. evamuparipi. Kāyikā khiḍḍā .pe. ayaṃ vācasikā khiḍḍā. Ratīti anukkaṇṭhitādhivacanametaṃ ratīti . kāmasukhanti vuttañhetaṃ bhagavatā pañcime bhikkhave kāmaguṇā katame pañca cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasañhitā rajanīyā sotaviññeyyā saddā ghānaviññeyyā gandhā jivhāviññeyyā rasā kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasañhitā rajanīyā ime kho bhikkhave pañca kāmaguṇā yaṃ kho bhikkhave ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati kāmasukhanti kāmasukhañca 1- . Loketi manussaloketi khiḍḍā ratī kāmasukhañca loke. [758] Analaṅkaritvā anapekkhamānoti khiḍḍañca ratiñca kāmasukhañca loke analaṅkaritvā anapekkhā 2- hutvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṅgametvāti analaṅkaritvā anapekkhamāno. [759] Vibhūsanaṭṭhānā virato saccavādīti vibhūsāti dve vibhūsā atthi āgārikavibhūsā 3- atthi anāgārikavibhūsā. {759.1} Katamā āgārikavibhūsā. Kesā ca massu ca mālā ca gandhā 4- ca vilepanañca ābharaṇañca pilandhanañca vatthañca pasādhanañca veṭṭhanañca 5- ucchādanaṃ parimaddanaṃ nahāpanaṃ sambāhanaṃ ādāsaṃ añjanaṃ mālāvilepanaṃ mukhacuṇṇakaṃ mukhalepanaṃ hatthabandhaṃ visikkhābandhaṃ 6- @Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. anapekkho. 3 Ma. agārikavibhūsā. evamuparipi. @4 Ma. massū ca mālāgandhañca. evamuparipi. 5 Ma. pārupanañca veṭhanañca. evamuparipi. @6 Ma. sikhābandhaṃ. evamuparipi. Daṇḍaṃ nāḷikaṃ khaggaṃ chattaṃ upāhanā uṇhisaṃ vālavijjanī odātāni vatthāni dīgharassāni iti vā ayaṃ āgārikavibhūsā. {759.2} Katamā anāgārikavibhūsā . cīvaramaṇḍanā pattamaṇḍanā senāsanamaṇḍanā imassa vā pūtikāyassa bāhirānaṃ vā parikkhārānaṃ maṇḍanā vibhūsanā keḷanā parikeḷanā gedhikatā gedhikattaṃ capalanā 1- cāpalyaṃ ayaṃ anāgārikavibhūsā. {759.3} Saccavādīti so paccekasambuddho saccavādī saccasandho theto paccayiko [2]- lokassa vibhūsanaṭṭhānā ārato [3]- paṭivirato nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti vibhūsanaṭṭhānā virato saccavādī . eko care khaggavisāṇakappo . Tenāha so paccekasambuddho khiḍḍā ratī kāmasukhañca loke analaṅkaritvā anapekkhamāno vibhūsanaṭṭhānā virato saccavādī eko care khaggavisāṇakappoti. [760] Puttañca dāraṃ pitarañca mātaraṃ dhanāni dhaññāni ca bandhavāni hitvāna kāmāni yathodhikāni eko care khaggavisāṇakappo. [761] Puttañca dāraṃ pitarañca mātaranti puttanti cattāro @Footnote: 1 Ma. gaddhikatā gaddhikattaṃ capalatā. 2 Ma. avisaṃvādako. 3 Ma. virato. Puttā atrajo putto khettajo putto dinnako putto antevāsiko putto . dārā vuccanti bhariyāyo . pitāti yo so janako . mātāti yā sā janikāti puttañca dāraṃ pitarañca mātaraṃ. [762] Dhanāni dhaññāni ca bandhavānīti dhanāni vuccanti [1]- muttā maṇi veḷuriyo saṅkho silā pavāḷaṃ rajataṃ jātarūpaṃ lohitaṅgo masāragallo 2- . dhaññāni vuccanti pubbaṇṇaṃ aparaṇṇaṃ . Pubbaṇṇaṃ nāma sālī vīhi yavo godhumo kaṅgu varako kudrusako 3-. Aparaṇṇaṃ nāma sūpeyyaṃ . bandhavānīti cattāro bandhavo ñātibandhavāpi bandhu gottabandhavāpi bandhu mittabandhavāpi bandhu sippabandhavāpi bandhūti dhanāni dhaññāni ca bandhavāni. [763] Hitvāna kāmāni yathodhikānīti kāmāti uddānato dve kāmā vatthukāmā ca kilesakāmā ca .pe. ime vuccanti vatthukāmā .pe. ime vuccanti kilesakāmā . hitvāna kāmānīti vatthukāme parijānitvā kilesakāme pahāya pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṅgametvāti hitvāna kāmāni . yathodhikānīti sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati sakadāgāmimaggena ye kilesā pahīnā anāgāmimaggena ye kilesā pahīnā arahattamaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchatīti @Footnote: 1 Ma. hiraññaṃ suvaṇṇaṃ. 2 Ma. masāragallaṃ. 3 Ma. kudrūsako. Hitvāna kāmāni yathodhikāni . eko care khaggavisāṇakappo . Tenāha so paccacekasambuddho puttañca dāraṃ pitarañca mātaraṃ dhanāni dhaññāni ca bandhavāni hitvāna kāmāni yathodhikāni eko care khaggavisāṇakappoti. [764] Saṅgo eso parittamettha sokhyaṃ appassādo dukkhamettha bhiyyo gaṇḍo eso iti ñatvā matimā eko care khaggavisāṇakappo. [765] Saṅgo eso parittamettha sokhyanti saṅgoti vā baḷisanti vā āmisanti vā laggananti vā palibodhoti vā pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ . parittamettha sokhyanti vuttañhetaṃ bhagavatā pañcime bhikkhave kāmaguṇā katame pañca cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasañhitā rajanīyā sotaviññeyyā saddā ghānaviññeyyā gandhā jivhāviññeyyā rasā kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasañhitā rajanīyā ime kho bhikkhave pañca kāmaguṇā yaṃ kho bhikkhave ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati kāmasukhaṃ appakaṃ etaṃ Sukhaṃ [1]- omakaṃ etaṃ sukhaṃ lāmakaṃ etaṃ sukhaṃ dukkhaṃ 2- etaṃ sukhanti saṅgo eso parittamettha sokhyaṃ. [766] Appassādo dukkhamettha bhiyyoti appassādā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā 3- ādīnavo ettha bhiyyo . aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā vuttā bhagavatā . maṃsapesūpamā kāmā vuttā bhagavatā . tiṇukkūpamā kāmā vuttā bhagavatā . Aṅgārakāsūpamā kāmā vuttā bhagavatā . supinakūpamā kāmā vuttā bhagavatā . yācitakūpamā kāmā vuttā bhagavatā . Rukkhaphalūpamā kāmā vuttā bhagavatā . asisūnūpamā kāmā vuttā bhagavatā . sattisūlūpamā kāmā vuttā bhagavatā . sappasirūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyoti appassādo dukkhamettha bhiyyo. [767] Gaṇḍo eso iti ñatvā matimāti gaṇḍoti vā baḷisanti vā āmisanti vā laggananti vā [4]- palibodhoti vā pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ . itīti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūri akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbakametaṃ itīti . matimāti paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvī . gaṇḍo eso iti ñatvā matimāti gaṇḍoti matimā ñatvā baḷisanti ñatvā āmisanti ñatvā laggananti ñatvā [5]- palibodhoti ñatvā jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti @Footnote: 1 Ma. parittakaṃ etaṃ sukhaṃ thokakaṃ etaṃ sukhaṃ. 2 Ma. chatukkaṃ. 3 Ma. bahupāyāsā. @evamuparipi. 4 Ma. bandhananti vā. evamīdisesu padesu. 5 Ma. bandhananti ñatvā. Gaṇḍo eso iti ñatvā matimā . eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho saṅgo eso parittamettha sokhyaṃ appassādo dukkhamettha bhiyyo gaṇḍo eso iti ñatvā matimā eko care khaggavisāṇakappoti. [768] Sandālayitvāna saññojanāni jālaṃva bhetvā salilambucārī aggīva daḍḍhaṃ anivattamāno eko care khaggavisāṇakappo. [769] Sandālayitvāna saññojanānīti dasa saññojanāni kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ mānasaññojanaṃ diṭṭhisaññojanaṃ vicikicchāsaññojanaṃ sīlabbataparāmāsasaññojanaṃ bhavarāgasaññojanaṃ issāsaññojanaṃ macchariyasaññojanaṃ avijjāsaññojanaṃ . sandālayitvāna saññojanānīti dasa saññojanāni dālayitvā sandālayitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṅgametvāti sandālayitvāna saññojanāni. [770] Jālaṃva bhetvā salilambucārīti jālaṃ vuccati suttajālaṃ. Salilaṃ vuccati udakaṃ . ambucārī vuccati maccho . [1]- jālaṃ bhinditvā saṃbhinditvā 2- phālayitvā padālayitvā sampadālayitvā carati @Footnote: 1 Ma. yathā maccho. 2 Ma. pabhinditvā dālayitvā. Vicarati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti . evameva dve jālā taṇhājālañca diṭṭhijālañca .pe. idaṃ taṇhājālaṃ .pe. Idaṃ diṭṭhijālaṃ . tassa paccekasambuddhassa taṇhājālaṃ pahīnaṃ diṭṭhijālaṃ paṭinissaṭṭhaṃ . taṇhājālassa pahīnattā diṭṭhijālassa paṭinissaṭṭhattā so paccekasambuddho rūpe na sajjati sadde na sajjati gandhe na sajjati .pe. diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu na sajjati na gayhati 1- na bajjhati [2]- nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti jālaṃva bhetvā salilambucārī. [771] Aggīva daḍḍhaṃ anivattamānoti yathā aggi tiṇakaṭṭhupādānaṃ ḍahanto gacchati anivattanto evameva tassa paccekasambuddhassa sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati sakadāgāmimaggena ye kilesā pahīnā anāgāmimaggena ye kilesā pahīnā arahattamaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchatīti aggīva daḍḍhaṃ anivattamāno . eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho sandālayitvāna saññojanāni jālaṃva bhetvā salilambucārī aggīva daḍḍhaṃ anivattamāno @Footnote: 1 Ma. gaṇhāti. 2 Ma. na palibajjhati. Eko care khaggavisāṇakappoti. [772] Okkhittacakkhū na ca pādalolo guttindriyo rakkhitamānasāno anavassuto apariḍayhamāno eko care khaggavisāṇakappo. [773] Okkhittacakkhū na ca pādaloloti kathaṃ khittacakkhu hoti . idhekacco [1]- cakkhulolo cakkhuloliyena samannāgato hoti adiṭṭhaṃ dakkhitabbaṃ diṭṭhaṃ samatikkamitabbanti ārāmena ārāmaṃ uyyānena uyyānaṃ gāmena gāmaṃ nigamena nigamaṃ nagarena nagaraṃ raṭṭhena raṭṭhaṃ janapadena janapadaṃ dīghacārikaṃ anvatthacārikaṃ 2- anuyutto hoti rūpadassanāya evaṃ khittacakkhu hoti. {773.1} Athavā bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno asaṃvuto gacchati hatthiṃ olokento assaṃ olokento rathaṃ olokento pattiṃ olokento kumārake olokento kumārikāyo olokento itthiyo olokento purise olokento antarāpaṇaṃ olokento gharamukhāni olokento uddhaṃ olokento adho olokento disāvidisaṃ pekkhamāno 3- gacchati evampi khittacakkhu hoti. Athavā [4]- cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya na paṭipajjati @Footnote: 1 Ma. bhikkhu. 2 Ma. anavaṭṭhitacārikaṃ. 3 Ma. vipekkhamāno. evamuparipi. @4 Ma. bhikkhu. Na rakkhati cakkhundriyaṃ na cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati evampi khittacakkhu hoti . yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ visūkadassanaṃ anuyuttā viharanti seyyathīdaṃ naccaṃ gītaṃ vāditaṃ pekkhaṃ akkhānaṃ pāṇissaraṃ vetāḷaṃ kumbhathūṇaṃ sobhanagarakaṃ 1- caṇḍālaṃ vaṃsaṃ dhovanaṃ hatthiyuddhaṃ assayuddhaṃ mahisayuddhaṃ 2- usabhayuddhaṃ [3]- meṇḍayuddhaṃ kukkuṭayuddhaṃ [4]- Daṇḍayuddhaṃ muṭṭhiyuddhaṃ nibbuddhaṃ uyyodhikaṃ balaggaṃ senābyūhaṃ aṇīkadassanaṃ iti vā evarūpaṃ visūkadassanaṃ anuyutto hoti evampi khittacakkhu hoti. {773.2} Kathaṃ okkhittacakkhu hoti . Idha 5- bhikkhu na cakkhulolo cakkhuloliyena samannāgato hoti adiṭṭhaṃ dakkhitabbaṃ diṭṭhaṃ samatikkamitabbanti na ārāmena ārāmaṃ na uyyānena uyyānaṃ na gāmena gāmaṃ na nigamena nigamaṃ na nagarena nagaraṃ na raṭṭhena raṭṭhaṃ na janapadena janapadaṃ na dīghacārikaṃ anvatthacārikaṃ anuyutto hoti rūpadassanāya evaṃ okkhittacakkhu hoti . athavā bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno saṃvuto gacchati na hatthiṃ olokento na assaṃ olokento na rathaṃ olokento na pattiṃ olokento na kumārake olokento na kumārikāyo olokento na itthiyo olokento na purise olokento na antarāpaṇaṃ olokento na gharamukhāni olokento na uddhaṃ olokento @Footnote: 1 Ma. sobhanakaṃ. 2 Ma. mahiṃsayuddhaṃ. 3 Ma. ajayuddhaṃ. 4 vaṭṭakayuddhaṃ. @5 Ma. idhekacco. Na adho olokento na disāvidisaṃ pekkhamāno gacchati evampi okkhittacakkhu hoti . athavā cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati rakkhati cakkhundriyaṃ cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati evampi okkhittacakkhu hoti . yathā vā paneke bhonto samaṇabrāhmaṇā saddhādeyyāni bhojanāni bhuñjitvā te evarūpaṃ visūkadassanaṃ ananuyuttā viharanti seyyathīdaṃ naccaṃ gītaṃ vāditaṃ .pe. aṇīkadassanaṃ iti vā evarūpā visūkadassanānuyogā paṭivirato hoti evampi okkhittacakkhu hoti. {773.3} Na ca pādaloloti kathaṃ pādalolo hoti. Idhekacco [1]- pādalolo pādaloliyena samannāgato hoti ārāmena ārāmaṃ uyyānena uyyānaṃ gāmena gāmaṃ nigamena nigamaṃ nagarena nagaraṃ raṭṭhena raṭṭhaṃ janapadena janapadaṃ dīghacārikaṃ anvatthitacārikaṃ anuyutto hoti evampi pādalolo hoti . athavā bhikkhu antosaṅghārāme pādaloliyena samannāgato hoti na atthahetu na kāraṇahetu uddhato avūpasantacitto pariveṇato pariveṇaṃ gacchati vihārato vihāraṃ gacchati aḍḍhayogato aḍḍhayogaṃ gacchati pāsādato pāsādaṃ gacchati hammiyato hammiyaṃ gacchati guhato guhaṃ gacchati leṇato leṇaṃ gacchati kuṭiyā kuṭiṃ gacchati kūṭāgārato kūṭāgāraṃ gacchati @Footnote: 1 Ma. bhikkhu. Aṭṭato aṭṭaṃ gacchati māḷato māḷaṃ gacchati uddaṇḍato uddaṇḍaṃ gacchati uddositato uddositaṃ gacchati 1- upaṭṭhānasālato upaṭṭhānasālaṃ gacchati maṇḍapato maṇḍapaṃ gacchati rukkhamūlato rukkhamūlaṃ gacchati yattha vā pana bhikkhū nisīdanti vā gacchanti vā tattha ekassa vā dutiyo hoti dvinnaṃ vā tatiyo hoti tiṇṇaṃ vā catuttho hoti tattha bahuṃ samphappalāpaṃ sallapati 2- seyyathīdaṃ rājakathaṃ corakathaṃ .pe. itibhavābhavakathaṃ iti vā kathesi evampi pādalolo hoti . na ca pādaloloti so paccekasambuddho pādaloliyā ārato virato paṭivirato nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaṃyutto vimariyādikatena cetasā viharati paṭisallānārāmo hoti paṭisallānarato ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno vipassanāya samannāgato brūhetā suññāgārānaṃ 3- jhāyī jhānarato ekattamanuyutto sadatthagarukoti okkhittacakkhū na ca pādalolo. [774] [4]- Guttindriyoti so paccekasambuddho cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati rakkhati cakkhundriyaṃ cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati sotena saddaṃ sutvā ghānena gandhaṃ ghāyitvā jivhāya rasaṃ sāyitvā kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī @Footnote: 1 Ma. ime pāṭhā natthi. 2 Ma. palapati. 3 Ma. suññāgāraṃ. 4 Ma. guttindriyo @rakkhitamānasānoti. Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati rakkhati manindriyaṃ manindriye saṃvaraṃ āpajjatīti guttindriyo . Rakkhitamānasānoti gopitamānasāno rakkhitacittoti guttindriyo rakkhitamānasāno. [775] Anavassuto apariḍayhamānoti anavassutoti vuttañhetaṃ āyasmatā mahāmoggallānena avassutapariyāyañca vo āvuso desissāmi 1- anavassutapariyāyañca taṃ suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmīti . evamāvusoti kho te bhikkhū āyasmato mahāmoggallānassa paccassosuṃ . āyasmā mahāmoggallāno etadavoca {775.1} kathañcāvuso avassuto hoti idhāvuso bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā piyarūpe rūpe adhimuccati appiyarūpe rūpe byāpajjati anupaṭṭhitakāyasati ca viharati parittacetaso tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti sotena saddaṃ sutvā ghānena gandhaṃ ghāyitvā jivhāya rasaṃ sāyitvā kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā manasā dhammaṃ viññāya piyarūpe dhamme adhimuccati appiyarūpe dhamme byāpajjati anupaṭṭhitakāyasati ca viharati parittacetaso tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā @Footnote: 1 Ma. desessāmi. Aparisesā nirujjhanti ayaṃ vuccatāvuso bhikkhu avassuto cakkhuviññeyyesu rūpesu avassuto sotaviññeyyesu saddesu .pe. Avassuto manoviññeyyesu dhammesu evaṃvihārī āvuso bhikkhu 1- cakkhuto cepi naṃ māro upasaṅkamati labhateva 2- māro otāraṃ labhati 3- māro ārammaṇaṃ sotato cepi naṃ .pe. manato cepi naṃ māro upasaṅkamati labhateva māro otāraṃ labhati māro ārammaṇaṃ {775.2} seyyathāpi āvuso naḷāgāraṃ vā tiṇāgāraṃ vā sukkhaṃ kolāpaṃ corovassikaṃ 4- puratthimāya cepi naṃ disāya puriso ādittāya tiṇukkāya upasaṅkameyya labhateva aggi otāraṃ labhati aggi ārammaṇaṃ pacchimāya cepi naṃ disāya uttarāya cepi naṃ disāya dakkhiṇāya cepi naṃ disāya pacchato 5- cepi naṃ [6]- uparito 7- cepi naṃ [8]- yato kutoci cepi naṃ puriso ādittāya tiṇukkāya upasaṅkameyya labhateva aggi otāraṃ labhati aggi ārammaṇaṃ {775.3} evameva kho āvuso evaṃvihārī bhikkhu 9- cakkhuto cepi naṃ māro upasaṅkamati labhateva māro otāraṃ labhati māro ārammaṇaṃ sotato cepi naṃ .pe. manato cepi naṃ māro upasaṅkamati labhateva māro otāraṃ labhati māro ārammaṇaṃ evaṃvihāriñcāvuso bhikkhuṃ rūpā abhibhaviṃsu 10- na bhikkhu rūpe abhibhavi saddā bhikkhuṃ abhibhaviṃsu na bhikkhu sadde abhibhavi 11- gandhā bhikkhuṃ abhibhaviṃsu na bhikkhu gandhe abhibhavi rasā bhikkhuṃ abhibhaviṃsu na bhikkhu rase abhibhavi phoṭṭhabbā @Footnote: 1 evaṃvihāriṃ cāvuso bhikkhuṃ. evamuparipi. 2 Ma. labhetheva. evamīdisesu padesu. @3 Ma. labhetha. evamīdisesu padesu. 4 Ma. tecoravassikaṃ. 5 Ma. heṭṭhimato. @6-8 Ma. disāya. 7 Ma. uparimato. 9 Ma. evaṃvihāriṃ bhikkhuṃ. evamuparipī. @10 Ma. adhibhaṃsu. evamuparipi. 11 Ma. adhibhosi. evamīdisesu padesu. Bhikkhuṃ abhibhaviṃsu na bhikkhu phoṭṭhabbe abhibhavi dhammā bhikkhuṃ abhibhaviṃsu na bhikkhu dhamme abhibhavi ayaṃ vuccatāvuso bhikkhu rūpābhibhūto 1- saddābhibhūto gandhābhibhūto rasābhibhūto phoṭṭhabbābhibhūto abhibhūto 2- tehi kilesehi na abhibhū hi so pāpake akusale dhamme saṅkilesike ponobbhavike sadare dukkhavipāke āyatiṃjātijarāmaraṇīye 2- evaṃ kho āvuso avassuto hoti. {775.4} Kathañcāvuso anavassuto hoti idhāvuso bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā piyarūpe rūpe nādhimuccati appiyarūpe rūpe na byāpajjati upaṭṭhitakāyasati ca viharati appamāṇacetaso tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ pajānāti yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti sotena saddaṃ sutvā .pe. Manasā dhammaṃ viññāya piyarūpe dhamme nādhimuccati appiyarūpe dhamme na byāpajjati upaṭṭhitakāyasati ca viharati appamāṇacetaso tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ pajānāti yatthassa te uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti ayaṃ vuccatāvuso bhikkhu anavassuto cakkhuviññeyyesu rūpesu anavassuto sotaviññeyyesu saddesu .pe. anavassuto manoviññeyyesu dhammesu evaṃvihārī āvuso bhikkhu cakkhuto cepi naṃ māro upasaṅkamati neva labhati māro otāraṃ na labhati māro ārammaṇaṃ sotato cepi naṃ .pe. manato cepi naṃ māro upasaṅkamati neva @Footnote: 1 Ma. rūpādhibhūto. evamīdisesu padesu. 2 Ma. dhammādhibhūto abhibhū anabhibhūto @adhibhaṃsu naṃ pāpakā akusalā dhammā ... jātijarāmaraṇiyā. Labhati māro otāraṃ na labhati māro ārammaṇaṃ {775.5} seyyathāpi āvuso kūṭāgārasālā vā santhāgārasālā 1- vā bahalamattikā allāvalepanā 2- puratthimāya cepi naṃ disāya puriso ādittāya tiṇukkāya upasaṅkameyya neva labhati aggi otāraṃ na labhati aggi ārammaṇaṃ pacchimāya cepi naṃ disāya uttarāya cepi naṃ disāya dakkhiṇāya cepi naṃ disāya pacchato cepi naṃ uparito cepi naṃ yato kutoci cepi naṃ puriso ādittāya tiṇukkāya upasaṅkameyya neva labhati aggi otāraṃ na labhati aggi ārammaṇaṃ {775.6} evameva kho āvuso evaṃvihārī bhikkhu cakkhuto cepi naṃ māro upasaṅkamati neva labhati māro otāraṃ na labhati māro ārammaṇaṃ sotato cepi naṃ .pe. manato cepi naṃ māro upasaṅkamati neva labhati māro otāraṃ na labhati māro ārammaṇaṃ {775.7} evaṃvihāriñcāvuso bhikkhuṃ na rūpā abhibhaviṃsu bhikkhu rūpe abhibhavi na saddā bhikkhuṃ abhibhaviṃsu bhikkhu sadde abhibhavi .pe. Na dhammā bhikkhuṃ abhibhaviṃsu bhikkhu dhamme abhibhavi ayaṃ vuccatāvuso bhikkhu rūpābhibhū saddābhibhū gandhābhibhū rasābhibhū phoṭṭhabbābhibhū dhammābhibhū anabhibhūto 3- tehi kilesehi abhibhū hi so pāpake 3- akusale dhamme saṅkilesike ponobbhavike sadare dukkhavipāke āyatiṃjātijarāmaraṇīye evaṃ kho āvuso anavassuto hotīti anavassuto. {775.8} Apariḍayhamānoti rāgagginā 4- apariḍayhamāno dosagginā 5- apariḍayhamāno mohagginā 6- @Footnote: 1 Ma. kūṭāgārā vā kūṭāgārasālā vā. 2 Ma. addāvalepanā. @3 Ma. adhibhū anadhibhūto adhibhosi te pāpake .... 4 Ma. rāgajena pariḷāhena. @5 Ma. dosajena pariḷāhena. 6 Ma. mohajena pariḷāhena. Apariḍayhamānoti anavassuto apariḍayhamāno . eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho okkhittacakkhū na ca pādalolo guttindriyo rakkhitamānasāno anavassuto apariḍayhamāno eko care khaggavisāṇakappoti. [776] Ohārayitvā gihibyañjanāni sañchinnapatto yathā pārichatto 1- kāsāyavattho abhinikkhamitvā eko care khaggavisāṇakappo. [777] Ohārayitvā gihibyañjanānīti gihibyañjanāni vuccanti kesā ca massū ca .pe. dīgharassāni iti vā . ohārayitvā gihibyañjanānīti gihibyañjanāni oropayitvā samoropayitvā [2]- paṭippassambhitvāti ohārayitvā gihibyañjanāni. [778] Sañchinnapatto yathā pārichattoti yathā [3]- pārichattako koviḷāro bahalapattapalāso saṇḍacchāyo 4- evameva so paccekasambuddho paripuṇṇapattacīvaradharoti sañchinnapatto yathā pārichatto. [779] Kāsāyavattho abhinikkhamitvāti so paccekasambuddho sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ @Footnote: 1 Ma. pārichattako. evamuparipi. 2 Ma. nikkhipitvā. 3 Ma. so. 4 Ma. sandacchāyo. Chinditvā [1]- sannidhipalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohārayitvā 2- kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati vicarati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti kāsāyavattho abhinikkhamitvā . eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho ohārayitvā gihibyañjanāni sañchinnapatto yathā pārichatto kāsāyavattho abhinikkhamitvā eko care khaggavisāṇakappoti. [780] Rasesu gedhaṃ akaraṃ alolo anaññaposī sapadānacārī kule kule appaṭibaddhacitto eko care khaggavisāṇakappo. [781] Rasesu gedhaṃ akaraṃ aloloti rasesūti mūlaraso khandharaso tacaraso pattaraso puppharaso phalaraso ambilaṃ madhuraṃ tittikaṃ kaṭukaṃ loṇikaṃ khārikaṃ lambilaṃ 3- kasāvo sāduṃ asāduṃ 4- sītaṃ uṇhaṃ. Santi loke 5- samaṇabrāhmaṇā rasagiddhā te jivhaggena rase 6- pariyesantā āhiṇḍanti . ambilaṃ labhitvā anambilaṃ pariyesanti anambilaṃ labhitvā ambilaṃ pariyesanti . madhuraṃ labhitvā amadhuraṃ pariyesanti amadhuraṃ labhitvā madhuraṃ pariyesanti . tittikaṃ labhitvā @Footnote: 1 Ma. mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā. 2 Ma. ohāretvā. 3 Ma. lambikaṃ. @4 Ma. sādu asādu. 5 Ma. santeke. 6 Ma. rasaggāni. Atittikaṃ pariyesanti atittikaṃ labhitvā tittikaṃ pariyesanti . Kaṭukaṃ labhitvā akaṭukaṃ pariyesanti akaṭukaṃ labhitvā kaṭukaṃ pariyesanti . Loṇikaṃ labhitvā aloṇikaṃ pariyesanti aloṇikaṃ labhitvā loṇikaṃ pariyesanti . khārikaṃ labhitvā akhārikaṃ pariyesanti akhārikaṃ labhitvā khārikaṃ pariyesanti . lambilaṃ 1- labhitvā kasāvaṃ 2- pariyesanti kasāvaṃ 2- labhitvā lambilaṃ 3- pariyesanti. [4]- Sāduṃ labhitvā asāduṃ pariyesanti asāduṃ labhitvā sāduṃ pariyesanti . sītaṃ labhitvā uṇhaṃ pariyesanti uṇhaṃ labhitvā sītaṃ pariyesanti . te yaṃ yaṃ labhanti tena tena na tussanti aparāparaṃ pariyesanti [5]- rasesu ratā giddhā gadhitā mucchitā pajjhāyantā 6- laggā laggitā palibuddhā. {781.1} Sā rasataṇhā tassa paccekasambuddhassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃanuppādadhammā tasmā so paccekasambuddho paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti neva davāya na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsuparatiyā 7- brahmacariyānuggahāya iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi navañca vedanaṃ na uppādessāmi yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cāti. Yathā vaṇaṃ ālimpeyya yāvadeva ropanatthāya 8- yathā vā sattho 9- akkhaṃ abbhañjeyya yāvadeva bhārassa nittharaṇatthāya yathā vā 10- puttamaṃsaṃ [11]- Āhareyya yāvadeva kantārassa nitthaṇotthāya evameva so @Footnote: 1 Ma. kasāvaṃ. 2 Ma. akasāvaṃ. 3 Ma. kasāvaṃ. 4 Ma. lambikaṃ labhitvā @alambikaṃ pariyesanti alambikaṃ labhitavā lambikaṃ pariyesanti. 5 Ma. manāpikesu. @6 Ma. ajjhosannā. 7 Ma. vihiṃsūparatiyā. evamuparipi. 8 Ma. āruhaṇatthāya. @9 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 10 Ma. vāsaddo natthi. 11 Ma. āhāraṃ. Paccekasambuddho paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti neva davāya na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsuparatiyā brahmacariyānuggahāya iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi navañca vedanaṃ na uppādessāmi yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cāti . rasataṇhāya ārato virato paṭivirato nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaṃyutto vimariyādikatena cetasā viharatīti rasesu gedhaṃ akaraṃ . aloloti lolāti vā loluppāti 1- vā vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . sā lolā 2- loluppā taṇhā tassa paccekasambuddhassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃanuppādadhammā tasmā paccekasambuddho aloloti rasesu gedhaṃ akaraṃ alolo. [782] Anaññaposī sapadānacārīti anaññaposīti so paccekasambuddho attānaññeva poseti na paranti. Anaññaposimaññātaṃ sāresu supatiṭṭhitaṃ 3- khīṇāsavaṃ vantadosaṃ tamahaṃ brūmi brāhmaṇanti. Anaññaposī sapadānacārīti so paccekasambuddho pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya pavisati rakkhiteneva kāyena rakkhitāya vācāya rakkhitena cittena upaṭṭhitāya satiyā saṃvutehi indriyehi okkhittacakkhu iriyāpathasampanno @Footnote: 1 Ma. loluppaṃ. 2 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 3 Ma. dantaṃ sāre patiṭṭhitaṃ. Kulā kulaṃ abhikkamanto 1- piṇḍāya caratīti anaññaposī sapadānacārī. [783] Kule kule appaṭibaddhacittoti dvīhi kāraṇehi paṭibaddhacitto hoti attānaṃ vā nīcaṃ ṭhapento paraṃ uccaṃ ṭhapento paṭibaddhacitto hoti attānaṃ vā uccaṃ ṭhapento paraṃ nīcaṃ ṭhapento paṭibaddhacitto hoti. {783.1} Kathaṃ attānaṃ nīcaṃ ṭhapento paraṃ uccaṃ ṭhapento paṭibaddhacitto hoti . tumhe me bahūpakārā ahaṃ tumhe nissāya labhāmi cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ yampi me aññe dātuṃ vā kātuṃ vā maññanti tumhe nissāya tumhe sampassantā yampi me porāṇaṃ mātāpettikaṃ nāmagottaṃ tampi me antarahitaṃ tumhehi ahaṃ ñāyāmi asukassa kulupako asukāya kulupakoti evaṃ attānaṃ nīcaṃ ṭhapento paraṃ uccaṃ ṭhapento paṭibaddhacitto hoti. {783.2} Kathaṃ attānaṃ uccaṃ ṭhapento paraṃ nīcaṃ ṭhapento paṭibaddhacitto hoti . ahaṃ tumhākaṃ bahūpakāro tumhe maṃ āgamma buddhaṃ saraṇaṃ gatā dhammaṃ saraṇaṃ gatā saṅghaṃ saraṇaṃ gatā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesu micchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭiviratā tumhākaṃ [2]- uddesaṃ demi paripucchaṃ demi uposathaṃ akkhāmi 3- navakammaṃ adhiṭṭhāmi atha ca pana tumhe maṃ pariccajitvā 4- aññaṃ 5- sakkarotha garukarotha @Footnote: 1 Ma. anatikkamanto. 2 Ma. ahaṃ. 3 Ma. ācikkhāmi. 4 Ma. ujjhitvā. @5 Ma. aññe. Mānetha pūjethāti evaṃ attānaṃ uccaṃ ṭhapento paraṃ nīcaṃ ṭhapento paṭibaddhacitto hoti. {783.3} Kule kule appaṭibaddhacittoti so paccekasambuddho kulapalibodhena appaṭibaddhacitto hoti gaṇapalibodhena appaṭibaddhacitto hoti āvāsapalibodhena appaṭibaddhacitto hoti cīvarapalibodhena appaṭibaddhacitto hoti piṇḍapātapalibodhena appaṭibaddhacitto hoti senāsanapalibodhena appaṭibaddhacitto hoti gilānapaccayabhesajja- parikkhārapalibodhena appaṭibaddhacitto hotīti kule kule appaṭibaddhacitto . eko care khaggavisāṇakappo . tenāha so paccekasambuddho rasesu gedhaṃ akaraṃ alolo anaññaposī sapadānacārī kule kule appaṭibaddhacitto eko care khaggavisāṇakappoti. [784] Pahāya pañcāvaraṇāni cetaso upakkilese byapanujja sabbe anissito chetvā snehadosaṃ 1- eko care khaggavisāṇakappo. [785] Pahāya pañcāvaraṇāni cetasoti so paccekasambuddho kāmacchandanīvaraṇaṃ pahāya pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā @Footnote: 1 Ma. - chetva sinehadosaṃ. evamuparipi. Anabhāvaṅgametvā byāpādanīvaraṇaṃ thīnamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ pahāya pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṅgametvā vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharatīti pahāya pañcāvaraṇāni cetaso. [786] Upakkilese byapanujja sabbeti rāgo cittassa upakkileso doso cittassa upakkileso moho cittassa upakkileso kodho upanāho .pe. sabbākusalābhisaṅkhārā cittassa upakkilesā . Upakkilese byapanujja sabbeti cittassa sabbe upakkilese byapanujja panūditvā 1- pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṅgametvāti upakkilese byapanujja sabbe. [787] Anissito chetvā snehadosanti anissitoti dve nissayā taṇhānissayo ca diṭṭhinissayo ca .pe. ayaṃ taṇhānissayo .pe. ayaṃ diṭṭhinissayo . snehoti dve snehā taṇhāsneho ca diṭṭhisneho ca .pe. ayaṃ taṇhāsneho .pe. ayaṃ diṭṭhisneho . dosoti yo cittassa āghāto paṭighāto paṭigho 2- paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho 3- caṇḍikkaṃ assuropo anattamanatā @Footnote: 1 Ma. panuditvā. 2 Ma. paṭighaṃ. 3 Ma. ime dve pāṭhā natthi. Cittassa . anissito chetvā snehadosanti so paccekasambuddho taṇhāsnehañca diṭṭhisnehañca dosañca chetvā ucchetvā 1- samucchetvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṅgametvā cakkhuṃ anissito sotaṃ anissito .pe. diṭṭhasutamutaviññātabbe dhamme anissito anallīno anupagato anajjhosito anadhimutto nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti anissito chetvā snehadosaṃ . Eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho pahāya pañcāvaraṇāni cetaso upakkilese byapanujja sabbe anissito chetvā snehadosaṃ eko care khaggavisāṇakappoti. [788] Vipiṭṭhikatvāna sukhaṃ dukhañca pubbeva ca somanassadomanassaṃ laddhānupekkhaṃ samathaṃ visuddhaṃ eko care khaggavisāṇakappo. [789] Vipiṭṭhikatvāna sukhaṃ dukhañca pubbeva ca somanassadomanassanti so paccekasambuddho sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharatīti vipiṭṭhikatvāna @Footnote: 1 Ma. ucchinditvā. Sukhaṃ dukhañca pubbeva ca somanassadomanassaṃ. [790] Laddhānupekkhaṃ samathaṃ visuddhanti upekkhāti yā catutthajjhāne upekkhā upekkhanā ajjhupekkhanā cittassa passaddhatā 1- majjhattatā cittassa . samathoti yā cittassa ṭhiti saṇṭhiti avaṭṭhiti avisāhāro avikkhepo avisāhaṭamānasatā samatho samādhindriyaṃ samādhibalaṃ sammāsamādhi . catutthajjhāne upekkhā ca samatho ca suddhā honti visuddhā pariyodātā anaṅgaṇā vigatūpakkilesā mudubhūtā kammanīyā ṭhitā āneñjappattā . laddhānupekkhaṃ samathaṃ visuddhanti catutthajjhāne 2- upekkhañca samathañca laddhāna 3- labhitvāti [4]- laddhānupekkhaṃ samathaṃ visuddhaṃ . eko care khaggavisāṇakappo . Tenāha so paccekasambuddho vipiṭṭhikatvāna sukhaṃ dukhañca pubbeva ca somanassadomanassaṃ laddhānupekkhaṃ samathaṃ visuddhaṃ eko care khaggavisāṇakappoti. [791] Āraddhaviriyo paramatthapattiyā alīnacitto akusītavutti daḷhanikkamo thāmabalūpapanno eko care khaggavisāṇakappo. [792] Āraddhaviriyo paramatthapattiyāti paramatthaṃ vuccati @Footnote: 1 Ma. cittasamatā cittappassaddhatā. 2 Ma. catutthajjhānaṃ. 3 Ma. laddhā. @4 Ma. vinditvā paṭilabhitvāti. Amataṃ nibbānaṃ yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . paramatthassa pattiyā lābhāya paṭilābhāya adhigamāya phusanāya sacchikiriyāya āraddhaviriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ sampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesūti āraddhaviriyo paramatthapattiyā. [793] Alīnacitto akusītavuttīti so paccekasambuddho anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāpāripūriyā 1- chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahatīti evaṃ alīnacitto akusītavutti. {793.1} Athavā kāmaṃ taco ca nhārū ca aṭṭhī ca avasussatu 2- [3]- maṃsalohitaṃ yantaṃ purisathāmena purisabalena purisaviriyena purisaparakkamena pattabbaṃ na taṃ pāpuṇitvā 4- viriyassa ṭhānaṃ 5- bhavissatīti cittaṃ paggaṇhāti padahati evampi alīnacitto akusītavutti . na tāvāhaṃ imaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmi yāva me @Footnote: 1 Ma. bhāvanāya pāripūriyā. 2 Ma. avasissatu. 3 Ma. sarīre upasussatu. @4 Ma. apāpuṇitvā. 5 Ma. saṇṭhānaṃ. Na anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccissatīti cittaṃ paggaṇhāti padahati evampi alīnacitto akusītavutti. Nāssissaṃ 1- na pivissāmi vihārato na nikkhamiṃ 2- napi passaṃ nipātessaṃ taṇhāsalle anūhateti cittaṃ paggaṇhāti padahati evampi alīnacitto akusītavutti. {793.2} Na tāvāhaṃ imamhā āsanā uṭṭhahissāmi yāva me na anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccissatīti cittaṃ paggaṇhāti padahati evampi alīnacitto akusītavutti . na tāvāhaṃ imamhā caṅkamā orohissāmi vihārā nikkhamissāmi aḍḍhayogā nikkhamissāmi pāsādā nikkhamissāmi hammiyā nikkhamissāmi guhāya nikkhamissāmi leṇā nikkhamissāmi kuṭiyā nikkhamissāmi kūṭāgārā nikkhamissāmi aṭṭā nikkhamissāmi māḷā nikkhamissāmi uddaṇḍā nikkhamissāmi upaṭṭhānasālāya nikkhamissāmi maṇḍapā nikkhamissāmi rukkhamūlā nikkhamissāmi yāva me na anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccissatīti cittaṃ paggaṇhāti padahati evampi alīnacitto akusītavutti . imasmiṃyeva pubbaṇhasamaye ariyadhammaṃ āharissāmi samāharissāmi adhigacchissāmi phusayissāmi sacchikarissāmīti cittaṃ paggaṇhāti padahati evampi alīnacitto akusītavutti . imasmiṃyeva majjhantikasamaye sāyaṇhasamaye purebhattaṃ pacchābhattaṃ purimayāme majjhimayāme pacchimayāme kāḷe juṇhe vasse @Footnote: 1 Ma. nāsissaṃ. 2 Ma. nikkhame. Hemante gimhe purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandhe ariyadhammaṃ āharissāmi samāharissāmi adhigacchissāmi phusayissāmi sacchikarissāmīti cittaṃ paggaṇhāti padahati evampi alīnacitto akusītavutti. [794] Daḷhanikkamo thāmabalūpapannoti daḷhanikkamoti so paccekasambuddho daḷhasamādāno ahosi kusalesu dhammesu avaṭṭhitasamādāno kāyasucarite vacīsucarite manosucarite dānasaṃvibhāge sīlasamādāne uposathupavāse metteyyatāya 1- petteyyatāya sāmaññatāya brahmaññatāya kulejeṭṭhāpacāyikāya aññataraññataresu adhikusalesu dhammesūti daḷhanikkamo . thāmabalūpapannoti so paccekasambuddho thāmena ca balena ca viriyena ca parakkamena ca [2]- upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgatoti daḷhanikkamo thāmabalūpapanno . eko care khaggavisāṇakappo . Tenāha so paccekasambuddho āraddhaviriyo paramatthapattiyā alīnacitto akusītavutti daḷhanikkamo thāmabalūpapanno eko care khaggavisāṇakappoti. [795] Paṭisallānaṃ jhānamariñcamāno dhammesu niccaṃ anudhammacārī @Footnote: 1 Ma. matteyyatāya. 2 Ma. paññāya ca. Ādīnavaṃ sammasitā bhavesu eko care khaggavisāṇakappo. [796] Paṭisallānaṃ jhānamariñcamānoti so paccekasambuddho paṭisallānārāmo hoti paṭisallānarato ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno [1]- jhānamariñcati 2- anuppannassa vā paṭhamassa jhānassa uppādāya yutto payutto saṃyutto āyutto samāyutto anuppannassa vā dutiyassa jhānassa anuppannassa vā tatiyassa jhānassa anuppannassa vā catutthassa jhānassa uppādāya yutto payutto saṃyutto āyutto samāyuttoti evaṃ jhānamariñcati . Athavā uppannaṃ vā paṭhamaṃ jhānaṃ āsevati bhāveti bahulīkaroti uppannaṃ vā dutiyaṃ jhānaṃ uppannaṃ vā tatiyaṃ jhānaṃ uppannaṃ vā catutthaṃ jhānaṃ āsevati bhāveti bahulīkarotīti evampi jhānamariñcatīti paṭisallānaṃ jhānamariñcamāno. [797] Dhammesu niccaṃ anudhammacārīti dhammā vuccanti cattāro satipaṭṭhānā .pe. ariyo aṭṭhaṅgiko maggo . katame anudhammā . sammāpaṭipadā anulomapaṭipadā 3- apaccanīkapaṭipadā anvatthapaṭipadā dhammānudhammapaṭipadā sīlesu paripūrikāritā indriyesu guttadvāratā bhojane mattaññutā jāgariyānuyogo satisampajaññaṃ ime vuccanti anudhammā . dhammesu niccaṃ anudhammacārīti dhammesu niccakālaṃ [4]- satataṃ samitaṃ abbokiṇṇaṃ 5- pokhānupokhaṃ udakummijātaṃ @Footnote: 1-2 Ma. vipassanāya samannāgato brūhetā suññāgāraṃ jhāyī jhānarato @ekattamanuyutto sadatthagarukoti paṭisallānaṃ. jhānamariñcamānoti so @paccekasambuddho dvīhi kāraṇehi jhānaṃ na riñcati. 3 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. @4 Ma. dhuvakālaṃ. 5 Ma. avokiṇṇaṃ. Avici santati 1- sahitaṃ phusitaṃ purebhattaṃ pacchābhattaṃ purimayāme majjhimayāme pacchimayāme kāḷe juṇhe vasse hemante gimhe purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandhe carati vicarati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti dhammesu niccaṃ anudhammacārī. [798] Ādīnavaṃ sammasitā bhavesūti sabbe saṅkhārā aniccāti ādīnavaṃ sammasitā bhavesu sabbe saṅkhārā dukkhāti sabbe dhammā anattāti .pe. yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti ādīnavaṃ sammasitā bhavesūti ādīnavaṃ sammasitā bhavesu . Eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho paṭisallānaṃ jhānamariñcamāno dhammesu niccaṃ anudhammacārī ādīnavaṃ sammasitā bhavesu eko care khaggavisāṇakappoti. [799] Taṇhakkhayaṃ patthayaṃ appamatto anelamūgo 2- sutavā satimā 3- saṅkhātadhammo niyato padhānavā eko care khaggavisāṇakappo. [800] Taṇhakkhayaṃ patthayaṃ appamattoti taṇhāti rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā . @Footnote: 1 Ma. ime dve pāṭhā natthi. 2 Ma. aneḷamūgo. evamuparipi. 3 Ma. satīmā. @evamuparipi. Taṇhakkhayaṃ patthayanti rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ gatikkhayaṃ upapattikkhayaṃ paṭisandhikkhayaṃ bhavakkhayaṃ saṃsārakkhayaṃ vaṭṭakkhayaṃ icchanto patthayanto [1]- abhijappantoti taṇhakkhayaṃ patthayaṃ . appamattoti so paccekasambuddho sakkaccakārī sātaccakārī .pe. appamatto kusalesu dhammesūti taṇhakkhayaṃ patthayaṃ appamatto. [801] Anelamūgo sutavā satimāti anelamūgoti so paccekasambuddho paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvīti anelamūgo . sutavāti so paccekasambuddho bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā supaṭividdhāti sutavā . satimāti so paccekasambuddho satimā hoti paramena satinepakkena samannāgato cirakatampi cirabhāsitampi saritāti anelamūgo sutavā satimā. [802] Saṅkhātadhammo niyato padhānavāti saṅkhātadhammo vuccati ñāṇaṃ yā paññā pajānanā .pe. amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi . saṅkhātadhammoti so paccekasambuddho saṅkhātadhammo ñātadhammo tulitadhammo tīritadhammo vibhūtadhammo vibhāvitadhammo sabbe saṅkhārā aniccāti .pe. yaṅkiñci samudayadhammaṃ @Footnote: 1 Ma. sādiyanto pihayanto. Sabbantaṃ nirodhadhammanti saṅkhātadhammo ñātadhammo tulitadhammo tīritadhammo vibhūtadhammo vibhāvitadhammo . athavā tassa paccekasambuddhassa [1]- Khandhā saṅkhātā 2- dhātuyo saṅkhātā āyatanāni saṅkhātāni gatiyo saṅkhātā upapattiyo saṅkhātā paṭisandhiyo saṅkhātā bhavā saṅkhātā saṃsārā saṅkhātā vaṭṭā saṅkhātā. Athavā [3]- paccekasambuddho khandhapariyante ṭhito dhātupariyante ṭhito āyatanapariyante ṭhito gatipariyante ṭhito upapattipariyante ṭhito paṭisandhipariyante ṭhito bhavapariyante ṭhito saṃsārapariyante ṭhito vaṭṭapariyante ṭhito saṅkhārapariyante ṭhito antimabhave ṭhito [4]- antimadehadharo paccekasambuddho. Yassāyaṃ 5- pacchimako bhavo carimoyaṃ samussayo jātijarāmaraṇasaṃsāro 6- natthi tassa punabbhavoti [7]- Saṅkhātadhammo . niyatoti niyāmā vuccanti cattāro ariyamaggā. Catūhi ariyamaggehi samannāgatoti niyato ariyamaggehi niyāmaṃ patto sampatto [8]- phusito sacchikatoti niyato . padhānavāti padhānaṃ vuccati viriyaṃ yo cetaso viriyārambho nikkamo parakkamo [9]- ussāho ussoḷhī thāmo dhiti asithilaparakkamo anikkhittacchandatā anikkhittadhuratā dhurasampaggāho viriyaṃ viriyindriyaṃ viriyabalaṃ sammāvāyāmo . so paccekasambuddho iminā padhānena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato @Footnote: 1 Ma. ca.. 2 Ma. saṅkhittā. evamīdisesu padesu. 3 Ma. so. 4 Ma. antimasamussaye @ṭhito. 5 Ma. tassāyaṃ. 6 Ma. jātimaraṇasaṃsāro. 7 Ma. taṃkāraṇā paccekasambuddho. @8 Ma. adhigato. 9 Ma. uyyāmo vāyāmo. Tasmā so paccekasambuddho padhānavāti saṅkhātadhammo niyato padhānavā. Eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho taṇhakkhayaṃ patthayaṃ appamatto anelamūgo sutavā satimā saṅkhātadhammo niyato padhānavā eko care khaggavisāṇakappoti. [803] Sīhova saddesu asantasanto vātova jālamhi asajjamāno padumaṃva toyena alimpamāno eko care khaggavisāṇakappo. [804] Sīhova saddesu asantasantoti yathā sīho migarājā saddesu asantāsī aparisantāsī anutrāsī anubbiggo anussukī 1- anutrāso abhiru acchambhī anutrāsī apalāyī paccekasambuddhopi saddesu asantāsī aparisantāsī anutrāsī anubbiggo anussukī anutrāso abhiru acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃso viharatīti sīhova saddesu asantasanto. [805] Vātova jālamhi asajjamānoti vātoti puratthimā vātā pacchimā vātā uttarā vātā dakkhiṇā vātā sarajā vātā [2]- sītā vātā uṇhā vātā parittā vātā adhimattā vātā @Footnote: 1 Ma. anussaṅkī. evamuparipi. 2 Ma. arajā vātā. Kālavātā 1- verambhavātā pakkhivātā supaṇṇavātā tālapaṇṇavātā vidhūpanavātā . jālaṃ vuccati suttajālaṃ . yathā vāto jālamhi na sajjati na gayhati 2- na bajjhati na palibajjhati evameva dve jālā taṇhājālañca diṭṭhijālañca .pe. idaṃ taṇhājālaṃ .pe. idaṃ diṭṭhijālaṃ tassa paccekasambuddhassa taṇhājālaṃ pahīnaṃ diṭṭhijālaṃ paṭinissaṭṭhaṃ taṇhājālassa pahīnattā diṭṭhijālassa paṭinissaṭṭhattā so paccekasambuddho rūpe na sajjati sadde na sajjati .pe. diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu na sajjati na gayhati na bajjhati na palibajjhati nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaṃyutto vimariyādikatena cetasā viharatīti vātova jālamhi asajjamāno. [806] Padumaṃva toyena alimpamānoti padumaṃ vuccati padumapupphaṃ . toyaṃ vuccati udakaṃ . yathā padumapupphaṃ toyena na limpiyati 3- [4]- alittaṃ [5]- anupalittaṃ evameva dve lepā taṇhālepo ca diṭṭhilepo ca .pe. ayaṃ taṇhālepo .pe. ayaṃ diṭṭhilepo tassa paccekasambuddhassa taṇhālepo pahīno diṭṭhilepo paṭinissaṭṭho taṇhālepassa pahīnattā diṭṭhilepassa paṭinissaṭṭhattā so paccekasambuddho rūpe na limpati sadde na limpati .pe. Diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu na limpati [6]- nupalimpati alitto [7]- anupalitto nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaṃyutto vimariyādikatena @Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. taṇhāti. evamīdisesu ṭhānesu. 3 Ma. limpati. @4 Ma. na palimpati na upalimpati. 5 Ma. apalittaṃ. 6 Ma. na palimpati. @7 Ma. apalitto. Cetasā viharatīti padumaṃva toyena alimpamāno . eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho sīhova saddesu asantasanto vātova jālamhi asajjamāno padumaṃva toyena alimpamāno eko care khaggavisāṇakappoti. [807] Sīho yathā dāṭhabalī pasayha rājā migānaṃ abhibhuyyacārī sevetha pantāni senāsanāni eko care khaggavisāṇakappo. [808] Sīho yathā dāṭhabalī pasayha rājā migānaṃ abhibhuyyacārīti yathā sīho migarājā dāṭhabalī dāṭhāvudho sabbe tiracchānagate pāṇe abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā madditvā carati vicarati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti evameva 1- paccekasambuddhopi paññābalī paññāvudho sabbapāṇabhūte [2]- paññāya abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā madditvā carati vicarati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti sīho yathā dāṭhabalī pasayha rājā migānaṃ abhibhuyyacārī. [809] Sevetha pantāni senāsanānīti yathā sīho migarājā araññavanapatthāni ajjhogāhetvā 3- carati vicarati iriyati vatteti @Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. puggale. 3 Ma. araññavanamajjhogāhetvā. @evamuparipi. Pāleti yapeti yāpeti evameva 1- paccekasambuddhopi araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhaseyyakāni paṭisallānasāruppāni . so eko gacchati eko tiṭṭhati eko nisīdati eko seyyaṃ kappeti eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati eko abhikkamati eko paṭikkamati eko raho nisīdati eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti eko carati vicarati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti sevetha pantāni senāsanāni . Eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho sīho yathā dāṭhabalī pasayha rājā migānaṃ abhibhuyyacārī sevetha pantāni senāsanāni eko care khaggavisāṇakappoti. [810] Mettaṃ upekkhaṃ karuṇaṃ vimuttiṃ āsevamāno muditañca kāle sabbena lokena avirujjhamāno eko care khaggavisāṇakappo. [811] Mettaṃ upekkhaṃ karuṇaṃ vimuttiṃ āsevamāno muditañca kāleti so paccekasambuddho mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena @Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. Cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena 1- pharitvā viharati karuṇāsahagatena cetasā muditāsahagatena cetasā upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena pharitvā viharatīti mettaṃ upekkhaṃ karuṇaṃ vimuttiṃ āsevamāno muditañca kāle. [812] Sabbena lokena avirujjhamānoti mettādīnaṃ 2- bhāvitattā ye puratthimāya disāya sattā te appaṭikulā honti ye pacchimāya disāya sattā ye uttarāya disāya sattā ye dakkhiṇāya disāya sattā ye puratthimāya anudisāya sattā ye pacchimāya anudisāya sattā ye uttarāya anudisāya sattā ye dakkhiṇāya anudisāya sattā ye adhogamāya 3- disāya sattā ye uparimāya disāya sattā ye dasasu disāsu vidisāsu 4- sattā te appaṭikulā honti [5]- . sabbena lokena avirujjhamānoti sabbena sattalokena 6- avirujjhamāno appaṭivirujjhamāno aghaṭṭiyamāno 7- appaṭihaññamānoti sabbena lokena avirujjhamāno . eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho mettaṃ upekkhaṃ karuṇaṃ vimuttiṃ @Footnote: 1 Ma. abyāpajjena. evamīdisesu padesu. 2 Ma. mettāya. 3 Ma. heṭṭhimāya. @4 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 5 Ma. karuṇāya bhāvitattā .pe. muditāya bhāvitattā @.pe. upekkhāya bhāvitattā ye puratthimāya disāya sattā .pe. ye dasasu disāsu @sattā te appaṭikūlā honti. 6 Ma. lokena. 7 Ma. anāghāmatiyāno. Āsevamāno muditañca kāle sabbena lokena avirujjhamāno eko care khaggavisāṇakappoti. [813] Rāgañca dosañca pahāya mohaṃ sandālayitvāna saññojanāni asantasaṃ jīvitasaṅkhayamhi eko care khaggavisāṇakappo. [814] Rāgañca dosañca pahāya mohanti rāganti yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho akusalamūlaṃ . dosanti yo cittassa āghāto .pe. caṇḍikkaṃ assuropo anattamanatā cittassa . mohoti dukkhe añāṇaṃ .pe. avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ . rāgañca dosañca pahāya mohanti so paccekasambuddho rāgañca dosañca mohañca pahāya pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṅgametvāti rāgañca dosañca pahāya mohaṃ. [815] Sandālayitvāna saññojanānīti dasa saññojanāni kāmarāgasaññojanaṃ paṭighasaññojanaṃ .pe. avijjāsaññojanaṃ . Sandālayitvāna saññojanānīti [1]- saññojanāni sandālayitvāna padālayitvāna sampadālayitvāna pajahitvāna vinodetvāna byantīkaritvāna anabhāvaṅgametvānāti sandālayitvāna saññojanāni. @Footnote: 1 Ma. dasa. [816] Asantasaṃ jīvitasaṅkhayamhīti so paccekasambuddho jīvitapariyosāne asantāsī aparisantāsī 1- anutrāsī anubbiggo anussukī anutrāso abhiru acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsoti [2]- asantasaṃ jīvitasaṅkhayamhi . eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho rāgañca dosañca pahāya mohaṃ sandālayitvāna saññojanāni asantasaṃ jīvitasaṅkhayamhi eko care khaggavisāṇakappoti. [817] Bhajanti sevanti ca kāraṇatthā nikkāraṇā dullabhā ajja mittā attatthapaññā asucī manussā eko care khaggavisāṇakappo. [818] Bhajanti sevanti ca kāraṇatthāti attatthakāraṇā paratthakāraṇā ubhayatthakāraṇā diṭṭhadhammikatthakāraṇā samparāyikatthakāraṇā paramatthakāraṇā bhajanti sambhajanti sevanti [3]- paṭisevantīti bhajanti sevanti ca kāraṇatthā. [819] Nikkāraṇā dullabhā ajja mittāti dve mittā āgārikamitto 4- ca anāgārikamitto ca .pe. ayaṃ āgārikamitto .pe. ayaṃ anāgārikamitto . nikkāraṇā dullabhā ajja mittāti @Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. vīharatīti. 3 Ma. nisevanti saṃsevanti. @4 Ma. agārikamitto. evamuparipi. Ime dve mittā akāraṇā [1]- ahetū appaccayā dullabhāti [2]- nikkāraṇā dullabhā ajja mittā. [820] Attatthapaññā asucī manussāti attatthapaññāti attano atthāya attano hetu attano paccayā attano kāraṇā bhajanti sambhajanti sevanti nisevanti saṃsevanti [3]- ācaranti samācaranti payirupāsanti pucchanti 4- paripañhantīti attatthapaññā . asucī manussāti asucinā kāyakammena samannāgatāti asucī manussā . Asucinā vacīkammena samannāgatāti asucī manussā . asucinā manokammena samannāgatāti asucī manussā . asucinā pāṇātipātena asucinā adinnādānena asucinā kāmesumicchācārena asucinā musāvādena asuciyā pisuṇāya vācāya asuciyā pharusāya vācāya asucinā samphappalāpena asuciyā abhijjhāya asucinā byāpādena asuciyā micchādiṭṭhiyā samannāgatāti asucī manussā . Asuciyā cetanāya samannāgatāti asucī manussā . asuciyā patthanāya samannāgatāti asucī manussā . asucinā paṇidhinā samannāgatāti asucī manussā hīnā nihīnā parihīnā 5- omakā lāmakā jatukkā parittāti attatthapaññā asucī manussā. [821] Eko care khaggavisāṇakappoti ekoti .pe. Careti aṭṭha cariyāyo .pe. eko care khaggavisāṇakappo . Tenāha so paccekasambuddho @Footnote: 1 Ma. nikkaraṇā. 2 Ma. dulladdhā sudulladdhāti. 3 Ma. paṭisevanti. @4 Ma. paripucchanti. 5 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. Bhajanti sevanti ca kāraṇatthā nikkāraṇā dullabhā ajja mittā attatthapaññā asucī manussā eko care khaggavisāṇakappoti. Khaggavisāṇasuttaniddeso niṭṭhito 1-. Ajito tissametteyyo puṇṇako atha mettagū dhotako upasīvo ca nando ca atha hemako todeyyakappā dubhayo jatukaṇṇī ca paṇḍito bhadrāvudho udayo ca posālo cāpi brāhmaṇo mogharājā ca medhāvī piṅgiyo ca mahāisi soḷasannaṃ 2- panetesaṃ brāhmaṇānaṃva sāsanaṃ pārāyanānaṃ niddeso tattakā ca bhavanti hi khaggavisāṇasuttānaṃ niddesāpi tattheva 3- ca niddesā duvidhā ñeyyā paripuṇṇā sulikkhitā 4-. Suttaniddeso samatto. ---------- @Footnote: 1 Ma. ekūnavīsatimo. 2 Ma. soḷasānaṃ. 3 Ma. tatheva. 4 Ma. sulakkhitāti.The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 30 page 346-429. https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=30&item=691&items=131 Classified by [Item Number] :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=30&item=691&items=131&mode=bracket Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=30&item=691&items=131 Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=30&item=691&items=131 Study Atthakatha :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=691 Contents of The Tipitaka Volume 30 https://84000.org/tipitaka/read/?index_30 https://84000.org/tipitaka/english/?index_30
|
บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]