ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
     ThaiVersion   McuVersion   PaliThai   PaliRoman 
First LinkPrevious Linkแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้า chage to ENGLISH letter
TIPITAKA Volume 29 : PALI ROMAN Sutta Pitaka Vol 21 : Sutta. Khu. Mahāniddeso

               Soḷasamo sārīputtasuttaniddeso 1-
     [881] Na me diṭṭho ito pubbe (iccāyasmā sārīputto)
                     na suto uda kassaci
                     evaṃ vagguvado 2- satthā
                     tusitā gaṇimāgato.
     [882]  Na  me  diṭṭho  ito  pubbeti  ito  pubbe 3- na mayā
diṭṭhapubbo   so   bhagavā   iminā   cakkhunā   iminā   attabhāvena .
Yadā   bhagavā   tāvatiṃsabhavane   pāricchattakamūle   paṇḍukambalasilāyaṃ  vassaṃ
vuṭṭho    devagaṇaparivuto   majjhe   maṇimayena   sopāṇena   saṅkassanagaraṃ
otiṇṇo   imaṃ   dassanaṃ   pubbe   na   diṭṭhoti  na  me  diṭṭho  ito
pubbe.
     [883]     Iccāyasmā     sārīputtoti     iccāti    padasandhi
padasaṃsaggo       padapāripūri       akkharasamavāyo      byañjanasiliṭṭhatā
padānupubbatāmetaṃ    iccāti    .    āyasmāti    piyavacanaṃ    garuvacanaṃ
sagāravasappatissavacanametaṃ   āyasmāti   .   sārīputtoti   tassa  therassa
nāmaṃ    saṅkhā    samaññā    paññatti    vohāro    nāmaṃ   nāmakammaṃ
nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpoti iccāyasmā sārīputto.
     [884]   Na   suto   uda  kassacīti  nāti  paṭikkhepo  .  udāti
@Footnote: 1 Ma. atha sārīputtasuttaniddesaṃ vakkhati. 2 Sī. vaggugado.
@3 Ma. ... me mayā na diṭṭhapubbo.
Padasandhi    padasaṃsaggo    padapāripūri    akkharasamavāyo   byañjanasiliṭṭhatā
padānupubbatāmetaṃ    udāti    .    kassacīti   kassaci   khattiyassa   vā
brāhmaṇassa    vā   vessassa   vā   suddassa   vā   gahaṭṭhassa   vā
pabbajitassa vā devassa vā manussassa vāti na suto uda kassaci.
     [885]  Evaṃ vagguvado satthāti evaṃ vagguvado madhuravado pemanīyavado
hadayaṅgamavado     karavikarudamañjussaro    1-    .    aṭṭhaṅgasamannāgato
kho   pana   tassa   bhagavato   mukhato   ghoso   niccharati   vissattho  ca
suviññeyyo   2-   ca   mañju   ca  savanīyo  ca  bindu  ca  avisārī  ca
gambhīro   ca   ninnādi  ca  .  yadā  3-  parisaṃ  kho  pana  so  bhagavā
sarena   viññāpeti   na   tassa   bahiddhā  parisāya  ghoso  niccharati .
Brahmassaro kho pana so bhagavā karavikabhāṇīti evaṃ vagguvado.
     {885.1}  Satthāti  bhagavā  satthavāho . Yathā satthavāho satthe
kantāraṃ  tāreti  corakantāraṃ  tāreti vāḷakantāraṃ tāreti dubbhikkhakantāraṃ
tāreti   nirudakakantāraṃ   tāreti   uttāreti   nittāreti   pattāreti
khemantabhūmiṃ   sampāpeti   evameva   bhagavā  satthavāho  satte  kantāraṃ
tāreti   jātikantāraṃ   tāreti   jarākantāraṃ   tāreti   byādhikantāraṃ
tāreti        maraṇasokaparidevadukkhadomanassupāyāsakantāraṃ       tāreti
rāgakantāraṃ    tāreti    dosamohamānadiṭṭhikilesaduccaritakantāraṃ   tāreti
rāgagahanaṃ     tāreti    dosamohamānadiṭṭhigahanaṃ    tāreti    kilesagahanaṃ
tāreti   uttāreti   nittāreti   pattāreti   khemantaṃ  amataṃ  nibbānaṃ
@Footnote: 1 Ma. karavikarutamañjughoso. 2 Ma. viññeyyo. 3 Po. Ma. yathā.
Sampāpetīti   evampi   bhagavā   satthavāho   .  athavā  bhagavā  netā
vinetā   anunetā   saññāpetā   nijjhāpetā   pekkhatā  pasādetāti
evampi   bhagavā   satthavāho   .  athavā  bhagavā  anuppannassa  maggassa
uppādetā   asañjātassa   maggassa   sañjanetā   anakkhātassa  maggassa
akkhātā   maggaññū   maggavidū   maggakovido   .   maggānugā   ca  pana
etarahi    sāvakā    viharanti    pacchāsamannāgatāti   evampi   bhagavā
satthavāhoti evaṃ vagguvado satthā.
     [886]   Tusitā   gaṇimāgatoti   bhagavā   tusitā  kāyā  cavitvā
sato     sampajāno     mātukucchiṃ    okkantoti    evampi    tusitā
gaṇimāgato   .   athavā   tusitā   vuccanti   devā   .   te  tuṭṭhā
santuṭṭhā   attamanā   pamuditā   pītisomanassajātā  tusitadevalokato  1-
gaṇimāgatoti   evampi   tusitā   gaṇimāgato  .  athavā  tusitā  vuccanti
arahanto    .   te   tuṭṭhā   santuṭṭhā   attamanā   paripuṇṇasaṅkappā
arahantānaṃ    gaṇimāgatoti    evampi   tusitā   gaṇimāgato   .   gaṇīti
gaṇī   .   bhagavā   gaṇācariyoti   gaṇī   .   gaṇassa   satthāti  gaṇī .
Gaṇaṃ   pariharatīti   gaṇī   .   gaṇaṃ   ovadatīti   gaṇī   .   gaṇamanusāsatīti
gaṇī   .   visārado   gaṇaṃ   upasaṅkamatīti   gaṇī   .   gaṇassa   sussūsati
sotaṃ    odahati   aññācittaṃ   upaṭṭhapetīti   gaṇī   .   gaṇaṃ   akusalā
vuṭṭhāpetvā   kusale   patiṭṭhāpetīti   gaṇī   .   bhikkhugaṇassa   gaṇī .
Bhikkhunīgaṇassa    gaṇī    .    upāsakagaṇassa    gaṇī   .   upāsikāgaṇassa
@Footnote: 1 Po. Ma. devalokato.
Gaṇī    .    rājagaṇassa    gaṇī    .    khattiyagaṇassa    brāhmaṇagaṇassa
vessagaṇassa     suddagaṇassa     devagaṇassa    brahmagaṇassa    gaṇī   .
Saṅghī   gaṇī   gaṇācariyo   āgato   upagato   samupagato  sampatto  1-
saṅkassanagaranti tusitā gaṇimāgato. Tenāha sārīputtatthero
                na me diṭṭho ito pubbe (iccāyasmā sārīputto)
                na suto uda kassaci
                evaṃ vagguvado satthā
                tusitā gaṇimāgatoti.
     [887] Sadevakassa lokassa
                yathā dissati cakkhumā
                sabbaṃ tamaṃ vinodetvā
                ekova ratimajjhagā.
     [888]   Sadevakassa   lokassāti  sadevakassa  lokassa  samārakassa
sabrahmakassa      sassamaṇabrāhmaṇiyā      pajāya      sadevamanussāyāti
sadevakassa lokassa.
     [889]   Yathā   dissati   cakkhumāti  yathā  bhagavantaṃ  tāvatiṃsabhavane
pāricchattakamūle   paṇḍukambalasilāyaṃ   nisinnaṃ   dhammaṃ   desentaṃ   devatā
passanti    tathā    manussā   passanti   .   yathā   manussā   passanti
tathā   devatā   passanti   .   yathā  devānaṃ  dissati  tathā  manussānaṃ
dissati    .    yathā    manussānaṃ   dissati   tathā   devānaṃ   dissatīti
@Footnote: 1 Ma. samupapanno.
Evampi   yathā   dissati   cakkhumā   .   yathā   vā  panete  bhonto
samaṇabrāhmaṇā      adantā      dantavaṇṇena     dissanti     asantā
santavaṇṇena     dissanti     anupasantā     upasantavaṇṇena     dissanti
anibbutā nibbutavaṇṇena dissanti.
                Paṭirūpako mattikākuṇḍalova
                lohamāsova 1- suvaṇṇacchanno
                caranti loke parivāracchannā
                anto asuddhā bahi sobhamānāti.
     {889.1}  Na bhagavā evampi dissati. Bhagavā bhūtena tacchena tathena
yāthāvena    aviparītena    sabhāvena    danto    dantavaṇṇena   dissati
santo    santavaṇṇena    dissati    upasanto    upasantavaṇṇena   dissati
nibbuto   nibbutavaṇṇena   dissati   .  akampitairiyāpathā  2-  ca  buddhā
bhagavanto    paṇidhisampannāti    evampi    yathā   dissati   cakkhumā  .
Athavā   bhagavā   visuddhasaddo   bhaṭakittisaddasiloko   3-  nāgabhavane  ca
supaṇṇabhavane   ca   yakkhabhavane   ca   asurabhavane   ca   gandhabbabhavane  ca
mahārājabhavane  ca  indabhavane  ca  brahmabhavane ca [4]- etādiso 5- ca
tādiso ca tato ca bhiyyoti evampi yathā dissati cakkhumā.
     {889.2}  Athavā  bhagavā dasabalehi samannāgato catūhi vesārajjehi
catūhi  paṭisambhidāhi  chahi  abhiññāhi  chahi  buddhadhammehi  tejena  ca  balena
ca guṇena ca viriyena ca paññāya ca dissati ñāyati paññāyati.
@Footnote: 1 Ma. lohaḍḍhamāsova. 2 Po. Ma. akappita ... 3 Ma. gata ...
@4 Ma. devabhavane ca. 5 Ma. ediso.
         Dūre santo pakāsenti      himavantova pabbato
         asantettha na dissanti      rattiṃ khittā yathā sarāti.
Evampi yathā dissati cakkhumā.
     Cakkhumāti    bhagavā    pañcahi    cakkhūhi    cakkhumā   maṃsacakkhunāpi
cakkhumā      dibbacakkhunāpi     cakkhumā     paññācakkhunāpi     cakkhumā
buddhacakkhunāpi cakkhumā samantacakkhunāpi cakkhumā.
     {889.3}   Kathaṃ   bhagavā   maṃsacakkhunāpi  cakkhumā  .  maṃsacakkhumhi
bhagavato   pañca   vaṇṇā  saṃvijjanti  nīlo  ca  vaṇṇo  pītako  ca  vaṇṇo
lohitako   ca   vaṇṇo   kaṇho   ca   vaṇṇo  odāto  ca  vaṇṇo .
Yattha   ca   bhagavato   akkhilomāni   patiṭṭhitāni   taṃ   nīlaṃ  hoti  sunīlaṃ
pāsādikaṃ    dassaneyyaṃ    ummārapupphasamānaṃ   1-   .   tassa   parato
pītakaṃ     hoti     supītakaṃ     suvaṇṇavaṇṇaṃ     pāsādikaṃ     dassaneyyaṃ
kaṇṇikārapupphasamānaṃ   .   ubhato   ca   akkhikupāni   bhagavato  lohitakāni
honti   sulohitakāni   pāsādikāni  dassaneyyāni  indagopakasamānāni .
Majjhe   kaṇhaṃ   hoti   sukaṇhaṃ  alūkhaṃ  siniddhaṃ  2-  pāsādikaṃ  dassaneyyaṃ
aḷāriṭṭhakasamānaṃ   3-  .  tassa  parato  odātaṃ  hoti  suodātaṃ  setaṃ
paṇḍaraṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ osadhitārakasamānaṃ.
     {889.4}  Tena bhagavā pākatikena maṃsacakkhunā attabhāvapariyāpannena
purimasucaritakammābhinibbattena  samantā  yojanaṃ  passati  divāceva  rattiñca.
Yadāpi   caturaṅgasamannāgato   andhakāro   hoti  suriyo  ca  atthaṅgamito
@Footnote: 1 Ma. umāpupaphasamānaṃ. 2 Po. Ma. suddhaṃ. 3 Ma. addāriṭṭhakasamānaṃ.
Hoti  kāḷapakkho  1-  ca  uposatho  hoti  tibbo ca vanasaṇḍo hoti mahā
ca   akālamegho   abbhuṭṭhito   hoti  .  evarūpepi  caturaṅgasamannāgate
andhakāre  samantā  yojanaṃ  passati  .  natthi  so  kūṭo  vā kavāṭaṃ vā
pākāro   vā   pabbato  vā  gaccho  vā  latā  vā  āvaraṇaṃ  rūpānaṃ
dassanāya   .   ekañce   tilaphalaṃ  nimittaṃ  katvā  tilavāhe  pakkhipeyya
taññeva   tilaphalaṃ   uddhareyya   .   evaṃ   parisuddhaṃ   bhagavato  pākatikaṃ
maṃsacakkhu. Evaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā.
     {889.5}   Kathaṃ  bhagavā  dibbena  cakkhunāpi  cakkhumā  .  bhagavā
dibbena    cakkhunā    visuddhena    atikkantamānusakena   satte   passati
cavamāne   upapajjamāne   hīne   paṇīte   suvaṇṇe   dubbaṇṇe   sugate
duggate   yathākammūpage   satte   pajānāti  ime  vata  bhonto  sattā
kāyaduccaritena       samannāgatā       vacīduccaritena      samannāgatā
manoduccaritena    samannāgatā    ariyānaṃ    upavādakā    micchādiṭṭhikā
micchādiṭṭhikammasamādānā    te   kāyassa   bhedā   parammaraṇā   apāyaṃ
duggatiṃ   vinipātaṃ   nirayaṃ   upapannā   ime   vā  pana  bhonto  sattā
kāyasucaritena   samannāgatā   vacīsucaritena    samannāgatā   manosucaritena
samannāgatā    ariyānaṃ   anupavādakā    sammādiṭṭhikā   sammādiṭṭhikamma-
samādānā   te   kāyassa   bhedā   parammaraṇā   sugatiṃ   saggaṃ  lokaṃ
upapannāti    iti    dibbena   cakkhunā   visuddhena   atikkantamānusakena
satte    passati    cavamāne   upapajjamāne   hīne   paṇīte   suvaṇṇe
@Footnote: 1 Po. kāḷapakkhe.
Dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti.
     {889.7}  Ākaṅkhamāno  ca  bhagavā  ekampi  lokadhātuṃ passeyya
dvepi    lokadhātuyo    passeyya    tissopi   lokadhātuyo   passeyya
catassopi    lokadhātuyo    passeyya   pañcapi   lokadhātuyo   passeyya
dasapi   lokadhātuyo   passeyya   vīsampi   lokadhātuyo  passeyya  tiṃsampi
lokadhātuyo   passeyya   cattāḷīsampi  lokadhātuyo  passeyya  paññāsampi
lokadhātuyo    passeyya    sahassimpi    cūḷanikaṃ    lokadhātuṃ   passeyya
dvisahassimpi    majjhimikaṃ    lokadhātuṃ   passeyya   tisahassimpi   lokadhātuṃ
passeyya   mahāsahassimpi   lokadhātuṃ   passeyya   .  so  1-  yāvatakaṃ
ākaṅkheyya  tāvatakaṃ  passeyya  .  evaṃ  parisuddhaṃ  bhagavato  dibbacakkhu.
Evaṃ bhagavā dibbena cakkhunāpi cakkhumā.
     {889.7}   Kathaṃ   bhagavā   paññācakkhunāpi   cakkhumā  .  bhagavā
mahāpañño      puthupañño     hāsapañño     javanapañño     tikkhapañño
nibbedhikapañño     paññappabhedakusalo     pabhinnañāṇo    adhigatapaṭisambhido
catuvesārajjappatto    dasabaladhārī    purisāsabho   purisasīho   purisanāgo
purisājañño    purisadhoreyho    anantañāṇo   anantatejo   anantayaso
addho   mahaddhano  dhanavā  netā   vinetā  anunetā  saññāpetā  2-
nijjhāpetā pekkhatā 3- pasādetā.
     {889.8}   So   hi  bhagavā  anuppannassa  maggassa  uppādetā
asañjātassa      maggassa      sañjanetā     anakkhātassa     maggassa
akkhātā   maggaññū   maggavidū   maggakovido   .   maggānugā   ca  pana
@Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Po. Ma. paññāpetā. 3 Po. Ma. pekkhetā.
Etarahi  sāvakā  viharanti  pacchā  samannāgatā  .  so  hi  bhagavā jānaṃ
jānāti   passaṃ   passati   cakkhubhūto   ñāṇabhūto   dhammabhūto   brahmabhūto
vattā    pavattā    atthassa   ninnetā   amatassa   dātā   dhammasāmi
tathāgato   .   natthi   tassa  bhagavato  añātaṃ  adiṭṭhaṃ  aviditaṃ  asacchikataṃ
aphusitaṃ   paññāya   .   atītānāgatapaccuppannaṃ   upādāya  sabbe  dhammā
sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchanti.
     {889.8}   Yaṅkiñci   neyyaṃ   nāma  atthi  jānitabbaṃ  attattho
vā  parattho  vā  ubhayattho  vā  diṭṭhadhammiko  vā  attho  samparāyiko
vā  attho  uttāno  vā  attho  gambhīro  vā attho gūḷho vā attho
paṭicchanno  vā  attho  neyyo  vā  attho  nīto  vā attho anavajjo
vā  attho  nikkileso  vā  attho  vodāno  vā  attho  parattho vā
sabbantaṃ antobuddhañāṇe parivattati.
     {889.9}   Atīte  buddhassa  bhagavato  appaṭihataṃ  ñāṇaṃ  anāgate
appaṭihataṃ     ñāṇaṃ    paccuppanne    appaṭihataṃ    ñāṇaṃ    .    sabbaṃ
kāyakammaṃ     buddhassa    bhagavato    ñāṇānuparivatti    sabbaṃ    vacīkammaṃ
sabbaṃ    manokammaṃ    buddhassa   bhagavato   ñāṇānuparivatti   .   yāvatakaṃ
neyyaṃ   tāvatakaṃ   ñāṇaṃ  yāvatakaṃ  ñāṇaṃ  tāvatakaṃ  neyyaṃ  neyyapariyantikaṃ
ñāṇaṃ     ñāṇapariyantikaṃ     neyyaṃ     neyyaṃ     atikkamitvā    ñāṇaṃ
nappavattati    ñāṇaṃ    atikkamitvā    neyyapatho    natthi    aññamañña-
pariyantaṭṭhāyino    te    dhammā   .   yathā   dvinnaṃ   samuggapaṭalānaṃ
Sammāphusitānaṃ    heṭṭhimaṃ    samuggapaṭalaṃ    uparimaṃ    nātivattati   uparimaṃ
samuggapaṭalaṃ       heṭṭhimaṃ      nātivattati      aññamaññapariyantaṭṭhāyino
honti    1-    evameva    buddhassa    bhagavato   neyyañca   ñāṇañca
aññamaññapariyantaṭṭhāyino      yāvatakaṃ     neyyaṃ     tāvatakaṃ     ñāṇaṃ
yāvatakaṃ   ñāṇaṃ   tāvatakaṃ   neyyaṃ   neyyapariyantikaṃ  ñāṇaṃ  ñāṇapariyantikaṃ
neyyaṃ   neyyaṃ   atikkamitvā   ñāṇaṃ   nappavattati   ñāṇaṃ   atikkamitvā
neyyapatho natthi aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā.
     {889.9}   Sabbadhammesu   buddhassa  bhagavato  ñāṇaṃ  parivattati .
Sabbe   dhammā   buddhassa   bhagavato   āvajjanapaṭibaddhā  ākaṅkhapaṭibaddhā
manasikārapaṭibaddhā    cittuppādapaṭibaddhā    .    sabbasattesu    buddhassa
bhagavato   ñāṇaṃ  parivattati  .  sabbesaṃ  sattānaṃ  bhagavā  āsayaṃ  jānāti
anusayaṃ  jānāti  caritaṃ  jānāti  adhimuttiṃ  jānāti apparajakkhe mahārajakkhe
tikkhindriye  mudindriye  svākāre  dvākāre  suviññāpaye  duviññāpaye
bhabbābhabbe satte pajānāti.
     {889.10}  Sadevako  loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī
pajā   sadevamanussā   antobuddhañāṇe   parivattati   .   yathā  yekeci
macchakacchapā    antamaso    timitimiṅgalaṃ    upādāya    antomahāsamudde
parivattanti    evameva    sadevako    loko    samārako   sabrahmako
sassamaṇabrāhmaṇī        pajā       sadevamanussā      antobuddhañāṇe
parivattati   .   yathā   yekeci   pakkhī    antamaso   garuḷaṃ  venateyyaṃ
upādāya    ākāsassa   padese   parivattanti   evameva   yepi   te
@Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. evamevaṃ.
Sārīputtasamā paññāya tepi buddhañāṇassa padese parivattanti.
     {889.11}   Buddhañāṇaṃ  devamanussānaṃ  paññaṃ  pharitvā  abhibhavitvā
tiṭṭhati   .   yepi   te   khattiyapaṇḍitā  brāhmaṇapaṇḍitā  gahapatipaṇḍitā
samaṇapaṇḍitā    nipuṇā    kataparappavādā    vālavedhirūpā    vobhindantā
maññe   caranti   paññāgatena  diṭṭhigatāni  te  pañhaṃ  1-  abhisaṅkharitvā
abhisaṅkharitvā   tathāgataṃ   upasaṅkamitvā   pucchanti  .  [2]-  kathitā  ca
visajjitā   ca  te  pañhā  bhagavatā  honti  niddiṭṭhakāraṇā  upakkhittakā
ca  .  te  bhagavato  sampajjanti  .  athakho  bhagavā  tattha atirocati yadidaṃ
paññāyāti evaṃ bhagavā paññācakkhunāpi cakkhumā.
     {889.10}   Kathaṃ   bhagavā   buddhacakkhunāpi   cakkhumā  .  bhagavā
buddhacakkhunā  lokaṃ  volokento  addasa  satte  apparajakkhe mahārajakkhe
tikkhindriye     mudindriye     svākāre    dvākāre    suviññāpaye
duviññāpaye    appekacce    paralobhavajjabhayadassāvino    viharante  .
[3]-   Seyyathāpi   nāma   uppaliniyaṃ   vā   paduminiyaṃ  vā  puṇḍarīkiniyaṃ
vā   appekaccāni   uppalāni   vā   padumāni   vā   puṇḍarīkāni  vā
udake    jātāni    udake    saṃvaḍḍhāni   udakānugatāni   antonimugga-
positāni   appekaccāni   uppalāni   vā   padumāni   vā  puṇḍarīkāni
vā     udake     jātāni     udake     saṃvaḍḍhāni    samodakaṇṭhitāni
appekaccāni    uppalāni    vā    padumāni    vā   puṇḍarīkāni   vā
udake    jātāni    udake   saṃvaḍḍhāni   udakā   accuggamma   tiṭṭhanti
upalittāni    udakena    evameva   4-   bhagavā   buddhacakkhunā   lokaṃ
@Footnote: 1 Po. Ma. pañhe. 2 Po. Ma. gḷhāni ca paṭicchanunānica. 3 Ma. appekacce
@na para ... viharante. 4 Ma. evamevaṃ.
Volokento   addasa   satte   apparajakkhe   mahārajakkhe  tikkhindriye
mudindriye     svākāre     dvākāre    suviññāpaye    duviññāpaye
appekacce     paralokavajjabhayadassāvino     viharante    .    jānāti
bhagavā   ayaṃ   puggalo   rāgacarito   ayaṃ   dosacarito  ayaṃ  mohacarito
ayaṃ vitakkacarito ayaṃ saddhācarito ayaṃ ñāṇacaritoti.
     {889.11}   Rāgacaritassa  bhagavā  puggalassa  asubhakathaṃ  katheti .
Dosacaritassa     bhagavā    puggalassa    mettābhāvanaṃ    ācikkhati   .
Mohacaritaṃ    1-    bhagavā    puggalaṃ   uddese   paripucchāya   kālena
dhammassavane    kālena    dhammasākacchāya    garusaṃvāse   niveseti  .
Vitakkacaritassa    bhagavā    puggalassa    ānāpānassatiṃ    ācikkhati  .
Saddhācaritassa    bhagavā    puggalassa    pāsādanīyaṃ    nimittaṃ   ācikkhati
buddhasubodhiṃ    dhammasudhammataṃ    saṅghasupaṭipattiṃ   sīlāni   ca   attano  .
Ñāṇacaritassa      bhagavā     puggalassa     vipassanānimittaṃ     ācikkhati
aniccākāraṃ dukkhākāraṃ anattākāraṃ.
     {889.12} Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito
                yathāpi passe janataṃ samantato
                tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedha 2-
                pāsādamāruyha samantacakkhu
                sokāvakiṇṇaṃ 3- janatamapetasoko
                avekkhassu jātijarābhibhūtanti.
Evaṃ bhagavā buddhacakkhunāpi cakkhumā.
@Footnote: 1 Po. Ma. mohacaritassa bhagavā puggalassa ... 2 Po. sumedhaso.
@3 Ma. Yu. sokāvatiṇṇaṃ.
     {889.12}  Kathaṃ  bhagavā  samantacakkhunāpi  cakkhumā  .  samantacakkhu
vuccati     sabbaññutañāṇaṃ    .    bhagavā    sabbaññutañāṇena    upeto
samupeto upagato samupagato upapanno samupapanno samannāgato.
                Na tassa adiṭṭhamidhatthi kiñci
                atho aviññātamajānitabbaṃ
                sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ
                tathāgato tena samantacakkhūti.
Evaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumāti yathā dissati cakkhumā.
     [890]  Sabbaṃ  tamaṃ  vinodetvāti  sabbaṃ  rāgatamaṃ  dosatamaṃ mohatamaṃ
mānatamaṃ    diṭṭhitamaṃ    kilesatamaṃ    duccaritatamaṃ    andhakaraṇaṃ   acakkhukaraṇaṃ
añāṇakaraṇaṃ       paññānirodhikaṃ      vighātapakkhikaṃ      anibbānasaṃvattanikaṃ
panūditvā    1-    pajahitvā    2-   vinoditvā   3-   byantīkaritvā
anabhāvaṅgametvāti sabbaṃ tamaṃ vinodetvā.
     [891]   Ekova  ratimajjhagāti  bhagavā  pabbajjāsaṅkhātena  eko
adutiyaṭṭhena   eko   taṇhāya   pahānaṭṭhena   eko  ekantavītarāgoti
eko  ekantavītadosoti eko ekantavītamohoti eko ekantanikkilesoti
eko   ekāyanamaggaṃ   gatoti   eko   eko  anuttaraṃ  sammāsambodhiṃ
abhisambuddhoti eko.
     {891.1}  Kathaṃ  bhagavā pabbajjāsaṅkhātena eko. Bhagavā daharova
samāno   susukāḷakeso   bhaddena   yobbaññena   samannāgato   paṭhamena
@Footnote: 1 Ma. Yu. naditvā panuditvā. 2 Ma. jahitvā. 3 vinodetvā.
Vayasā    akāmakānaṃ    mātāpitūnaṃ   assumukhānaṃ   rudantānaṃ   vilapantānaṃ
ñātisaṅghaṃ   pahāya   sabbaṃ   yasapalibodhaṃ   1-  chinditvā  puttadārapalibodhaṃ
chinditvā     ñātipalibodhaṃ    chinditvā    mittāmaccapalibodhaṃ    chinditvā
sannidhipalibodhaṃ   chinditvā   kesamassuṃ   ohāretvā  kāsāyāni  vatthāni
acchādetvā   agārasmā   anagāriyaṃ   pabbajitvā   ākiñcanabhāvaṃ   2-
upagantvā  eko  carati  viharati  iriyati  vattati  pāleti  yapeti yāpeti
evaṃ bhagavā pabbajjāsaṅkhātena eko.
     {891.2}  Kathaṃ  bhagavā  adutiyaṭṭhena  eko. So evaṃ pabbajito
samāno    eko   araññavanapatthāni   pantāni   senāsanāni   paṭisevati
appasaddāni     appanigghosāni     vijanavātāni     manussarāhaseyyakāni
paṭisallānasāruppāni  so  eko  3-  gacchati  eko tiṭṭhati eko nisīdati
eko  seyyaṃ  kappeti  eko  gāmaṃ  piṇḍāya  pavisati  eko  paṭikkamati
eko  raho  nisīdati  eko  caṅkamaṃ  adhiṭṭhāti eko carati [4]-  viharati
iriyati vattati pāleti yapeti yāpeti evaṃ bhagavā adutiyaṭṭhena eko.
     {891.3}  Kathaṃ  bhagavā  taṇhāya  pahānaṭṭhena  eko. So evaṃ
eko   adutiyo   appamatto   ātāpi   pahitatto   viharanto   najjā
nerañjarāya    tīre    bodhirukkhamūle    mahāpadhānaṃ   padahanto    māraṃ
sasenaṃ  [5]-  namuciṃ  pamattabandhuṃ  vidhamitvā  taṇhaṃ  jāliniṃ   saritaṃ  [6]-
visattikaṃ pajahati 7- vinodeti byantīkaroti anabhāvaṅgameti.
@Footnote: 1 Ma. gharāvāsapalibodhaṃ. 2 Ma. akiñcanabhāvaṃ. 3 Ma. Yu. eko carati.
@4 Yu. eko. 5 Ma. kaṇhaṃ. 6 Ma. visaritaṃ. 7 Ma. pajahasi vinodesi
@byantiṃ akāsi anabhāvaṅgamesi.
         Taṇhādutiyo puriso          dīghamaddhāna saṃsaraṃ
         itthabhāvaññathābhāvaṃ       saṃsāraṃ nātivattati
         etamādīnavaṃ ñatvā          taṇhaṃ dukkhassa sambhavaṃ
         vītataṇho anādāno        sato bhikkhu paribbajeti.
Evaṃ bhagavā taṇhāya pahānaṭṭhena eko.
     {891.4}  Kathaṃ bhagavā ekantavītarāgoti eko. Rāgassa pahīnattā
ekantavītarāgoti   eko   .   dosassa   pahīnattā   ekantavītadosoti
eko   .   mohassa  pahīnattā  ekantavītamohoti  eko  .  kilesānaṃ
pahīnattā ekantanikkilesoti eko.
     {891.5}  Kathaṃ bhagavā ekāyanamaggaṃ gatoti eko. Ekāyanamaggo
vuccati    cattāro   satipaṭṭhānā   cattāro   sammappadhānā   cattāro
iddhippādā     pañcindriyāni    pañca    balāni    satta    bojjhaṅgā
ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
                Ekāyanaṃ jātikhayantadassī
                maggaṃ pajānāti hitānukampī
                etena maggena atariṃsu 1- pubbe
                tarissantiyeva 2- taranti oghanti.
Evaṃ bhagavā ekāyanamaggaṃ gatoti eko.
     {891.6}    Kathaṃ    bhagavā    eko   anuttaraṃ   sammāsambodhiṃ
abhisambuddhoti   eko   .   bodhi  vuccati  catūsu  maggesu  ñāṇaṃ  paññā
@Footnote: 1 Ma. tariṃsu. 2 Ma. tarissanti ye ca.
Paññindriyaṃ     paññābalaṃ    dhammavicayasambojjhaṅgo    vīmaṃsā    vipassanā
sammādiṭṭhi   .   bhagavā  tena  bodhiñāṇena  sabbe  saṅkhārā  aniccāti
bujjhi   sabbe   saṅkhārā   dukkhāti   bujjhi   sabbe   dhammā  anattāti
bujjhi    avijjāpaccayā    saṅkhārāti    bujjhi    .pe.    jātipaccayā
jarāmaraṇanti    bujjhi   avijjānirodhā   saṅkhāranirodhoti   bujjhi   .pe.
Jātinirodhā    jarāmaraṇanirodhoti    bujjhi   idaṃ   dukkhanti   bujjhi   ayaṃ
dukkhasamudayoti   bujjhi   ayaṃ   dukkhanirodhoti   bujjhi  ayaṃ  dukkhanirodhagāminī
paṭipadāti    bujjhi    ime    āsavāti    bujjhi   ayaṃ   āsavasamudayoti
bujjhi   ayaṃ   āsavanirodhoti   bujjhi   ayaṃ   āsavanirodhagāminī  paṭipadāti
bujjhi   ime   dhammā   abhiññeyyāti  bujjhi  ime  dhammā  pariññeyyāti
bujjhi   ime   dhammā   pahātabbāti   bujjhi  ime  dhammā  bhāvetabbāti
bujjhi    ime    dhammā   sacchikātabbāti   bujjhi   channaṃ   phassāyatanānaṃ
samudayañca     atthaṅgamañca     assādañca     ādīnavañca     nissaraṇañca
bujjhi      pañcannaṃ     upādānakkhandhānaṃ     samudayañca     atthaṅgamañca
assādañca   ādīnavañca   nissaraṇañca   bujjhi   catunnaṃ  mahābhūtānañca  1-
samudayañca     atthaṅgamañca     assādañca     ādīnavañca     nissaraṇañca
bujjhi yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti bujjhi.
     {891.7}   Athavā   yaṅkiñci   bujjhitabbaṃ   [2]-   paṭibujjhitabbaṃ
sambujjhitabbaṃ   adhigantabbaṃ   phusitabbaṃ   3-   sacchikātabbaṃ   sabbantaṃ  tena
bodhiñāṇena   bujjhi   anubujjhi   paṭibujjhi   sambujjhi   sammābujjhi  adhigacchi
@Footnote: 1 Ma. casaddo natthi. 2 Ma. anubujjhitabbaṃ. 3 Ma. phassitabbaṃ.
Paṭilabhi  1-  phusesi  2- sacchikāsi evaṃ bhagavā eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ
abhisambuddhoti eko.
     {891.8}   Ratimajjhagāti   ratinti   nekkhammaratiṃ  pavivekaratiṃ  3-
upasamaratiṃ   sambodhiratiṃ  ajjhagā  [4]-  adhigacchi  phusesi  2-  sacchikāsīti
ekova ratimajjhagā. Tenāha sārīputtatthero
                sadevakassa lokassa        yathā dissati cakkhumā
                sabbaṃ tamaṃ vinodetvā     ekova 5- ratimajjhagāti.
     [892] Taṃ buddhaṃ asitaṃ tādiṃ        akuhaṃ gaṇimāgataṃ
                bahunnamidha baddhānaṃ       atthi pañhena āgamaṃ.
     [893]   Taṃ   buddhaṃ   asitaṃ   tādinti  buddhoti  yo  so  bhagavā
sayambhū   anācariyako   pubbe   ananussutesu   dhammesu   sāmaṃ   saccāni
abhisambujjhi   tattha   ca   sabbaññutaṃ   patto   6-   balesu  ca  vasībhāvaṃ
patto   7-   .   buddhoti   kenatthena  buddho  .  bujjhitā  saccānīti
buddho   .   bodhetā   pajāyāti   buddho  .  sabbaññutāya  buddho .
Sabbadassāvitāya    buddho    .    abhiññeyyatāya    8-   buddho  .
Vikasitāya   9-   buddho  .  khīṇāsavasaṅkhātena  buddho  .  nirupakkilesa-
saṅkhātena   buddho  .  ekantavītarāgoti  buddho  .  ekantavītadosoti
buddho   .  ekantavītamohoti  buddho  .  ekantanikkilesoti  buddho .
Ekāyanamaggaṃ  gatoti  buddho . Eko anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddhoti
buddho    .   abuddhivihatattā   buddhipaṭilābhattā   buddho   .   buddhoti
@Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. phassesi. 3 Ma. vivekaratiṃ.
@4 Ma. Yu. samajjhagā. 5 Yu. eko ca. 6-7 Ma. pāpuṇi. 8 Yu. anaññeyyatāya.
@Ma. anaññaneyyatāya. 9 visavitāya.
Netaṃ  nāmaṃ  1-  mātarā  kataṃ  na  pitarā  kataṃ na bhātarā kataṃ na bhaginiyā
kataṃ  na  mittāmaccehi  kataṃ  na  ñātisālohitehi  kataṃ  na samaṇabrāhmaṇehi
kataṃ   na   devatāhi  kataṃ  vimokkhantikametaṃ  buddhānaṃ  bhagavantānaṃ  bodhiyā
mūle    saha    sabbaññutañāṇassa   paṭilābhā   sacchikā   paññatti   yadidaṃ
buddhoti taṃ buddhaṃ.
     [894]  Asitanti  dve  nissayā  taṇhānissayo ca diṭṭhinissayo ca.
Katamo    taṇhānissayo   .   yāvatā   2-   taṇhāsaṅkhātena   sīmakataṃ
mariyādikataṃ   odhikataṃ  pariyantikataṃ  3-  pariggahitaṃ  mamāyitaṃ  idaṃ  mamaṃ  4-
etaṃ  mamaṃ  ettakaṃ  mamaṃ  ettāvatā  mamaṃ  mama  rūpā saddā gandhā rasā
phoṭṭhabbā     attharaṇā    pāpuraṇā    5-    dāsīdāsā    ajeḷakā
kukkuṭasūkarā    hatthigavāssavaḷavā    khettaṃ    vatthu    hiraññaṃ    suvaṇṇaṃ
gāmanigamarājadhāniyo   raṭṭhañca   janapado   ca  koso  ca  koṭṭhāgārañca
kevalampi   mahāpaṭhaviṃ   taṇhāvasena  mamāyati  yāvatā  aṭṭhasatataṇhāviparītaṃ
ayaṃ taṇhānissayo.
     {894.1}   Katamo   diṭṭhinissayo   .  vīsativatthukā  sakkāyadiṭṭhi
dasavatthukā   micchādiṭṭhi   dasavatthukā  antaggāhikā  diṭṭhi  yā  evarūpā
diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ 6- diṭṭhivipphanditaṃ
diṭṭhisaṃyojanaṃ    gāho   paṭiggāho   abhiniveso   parāmāso   kummaggo
micchāpatho    micchattaṃ    titthāyatanaṃ    vipariyesaggāho    viparītaggāho
@Footnote: 1 Ma. ime pāṭhā natthi. 2 Ma. yāva. 3 Ma. pariyantakataṃ. 4 Ma. mama.
@ito paraṃ īdisameva. 5 Ma. pāvuraṇā. 6 Ma. diṭṭhivisukāyikaṃ.
Vippallāsaggāho    micchāgāho    ayāthāvakasmiṃ   yāthāvakanti   gāho
yāvatā dvāsaṭṭhī diṭṭhigatāni ayaṃ diṭṭhinissayo.
     {894.2}   Buddhassa  bhagavato  taṇhānissayo  pahīno  diṭṭhinissayo
paṭinissaṭṭho      .     taṇhānissayassa     pahīnattā     diṭṭhinissayassa
paṭinissaṭṭhattā   bhagavā   cakkhuṃ  anissito  1-  sotaṃ  ghānaṃ  jivhaṃ  kāyaṃ
manaṃ  anissito  rūpe  sadde  gandhe  rase  phoṭṭhabbe  kulaṃ  gaṇaṃ āvāsaṃ
lābhaṃ   yasaṃ   pasaṃsaṃ  sukhaṃ  cīvaraṃ  piṇḍapātaṃ  senāsanaṃ  gilānapaccayabhesajja-
parikkhāraṃ   kāmadhātuṃ   rūpadhātuṃ   arūpadhātuṃ   kāmabhavaṃ   rūpabhavaṃ  arūpabhavaṃ
saññābhavaṃ      asaññābhavaṃ      nevasaññānāsaññābhavaṃ     ekavokārabhavaṃ
catuvokārabhavaṃ      pañcavokārabhavaṃ     atītaṃ     anāgataṃ     paccuppannaṃ
diṭṭhasuta    muta    viññātabbe   dhamme   [2]-   anissito   anallīno
anupagato   anajjhosito   anadhimutto   nikkhanto   nissaṭṭho   vippamutto
visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti taṃ buddhaṃ asitaṃ.
     [895]  Tādinti  bhagavā  pañcahākārehi  tādi  3-   iṭṭhāniṭṭhe
tādi   cattāvīti   tādi   tiṇṇāvīti   tādi  muttāvīti  tādi  taṃniddesā
tādi.
     {895.1}   Kathaṃ  bhagavā  iṭṭhāniṭṭhe  tādi  .  bhagavā  lābhepi
tādi   alābhepi   tādi   yasepi  tādi  ayasepi  tādi  pasaṃsāyapi  tādi
nindāyapi  tādi  sukhepi  tādi  dukkhepi tādi. Ekañce 4- bāhaṃ gandhena
limpeyyuṃ   ekañce   4-  bāhaṃ  vāsiyā  taccheyyuṃ  .  amukasmiṃ  natthi
@Footnote: 1 Ma. sabbattha asito. 2 Ma. Yu. asito. 3 Ma. tādī. ito paraṃ īdisameva.
@4 Ma. ekacce.
Rāgo      amukasmiṃ     natthi     paṭighaṃ     .     anunayapaṭighavippahīno
ugghātinigghātivītivatto           anurodhavirodhasamatikkanto         .
Evaṃ bhagavā iṭṭhāniṭṭhe tādi.
     {895.2}  Kathaṃ  bhagavā  cattāvīti  tādi  .  bhagavato  1- rāgo
catto   vanto   mutto  pahīno  paṭinissaṭṭho  .  doso  moho  kodho
upanāho   makkho   paḷāso   issā  macchariyaṃ  māyā  sāṭheyyaṃ  thambho
sārambho   māno   atimāno   mado   pamādo  sabbe  kilesā  sabbe
duccaritā    sabbe    darathā    sabbe   pariḷāhā   sabbe   santāpā
sabbākusalābhisaṅkhārā      cattā      vantā      muttā      pahīnā
paṭinissaṭṭhā. Evaṃ bhagavā cattāvīti tādi.
     {895.3}  Kathaṃ  bhagavā  tiṇṇāvīti  tādi . Bhagavā kāmoghaṃ tiṇṇo
bhavoghaṃ    tiṇṇo   diṭṭhoghaṃ   tiṇṇo   avijjoghaṃ   tiṇṇo   sabbasaṃsārapathaṃ
tiṇṇo   uttiṇṇo  2-  nittiṇṇo  atikkanto  samatikkanto  vītivatto .
So    vuṭṭhavāso    ciṇṇacaraṇo   gataddho   gatadiso   gatakoṭiko   3-
pālitabrahmacariyo     uttamadiṭṭhippatto     bhāvitamaggo     pahīnakileso
paṭividdhākuppo   sacchikatanirodho   .   dukkhaṃ   tassa   pariññātaṃ  samudayo
pahīno   maggo   bhāvito   nirodho   sacchikato   abhiññeyyaṃ   abhiññātaṃ
pariññeyyaṃ   pariññātaṃ   pahātabbaṃ  pahīnaṃ  bhāvetabbaṃ  bhāvitaṃ  sacchikātabbaṃ
sacchikataṃ   .   so   ukkhittapaligho   4-   saṅkiṇṇaparikkho  abbūḷhesiko
niraggaḷo   ariyo   pannaddhajo   pannabhāro  visaññutto  pañcaṅgavippahīno
@Footnote: 1 Ma. bhagavatā. 2 Yu. ayaṃ pāṭho natthi. 3 Ma. gatakoṭiyo. 4 Ma. paṭigho.
Chaḷaṅgasamannāgato    ekārakkho    caturāpasseno    panuṇṇapaccekasacco
samavayasaṭṭhesano          anāvilasaṅkappo         passaddhakāyasaṅkhāro
suvimuttacitto     suvimuttapañño     kevalī     vusitavā     uttamapuriso
paramapuriso paramappattippatto.
     {895.4}  So  neva  ācināti  1-  na apacināti 2- apacinitvā
ṭhito  neva  pajahati  na  upādiyati  pajahitvā  ṭhito  neva  visineti 3- na
ussineti  visinetvā  ṭhito  neva  vidhupeti  4-  na  sandhupeti vidhupetvā
ṭhito    asekkhena    sīlakkhandhena   samannāgatattā   ṭhito   asekkhena
samādhikkhandhena    samannāgatattā    ṭhito    asekkhena   paññākkhandhena
samannāgatattā    ṭhito    asekkhena    vimuttikkhandhena   samannāgatattā
ṭhito    asekkhena    vimuttiñāṇadassanakkhandhena    samannāgatattā   ṭhito
saccaṃ   paṭipādayitvā   5-   ṭhito  evaṃ  samatikkamitvā  ṭhito  kilesaggiṃ
pariyādayitvā  6-  ṭhito  aparigamanatāya  ṭhito  kūṭaṃ  7-  samādāya  ṭhito
muttipaṭisevanatāya   8-   ṭhito   mettāya   pārisuddhiyā  ṭhito  karuṇāya
pārisuddhiyā   ṭhito  muditāya  pārisuddhiyā  ṭhito  upekkhāya  pārisuddhiyā
ṭhito    accantapārisuddhiyā   ṭhito   akammaññatāya   pārisuddhiyā   ṭhito
vimuttattā   ṭhito  santusitattā  ṭhito  khandhapariyante  ṭhito  dhātupariyante
ṭhito   āyatanapariyante  ṭhito  gatipariyante  ṭhito  uppattipariyante  ṭhito
paṭisandhipariyante  ṭhito  bhavapariyante ṭhito saṃsārapariyante ṭhito vaṭṭapariyante
ṭhito antimabhave ṭhito antimasamussaye ṭhito antimadehadharo bhagavā.
@Footnote: 1 Ma. ācinati. 2 apacinati. 3 Ma. saṃsibbati. 4 Ma. vidhū. 5 Ma.
@sampaṭipādiyitvā. 6 Ma. pariyādiyitvā. 7 Ma. kaṭaṃ. 8 Ma. mutta.
             Tassāyaṃ pacchimako bhavo     carimoyaṃ samussayo
             jātimaraṇasaṃsāro              natthi tassa punabbhavoti.
Evaṃ bhagavā tiṇṇāvīti tādi
     {895.5}  kathaṃ  bhagavā  muttāvīti  tādi  .  bhagavato rāgā cittaṃ
muttaṃ  vimuttaṃ  suvimuttaṃ  .  dosā  cittaṃ muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ. Mohā
cittaṃ   muttaṃ   vimuttaṃ   suvimuttaṃ   .  kodhā  upanāhā  makkhā  paḷāsā
issāya   macchariyā   māyāya   sāṭheyyā   thambhā   sārambhā   mānā
atimānā   madā   pamādā   sabbakilesehi   sabbaduccaritehi  sabbadarathehi
sabbapariḷāhehi      sabbasantāpehi     sabbākusalābhisaṅkhārehi     cittaṃ
muttaṃ vimuttaṃ suvimuttaṃ. Evaṃ bhagavā muttāvīti tādi.
     {895.6}  Kathaṃ  bhagavā taṃniddesā tādi. Bhagavā sīle sati sīlavāti
taṃniddesā   tādi   .   saddhāya   sati   saddhoti  taṃniddesā  tādi .
Viriye   sati   viriyavāti   taṃniddesā   tādi   .  satiyā  sati  satimāti
taṃniddesā   tādi   .  samādhismiṃ  sati  samāhitoti  taṃniddesā  tādi .
Paññāya   sati  paññavāti  taṃniddesā  tādi  .  vijjāya  sati  tevijjoti
taṃniddesā   tādi   .  abhiññāya  sati  chaḷabhiññoti  taṃniddesā  tādi .
Bale  1-  sati  dasabaloti  taṃniddesā  tādi  .  evaṃ  bhagavā taṃniddesā
tādīti taṃ buddhaṃ asitaṃ tādiṃ.
     [896] Akuhaṃ gaṇimāgatanti akuhoti tīṇi kuhanavatthūni paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ
@Footnote: 1 Ma. dasabale.
Paṭisevanasaṅkhātaṃ  kuhanavatthu  iriyāpathasaṅkhātaṃ  kuhanavatthu sāmantajappanasaṅkhātaṃ
kuhanavatthu.
     {896.1} Katamaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu. Idha gahapatikā bhikkhuṃ
nimantenti      cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi    .
So    pāpiccho    icchāpakato   atthiko   cīvarapiṇḍapātasenāsanagilāna-
paccayabhesajjaparikkhārānaṃ    bhiyyokamyataṃ   upādāya   cīvaraṃ   paccakkhāti
piṇḍapātaṃ   paccakkhāti   senāsanaṃ  paccakkhāti  gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ
paccakkhāti.
     {896.2}  So evamāha kiṃ samaṇassa mahagghena cīvarena etaṃ sāruppaṃ
yaṃ   samaṇo   susānā   vā  saṅkārakūṭā  vā  pāpaṇikā  vā  nantakāni
uccinitvā  saṅghāṭiṃ  karitvā  dhāreyya  kiṃ  samaṇassa mahagghena piṇḍapātena
etaṃ  sāruppaṃ  yaṃ  samaṇo  uñchācariyāya  piṇḍiyālopena  jīvikaṃ  kappeyya
kiṃ  samaṇassa  mahagghena  senāsanena  etaṃ  sāruppaṃ  yaṃ  samaṇo rukkhamūliko
vā   assa   sosāniko  vā  abbhokāsiko  vā  kiṃ  samaṇassa  mahagghena
gilānapaccayabhesajjaparikkhārena   etaṃ   sāruppaṃ   yaṃ   samaṇo  pūtimuttena
haritakīkhaṇḍena   osathaṃ   kareyyāti  tadupādāya  lūkhaṃ  cīvaraṃ  dhāreti  lūkhaṃ
piṇḍapātaṃ    bhuñjati    lūkhaṃ   senāsanaṃ   paṭisevati   lūkhaṃ   gilānapaccaya-
bhesajjaparikkhāraṃ paṭisevati.
     {896.3} Tamenaṃ gahapatikā evaṃ jānanti ayaṃ samaṇo appiccho santuṭṭho
pavivitto  asaṃsaṭṭho  āraddhaviriyo  dhūtavādoti  bhiyyo  bhiyyo nimantenti
Cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi    .   so   evamāha
tiṇṇaṃ   sammukhībhāvā   saddho   kulaputto   bahuṃ   puññaṃ   pasavati  saddhāya
sammukhībhāvā    saddho   kulaputto   bahuṃ   puññaṃ   pasavati   deyyadhammassa
sammukhībhāvā    saddho   kulaputto   bahuṃ   puññaṃ   pasavati   dakkhiṇeyyānaṃ
sammukhībhāvā   saddho   kulaputto   bahuṃ   puññaṃ   pasavati  tumhākañcevāyaṃ
saddhā   atthi  deyyadhammo  ca  saṃvijjati  ahañca  paṭiggāhako  sacāhaṃ  na
paṭiggahessāmi   evaṃ   tumhe   puññena  paribāhirā  bhavissatha  na  mayhaṃ
iminā    attho    apica    tumhākaṃyeva    anukampāya    paṭiggaṇhāmīti
tadupādāya     bahumpi     cīvaraṃ     paṭiggaṇhāti    bahumpi    piṇḍapātaṃ
paṭiggaṇhāti    bahumpi   senāsanaṃ   paṭiggaṇhāti   bahumpi   gilānapaccaya-
bhesajjaparikkhāraṃ   paṭiggaṇhāti   .   yā  evarūpā  bhākuṭikā  bhākuṭiyaṃ
kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ idaṃ vuccati paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu.
     {896.4}  Katamaṃ  iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu. Idhekacco pāpiccho
icchāpakato    sambhāvanādhippāyo    evaṃ   maṃ   jano   sambhāvessatīti
gamanaṃ   saṇṭhapeti   ṭhānaṃ   saṇṭhapeti   nisajjaṃ   saṇṭhapeti   seyyaṃ   1-
saṇṭhapeti    paṇidhāya    gacchati    paṇidhāya    tiṭṭhati   paṇidhāya   nisīdati
paṇidhāya   seyyaṃ   kappeti   samāhito   viya   gacchati   samāhito   viya
tiṭṭhati    samāhito   viya   nisīdati   samāhito   viya   seyyaṃ   kappeti
āpāthakajjhāyīva   hoti   .   yā   evarūpā   iriyāpathassa   āṭhapanā
@Footnote: 1 Ma. sayanaṃ.
Ṭhapanā    saṇṭhapanā   bhākuṭikā   bhākuṭiyaṃ   kuhanā   kuhāyanā   kuhitattaṃ
idaṃ vuccati iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu.
     {896.5}   Katamaṃ  sāmantajappanasaṅkhātaṃ  kuhanavatthu  .  idhekacco
pāpiccho  icchāpakato  sambhāvanādhippāyo  evaṃ  maṃ  jano sambhāvessatīti
ariyadhammasannissitaṃ  vācaṃ  bhāsati  yo  evarūpaṃ  cīvaraṃ  dhāreti  so samaṇo
mahesakkhoti   bhaṇati   yo   evarūpaṃ  pattaṃ  dhāreti  lohathālakaṃ  dhāreti
dhammakarakaṃ  dhāreti  parisāvanaṃ  dhāreti  kuñcikaṃ  dhāreti  upāhanaṃ  dhāreti
kāyabandhanaṃ  dhāreti  āyogaṃ  dhāreti  so  samaṇo  mahesakkhoti  bhaṇati.
Yassa   evarūpo   upajjhāyo  so  samaṇo  mahasekkhoti  bhaṇati  .  yassa
evarūpo   ācariyo   [1]-   samānupajjhāyakā   samānācariyakā  mittā
sandiṭṭhā sambhattā sahāyā so samaṇo mahesakkhoti bhaṇati.
     {896.6}  Yo  evarūpe  vihāre  vasati  so samaṇo mahesakkhoti
bhaṇati   .   yo   evarūpe  aḍḍhayoge  vasati  pāsāde  vasati  hammiye
vasati   guhāyaṃ   vasati   leṇe   vasati   kuṭiyā  vasati  kūṭāgāre  vasati
aṭṭe   vasati   māḷe   vasati   uddaṇḍe   2-  vasati  upaṭṭhānasālāyaṃ
vasati  maṇḍape  vasati  rukkhamūle  vasati  so  samaṇo  mahesakkhoti  bhaṇati.
Athavā  korajikakorajiko  bhākuṭikabhākuṭiko  kuhakuho  lapalapo  mukhasambhāvito
ayaṃ   samaṇo   imāsaṃ   evarūpānaṃ   santānaṃ   vihārasamāpattīnaṃ   lābhīti
tādisaṃ    gambhīraṃ    gūḷhaṃ    nipuṇaṃ   paṭicchannaṃ   lokuttarasuññatāpaṭisaṃyuttaṃ
@Footnote: 1 Po. Ma. evarūpā .  2 Po. Yu. uṭṭaṇḍe.
Kathaṃ   katheti   .   yā  evarūpā  bhākuṭikā  bhākuṭiyaṃ  kuhanā  kuhāyanā
kuhitattaṃ idaṃ vuccati sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu.
     {896.7}   Buddhassa   bhagavato  imāni  tīṇi  kuhanavatthūni  pahīnāni
samucchinnāni       vūpasantāni      paṭippassaddhāni      abhabbuppattikāni
ñāṇagginā daḍḍhāni tasmā buddho akuhoti akuhaṃ.
     [897]  Gaṇimāgatanti  gaṇīti  gaṇī  .  bhagavā  gaṇācariyoti  gaṇī .
Gaṇassa  satthāti  gaṇī  .  gaṇaṃ  pariharatīti  gaṇī  .  gaṇaṃ  ovadatīti  gaṇī.
Gaṇaṃ   anusāsatīti   gaṇī  .  visārado  gaṇaṃ  upasaṅkamatīti  gaṇī  .  gaṇassa
sussūsati    sotaṃ   odahati   aññācittaṃ   upaṭṭhapetīti   gaṇī   .   gaṇaṃ
akusalā    vuṭṭhāpetvā   kusale   patiṭṭhapetīti   gaṇī   .   bhikkhugaṇassa
gaṇī   .   bhikkhunīgaṇassa   gaṇī  .  upāsakagaṇassa  gaṇī  .  upāsikāgaṇassa
gaṇī   .   rājagaṇassa   gaṇī   .   khattiyagaṇassa  gaṇī  .  brāhmaṇagaṇassa
gaṇī  .  vessagaṇassa  gaṇī  .  suddagaṇassa  gaṇī  .  brahmagaṇassa  gaṇī .
Devagaṇassa   gaṇī   .   saṅghī   1-  gaṇī  gaṇācariyo  āgato  upāgato
samupāgato sampatto saṅkassanagaranti akuhaṃ gaṇimāgataṃ.
     [898]    Bahunnamidha   baddhānanti   bahunnanti   bahunnaṃ   khattiyānaṃ
brāhmaṇānaṃ    vessānaṃ    suddānaṃ    gahaṭṭhānaṃ   pabbajitānaṃ   devānaṃ
manussānaṃ   .    baddhānanti   baddhānaṃ   baddhacarānaṃ   paricārikānaṃ   2-
sissānnti bahunnamidha baddhānaṃ.
@Footnote: 1 Po. Ma. saṅghiṃ gaṇiṃ gaṇācariyaṃ āgantiupagataṃ samupagataṃ samuppannaṃ.
@2 Ma. paricārakānaṃ.
     [899]   Atthi   pañhena  āgamanti  pañhena  atthiko  āgatomhi
pañhaṃ    pucchitukāmo    āgatomhi    pañhaṃ    sotukāmo   āgatomhīti
evampi   atthi   pañhena  āgamaṃ  .  athavā  pañhatthikānaṃ  pañhapucchakānaṃ
pañhaṃ    sotukāmānaṃ    āgamanaṃ    abhikkamanaṃ   upasaṅkamanaṃ   payirupāsanā
siyāti   evampi   atthi   pañhena  āgamaṃ  .  athavā  pañhāgamo  tuyhaṃ
atthi   [1]-   tvamasi   alamatto   mayā   pucchitaṃ   kathetuṃ  vissajjetuṃ
vattussetaṃ    2-    bhāranti   evampi   atthi   pañhena   āgamaṃ  .
Tenāha sārīputtatthero
               taṃ buddhaṃ asitaṃ tādiṃ          akuhaṃ gaṇimāgataṃ
               bahunnamidha baddhānaṃ         atthi pañhena āgamanti.
     [900] Bhikkhuno vijigucchato         bhajato rittamāsanaṃ
               rukkhamūlaṃ susānaṃ vā          pabbatānaṃ guhāsu vā.
     [901]    Bhikkhuno   vijigucchatoti    bhikkhunoti   kalyāṇaputhujjanassa
vā   bhikkhuno   sekkhassa   vāti   bhikkhuno   .   vijigucchatoti  jātiyā
vijigucchato   jarāya   byādhinā   maraṇena   sokehi  paridevehi  dukkhehi
domanassehi  upāyāsehi  vijigucchato  nerayikena dukkhena tiracchānayonikena
dukkhena   pittivisayikena  dukkhena  mānusakena  dukkhena  gabbhokkantimūlakena
dukkhena    gabbhe   ṭhitimūlakena   dukkhena   gabbhavuṭṭhānamūlakena   dukkhena
jātassūpanibandhakena     dukkhena    jātassa    parādheyyakena    dukkhena
attūpakkamena  dukkhena  parūpakkamena  dukkhena  dukkhadukkhena  saṅkhāradukkhena
@Footnote: 1 Ma. tvampi paṇha .  2 Po. Ma. vahassetaṃ.
Vipariṇāmadukkhena     cakkhurogena     dukkhena    sotarogena    dukkhena
ghānarogena   dukkhena   jivhārogena   dukkhena   kāyarogena   dukkhena
sīsarogena    dukkhena    kaṇṇarogena    dukkhena   mukharogena   dukkhena
dantarogena   dukkhena   kāsena   sāsena   pināsena   ḍahena   jarena
kucchirogena    mucchāya    pakkhandikāya    sūlāya    visūcikāya   kuṭṭhena
gaṇḍena     kilāsena     sosena    apamārena    dadduyā    kaṇḍuyā
kacchuyā   rakhasāya   vitacchikāya   lohitena   pittena  madhumehena  aṃsāya
piḷakāya    bhagandalāya   pittasamuṭṭhānehi   ābādhehi   semhasamuṭṭhānehi
ābādhehi    vātasamuṭṭhānehi    ābādhehi   sannipātikehi   ābādhehi
utupariṇāmajehi   ābādhehi   visamaparihārajehi   ābādhehi  opakkamikehi
ābādhehi    kammavipākajehi   ābādhehi   sītena   uṇhena   jighacchāya
pipāsāya     uccārena    passāvena    ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassehi
dukkhehi    mātumaraṇena    dukkhena   pitumaraṇena   dukkhena   bhātumaraṇena
dukkhena    bhaginīmaraṇena    dukkhena   puttamaraṇena   dukkhena   dhītumaraṇena
dukkhena    ñātibyasanena    bhogabyasanena    rogabyasanena   sīlabyasanena
diṭṭhibyasanena   dukkhena   vijigucchato   aṭṭiyato   harāyato   jigucchatoti
bhikkhuno vijigucchato.
     [902]   Bhajato   rittamāsananti   āsanaṃ   vuccati   yattha  nisīdati
mañco   pīṭhaṃ   bhisi  taṭṭikā  cammakhaṇḍo  tiṇasanthāro  1-  paṇṇasanthāro
palālasanthāro   .   taṃ   āsanaṃ   asappāyarūpadassanena   rittaṃ   vivittaṃ
@Footnote: 1 .. santharotipi pāṭho.
Pavivittaṃ    asappāyasaddassavanena    rittaṃ    vivittaṃ    pavivittaṃ   .pe.
Asappāyehi    pañcahi   kāmaguṇehi   rittaṃ   vivittaṃ   pavivittaṃ   .   taṃ
āsanaṃ   bhajato   sambhajato   sevato   nisevato  saṃsevato  paṭisevatoti
bhajato rittamāsanaṃ.
     [903]   Rukkhamūlaṃ  susānaṃ  vāti  rukkhamūlaṃyeva  rukkhamūlaṃ  susānaṃyeva
susānanti rukkhamūlaṃ susānaṃ vā.
     [904]  Pabbatānaṃ  guhāsu  vāti  pabbatāyeva  pabbatā kandarāyeva
kandarā      giriguhāyeva     giriguhā     pabbatantarikāyo     vuccanti
pabbatagabbharā   1-   pabbatānanti   pabbatānaṃ   guhāsu  vā  .  tenāha
sārīputtatthero
               bhikkhuno vijigucchato         bhajato rittamāsanaṃ
               rukkhamūlaṃ susānaṃ vā          pabbatānaṃ guhāsu vāti.
     [905] Uccāvacesu sayanesu        gīvanto tattha bheravā
                yehi bhikkhu na vedheyya      nigghose sayanāsane.
     [906]    Uccāvacesu    sayanesūti   uccāvacesūti   uccāvacesu
hīnappaṇītesu    chekapāpakesu    .    sayanesūti    2-   sayanaṃ   vuccati
senāsanaṃ     vihāro     aḍḍhayogo     pāsādo    hammiyaṃ    guhāti
uccāvacesu sayanesu.
     [907]  Gīvanto  3-  tattha  bheravāti  gīvantoti gīvanto kujjanto
nadanto   saddaṃ   karonto   .  athavā  kīvanto  katī  kittakā  kīvatakā
kīvabahukā  4-  .  te  bheravāti  sīhā  byagghā  dīpi acchataracchā kokā
@Footnote: 1 Ma. pabbatapabbhārāti pabbatānaṃ guhāsu vā. 2 Ma. ayaṃ pāṭho na dissati.
@3 Ma. kivanto. sabbattha īdisameva. 4 Ma. kīvabahukā te.
Gomahisā   hatthī   ahi   vicchikā   satapadī   corā  vā  assu  māṇavā
katakammā vā akatakammā vāti gīvanto tattha bheravā.
     [908]  Yehi  bhikkhu  na  vedheyyāti yehīti yehi bheravehi bherave
passitvā  vā  suṇitvā  vā  na  vedheyya  nappavedheyya na sampavedheyya
na   taseyya  na  uttaseyya  na  parittaseyya  na  bhāyeyya  na  santāsaṃ
āpajjeyya   abhiru   assa   acchambhī  anutrāsī  apalāyī  pahīnabhayabheravo
vigatalomahaṃso vihareyyāti yehi bhikkhu na vedheyya.
     [909]  Nigghose  sayanāsaneti  appasadde appanigghose vijanavāte
manussarāhaseyyake     paṭisallānasāruppe     senāsaneti     nigghose
sayanāsane. Tenāha sārīputtatthero
               uccāvacesu sayanesu         gīvanto tattha bheravā
               yehi bhikkhu na vedheyya       nigghose sayanāsaneti.
     [910] Katī parissayā loke         gacchato agataṃ disaṃ 1-
               ye bhikkhu abhisambhave        pantamhi sayanāsane.
     [911]   Katī   parissayā   loketi  katīti  katī  kittakā  kīvatakā
kīvabahukā  .  parissayāti dve parissayā pākaṭaparissayā ca paṭicchannaparissayā
ca.
     {911.1}   Katame   pākaṭaparissayā   .   sīhā   byagghā  dīpi
acchataracchā  kokā  gomahisā  hatthī  ahi  vicchikā satapadī corā vā assu
@Footnote: 1 amataṃ disantipi pāṭho.
Māṇavā    katakammā   vā   akatakammā   vā   cakkhurogo   sotarogo
ghānarogo   jivhārogo   kāyarogo   sīsarogo   kaṇṇarogo  mukharogo
dantarogo   kāso   sāso   pināso   ḍaho  jaro  kucchirogo  mucchā
pakkhandikā   sūlā   visūcikā   kuṭṭhaṃ   gaṇḍo  kilāso  soso  apamāro
daddu   kaṇḍu   kacchu   rakhasā   vitacchikā  lohitaṃ  pittaṃ  madhumeho  aṃsā
piḷakā     bhagandalā     pittasamuṭṭhānā    ābādhā    semhasamuṭṭhānā
ābādhā  vātasamuṭṭhānā  ābādhā  sannipātikā  ābādhā  utupariṇāmajā
ābādhā     visamaparihārajā     ābādhā     opakkamikā    ābādhā
kammavipākajā    ābādhā   sītaṃ   uṇhaṃ   jighacchā   pipāsā   uccāro
passāvo   ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphasso   iti  vā  1-  ime  vuccanti
pākaṭaparissayā.
     {911.2}  Katame  paṭicchannaparissayā  .  kāyaduccaritaṃ  vacīduccaritaṃ
manoduccaritaṃ      kāmacchandanīvaraṇaṃ      byāpādanīvaraṇaṃ     thīnamiddhanīvaraṇaṃ
uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ   vicikicchānīvaraṇaṃ   rāgo   doso   moho   kodho
upanāho   makkho   paḷāso   issā  macchariyaṃ  māyā  sāṭheyyaṃ  thambho
sārambho  māno  atimāno  mado  pamādo sabbe kilesā sabbe duccaritā
sabbe   darathā   sabbe   pariḷāhā   sabbe   santāpā   sabbākusalābhi
saṅkhārā ime vuccanti paṭicchannaparissayā.
     {911.3} Parissayāti kenatthena parissayā. Parisahantīti parissayā.
Parihānāya saṃvattantīti parissayā. Tatrāsayāti parissayā.
@Footnote: 1 ma iti vāti na dissati.
     Kathaṃ   parisahantīti  parissayā  .  te  parissayā  taṃ  puggalaṃ  sahanti
parisahanti   abhibhavanti   ajjhottharanti   pariyādiyanti   maddanti   .  evaṃ
parisahantīti parissayā.
     {911.4}  Kathaṃ  parihānāya  saṃvattantīti  parissayā. Te parissayā
kusalānaṃ   dhammānaṃ   parihānāya   antarāyāya   saṃvattanti   .   katamesaṃ
kusalānaṃ    dhammānaṃ    .   sammāpaṭipadāya   anulomapaṭipadāya   apaccanīka
paṭipadāya    [1]-    anvatthapaṭipadāya    dhammānudhammapaṭipadāya    sīlesu
paripūrikāritāya  2-  indriyesu  guttadvāratāya  bhojane  mattaññutāya *-
jāgariyānuyogassa       satisampajaññassa       catunnaṃ      satipaṭṭhānānaṃ
bhāvanānuyogassa     catunnaṃ    sammappadhānānaṃ    catunnaṃ    iddhippādānaṃ
pañcannaṃ     indriyānaṃ    pañcannaṃ    balānaṃ    sattannaṃ    bojjhaṅgānaṃ
ariyassa    aṭṭhaṅgikassa    maggassa   bhāvanānuyogassa   imesaṃ   kusalānaṃ
dhammānaṃ   parihānāya   antarāyāya   saṃvattanti   .   evaṃ   parihānāya
saṃvattantīti parissayā.
     {911.5}  Kathaṃ  tatrāsayāti parissayā. Tatthete pāpakā akusalā
dhammā   uppajjanti   attabhāvasannissayā   .   yathā   bile   bilāsayā
pāṇā   sayanti   dake   dakāsayā   pāṇā   sayanti   vane   vanāsayā
pāṇā   sayanti   rukkhe  rukkhāsayā  pāṇā  sayanti  evameva  tatthete
pāpakā   akusalā   dhammā   uppajjanti   attabhāvasannissayāti   evampi
tatrāsayāti parissayā.
@Footnote: 1 Ma. aviruddhapaṭipadāya. 2 Ma. Yu. paripūrakāritāya.
@* mīkār—kṛ´์ khagœ ttaññutāya peḌna mattaññutāya
     {911.6}   Vuttaṃ  hetaṃ  bhagavatā  sāntevāsiko  bhikkhave  bhikkhu
sācariyako  dukkhaṃ  na  phāsu  viharati  kathañca  bhikkhave  bhikkhu sāntevāsiko
sācariyako   dukkhaṃ   na   phāsu   viharati  idha  bhikkhave  bhikkhuno  cakkhunā
rūpaṃ    disvā    uppajjanti   pāpakā   akusalā   dhammā   sarasaṅkappā
saññojanīyā     tyassa    anto    vasanti    anvāssavanti    pāpakā
akusalā   dhammāti  tasmā  sāntevāsikoti  vuccati  te  naṃ  samudācaranti
pāpakā akusalā dhammāti tasmā sācariyakoti vuccati
     {911.7}  puna  ca  paraṃ  bhikkhave  bhikkhuno  sotena  saddaṃ sutvā
ghānena   gandhaṃ   ghāyitvā   jivhāya  rasaṃ  sāyitvā  kāyena  phoṭṭhabbaṃ
phusitvā   manasā   dhammaṃ   viññāya  uppajjanti  pāpakā  akusalā  dhammā
sarasaṅkappā    saññojanīyā    tyassa    anto   vasanti   anvāssavanti
pāpakā    akusalā   dhammāti   tasmā   sāntevāsikoti   vuccati   te
naṃ    samudācaranti   pāpakā   akusalā   dhammāti   tasmā   sācariyakoti
vuccati   evaṃ   kho   bhikkhave   bhikkhu  sāntevāsiko  sācariyako  dukkhaṃ
na phāsu viharatīti. Evampi tatrāsayāti parissayā.
     {911.8}   Vuttaṃ  hetaṃ  bhagavatā  tayome  bhikkhave  antarāmalā
antarāamittā     antarāsapattā    antarāvadhakā    antarāpaccatthikā
katame  tayo  lobho  bhikkhave  antarāmalo antarāamitto antarāsapatto
antarāvadhako     antarāpaccatthiko    doso    bhikkhave    antarāmalo
antarāamitto     antarāsapatto     antarāvadhako    antarāpaccatthiko
Moho     bhikkhave     antarāmalo    antarāamitto    antarāsapatto
antarāvadhako   antarāpaccatthiko  ime  kho  bhikkhave  tayo  antarāmalā
antarāamittā antarāsapattā antarāvadhakā antarāpaccatthikā.
         Anatthajanano lobho           lobho cittappakopano
         bhayamantarato jātaṃ             taṃ jano nāvabujjhati
         luddho atthaṃ na jānāti       luddho dhammaṃ na passati
         andhatamaṃ tadā hoti           yaṃ lobho sahate naraṃ
         anatthajanano doso           doso cittappakopano
         bhayamantarato jātaṃ             taṃ jano nāvabujjhati
         kuddho atthaṃ na jānāti      kuddho dhammaṃ na passati
         andhatamaṃ tadā hoti           yaṃ kodho 1- sahate naraṃ
         anatthajanano moho           moho cittappakopano
         bhayamantarato jātaṃ             taṃ jano nāvabujjhati
         mūḷho atthaṃ na jānāti      mūḷho dhammaṃ na passati
         andhatamaṃ tadā hoti           yaṃ moho saha te naranti.
Evampi tatrāsayāti parissayā.
     {911.9}  Vuttaṃ  hetaṃ  bhagavatā tayo kho mahārāja purisassa dhammā
ajjhattaṃ   uppajjamānā   uppajjanti   ahitāya   dukkhāya  aphāsuvihārāya
katame    tayo   lobho   kho   mahārāja   purisassa   dhammo   ajjhattaṃ
uppajjamāno    uppajjati   ahitāya   dukkhāya   aphāsuvihārāya   doso
@Footnote: 1 Ma. yaṃ doso.
Kho   mahārāja   purisassa   dhammo   ajjhattaṃ   uppajjamāno   uppajjati
ahitāya   dukkhāya   aphāsuvihārāya   moho   kho   mahārāja   purisassa
dhammo     ajjhattaṃ    uppajjamāno    uppajjati    ahitāya    dukkhāya
aphāsuvihārāya   ime   kho   mahārāja  tayo  purisassa  dhammā  ajjhattaṃ
uppajjamānā uppajjanti ahitāya dukkhāya aphāsuvihārāyāti.
     {911.10} Lobho doso ca moho ca   purisaṃ pāpacetasaṃ
                       hiṃsanti attasambhūtā      tacasāraṃva samphalanti.
Evampi tatrāsayāti parissayā.
     Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā
                rāgo ca doso ca itonidānā
                aratī rati 1- lomahaṃso itojāto
                ito samuṭṭhāya manovitakkā
                kumārakā dhaṅkamivossajjantīti.
Evampi    tatrāsayāti   parissayā   .   loketi   manussaloketi   katī
parissayā loke.
     [912]   Gacchato   agataṃ   disanti  agatadisā  vuccati  amatanibbānaṃ
yo   so   sabbasaṅkhārasamatho   sabbūpadhipaṭinissaggo   taṇhakkhayo  virāgo
nirodho   nibbānaṃ   .   agatapubbā  na  disā  gatapubbā  iminā  dīghena
addhunā   .   samatittikaṃ   anavasesaṃ   telapattaṃ  yathā  parihareyya  evaṃ
sacittamanurakkheyya   2-   patthayamāno  disaṃ  agatapubbaṃ  .  agatapubbaṃ  disaṃ
@Footnote: 1 Ma. Yu. aratī ratī. 2 Ma. sacittamanurakkhe patthayāno.
Vajato gacchato abhikkamatoti gacchato agataṃ disaṃ.
     [913]  Ye  bhikkhu  abhisambhaveti  yeti  ye parissaye abhisambhaveyya
abhibhaveyya    ajjhotthareyya   pariyādiyeyya   maddeyyāti   ye   bhikkhu
abhisambhave.
     [914]  Pantamhi  sayanāsaneti  ante  pante  pariyante  selante
vā   vanante   vā  udakante  vā  nadante  vā  yattha  na  kasiyati  na
vapiyati    janantaṃ    atikkamitvā    manussānaṃ   anūpacāre   senāsaneti
pantamhi sayanāsane. Tenāha sārīputtatthero
              katī parissayā loke              gacchato agataṃ disaṃ
              ye bhikkhu abhisambhave             pantamhi sayanāsaneti.
     [915] Kyāssa byappathayo assu    kyāssassu idha gocarā
               kāni sīlabbatānassu 1-      pahitattassa bhikkhuno.
     [916]    Kyāssa    byappathayo   assūti   kīdisena   byappathena
samannāgato     assa     kiṃsaṇṭhitena     kiṃpakārena     kiṃpaṭibhāgenāti
vacīpārisuddhiṃ pucchati.
     {916.1} Katamā vacīpārisuddhi. Idha bhikkhu musāvādaṃ pahāya musāvādā
paṭivirato   hoti   saccavādī   saccasandho  theto  paccayiko  avisaṃvādako
lokassa   pisuṇaṃ   vācaṃ   pahāya   pisuṇāya   vācāya   paṭivirato   hoti
ito  sutvā  na  amutra  akkhātā  imesaṃ  bhedāya  amutra  vā  sutvā
na   imesaṃ   akkhātā   amūsaṃ   bhedāya   iti  bhinnānaṃ  vā  sandhātā
@Footnote: 1 Ma. sīlabbatānāssu.
Sahitānaṃ    vā    anuppadātā   samaggārāmo   samaggarato   samagganandī
samaggakaraṇiṃ   vācaṃ  bhāsitā  hoti  pharusaṃ  vācaṃ  pahāya  pharusāya  vācāya
paṭivirato    hoti   yā   sā   vācā   nelā   kaṇṇasukhā   pemanīyā
hadayaṅgamā    porī    bahujanakantā    bahujanamanāpā    tathārūpiṃ    vācaṃ
bhāsitā    hoti    samphappalāpaṃ    pahāya    samphappalāpā    paṭivirato
hoti   kālavādī   bhūtavādī   atthavādī   dhammavādī   vinayavādī  nidhānavatiṃ
vācaṃ    bhāsitā   hoti   kālena   sāpadesaṃ   pariyantavatiṃ   atthasañhitaṃ
catūhi    vacīsucaritehi    samannāgato    catuddosāpagataṃ    vācaṃ   bhāsati
battiṃsāya   tiracchānakathāya   ārato   assa  virato  paṭivirato  nikkhanto
nissaṭṭho   vippamutto   visaññutto  vimariyādikatena  cetasā  viharati  1-
dasa   kathāvatthūni   katheti   seyyathīdaṃ  appicchakathaṃ  santuṭṭhikathaṃ  pavivekakathaṃ
asaṃsaggakathaṃ    viriyārambhakathaṃ    sīlakathaṃ   samādhikathaṃ   paññākathaṃ   vimuttikathaṃ
vimuttiñāṇadassanakathaṃ            satipaṭṭhānakathaṃ           sammappadhānakathaṃ
iddhippādakathaṃ    indriyakathaṃ    balakathaṃ    bojjhaṅgakathaṃ   maggakathaṃ   phalakathaṃ
nibbānakathaṃ   katheti   vācāya   yato  yatto  paṭiyatto  gutto  gopito
rakkhito    saṃvuto   ayaṃ   vacīpārisuddhi   .   edisāya   vacīpārisuddhiyā
samannāgato assāti kyāssa byappathayo assu.
     [917]  Kyāssassu  idha  gocarāti  kīdisena  gocarena samannāgato
assa   kiṃsaṇṭhitena   kiṃpakārena  kiṃpaṭibhāgenāti  gocaraṃ  pucchati  .  atthi
agocaro atthi gocaro.
@Footnote: 1 Yu. vihareyya.
     {917.1}  Katamo  agocaro . Idhekacco vesiyagocaro vā hoti
vidhavagocaro  1-  vā  hoti  thūlakumārīgocaro  vā hoti paṇḍakagocaro vā
hoti   bhikkhunīgocaro   vā  hoti  pānāgāragocaro  vā  hoti  saṃsaṭṭho
viharati   rājūhi  rājamahāmattehi  titthiyehi  titthiyasāvakehi  ananulomikena
gihisaṃsaggena   yāni   vā   pana   tāni  kulāni  assaddhāni  appasannāni
anopānabhūtāni     akkosakaparibhāsakāni     anatthakāmāni    ahitakāmāni
aphāsukāmāni     ayogakkhemakāmāni    bhikkhūnaṃ    bhikkhunīnaṃ    upāsakānaṃ
upāsikānaṃ    tathārūpāni    kulāni    sevati   bhajati   payirupāsati   ayaṃ
vuccati   agocaro   .   athavā   antaragharaṃ   paviṭṭho   vīthiṃ   paṭipanno
asaṃvuto    gacchati    hatthiṃ   olokento   assaṃ   olokento   rathaṃ
olokento    pattiṃ   olokento   itthiyo   olokento   purise
olokento    kumārake    olokento   kumārikāyo   olokento
antarāpaṇaṃ   olokento   gharamukhāni  olokento  uddhaṃ  olokento
adho    olokento   disāvidisaṃ   pekkhamāno   2-   gacchati   ayampi
vuccati agocaro.
     {917.2}   Athavā   cakkhunā   rūpaṃ   disvā  nimittaggāhī  hoti
anubyañjanaggāhī     yatvādhikaraṇamenaṃ     .pe.     manindriyaṃ    asaṃvutaṃ
viharantaṃ   abhijjhādomanassā   pāpakā   akusalā   dhammā  anvāssaveyyuṃ
tassa    na   saṃvarāya   paṭipajjati   na   rakkhati   manindriyaṃ   manindriye
na   saṃvaraṃ   āpajjati  ayampi  vuccati  agocaro  .  yathā  vā  paneke
bhonto    samaṇabrāhmaṇā   saddhādeyyāni   bhojanāni   bhuñjitvā   te
@Footnote: 1 Ma. vidhavāgocaro. 2 Ma. vipekkhamāno.
Evarūpaṃ    visūkadassanaṃ    anuyuttā    viharanti   seyyathīdaṃ   naccaṃ   gītaṃ
vāditaṃ   pekkhaṃ   akkhānaṃ   pāṇissaraṃ  vetāḷaṃ  kumbhathūnaṃ  sobhanagarakaṃ  1-
caṇḍālaṃ   vaṃsaṃ   dhovanaṃ  hatthiyuddhaṃ  assayuddhaṃ  mahisayuddhaṃ  [2]-  usabhayuddhaṃ
ajayuddhaṃ   meṇḍayuddhaṃ   kukkuṭayuddhaṃ   vaṭṭakayuddhaṃ   daṇḍayuddhaṃ  muṭṭhiyuddhaṃ
nibbuddhaṃ   uyyodhikaṃ   balaggaṃ   senābyūhaṃ   aṇīkadassanaṃ   iti   vā  iti
evarūpaṃ   visūkadassanaṃ   anuyuttā   honti   ayampi  vuccati  agocaro .
Pañcapi kāmaguṇā agocaro.
     {917.3}   Vuttaṃ  hetaṃ  bhagavatā  mā  bhikkhave  agocare  caratha
paravisaye   agocare   bhikkhave  carataṃ  paravisaye  lacchati  māro  otāraṃ
lacchati  māro  ārammaṇaṃ  ko  ca  bhikkhave  bhikkhuno  agocaro  paravisayo
yadidaṃ   pañca   kāmaguṇā   katame   pañca   cakkhuviññeyyā  rūpā  iṭṭhā
kantā    manāpā    piyarūpā   kāmūpasañhitā   rajanīyā   sotaviññeyyā
saddā      ghānaviññeyyā      gandhā      jivhāviññeyyā     rasā
kāyaviññeyyā    phoṭṭhabbā    iṭṭhā    kantā    manāpā    piyarūpā
kāmūpasañhitā    rajanīyā   ayaṃ   vuccati   bhikkhave   bhikkhuno   agocaro
paravisayoti. Ayampi vuccati agocaro.
     {917.4}  Katamo  gocaro  .  idha bhikkhu na vesiyagocaro hoti na
vidhavagocaro    hoti   na   thūlakumārīgocaro   hoti   na   paṇḍakagocaro
hoti   na   bhikkhunīgocaro   hoti  na  pānāgāragocaro  hoti  asaṃsaṭṭho
viharati     rājūhi     rājamahāmattehi     titthiyehi     titthiyasāvakehi
@Footnote: 1 Ma. sobhanakaṃ. 2 Yu. saṃyuddhaṃ.
Ananulomikena   gihisaṃsaggena   yāni   vā   pana   tāni  kulāni  saddhāni
pasannāni      opānabhūtāni     kāsāvapajjotāni     isivātapaṭivātāni
atthakāmāni    hitakāmāni    phāsukāmāni    yogakkhemakāmāni    bhikkhūnaṃ
bhikkhunīnaṃ   upāsakānaṃ   upāsikānaṃ   tathārūpāni   kulāni   sevati   bhajati
payirupāsati  ayaṃ  vuccati  gocaro  .  athavā  bhikkhu  antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ
paṭipanno  saṃvuto  gacchati  na  hatthiṃ  olokento  na  assaṃ olokento
na   rathaṃ   olokento   na  pattiṃ  olokento  .pe.  na  disāvidisaṃ
pekkhamāno gacchati ayampi vuccati gocaro.
     {917.5}  Athavā  [1]-  cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti
.pe.  manindriye  saṃvaraṃ  āpajjati  ayampi  vuccati  gocaro . Yathā vā
paneke     bhonto     samaṇabrāhmaṇā     saddhādeyyāni    bhojanāni
bhuñjitvā   te   evarūpaṃ   visūkadassanaṃ   ananuyuttā   viharanti  seyyathīdaṃ
naccaṃ   gītaṃ   vāditaṃ   .pe.   aṇīkadassanaṃ   iti   vā   iti  evarūpā
visūkadassanānuyogā    paṭivirato   hoti   ayampi   vuccati   gocaro  .
Cattāropi   satipaṭṭhānā   gocaro   .   vuttaṃ  hetaṃ  bhagavatā  gocare
bhikkhave  caratha  sake  pittike  visaye  gocare bhikkhave carataṃ sake pittike
visaye   na   lacchati   māro   otāraṃ   na   lacchati  māro  ārammaṇaṃ
ko   ca   bhikkhave   bhikkhuno   gocaro   sako   pittiko  visayo  yadidaṃ
cattāro    satipaṭṭhānā    katame    cattāro   idha   bhikkhave   bhikkhu
kāye   kāyānupassī   viharati   ātāpī   sampajāno   satimā   vineyya
@Footnote: 1 Ma. bhikkhu.
Loke    abhijjhādomanassaṃ    vedanāsu   citte   dhammesu   dhammānupassī
viharati   ātāpī   sampajāno   satimā  vineyya  loke  abhijjhādomanassaṃ
ayaṃ  vuccati  bhikkhave  bhikkhuno  gocaro  sako  pittiko  visayoti. Ayampi
vuccati  gocaro  .  īdisena  gocarena  samannāgato  assāti  kyāssassu
idha gocarā.
     [918]   Kāni  sīlabbatānassūti  kīdisena  sīlabbattena  samannāgato
assa    kiṃsaṇṭhitena    kiṃpakārena    kiṃpaṭibhāgenāti    sīlabbattapārisuddhiṃ
pucchati.
     {918.1}   Katamā   sīlabbattapārisuddhi  1-  .  atthi  sīlañceva
vattañca atthi vattaṃ na sīlaṃ.
     {918.2}  Katamaṃ  sīlañceva  vattañca  .  idha  bhikkhu  sīlavā hoti
pāṭimokkhasaṃvarasaṃvuto     viharati     ācāragocarasampanno     aṇumattesu
vajjesu   bhayadassāvī   samādāya  sikkhati  sikkhāpadesu  yo  tattha  saṃyamo
saṃvaro  avītikkamo  idaṃ  sīlaṃ  .  yaṃ  samādānaṃ  taṃ vattaṃ. Saṃvaraṭṭhena sīlaṃ
samādānaṭṭhena vattaṃ. Idaṃ vuccati sīlañceva vattañca.
     {918.3}  Katamaṃ  vattaṃ  na  sīlaṃ  .  aṭṭha  dhutaṅgāni āraññikaṅgaṃ
piṇḍapātikaṅgaṃ       paṃsukūlikaṅgaṃ       tecīvarikaṅgaṃ      sapadānacārikaṅgaṃ
khalupacchābhattikaṅgaṃ    nesajjikaṅgaṃ   yathāsanthatikaṅgaṃ   idaṃ   vuccati   vattaṃ
na  sīlaṃ  .  viriyasamādānampi  vuccati  vattaṃ  na sīlaṃ. Kāmaṃ taco ca nhāru
@Footnote: 1 Po. Yu. pārisuddhi.
Ca   aṭṭhi   ca   avasussatu   1-   sarīre   upasussatu   maṃsalohitaṃ  yantaṃ
purisathāmena    purisabalena   purisaviriyena   purisaparakkamena   pattabbaṃ   na
taṃ    apāpuṇitvā    viriyassa   saṇṭhānaṃ   bhavissatīti   cittaṃ   paggaṇhāti
padahati evarūpampi viriyasamādānaṃ vuccati vattaṃ na sīlaṃ.
               Nāsissaṃ na pivissāmi       vihārato na nikkhamiṃ 2-
               napi passaṃ nipātessaṃ       taṇhāsalle anūhateti
     {918.4}   cittaṃ   paggaṇhāti  padahati  evarūpampi  viriyasamādānaṃ
vuccati  vattaṃ  na  sīlaṃ  .  na  tāvāhaṃ  imaṃ  pallaṅkaṃ bhindissāmi yāva me
na    anupādāya    āsavehi   cittaṃ   vimuccissatīti   cittaṃ   paggaṇhāti
padahati   evarūpampi   viriyasamādānaṃ   vuccati   vattaṃ   na   sīlaṃ   .  na
tāvāhaṃ   imamhā   āsanā  vuṭṭhahissāmi  [3]-  caṅkamā  orohissāmi
vihārā      nikkhamissāmi     aḍḍhayogā     nikkhamissāmi     pāsādā
nikkhamissāmi    hammiyā    nikkhamissāmi    guhāya   nikkhamissāmi   leṇā
nikkhamissāmi     kuṭiyā     nikkhamissāmi     kūṭāgārā     nikkhamissāmi
aṭṭā    nikkhamissāmi    māḷā   nikkhamissāmi   uddaṇḍā   nikkhamissāmi
upaṭṭhānasālāya     nikkhamissāmi    maṇḍapā    nikkhamissāmi    rukkhamūlā
nikkhamissāmi   yāva   me   na  anupādāya  āsavehi  cittaṃ  vimuccissatīti
cittaṃ   paggaṇhāti   padahati   evarūpampi   viriyasamādānaṃ   vuccati   vattaṃ
na    sīlaṃ    .    imasmiññeva   pubbaṇhasamayaṃ   ariyadhammaṃ   āharissāmi
samāharissāmi     adhigacchissāmi    phusayissāmi    sacchikarissāmīti    cittaṃ
@Footnote: 1 Ma. avasissatu. 2 Po. Ma. nikkhame. 3 Po. Ma. na tāvāhaṃ imamhā.
Paggaṇhāti padahati evarūpampi viriyasamādānaṃ vuccati vattaṃ na sīlaṃ.
     {918.5}   Imasmiññeva   majjhantikasamayaṃ   sāyaṇhasamayaṃ  purebhattaṃ
pacchābhattaṃ   purimaṃ   yāmaṃ   majjhimaṃ   yāmaṃ  pacchimaṃ  yāmaṃ  kāḷe  juṇhe
vasse  hemante  gimhe  purime  vayokhandhe  majjhime  vayokhandhe pacchime
vayokhandhe    ariyadhammaṃ    āharissāmi    samāharissāmi    adhigacchissāmi
phusayissāmi    sacchikarissāmīti    cittaṃ   paggaṇhāti   padahati   evarūpampi
viriyasamādānaṃ   vuccati   vattaṃ   na   sīlaṃ  .  ayaṃ  sīlabbattapārisuddhi .
Īdisāya      1-     sīlabbattapārisuddhiyā     samannāgato     assāti
kāni sīlabbatānassu.
     [919]    Pahitattassa   bhikkhunoti   pahitattassāti   āraddhaviriyassa
thāmavato   daḷhaparakkamassa   anikkhittacchandassa   anikkhittadhurassa   kusalesu
dhammesu   .  athavā  pesitattassa  yassattā  2-  pesito  attatthe  ca
ñāye  ca  lakkhaṇe  ca  kāraṇe  ca  ṭhānāṭhāne  ca . Sabbe saṅkhārā
aniccāti   pesitattassa   .  sabbe  saṅkhārā  dukkhāti  pesitattassa .
Sabbe   dhammā   anattāti   pesitattassa  .  avijjāpaccayā  saṅkhārāti
pesitattassa    .pe.    jātipaccayā    jarāmaraṇanti   pesitattassa  .
Avijjānirodhā    saṅkhāranirodhoti    pesitattassa   .pe.   jātinirodhā
jarāmaraṇanirodhoti   pesitattassa   .   idaṃ  dukkhanti  pesitattassa  .pe.
Ayaṃ   dukkhanirodhagāminī   paṭipadāti   pesitattassa   .   ime   āsavāti
pesitattassa   .pe.   ayaṃ  āsavanirodhagāminī  paṭipadāti  pesitattassa .
@Footnote: 1 Po. Ma. edisāya. 2 Po. Ma. yassatthāya.
Ime    dhammā    abhiññeyyāti   pesitattassa   .pe.   ime   dhammā
sacchikātabbāti    pesitattassa    .    channaṃ   phassāyatanānaṃ   samudayañca
atthaṅgamañca    assādañca    ādīnavañca   nissaraṇañca   pesitattassa  .
Pañcannaṃ      upādānakkhandhānaṃ     catunnaṃ     mahābhūtānaṃ     samudayañca
atthaṅgamañca    assādañca    ādīnavañca   nissaraṇañca   pesitattassa  .
Yaṅkiñci    samudayadhammaṃ    sabbantaṃ    nirodhadhammanti    pesitattassa   .
Bhikkhunoti   kalyāṇaputhujjanassa   vā   bhikkhuno   sekkhassa  vā  bhikkhunoti
pahitattassa bhikkhuno. Tenāha sāriputtatthero
               kyāssa byappathayo assu   kyāssassu idha gocarā
               kāni sīlabbatānassu          pahitattassa bhikkhunoti.
     [920] Kaṃ so sikkhaṃ samādāya          ekodi nipako sato
                kammāro rajatasseva           niddhame malamattano.
     [921]   Kaṃ   so   sikkhaṃ   samādāyāti  kaṃ  so  sikkhaṃ  ādāya
samādāya     ādiyitvā     gaṇhitvā     parāmasitvā    abhinivisitvāti
kaṃ   so   sikkhaṃ   samādāya   .   ekodi   nipako   satoti  ekodīti
ekaggacitto    avikkhittacitto   avisāhaṭamānasoti   1-   ekodi  .
Nipakoti    nipako    paṇḍito    paññavā     buddhimā    ñāṇī   vibhāvī
medhāvī   .    satoti   catūhi  kāraṇehi  sato  kāye  kāyānupassanā-
satipaṭṭhānaṃ   bhāvento   sato   vedanāsu   citte  dhammesu  dhammānu-
passanāsatipaṭṭhānaṃ   bhāvento   sato   .   so  vuccati  sato  .  kaṃ
@Footnote: 1 Po. Ma. itisaddo natthi.
So   sikkhaṃ   samādāyāti  adhisīlasikkhaṃ  pucchati  .  ekodīti  adhicittasikkhaṃ
pucchati     .     nipakoti     adhipaññāsikkhaṃ    pucchati    .    satoti
satipārisuddhiṃ   pucchatīti   kaṃ   so   sikkhaṃ   samādāya   ekodi   nipako
sato.
     [922]   Kammāro   rajatasseva   niddhame  malamattanoti  kammāro
vuccati   suvaṇṇakāro   .  rajataṃ  vuccati  jātarūpaṃ  .  yathā  suvaṇṇakāro
jātarūpassa   oḷārikampi   malaṃ   dhamati   sandhamati   niddhamati   majjhimakampi
malaṃ   dhamati   sandhamati   niddhamati  sukhumakampi  malaṃ  dhamati  sandhamati  niddhamati
evameva   bhikkhu  attano  oḷārikepi  kilese  dhamati  sandhamati  niddhamati
pajahati   vinodeti   byantīkaroti   anabhāvaṅgameti   majjhimakepi   kilese
dhamati   sandhamati   niddhamati  pajahati  vinodeti  byantīkaroti  anabhāvaṅgameti
sukhumakepi  kilese  dhamati  sandhamati  niddhamati  pajahati  vinodeti byantīkaroti
anabhāvaṅgameti.
     {922.1}  Athavā  bhikkhu  attano rāgamalaṃ dosamalaṃ mohamalaṃ mānamalaṃ
diṭṭhimalaṃ    kilesamalaṃ    duccaritamalaṃ   andhakaraṇaṃ   acakkhukaraṇaṃ   añāṇakaraṇaṃ
paññānirodhikaṃ     vighātapakkhikaṃ     anibbānasaṃvattanikaṃ    dhamati    sandhamati
niddhamati   pajahati   vinodeti   byantīkaroti   anabhāvaṅgameti   .  athavā
sammādiṭṭhiyā   micchādiṭṭhiṃ   dhamati   sandhamati   niddhamati  pajahati  vinodeti
byantīkaroti      anabhāvaṅgameti      sammāsaṅkappena     micchāsaṅkappaṃ
sammāvācāya       micchāvācaṃ      sammākammantena      micchākammantaṃ
Sammāājīvena      micchāājīvaṃ      sammāvāyāmena     micchāvāyāmaṃ
sammāsatiyā    micchāsatiṃ    sammāsamādhinā   micchāsamādhiṃ   sammāñāṇena
micchāñāṇaṃ    sammāvimuttiyā    micchāvimuttiṃ   dhamati   sandhamati   niddhamati
pajahati   vinodeti   byantīkaroti   anabhāvaṅgameti   .   athavā  ariyena
aṭṭhaṅgikena   maggena  sabbe  kilese  sabbe  duccarite  sabbe  darathe
sabbe    pariḷāhe    sabbe   santāpe   sabbākusalābhisaṅkhāre   dhamati
sandhamati    niddhamati   pajahati   vinodeti   byantīkaroti   anabhāvaṅgametīti
kammāro rajatasseva niddhame malamattano. Tenāha sārīputtatthero
         kaṃ so sikkhaṃ samādāya      ekodi nipako sato
         kammāro rajatasseva        niddhame malamattanoti.
     [923] Vijigucchamānassa yadidaṃ phāsu (sārīputtāti bhagavā)
                rittāsanaṃ sayanaṃ sevato ce 1-
                sambodhikāmassa yathānudhammaṃ
                tante pavakkhāmi yathāpajānaṃ.
     [924]    Vijigucchamānassa    yadidaṃ    phāsūti    vijigucchamānassāti
jātiyā    vijigucchamānassa    jarāya    byādhinā    maraṇena    sokehi
paridevehi   dukkhehi   domanassehi   upāyāsehi   .pe.  diṭṭhibyasanena
dukkhena       vijigucchamānassa       aṭṭiyamānassa      harāyamānassāti
vijigucchamānassa  .  yadidaṃ  phāsūti  yaṃ  phāsu  phāsuvihāraṃ  taṃ  kathessāmi.
Katamo   phāsuvihāro   .  sammāpaṭipadā  anulomapaṭipadā  apaccanīkapaṭipadā
@Footnote: 1 po Ma. ve.
[1]-    Anvatthapaṭipadā    dhammānudhammapaṭipadā    sīlesu   paripūrikāritā
indriyesu   guttadvāratā   bhojane   2-   mattaññutā  jāgariyānuyogo
satisampajaññaṃ     cattāro     satipaṭṭhānā    cattāro    sammappadhānā
cattāro   iddhippādā   pañcindriyāni   pañca  balāni  satta  bojjhaṅgā
ariyo   aṭṭhaṅgiko   maggo   nibbānañca   nibbānagāminī   ca   paṭipadā
ayaṃ phāsuvihāroti vijigucchamānassa yadidaṃ phāsu.
     [925]  Sārīputtāti  bhagavāti  taṃ  theraṃ  nāmenālapati . Bhagavāti
gāravādhivacanaṃ  .  apica  bhaggarāgoti  bhagavā  .  bhaggadosoti  bhagavā .
Bhaggamohoti   bhagavā  .  bhaggamānoti  bhagavā  .  bhaggadiṭṭhīti  bhagavā .
Bhaggakaṇṭakoti    bhagavā   .   bhaggakilesoti   bhagavā   .   bhaji   vibhaji
paṭivibhaji   3-   dhammaratananti   bhagavā  .  bhavānaṃ  antakaroti  bhagavā .
Bhāvitakāyoti   bhagavā   .   bhāvitasīloti   bhāvitacittoti   bhāvitapaññoti
bhagavā   .   bhaji   vā   bhagavā  araññavanapatthāni  pantāni  senāsanāni
appasaddāni     appanigghosāni     vijanavātāni     manussarāhaseyyakāni
paṭisallānasārūpānīti bhagavā.
     {925.1}    Bhāgī   vā   bhagavā   cīvarapiṇḍapātasenāsanagilāna-
paccayabhesajjaparikkhārānanti     bhagavā    .    bhāgī    vā    bhagavā
attharasassa     dhammarasassa     vimuttirasassa     adhisīlassa     adhicittassa
adhipaññāyāti   bhagavā   .   bhāgī  vā  bhagavā  catunnaṃ  jhānānaṃ  catunnaṃ
appamaññānaṃ     catunnaṃ     arūpasamāpattīnanti     bhagavā    .    bhāgī
vā    bhagavā   aṭṭhannaṃ   vimokkhānaṃ   aṭṭhannaṃ   abhibhāyatanānaṃ   navannaṃ
@Footnote: 1 Ma. aviruddhapaṭipadā. 2 Po. Yu. bhojanesu. 3 Po. Ma. pavibhaji.
Anupubbavihārasamāpattīnanti   bhagavā   .   [1]-   dasannaṃ  saññābhāvanānaṃ
dasannaṃ     kasiṇasamāpattīnaṃ    ānāpānassatisamādhissa    asubhasamāpattiyāti
bhagavā  .  bhāgī  vā  bhagavā  catunnaṃ  satipaṭṭhānānaṃ catunnaṃ sammappadhānānaṃ
catunnaṃ   iddhippādānaṃ   pañcannaṃ   indriyānaṃ   pañcannaṃ  balānaṃ  sattannaṃ
bojjhaṅgānaṃ    ariyassa   aṭṭhaṅgikassa   maggassāti   bhagavā   .   bhāgī
vā    bhagavā   dasannaṃ   tathāgatabalānaṃ   catunnaṃ   vesārajjānaṃ   catunnaṃ
paṭisambhidānaṃ    channaṃ    abhiññānaṃ   channaṃ   buddhadhammānanti   bhagavā  .
Bhagavāti   netaṃ   nāmaṃ  mātarā  kataṃ  na  pitarā  kataṃ  na  bhātarā  kataṃ
na   bhaginiyā   kataṃ   na   mittāmaccehi   kataṃ  na  ñātisālohitehi  kataṃ
na    samaṇabrāhmaṇehi    kataṃ    na   devatāhi   kataṃ   vimokkhantikametaṃ
buddhānaṃ     bhagavantānaṃ     bodhiyā    mūle    saha    sabbaññutañāṇassa
paṭilābhā sacchikā paññatti yadidaṃ bhagavāti sārīputtāti bhagavā.
     [926]   Rittāsanaṃ   sayanaṃ   sevato  ceti  āsanaṃ  vuccati  yattha
nisīdati    mañco    pīṭhaṃ    bhisi    taṭṭikā    cammakhaṇḍo   tiṇasanthāro
paṇṇasanthāro   palāsasanthāro   .   sayanaṃ   vuccati   senāsanaṃ  vihāro
aḍḍhayogo    pāsādo    hammiyaṃ    guhā    .    [2]-    sayanāsanaṃ
asappāyarūpadassanena    rittaṃ    vivittaṃ   pavivittaṃ   asappāyasaddassavanena
.pe.   asappāyehi   pañcahi   kāmaguṇehi   rittaṃ   vivittaṃ  pavivittaṃ .
[3]-   Rittaṃ   sayanāsanaṃ   sevato   nisevato   saṃsevato  paṭisevatoti
rittāsanaṃ sayanaṃ sevato ce.
@Footnote: 1 Ma. Yu. bhāgī vā bhagavā. 2-3 Ma. taṃ.
     [927]     Sambodhikāmassa    yathānudhammanti    sambodhi    vuccati
catūsu      maggesu      ñāṇaṃ     paññā     paññindriyaṃ     paññābalaṃ
dhammavicayasambojjhaṅgo     vīmaṃsā     vipassanā     sammādiṭṭhi    .pe.
Taṃ     sambodhiṃ     bujjhitukāmassa    anubujjhitukāmassa    paṭibujjhitukāmassa
sambujjhitukāmassa adhigantukāmassa phassetukāmassa
sacchikātukāmassāti        sambodhikāmassa       .       yathānudhammanti
katame    bodhiyā    anudhammā    .    sammāpaṭipadā    anulomapaṭipadā
apaccanīkapaṭipadā           anvatthapaṭipadā          dhammānudhammapaṭipadā
sīlesu      paripūrikāritā     indriyesu     guttadvāratā     bhojane
mattaññutā      jāgariyānuyogo     satisampajaññaṃ     ime     vuccanti
bodhiyā    anudhammā    .    athavā    catunnaṃ    maggānaṃ   pubbabhāge
vipassanā    ime    vuccanti    bodhiyā    anudhammāti   sambodhikāmassa
yathānudhammaṃ.
     [928]    Tante    pavakkhāmi    yathāpajānanti   tanti   bodhiyā
anudhammaṃ     .     pavakkhāmīti    vakkhāmi    pavakkhāmi    ācikkhissāmi
desissāmi        paññāpessāmi       paṭṭhapessāmi       vivarissāmi
vibhajissāmi     uttānīkarissāmi     pakāsissāmi     .    yathāpajānanti
yathā    [1]-    pajānanto   ājānanto   vijānanto   paṭivijānanto
paṭivijjhanto    na    itihitihaṃ    na    itikirāya   na   paramparāya   na
piṭakasampadāya    na   takkahetu   na   nayahetu   na   ākāraparivitakkena
na      diṭṭhinijjhānakkhantiyā     sāmaṃ     sayamabhiññātaṃ     attapaccakkhaṃ
dhammaṃ   taṃ   kathayissāmīti   tante   pavakkhāmi   yathāpajānaṃ   .  tenāha
bhagavā
@Footnote: 1 Ma. Yu. pajānaṃ.
                Vijigucchamānassa yadidaṃ phāsu (sārīputtāti bhagavā)
                rittāsanaṃ sayanaṃ sevato ce
                sambodhikāmassa yathānudhammaṃ
                tante pavakkhāmi yathāpajānanti.
     [929] Pañcanna 1- dhīro bhayānaṃ na bhāye
                bhikkhu sato sappariyantacārī
                ḍaṃsādhipātāna siriṃsapānaṃ 2-
                manussaphassāna catuppadānaṃ.
     [930]   Pañcanna   dhīro   bhayānaṃ   na   bhāyeti   dhīroti  dhīro
paṇḍito    paññavā    buddhimā    ñāṇī   vibhāvī   medhāvī   .   dhīro
pañcannaṃ   bhayānaṃ   na  bhāyeyya  na  taseyya  [3]-  na  uttaseyya  na
parittaseyya   na   santāsaṃ   āpajjeyya   abhiru   4-   assa  acchambhī
anutrāsī     apalāyī    pahīnabhayabheravo    vigatalomahaṃso    vihareyyāti
pañcanna dhīro bhayānaṃ na bhāye.
     [931]   Bhikkhu   sato   sappariyantacārīti  bhikkhūti  kalyāṇaputhujjano
vā  bhikkhu  sekkho  vā  bhikkhu  .  satoti  catūhi  kāraṇehi  sato kāye
kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ     bhāvento     sato    vedanāsu    citte
dhammesu    dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ    bhāvento   sato   so   vuccati
sato    .    sappariyantacārīti   cattāro   pariyantā   sīlasaṃvarapariyanto
indriyasaṃvarapariyanto            bhojane           mattaññutāpariyanto
jāgariyānuyogapariyanto.
@Footnote: 1 Po. Ma. pañcannaṃ. 2 Ma. sirīsapānaṃ. 3 Ma. na santaseyya. 4 Ma. Yu. abhīrū.
     {931.1}  Katamo  sīlasaṃvarapariyanto  .  idha  bhikkhu  sīlavā  hoti
pāṭimokkhasaṃvarasaṃvuto     viharati     ācāragocarasampanno     aṇumattesu
vajjesu   bhayadassāvī   samādāya   sikkhati   sikkhāpadesu  anto  pūtibhāvaṃ
paccavekkhamāno   anto   sīlasaṃvarapariyante   carati   mariyādaṃ  na  bhindati
ayaṃ sīlasaṃvarapariyanto.
     {931.2}   Katamo  indriyasaṃvarapariyanto  .  idha  bhikkhu  cakkhunā
rūpaṃ   disvā   na  nimittaggāhī  hoti  nānubyañjanaggāhī  yatvādhikaraṇamenaṃ
cakkhundriyaṃ    asaṃvutaṃ    viharantaṃ   abhijjhādomanassā   pāpakā   akusalā
dhammā   anvāssaveyyuṃ   tassa   saṃvarāya   paṭipajjati  rakkhati  cakkhundriyaṃ
cakkhundriye   saṃvaraṃ   āpajjati   sotena   saddaṃ  sutvā  ghānena  gandhaṃ
ghāyitvā    jivhāya    rasaṃ   sāyitvā   kāyena   phoṭṭhabbaṃ   phusitvā
manasā    dhammaṃ   viññāya   na   nimittaggāhī   hoti   nānubyañjanaggāhī
yatvādhikaraṇamenaṃ     manindriyaṃ    asaṃvutaṃ    viharantaṃ    abhijjhādomanassā
pāpakā   akusalā   dhammā   anvāssaveyyuṃ   tassa   saṃvarāya  paṭipajjati
rakkhati    manindriyaṃ    manindriye    saṃvaraṃ    āpajjati   ādittapariyāyaṃ
paccavekkhamāno    anto    indriyasaṃvarapariyante   carati   mariyādaṃ   na
bhindati ayaṃ indriyasaṃvarapariyanto.
     {931.3}   Katamo   bhojane  mattaññutāpariyanto  .  idha  bhikkhu
paṭisaṅkhā  yoniso  āhāraṃ  āhāreti  neva davāya na madāya na maṇḍanāya
Na   vibhūsanāya  yāvadeva  imassa  kāyassa  ṭhitiyā  yāpanāya  vihiṃsuparatiyā
brahmacariyānuggahāya    iti    purāṇañca    vedanaṃ   paṭihaṅkhāmi   navañca
vedanaṃ   na   uppādessāmi   yātrā   ca   me   bhavissati  anavajjatā
ca       phāsuvihāro      cāti      akkhabbhañjanavaṇapaṭicchādanaputtamaṃsūpamaṃ
paccavekkhamāno   anto   bhojane   mattaññutāpariyante   carati  mariyādaṃ
na bhindati ayaṃ bhojane mattaññutāpariyanto.
     {931.4}  Katamo  jāgariyānuyogapariyanto  .  idha bhikkhu divasaṃ 1-
caṅkamena  nisajjāya  āvaraṇīyehi  dhammehi  cittaṃ parisodheti rattiyā paṭhamaṃ
yāmaṃ   caṅkamena   nisajjāya   āvaraṇīyehi   dhammehi   cittaṃ  parisodheti
rattiyā   majjhimaṃ   yāmaṃ   dakkhiṇena  passena  sīhaseyyaṃ  kappeti  pāde
pādaṃ    accādhāya    sato    sampajāno    uṭṭhānasaññaṃ   manasikaritvā
rattiyā   pacchimaṃ   yāmaṃ   paccuṭṭhāya   caṅkamena  nisajjāya  āvaraṇīyehi
dhammehi   cittaṃ   parisodheti   bhaddekarattavihāraṃ  paccavekkhamāno  anto
jāgariyānuyogapariyante   carati  mariyādaṃ  na  bhindati  ayaṃ  jāgariyānuyoga-
pariyantoti bhikkhu sato sappariyantacārī.
     [932]  Ḍaṃsādhipātāna  siriṃsapānanti  ḍaṃsā  vuccanti piṅgalamakkhikā.
Adhipātikā   2-  vuccanti  sabbāpi  makkhikāyo  .  kiṃkāraṇā  adhipātikā
vuccanti   sabbāpi   makkhikāyo  .  tā  uppatitvā  uppatitvā  khādanti
taṃkāraṇā  adhipātikā  vuccanti  sabbāpi  makkhikāyo  .  siriṃsapā  vuccanti
ahīti ḍaṃsādhipātāna siriṃsapānaṃ.
@Footnote: 1 Po. Yu. divā. 2 Ma. adhipātakā.
     [933]    Manussaphassāna    catuppadānanti   manussaphassā   vuccanti
corā  vā  assu  māṇavā  katakammā  vā  akatakammā  vā . Te bhikkhuṃ
pañhaṃ   vā  puccheyyuṃ  vādaṃ  vā  āropeyyuṃ  akkoseyyuṃ  paribhāseyyuṃ
roseyyuṃ  viroseyyuṃ  hiṃseyyuṃ  vihiṃseyyuṃ  heṭheyyuṃ  viheṭheyyuṃ  ghāteyyuṃ
upaghāteyyuṃ   upaghātaṃ   vā   kareyyuṃ  .  yokoci  manussato  upaghāto
manussaphasso    .   catuppadānanti   sīhā   byagghā   dīpi   acchataracchā
kokā   gomahisā   hatthī   .  te  bhikkhuṃ  maddeyyuṃ  khādeyyuṃ  hiṃseyyuṃ
vihiṃseyyuṃ    heṭheyyuṃ    viheṭheyyuṃ   ghāteyyuṃ   upaghāteyyuṃ   upaghātaṃ
vā    kareyyuṃ    .   catuppadato   upaghāto   yaṅkiñci   catuppadabhayanti
manussaphassāna catuppadānaṃ. Tenāha bhagavā
                pañcanna dhīro bhayānaṃ na bhāye
                bhikkhu sato sappariyantacārī
                ḍaṃsādhipātāna siriṃsapānaṃ
                manussaphassāna catuppadānanti.
     [934] Paradhammikānaṃpi na santaseyya
                disvāpi tesaṃ bahubheravāni
                athāparāni abhisambhaveyyuṃ
                parissayāni kusalānuesī.
     [935]  Paradhammikānaṃpi  na  santaseyya  disvāpi  tesaṃ bahubheravānīti
paradhammikā   vuccanti   satta   sahadhammike   ṭhapetvā   yekeci   buddhe
Appasannā   dhamme   appasannā   saṅghe   appasannā   .   te  bhikkhuṃ
pañhaṃ   vā   puccheyyuṃ   vādaṃ   vā   āropeyyuṃ  [1]-  akkoseyyuṃ
paribhāseyyuṃ    roseyyuṃ    viroseyyuṃ   hiṃseyyuṃ   vihiṃseyyuṃ   heṭheyyuṃ
viheṭheyyuṃ   ghāteyyuṃ   upaghāteyyuṃ   upaghātaṃ  vā  kareyyuṃ  tesaṃ  bahū
bherave   passitvā   vā  suṇitvā  vā  na  vedheyya  nappavedheyya  na
sampavedheyya  na  taseyya  na  santaseyya  na  uttaseyya  na parittaseyya
na   bhāyeyya  na  santāsaṃ  āpajjeyya  abhiru  assa  acchambhī  anutrāsī
apalāyī    pahīnabhayabheravo    vigatalomahaṃso   vihareyyāti   paradhammikānaṃpi
na santaseyya disvāpi tesaṃ bahubheravāni.
     [936]    Athāparāni   abhisambhaveyyuṃ   parissayāni   kusalānuesīti
athāparānipi   atthi   abhisambhotabbāni   abhibhavitabbāni   ajjhottharitabbāni
pariyādiyitabbāni    madditabbāni    .    parissayāti    dve   parissayā
pākaṭaparissayā   ca   paṭicchannaparissayā  ca  .pe.  evampi  tatrāsayāti
parissayā      .      kusalānuesīti     sammāpaṭipadaṃ     anulomapaṭipadaṃ
apaccanīkapaṭipadaṃ    anvatthapaṭipadaṃ    .pe.    ariyaṃ    aṭṭhaṅgikaṃ    maggaṃ
nibbānañca     nibbānagāminiñca     paṭipadaṃ    esantena    gavesantena
pariyesantena        parissayā       abhisambhotabbā       abhibhavitabbā
ajjhottharitabbā       pariyādiyitabbā      madditabbāti      athāparāni
abhisambhaveyyuṃ parissayāni kusalānuesī. Tenāha bhagavā
@Footnote: 1 Yu. taṃ.
                Paradhammikānaṃpi na santaseyya
                disvāpi tesaṃ bahubheravāni
                athāparāni abhisambhaveyyuṃ
                parissayāni kusalānuesīti.
     [937] Ātaṅkaphassena khudāya phuṭṭho
                sītaṃ athuṇhaṃ adhivāsayeyya
                so tehi phuṭṭho bahudhā anoko
                viriyaparakkamaṃ daḷhaṃ kareyya.
     [938]   Ātaṅkaphassena   khudāya   phuṭṭhoti  ātaṅkaphasso  vuccati
rogaphasso   .   rogaphassena   phuṭṭho   pareto  samohito  samannāgato
assa   cakkhurogena   phuṭṭho   pareto   samohito   samannāgato   assa
sotarogena     ghānarogena     jivhārogena    kāyarogena    .pe.
Ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassena      phuṭṭho      pareto      samohito
samannāgato  assa  .  khudā  vuccati  chātako . Chātakena phuṭṭho pareto
samohito samannāgato assāti ātaṅkaphassena khudāya phuṭṭho.
     [939]   Sītaṃ   athuṇhaṃ   adhivāsayeyyāti  sītanti  dvīhi  kāraṇehi
sītaṃ   hoti   abbhantaradhātusaṅkopavasena   1-   vā  sītaṃ  hoti  bahiddhā
utuvasena   vā   sītaṃ   hoti   .   uṇhanti   dvīhi   kāraṇehi   uṇhaṃ
hoti    abbhantaradhātusaṅkopavasena   2-   vā   uṇhaṃ   hoti   bahiddhā
utuvasena   vā   uṇhaṃ   hoti   .   sītaṃ  uṇhaṃ  adhivāsayeyyāti  khamo
@Footnote: 1-2 Ma. abbhantaradhātuppakopavasena.
Assa    sītassa    uṇhassa    jighacchāya    pipāsāya   ḍaṃsamakasavātātapa-
siriṃsapasamphassānaṃ    duruttānaṃ    durāgatānaṃ    vacanapathānaṃ    uppannānaṃ
sārīrikānaṃ   vedanānaṃ  dukkhānaṃ  tippānaṃ  1-  kharānaṃ  kaṭukānaṃ  asātānaṃ
amanāpānaṃ   pāṇaharānaṃ   adhivāsikajātiko   2-   assāti   sītaṃ  athuṇhaṃ
adhivāsayeyya.
     [940]   So   tehi   phuṭṭho   bahudhā   anokoti   so  tehīti
ātaṅkaphassena   ca  khudāya  ca  sītena  ca  uṇhena  ca  phuṭṭho  pareto
samohito   samannāgato   assāti   so   tehi   phuṭṭho   .   bahudhāti
anekavidhehi  ākārehi  phuṭṭho  pareto  samohito  samannāgato  assāti
so   tehi   phuṭṭho   bahudhā   .   anokoti  abhisaṅkhārasahagataviññāṇassa
okāsaṃ    na    karotītipi    anoko    .    athavā   kāyaduccaritassa
vacīduccaritassa    manoduccaritassa    okāsaṃ    na   karotītipi   anokoti
so tehi phuṭṭho bahudhā anoko.
     [941]   Viriyaparakkamaṃ   daḷhaṃ   kareyyāti   viriyaparakkamo  vuccati
yo   cetasiko   viriyārambho   nikkamo   parakkamo  uyyāmo  vāyāmo
ussāho    ussoḷhī    appaṭivānī    thāmo    dhiti   asithilaparakkamatā
anikkhittacchandatā    anikkhittadhuratā   dhurasampaggāho   viriyaṃ   viriyindriyaṃ
viriyabalaṃ    sammāvāyāmo   .   viriyaparakkamaṃ   daḷhaṃ   kareyya   [3]-
daḷhasamādāno     assa     avaṭṭhitasamādānoti    viriyaparakkamaṃ    daḷhaṃ
kareyya. Tenāha bhagavā
@Footnote: 1 Ma. tibubānaṃ. 2 Po. Ma. adhivāsakajātiko. 3 Ma. kareyyāti viriyaṃ parakkamaṃ
@daḷhaṃ kareyya thiraṃ kareyya.
                Ātaṅkaphassena khudāya phuṭṭho
                sītaṃ athuṇhaṃ adhivāsayeyya
                so tehi phuṭṭho bahudhā anoko
                viriyaparakkamaṃ daḷhaṃ kareyyāti.
     [942] Theyyaṃ na 1- kareyya na musā bhaṇeyya
                mettāya phasse tasathāvarāni
                yadāvilattaṃ manaso vijaññā
                kaṇhassa pakkhoti vinodayeyya.
     [943]  Theyyaṃ  na  kareyya  2-  na  musā  bhaṇeyyāti  theyyaṃ na
kareyyāti  idha  bhikkhu  adinnaṃ  3-  pahāya  adinnādānā  paṭivirato assa
dinnādāyī   dinnapāṭikaṅkhī   athenena   sucibhūtena   attanā  vihareyyāti
theyyaṃ   na   kareyya   .   na  musā  bhaṇeyyāti  idha  bhikkhu  musāvādaṃ
pahāya   musāvādā   paṭivirato   assa   saccavādī   saccasandho   theto
paccayiko   avisaṃvādako   lokassāti   theyyaṃ   na   kareyya   na  musā
bhaṇeyya.
     [944]   Mettāya  phasse  tasathāvarānīti  mettāti  yā  sattesu
metti   mettāyanā  mettāyitattaṃ  anudā  4-  anudāyanā  anudāyitattaṃ
hitesitā  anukampā  abyāpādo  abyāpajjho  5-  adoso  kusalamūlaṃ .
Tasāti   yesaṃ   tasiṇā   6-   taṇhā   appahīnā   yesañca  bhayabheravā
appahīnā   .   kiṃkāraṇā   vuccanti   tasā   .  te  tasanti  uttasanti
@Footnote: 1-2 Ma. na kāre. 3 Po. Ma. adinnādānaṃ. 4 Ma. anudayā anudayanā anudayitattaṃ.
@5 Ma. abyāpajjo. 6 Ma. tasitā.
Parittasanti    bhāyanti    santāsaṃ    āpajjanti    taṃkāraṇā    vuccanti
tasā   .   thāvarāti  yesaṃ  tasiṇā  taṇhā  pahīnā  yesañca  bhayabheravā
pahīnā  .  kiṃkāraṇā  vuccanti  thāvarā  .  te  na  tasanti  na uttasanti
na    parittasanti   na   bhāyanti   na   santāsaṃ   āpajjanti   taṃkāraṇā
vuccanti  thāvarā  .  mettāya  phasse  tasathāvarānīti  tase  ca  thāvare
ca  mettāya  phasseyya  phareyya  mettāsahagatena  cetasā  vipulena  1-
mahaggatena   appamāṇena   averena  abyāpajjhena  pharitvā  vihareyyāti
mettāya phasse tasathāvarāni.
     [945]   Yadāvilattaṃ  manaso  vijaññāti  yadāti  yadā  .  manasoti
yaṃ   cittaṃ   mano   mānasaṃ   hadayaṃ   paṇḍaraṃ   mano  manāyatanaṃ  manindriyaṃ
viññāṇaṃ   viññāṇakkhandho   tajjā   manoviññāṇadhātu   .  kāyaduccaritena
cittaṃ   āvilaṃ   hoti   luḷitaṃ   eritaṃ   ghaṭṭitaṃ   calitaṃ  bhantaṃ  avūpasantaṃ
vacīduccaritena    manoduccaritena   rāgena   dosena   mohena   kodhena
upanāhena    makkhena    paḷāsena    issāya    macchariyena    māyāya
sāṭheyyena    thambhena    sārambhena    mānena    atimānena   madena
pamādena   sabbakilesehi   sabbaduccaritehi   sabbadarathehi   sabbapariḷāhehi
sabbasantāpehi    sabbākusalābhisaṅkhārehi   cittaṃ   āvilaṃ   hoti   luḷitaṃ
eritaṃ    ghaṭṭitaṃ    calitaṃ   bhantaṃ   avūpasantaṃ   .   yadāvilattaṃ   manaso
vijaññāti    cittassa   āvilabhāvaṃ   jāneyya   ājāneyya   vijāneyya
paṭivijāneyya paṭivijjheyyāti yadāvilattaṃ manaso vijaññā.
@Footnote: 1 Yu. vipullena.
     [946]   Kaṇhassa   pakkhoti   vinodayeyyāti   kaṇhoti  yo  so
māro   kaṇho   adhipati   antagū   1-   namuci  pamattabandhu  .  kaṇhassa
pakkhoti     vinodayeyyāti     kaṇhapakkho     mārapakkho    mārapāso
mārabaḷisaṃ    mārāmisaṃ    māravisayo    mārantatapo   2-   māragocaro
mārabandhananti   pajaheyya   vinodeyya   bayantīkareyya  anabhāvaṅgameyyāti
evampi    kaṇhassa    pakkhoti   vinodayeyya   .   athavā   kaṇhapakkho
mārapakkho    akusalapakkho    dukkhudayo    dukkhavipāko    nirayasaṃvattaniko
tiracchānayonisaṃvattaniko    pittivisayasaṃvattanikoti    pajaheyya    vinodeyya
byantīkareyya     anabhāvaṅgameyyāti     evampi    kaṇhassa    pakkhoti
vinodayeyya. Tenāha bhagavā
                theyyaṃ na kareyya na musā bhaṇeyya
                mettāya phasse tasathāvarāni
                yadāvilattaṃ manaso vijaññā
                kaṇhassa pakkhoti vinodayeyyāti.
     [947] Kodhātimānassa vasaṃ na gacche
                mūlampi tesaṃ palikhañña tiṭṭhe
                athappiyaṃ vā pana appiyaṃ vā
                addhā bhavanto abhisambhaveyya.
     [948]  Kodhātimānassa  vasaṃ  na  gaccheti  kodhāti 3- yo cittassa
@Footnote: 1 Ma. antagu. 2 Ma. māranivāso. 3 Ma. kodhoti.
Āghāto    paṭighāto    .pe.    caṇḍikkaṃ    assuropo   anattamanatā
cittassa   .   atimānoti   idhekacco   paraṃ   atimaññati   jātiyā  vā
gottena  vā  .pe.  aññataraññatarena  vā  vatthunā  .  kodhātimānassa
vasaṃ   na   gaccheti   kodhassa   ca   atimānassa   ca  vasaṃ  na  gaccheyya
kodhañca      atimānañca     pajaheyya     vinodeyya     byantīkareyya
anabhāvaṅgameyyāti kodhātimānassa vasaṃ na gacche.
     [949]   Mūlampi  tesaṃ  palikhañña  tiṭṭheti  katamaṃ  kodhassa  mūlaṃ .
Avijjā    mūlaṃ    ayonisomanasikāro   mūlaṃ   asmimāno   mūlaṃ   ahirikaṃ
mūlaṃ   anottappaṃ   mūlaṃ   uddhaccaṃ   mūlaṃ   idaṃ   kodhassa  mūlaṃ  .  katamaṃ
atimānassa    mūlaṃ    .    avijjā    mūlaṃ    ayonisomanasikāro   mūlaṃ
asmimāno    mūlaṃ    ahirikaṃ    mūlaṃ   anottappaṃ   mūlaṃ   uddhaccaṃ   mūlaṃ
idaṃ   atimānassa   mūlaṃ   .   mūlampi   tesaṃ  palikhañña  tiṭṭheti  kodhassa
ca    atimānassa    ca    mūlaṃ    palikhaṇitvā   uddharitvā   samuddharitvā
uppādayitvā        samuppādayitvā        pajahitvā       vinoditvā
byantīkaritvā     anabhāvaṅgametvā     tiṭṭheyyāti     1-     mūlampi
tesaṃ palikhañña tiṭṭhe.
     [950]   Athappiyaṃ   vā   pana   appiyaṃ   vā   addhā   bhavanto
abhisambhaveyyāti      athāti     padasandhi     padasaṃsaggo     padapāripūri
akkharasamavāyo     byañjanasiliṭṭhatā    padānupubbatāmetaṃ    athāti   .
Piyāti  dve  piyā  sattā  vā saṅkhārā vā. Katame sattā piyā. Idha
yassa  2-  te  honti  atthakāmā  hitakāmā  phāsukāmā yogakkhemakāmā
@Footnote: 1 Ma. Yu. tiṭṭheyya santiṭṭheyyāti. 2 Ma. yāssa.
Mātā  vā  pitā  vā  bhātā  vā  bhaginī  vā  putto 1- vā dhītā vā
mittā   vā   amaccā   vā  ñātī  vā  sālohitā  vā  ime  sattā
piyā  .  katame  saṅkhārā  piyā  .  manāpikā  rūpā  manāpikā  saddā
manāpikā    gandhā    manāpikā   rasā   manāpikā   phoṭṭhabbā   ime
saṅkhārā   piyā   .   appiyāti  dve  appiyā  sattā  vā  saṅkhārā
vā  .  katame  sattā  appiyā  .  idha  yassa  te  honti anatthakāmā
ahitakāmā    aphāsukāmā   ayogakkhemakāmā   jīvitā   voropetukāmā
ime sattā appiyā.
     {950.1}   Katame   saṅkhārā   appiyā   .  amanāpikā  rūpā
amanāpikā    saddā    gandhā    rasā   phoṭṭhabbā   ime   saṅkhārā
appiyā     .    addhāti    ekaṃsavacanaṃ    nissaṃsayavacanaṃ    nikkaṅkhavacanaṃ
advejjhavacanaṃ     adveḷhakavacanaṃ     niyogavacanaṃ     2-    apaṇṇakavacanaṃ
avatthāpanavacanametaṃ   addhāti   .   athappiyaṃ   vā   pana   appiyaṃ   vā
addhā    bhavanto    abhisambhaveyyāti    piyāpiyaṃ   sātāsātaṃ   sukhadukkhaṃ
somanassadomanassaṃ     iṭṭhāniṭṭhaṃ     abhisambhavanto    vā    abhibhaveyya
abhibhavanto   vā   abhisambhaveyyāti   athappiyaṃ   vā   pana   appiyaṃ  vā
addhā bhavanto abhisambhaveyya. Tenāha bhagavā
                kodhātimānassa vasaṃ na gacche
                mūlampi tesaṃ palikhañña tiṭṭhe
                athappiyaṃ vā pana appiyaṃ vā
                addhā bhavanto abhisambhaveyyāti.
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. puttā. 2 Ma. niyyānikavacanaṃ.
     [951] Paññaṃ purakkhatvā kalyāṇapīti
                vikkhambhaye tāni parissayāni
                aratiṃ sahetha sayanamhi pante
                caturo sahetha paridevadhamme.
     [952]   Paññaṃ   purakkhatvā   kalyāṇapītīti   paññāti  yā  paññā
pajānanā   vicayo   pavicayo   dhammavicayo   .pe.   amoho  dhammavicayo
sammādiṭṭhi   .   paññaṃ   purakkhatvāti   idhekacco  paññaṃ  purato  katvā
carati     paññādhajo     paññāketu     paññādhipateyyo     vicayabahulo
pavicayabahulo   okkhāyanabahulo   1-   samokkhāyanabahulo  2-  vibhūtavihārī
taccariko    tabbahulo    taggaruko   tanninno   tappoṇo   tappabbhāro
tadadhimutto   tadādhipateyyoti   evampi   paññaṃ   purakkhatvā   .  athavā
gacchanto   vā   gacchāmīti   pajānāti   ṭhito  vā  ṭhitomhīti  pajānāti
nisinno    vā   nisinnomhīti   pajānāti   sayāno   vā   sayānomhīti
pajānāti   yathā   yathā   vā   panassa   kāyo   paṇihito  hoti  tathā
tathā naṃ pajānātīti evampi paññaṃ purakkhatvā.
     {952.1}   Athavā   abhikkante  paṭikkante  sampajānakārī  hoti
ālokite    vilokite   sampajānakārī   hoti   sammiñjite   pasārite
sampajānakārī    hoti   saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe   sampajānakārī    hoti
asite  pīte  khāyite  sāyite  sampajānakārī  hoti uccārapassāvakamme
sampajānakārī  hoti gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve
@Footnote: 1 Ma. pekkhāyanabahulo. 2 Ma. samapekkhāyanabahulo.
Sampajānakārī   hotīti   evampi   paññaṃ   purakkhatvā   .   kalyāṇapītīti
buddhānussativasena     uppajjati    pīti    pāmujjaṃ    1-    kalyāṇapīti
dhammānussativasena          saṅghānussativasena          sīlānussativasena
cāgānussativasena        devatānussativasena        ānāpānassativasena
maraṇānussativasena         kāyagatāsativasena         upasamānussativasena
uppajjati     pīti     pāmujjaṃ     kalyāṇapītīti     paññaṃ    purakkhatvā
kalyāṇapīti.
     [953]    Vikkhambhaye    tāni   parissayānīti   parissayāti   dve
parissayā   pākaṭaparissayā   ca   paṭicchannaparissayā   ca   .pe.   ime
vuccanti  pākaṭaparissayā  .pe.  ime  vuccanti  paṭicchannaparissayā  .pe.
Evampi   tatrāsayāti   parissayā   .   vikkhambhaye   tāni  parissayānīti
tāni     parissayāni     vikkhambheyya     abhibhaveyya     ajjhotthareyya
pariyādiyeyya maddeyyāti vikkhambhaye tāni parissayāni.
     [954]   Aratiṃ   sahetha   sayanamhi   panteti   aratīti  yā  arati
aratikā  2-  anabhirati  anabhiramanā  ukkaṇṭhikā  3-  parittasikā. Sayanamhi
panteti   pantesu   vā   senāsanesu  aññataraññataresu  vā  adhikusalesu
dhammesu    aratiṃ   saheyya   abhibhaveyya   ajjhotthareyya   pariyādiyeyya
maddeyyāti aratiṃ sahetha sayanamhi pante.
     [955]   Caturo   sahetha   paridevadhammeti  cattāro  paridevanīye
dhamme    saheyya   [4]-   abhibhaveyya   ajjhotthareyya   pariyādiyeyya
maddeyyāti caturo sahetha paridevadhamme. Tenāha bhagavā
@Footnote: 1 Po. Ma. sabbattha pāmojjaṃ. 2 Ma. aratitā. 3 Ma. ukkaṇṭhitā parittasitā
@4 Ma. parisaheyya.
                 Paññaṃ purakkhatvā kalyāṇapīti
                 vikkhambhaye tāni parissayāni
                 aratiṃ sahetha sayanamhi pante
                 caturo sahetha paridevadhammeti.
     [956] Kiṃsū asissāmi 1- kuvaṃ vā asissaṃ
                 dukkhaṃ vata settha kuvajja sessaṃ
                 ete vitakke paridevaneyye
                 vinayetha sekkho aniketasārī 2-.
     [957]   Kiṃsū   asissāmi   kuvaṃ   vā  asissanti  kiṃsū  asissāmīti
kiṃ   bhuñjissāmi   odanaṃ  vā  kummāsaṃ  vā  sattuṃ  vā  macchaṃ  vā  maṃsaṃ
vāti   kiṃsū   asissāmi   .   kuvaṃ   vā   asissanti   kattha  bhuñjissāmi
khattiyakule   vā   brāhmaṇakule   vā  vessakule  vā  suddakule  vāti
kiṃsū asissāmi kuvaṃ vā asissaṃ.
     [958]   Dukkhaṃ   vata  settha  kuvajja  sessanti  imaṃ  rattiṃ  dukkhaṃ
sayiṃ  3-  phalake  4-  vā  taṭṭikāya  vā cammakhaṇḍe vā tiṇasanthāre vā
paṇṇasanthāre   vā   palāsasanthāre   vā  āgamanarattiṃ  5-  kattha  sukhaṃ
sayissāmi  mañce  vā  pīṭhe  vā  bhisiyā  vā  bibbohane  vā  vihāre
vā   aḍḍhayoge   vā   pāsāde   vā   hammiyaṃ   vā   guhāya  vāti
dukkhaṃ vata settha kuvajja sessaṃ.
     [959]  Ete  vitakke  paridevaneyyeti  ete  vitakketi  dve
@Footnote: 1 Ma. sabbattha asissaṃ kuva vā. 2 Ma. aniketacārī. 3 Ma. sayittha
@4 Yu. saphalake. 5 Ma. āgāmirattiṃ.
Piṇḍapātapaṭisaññutte       vitakke      dve      senāsanapaṭisaññutte
vitakke   paridevaneyye   1-   ādevaneyya   paridevaneyyāti  ete
vitakke paridevaneyye.
     [960]   Vinayetha   sekkho   aniketasārīti   sekkhoti  kiṃkāraṇā
vuccati   sekkho   .  sikkhatīti  sekkho  .  kiñca  sikkhati  .  adhisīlampi
sikkhati    adhicittampi    sikkhati    adhipaññampi    sikkhati    .    katamā
adhisīlasikkhā   .pe.   ayaṃ   adhipaññāsikkhā   .   imā  tisso  sikkhā
āvajjento     sikkhati     jānanto    sikkhati    passanto    sikkhati
paccavekkhanto     sikkhati    cittaṃ    adhiṭṭhahanto    sikkhati    saddhāya
adhimuccanto   sikkhati   viriyaṃ   paggaṇhanto   sikkhati   satiṃ   upaṭṭhahanto
sikkhati    cittaṃ    samādahanto   sikkhati   paññāya   pajānanto   sikkhati
abhiññeyyaṃ    abhijānanto    sikkhati   pariññeyyaṃ   parijānanto   sikkhati
pahātabbaṃ    pajahanto    sikkhati    sacchikātabbaṃ   sacchikaronto   sikkhati
bhāvetabbaṃ   bhāvento  sikkhati  ācarati  samācarati  samādāya  sikkhati .
Taṃkāraṇā   vuccati   sekkho  .  sekkho  vinayāya  paṭivinayāya  pahānāya
vūpasamāya     paṭinissaggāya     paṭippassaddhiyā    adhisīlampi    sikkheyya
adhicittampi   sikkheyya   adhipaññampi   sikkheyya   imā   tisso   sikkhā
āvajjanto   sikkheyya   jānanto   .pe.   sacchikātabbaṃ  sacchikaronto
sikkheyya   ācareyya   samācareyya   samādāya   vatteyyāti   vinayetha
sekkho.
@Footnote: 1 Ma. paridevaneyyeti.
     [961]   Aniketasārīti   kathaṃ   niketasārī   hoti  .  idhekacco
kulapalibodhena    samannāgato    hoti   gaṇapalibodhena   āvāsapalibodhena
cīvarapalibodhena    piṇḍapātapalibodhena   senāsanapalibodhena   gilānapaccaya-
bhesajjaparikkhārapalibodhena    samannāgato    hoti    evaṃ   niketasārī
hoti.
     {961.1}  Kathaṃ  aniketasārī  hoti  .  idha bhikkhu na kulapalibodhena
samannāgato    hoti   na   gaṇa   āvāsa   cīvarapiṇḍapātasenāsanagilāna-
paccayabhesajjaparikkhārapalibodhena   samannāgato   hoti  evaṃ  aniketasārī
hoti.
                Magadhaṃ gatā kosalaṃ gatā
                ekacciyā [1]- vajjibhūmiyā
                māgadhā 2- visaṅghacārino
                aniketā viharanti bhikkhavo
                sādhu caritaṃ 3- sādhu sucaritaṃ
                sādhu sadā aniketavihāro
                atthapucchanaṃ dakkhakammaṃ 4-
                etaṃ sāmaññaṃ ākiñcanassāti.
Vinayetha sekkho aniketasārī. Tenāha bhagavā
                kiṃsū asissāmi kuvaṃ vā asissaṃ
                dukkhaṃ vata settha kuvajja sessaṃ
@Footnote: 1 Po. Ma. panasaddo dissati. 2 Ma. migā viya asaṅghacārino. 3 Ma. caritakaṃ.
@4 Ma. padakkhiṇaṃ kammaṃ.
                Ete vitakke paridevaneyye
                vinayetha sekkho aniketasārīti.
     [962] Annañca laddhā vasanañca kāle
                mattaṃ so jaññā 1- idha tosanatthaṃ
                so tesu gutto yatacāri gāme
                rusitopi vācaṃ pharusaṃ na vajjā.
     [963]   Annañca   laddhā   vasanañca   kāleti  annanti  odano
kummāso    sattu   maccho   maṃsaṃ   .   vasananti   cha   cīvarāni   khomaṃ
kappāsikaṃ    koseyyaṃ    kambalaṃ   sāṇaṃ   bhaṅgaṃ   .   annañca   laddhā
vasanañca   kāleti   cīvaraṃ   labhitvā   piṇḍapātaṃ   labhitvā   na  kuhanāya
na   lapanāya   na   nemittikatāya   na  nippesikatāya  na  lābhena  lābhaṃ
nijigiṃsanatāya   na   dārudānena   na   veḷudānena   na  pattadānena  na
pupphadānena   na   phaladānena   na   sinānadānena   na  cuṇṇadānena  na
mattikadānena  na  dantakaṭṭhadānena  na  mukhodakadānena na pātukamyatāya 2-
na   muggasūpatāya   na   pāribhaṭyatāya  na  pīṭhamaddikatāya  na  vatthuvijjāya
na   tiracchānavijjāya  na  aṅgavijjāya  na  nakkhattavijjāya  na  dūtagamanena
na  pahīnagamanena  na  jaṅghapesanena  3-  na  vejjakammena na piṇḍakena 4-
na  dānānuppadānena  dhammena  samena  laddhā  labhitvā  abhivinditvā  5-
paṭilabhitvāti annañca laddhā vasanañca kāle.
     [964]   Mattaṃ   so   jaññā   idha   tosanatthanti   mattaṃ   so
@Footnote: 1 Ma. mattaṃ sa jaññā. 2 Ma. cātu ... 3 Ma. jaṅghapesanikena.
@4 Ma. piṇḍapaṭipiṇḍakena. 5 Ma. adhigantvā vinditvā.
Jaññāti   dvīhi   kāraṇehi   mattaṃ   jānāti   1-   paṭiggahaṇato   vā
paribhogato vā.
     {964.1}  Kathaṃ  paṭiggahaṇato  mattaṃ  jānāti . Thokepi diyamāne
kulānudayāya    kulānurakkhāya    kulānukampāya    paṭiggaṇhāti    bahukepi
diyamāne     kāyaparihārikaṃ     cīvaraṃ     paṭiggaṇhāti     kucchiparihārikaṃ
piṇḍapātaṃ paṭiggaṇhāti evaṃ paṭiggahaṇato mattaṃ jānāti.
     {964.2}  Kathaṃ  paribhogato mattaṃ jānāti. Paṭisaṅkhā yoniso cīvaraṃ
paṭisevati    yāvadeva    sītassa    paṭighātāya    uṇhassa    paṭighātāya
ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassānaṃ          paṭighātāya          yāvadeva
hirikopinapaṭicchādanatthaṃ    .   paṭisaṅkhā   yoniso   piṇḍapātaṃ   paṭisevati
neva   davāya  na  madāya  na  maṇḍanāya  na  vibhūsanāya  yāvadeva  imassa
kāyassa     ṭhitiyā     yāpanāya    vihiṃsuparatiyā    brahmacariyānuggahāya
iti   purāṇañca   vedanaṃ   paṭihaṅkhāmi  navañca  vedanaṃ  na  uppādessāmi
yātrā  ca  me  bhavissati  anavajjatā  ca  phāsuvihāro  cāti. Paṭisaṅkhā
yoniso   senāsanaṃ   paṭisevati   yāvadeva   sītassa  paṭighātāya  uṇhassa
paṭighātāya     ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassānaṃ    paṭighātāya    yāvadeva
utuparissayavinodanaṃ   paṭisallānārāmatthaṃ   .   paṭisaṅkhā  yoniso  gilāna-
paccayabhesajjaparikkhāraṃ  paṭisevati  yāvadeva uppannānaṃ veyyābādhikānaṃ 2-
vedanānaṃ   paṭighātāya   abyāpajjhaparamatāya   .  evaṃ  paribhogato  mattaṃ
jānāti.
@Footnote: 1 Ma. jāneyya. 2 Ma. byābādhikānaṃ.
     {964.3}   Mattaṃ   so  jaññāti  imehi  dvīhi  kāraṇehi  mattaṃ
jāneyya    ājāneyya    vijāneyya    paṭivijāneyya   paṭivijjheyyāti
mattaṃ so jaññā.
     [965]    Idha    tosanatthanti    idha   bhikkhu   santuṭṭho   hoti
itarītarena    cīvarena   itarītaracīvarasantuṭṭhiyā   ca   vaṇṇavādī   na   ca
cīvarahetu    anesanaṃ   appaṭirūpaṃ   āpajjati   aladdhā   ca   cīvaraṃ   na
paritassati    laddhā    ca    cīvaraṃ   agadhito   amucchito   anajjhāpanno
ādīnavadassāvī     nissaraṇapañño     paribhuñjati     tāya     ca    pana
itarītaracīvarasantuṭṭhiyā    nevattānukkaṃseti    na    paraṃ   vambheti   yo
hi    tattha    dakkho   analaso   sampajāno   paṭissato   ayaṃ   vuccati
bhikkhu porāṇe aggaññe ariyavaṃse ṭhito.
     {965.1}  Punacaparaṃ  bhikkhu  santuṭṭho  hoti itarītarena piṇḍapātena
itarītarapiṇḍapātasantuṭṭhiyā    ca    vaṇṇavādī    na    ca   piṇḍapātahetu
anesanaṃ   appaṭirūpaṃ   āpajjati   aladdhā   ca   piṇḍapātaṃ  na  paritassati
laddhā     ca     piṇḍapātaṃ     agadhito     amucchito    anajjhāpanno
ādīnavadassāvī     nissaraṇapañño     paribhuñjati     tāya     ca    pana
itarītarapiṇḍapātasantuṭṭhiyā        nevattānukkaṃseti       na       paraṃ
vambheti   yo   hi   tattha   dakkho  analaso  sampajāno  paṭissato  ayaṃ
vuccati   bhikkhu   porāṇe  aggaññe  ariyavaṃse  ṭhito  .  punacaparaṃ  bhikkhu
santuṭṭho    hoti   itarītarena   senāsanena   itarītarasenāsanasantuṭṭhiyā
ca     vaṇṇavādī     na    ca    senāsanahetu    anesanaṃ    appaṭirūpaṃ
Āpajjati   aladdhā   ca   senāsanaṃ  na  paritassati  laddhā  ca  senāsanaṃ
agadhito    amucchito    anajjhāpanno    ādīnavadassāvī    nissaraṇapañño
paribhuñjati   tāya   ca   pana  itarītarasenāsanasantuṭṭhiyā  nevattānukkaṃseti
na    paraṃ   vambheti   yo   hi   tattha   dakkho   analaso   sampajāno
paṭissato ayaṃ vuccati bhikkhu porāṇe aggaññe ariyavaṃse ṭhito.
     {965.2}  Punacaparaṃ  bhikkhu  santuṭṭho hoti itarītarena gilānapaccaya-
bhesajjaparikkhārena itarītaragilānapaccayabhesajjaparikkhārasantuṭṭhiyā
ca   vaṇṇavādī  na  ca  gilānapaccayabhesajjaparikkhārahetu  anesanaṃ  appaṭirūpaṃ
āpajjati    aladdhā    ca   gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ   na   paritassati
laddhā   ca  gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ  agadhito  amucchito  anajjhāpanno
ādīnavadassāvī   nissaraṇapañño   paribhuñjati  tāya  ca  pana  itarītaragilāna-
paccayabhesajjaparikkhārasantuṭṭhiyā   nevattānukkaṃseti   na   paraṃ   vambheti
yo  hi  tattha  dakkho  analaso  sampajāno  paṭissato  ayaṃ  vuccati  bhikkhu
porāṇe aggaññe ariyavaṃse ṭhitoti mattaṃ so jaññā idha tosanatthaṃ.
     [966]  So  tesu  gutto  yatacāri  gāmeti  so  tesu  guttoti
cīvare    piṇḍapāte   senāsane   gilānapaccayabhesajjaparikkhāre   gutto
gopito   rakkhito   saṃvutoti   evampi   so   tesu  gutto  .  athavā
āyatanesu   gutto   gopito   rakkhito   saṃvutoti   evampi  so  tesu
gutto   .   yatacāri   gāmeti  gāme  yato  yatto  paṭiyatto  gutto
Gopito rakkhito saṃvutoti so tesu gutto yatacāri gāme.
     [967]  Rusitopi  vācaṃ  pharusaṃ  na vajjāti rusito 1- khuṃsito vambhito
ghaṭṭito    garahito    upavadito   pharusena   kakkhaḷena   [2]-   bhaṇantaṃ
nappaṭibhaṇeyya   akkosantaṃ   na   paccakkoseyya  rosantaṃ  nappaṭiroseyya
bhaṇḍantaṃ   nappaṭibhaṇḍeyya   na   kalahaṃ   kareyya   na   bhaṇḍanaṃ   kareyya
na  viggahaṃ  kareyya  na  vivādaṃ  kareyya  na  medhagaṃ  kareyya kalahabhaṇḍana-
viggahavivādamedhagaṃ   pajaheyya  vinodeyya  byantīkareyya  anabhāvaṅgameyya
kalahabhaṇḍanaviggahavivādamedhagā   ārato  assa  virato  paṭivirato  nikkhanto
nissaṭṭho   vippamutto   visaññutto  vimariyādikatena  cetasā  vihareyyāti
rusitopi vācaṃ pharusaṃ na vajjā.
     {967.1} Tenāha bhagavā
                     annañca laddhā vasanañca kāle
                     mattaṃ so jaññā idha tosanatthaṃ
                     so tesu gutto yatacāri gāme
                     rusitopi vācaṃ pharusaṃ na vajjāti.
     [968] Okkhittacakkhu na ca pādalolo
                     jhānānuyutto bahujāgarassa
                     upekkhamārabbha samāhitatto
                     takkāsayaṃ kukkucciyūpacchinde 3-.
     [969]   Okkhittacakkhu   na   ca   pādaloloti   kathaṃ   khittacakkhu
@Footnote: 1 Ma. dūsito. 2 Ma. nappaṭivajjā Yu. paṭibhaṇantaṃ. 3 Ma. kukkuccañcupacchinde.
Hoti  .  idhekacco  [1]-  cakkhulolo  cakkhuloliyena  samannāgato hoti
adiṭṭhaṃ    dakkhitabbaṃ    diṭṭhaṃ    samatikkamitabbanti    ārāmena   ārāmaṃ
uyyānena   uyyānaṃ   gāmena   gāmaṃ   nigamena   nigamaṃ  nagarena  nagaraṃ
raṭṭhena  raṭṭhaṃ  janapadena  janapadaṃ  dīghacārikaṃ  anvatthitacārikaṃ  anuyutto  ca
hoti  rūpadassanāya  evampi  khittacakkhu  hoti  .  athavā  bhikkhu  antaragharaṃ
paviṭṭho    vīthiṃ    paṭipanno    asaṃvuto   gacchati   hatthiṃ   olokento
assaṃ   olokento   rathaṃ   olokento  pattiṃ  olokento  itthiyo
olokento     purise     olokento    kumārake    olokento
kumārikāyo    olokento    antarāpaṇaṃ    olokento    gharamukhāni
olokento   2-   uddhaṃ  olokento  adho  olokento  disāvidisaṃ
pekkhamāno gacchati evampi khittacakkhu hoti.
     {969.1}  Athavā  bhikkhu  cakkhunā  rūpaṃ  disvā  nimittaggāhī hoti
anubyañjanaggāhī     yatvādhikaraṇamenaṃ    cakkhundriyaṃ    asaṃvutaṃ    viharantaṃ
abhijjhādomanassā     pāpakā     akusalā     dhammā    anvāssaveyyuṃ
tassa   saṃvarāya   na   paṭipajjati   na   rakkhati   cakkhundriyaṃ  cakkhundriye
na   saṃvaraṃ   āpajjati  evampi  khittacakkhu  hoti  .  yathā  vā  paneke
bhonto        samaṇabrāhmaṇā        saddhādeyyāni        bhojanāni
bhuñjitvā     te      evarūpaṃ     visūkadassanaṃ    anuyuttā    viharanti
seyyathīdaṃ   naccaṃ   gītaṃ   vāditaṃ   pekkhaṃ   akkhānaṃ   pāṇissaraṃ  vetāḷaṃ
kumbhathūnaṃ    sobhanagarakaṃ    caṇḍālaṃ   vaṃsaṃ   dhovanaṃ   hatthiyuddhaṃ   assayuddhaṃ
mahisayuddhaṃ    usabhayuddhaṃ   ajayuddhaṃ   meṇḍayuddhaṃ   kukkuṭayuddhaṃ   vaṭṭakayuddhaṃ
@Footnote: 1 Ma. Yu. bhikkhu. 2 Po. Ma. vipekkhamāno.
Daṇḍayuddhaṃ     muṭṭhiyuddhaṃ    nibbuddhaṃ    uyyodhikaṃ    balaggaṃ    senābyūhaṃ
aṇīkadassanaṃ iti vā evampi khittacakkhu hoti.
     {969.2}  Kathaṃ  na  khittacakkhu  hoti. Idha 1- bhikkhu na cakkhulolo
cakkhuloliyena  samannāgato  hoti  adiṭṭhaṃ  dakkhitabbaṃ  diṭṭhaṃ samatikkamitabbanti
ārāmena   ārāmaṃ   uyyānena   uyyānaṃ   gāmena   gāmaṃ   nigamena
nigamaṃ   nagarena   nagaraṃ   raṭṭhena   raṭṭhaṃ   janapadena   janapadaṃ  dīghacārikaṃ
anvatthitacārikaṃ     ananuyutto    hoti    rūpadassanāya    evampi    na
khittacakkhu   hoti   .   athavā  bhikkhu  antaragharaṃ  paviṭṭho  vīthiṃ  paṭipanno
saṃvuto    gacchati    na   hatthiṃ   olokento   .pe.   na   disāvidisaṃ
pekkhamāno   gacchati   evampi   na   khittacakkhu  hoti  .  athavā  bhikkhu
cakkhunā   rūpaṃ   disvā   na   nimittaggāhī   hoti   .pe.  cakkhundriye
saṃvaraṃ   āpajjati   evampi  na  khittacakkhu  hoti  .  yathā  vā  paneke
bhonto     samaṇabrāhmaṇā     saddhādeyyāni    bhojanāni    bhuñjitvā
.pe.   aṇīkadassanaṃ   iti   vā  evarūpā  visūkadassanānuyogā  paṭivirato
hoti evampi na khittacakkhu hotīti okkhittacakkhu.
     [970]  Na  ca  pādaloloti  kathaṃ  pādalolo  hoti . Idhekacco
pādalolo  pādaloliyena  samannāgato  hoti  ārāmena  ārāmaṃ  .pe.
Dīghacārikaṃ     anvatthitacārikaṃ    anuyutto    hoti    [2]-    evampi
pādalolo   hoti   .  athavā  bhikkhu  antosaṅghārāme  3-  pādalolo
pādaloliyena    samannāgato    hoti   na   atthahetu   na   kāraṇahetu
@Footnote: 1 Ma. Yu. idhekacco. 2 Ma. Yu. rūpadassanāya. 3 Po. Ma. antopi.
Uddhato    avūpasantacitto    pariveṇato    pariveṇaṃ    gacchati    .pe.
Itibhavābhavakathaṃ   kathesi   1-   evampi   pādalolo   hoti   .  na  ca
pādaloloti     pādaloliyaṃ     pajaheyya    vinodeyya    byantīkareyya
anabhāvaṅgameyya  pādaloliyā  ārato  assa  virato  paṭivirato  nikkhanto
nissaṭṭho   vippamutto   visaññutto   vimariyādikatena   cetasā  vihareyya
paṭisallānārāmo   assa   paṭisallānarato   ajjhattaṃ   cetosamathamanuyutto
anirākatajjhāno    vipassanāya    samannāgato    brūhetā    suññāgāraṃ
jhāyī     jhānarato    ekattamanuyutto    sadatthagarukoti    okkhittacakkhu
na ca pādalolo.
     [971]    Jhānānuyutto   bahujāgarassāti   jhānānuyuttoti   dvīhi
kāraṇehi    jhānānuyutto    anuppannassa    vā    paṭhamassa    jhānassa
uppādāya    yutto    payutto    āyutto   samāyutto   anuppannassa
vā    dutiyassa    jhānassa    tatiyassa    jhānassa   catutthassa   jhānassa
uppādāya    yutto    payutto    āyutto    samāyuttoti    evampi
jhānānuyutto    .   athavā   uppannaṃ   vā   paṭhamaṃ   jhānaṃ   āsevati
bhāveti   bahulīkaroti   uppannaṃ   vā   dutiyaṃ  jhānaṃ  tatiyaṃ  jhānaṃ  catutthaṃ
jhānaṃ   āsevati   bhāveti   bahulīkarotīti   evampi   jhānānuyutto  .
Bahujāgarassāti   idha   bhikkhu   divasaṃ   caṅkamena   nisajjāya  āvaraṇīyehi
dhammehi    cittaṃ    parisodheti    rattiyā    paṭhamaṃ    yāmaṃ   cakkamena
nisajjāya     āvaraṇīyehi    dhammehi    cittaṃ    parisodheti    rattiyā
@Footnote: 1 Po. Ma. katheti.
Majjhimaṃ   yāmaṃ   dakkhiṇena   passena   sīhaseyyaṃ   kappeti  pāde  pādaṃ
accādhāya    sato    sampajāno   uṭṭhānasaññaṃ   manasikaritvā   rattiyā
pacchimaṃ   yāmaṃ   paccuṭṭhāya   caṅkamena   nisajjāya  āvaraṇīyehi  dhammehi
cittaṃ parisodhetīti jhānānuyutto bahujāgarassa.
     [972]   Upekkhamārabbha   samāhitattoti  upekkhāti  yā  catutthe
jhāne   upekkhā  upekkhanā  ajjhupekkhanā  cittasamatā  cittappassaddhatā
majjhattatā   cittassa   .   samāhitattoti   yā   cittassa   ṭhiti  saṇṭhiti
avaṭṭhiti     avisāhāro     avikkhepo     avisāhaṭamānasatā    samatho
samādhindriyaṃ      samādhibalaṃ     sammāsamādhīti     .     upekkhamārabbha
samāhitattoti     catutthe     jhāne    upekkhamārabbha    ekaggacitto
avikkhittacitto avisāhaṭamānasoti upekkhamārabbha samāhitatto.
     [973]   Takkāsayaṃ   kukkucciyūpacchindeti   takkāti   nava  vitakkā
kāmavitakko       byāpādavitakko      vihiṃsāvitakko      ñātivitakko
janapadavitakko      amaravitakko     parānuddayatāpaṭisaññutto     vitakko
lābhasakkārasilokapaṭisaññutto        vitakko       anavaññattipaṭisaññutto
vitakko   ime  vuccanti  nava  vitakkā  .  kāmavitakkānaṃ  kāmasaññāsayo
byāpādavitakkānaṃ          byāpādasaññāsayo          vihiṃsāvitakkānaṃ
vihiṃsāsaññāsayo   .   athavā   takkānaṃ  [1]-  saṅkappānaṃ  avijjāsayo
ayoniso   manasikāro  āsayo  asmimāno  āsayo  anottappaṃ  āsayo
uddhaccaṃ  āsayo . Kukkuccanti hatthakukkuccampi kukkuccaṃ pādakukkuccampi
@Footnote: 1 Ma. vitakkānaṃ.
Kukkuccaṃ     hatthapādakukkuccampi    kukkuccaṃ    akappiye    kappiyasaññitā
kappiye      akappiyasaññitā      avajje      vajjasaññitā     vajje
avajjasaññitā    yaṃ   evarūpaṃ   kukkuccaṃ   kukkuccāyanā   kukkuccāyitattaṃ
cetaso  vippaṭisāro  manovilekho  idaṃ  vuccati  kukkuccaṃ  .  apica  dvīhi
kāraṇehi    uppajjati    kukkuccaṃ   cetaso   vippaṭisāro   manovilekho
katattā ca akatattā ca.
     {973.1}   Kathaṃ   katattā  ca  akatattā  ca  uppajjati  kukkuccaṃ
cetaso  vippaṭisāro  manovilekho  .  kataṃ  me  kāyaduccaritaṃ  akataṃ  me
kāyasucaritanti   uppajjati  kukkuccaṃ  cetaso  vippaṭisāro  manovilekho .
Kataṃ  me  vacīduccaritaṃ  .  kataṃ  me  manoduccaritaṃ. Kato me pāṇātipāto
akatā   me   pāṇātipātā   veramaṇīti   uppajjati   kukkuccaṃ   cetaso
vippaṭisāro  manovilekho  .  kataṃ  me  adinnādānaṃ . Kato me kāmesu
micchācāro  .  kato  me  musāvādo . Katā me pisuṇā vācā. Katā
me  pharusā  vācā . Kato me samphappalāpo. Katā me abhijjhā. Kato
me   byāpādo   .  katā  me  micchādiṭṭhi  akatā  me   sammādiṭṭhīti
uppajjati  kukkuccaṃ  cetaso  vippaṭisāro  manovilekho  .  evaṃ  katattā
ca  akatattā  ca  uppajjati  kukkuccaṃ  cetaso vippaṭisāro  manovilekho.
Athavā  sīlesumhi  na  paripūrikārīti  uppajjati kukkuccaṃ cetaso  vippaṭisāro
manovilekho  .  indriyesumhi  aguttadvāroti . Bhojane amattaññumhīti.
Jāgariyaṃ   ananuyuttomhīti   .   na   satisampajaññena  samannāgatomhīti .
Abhāvitā   me   cattāro   satipaṭṭhānāti  .  abhāvitā  me  cattāro
sammappadhānāti    .    abhāvitā   me   cattāro   iddhippādāti  .
Abhāvitāni   me  pañcindriyānīti  .  abhāvitāni  me  pañca  balānīti .
Abhāvitā  me  satta  bojjhaṅgāti  .  abhāvito  me  ariyo  aṭṭhaṅgiko
maggoti  .  dukkhaṃ  me  apariññātanti  .  dukkhasamudayo  me appahīnoti.
Maggo  me  abhāvitoti  .  nirodho  me  asacchikatoti  uppajjati kukkuccaṃ
cetaso   vippaṭisāro   manovilekho   .   takkāsayaṃ  kukkucciyūpacchindeti
takkañca   takkāsayañca   kukkuccañca   upacchindeyya  [1]-  samucchindeyya
pajaheyya       vinodeyya       byantīkareyya      anabhāvaṅgameyyāti
takkāsayaṃ kukkucciyūpacchinde. Tenāha bhagavā
                     okkhittacakkhu na ca pādalolo
                     jhānānuyutto bahujāgarassa
                     upekkhamārabbha samāhitatto
                     takkāsayaṃ kukkucciyūpacchindeti.
     [974] Cudito vacībhi satimābhinande
                     sabrahmacārīsu khilaṃ pabhinde
                     vācaṃ pamuñce kusalaṃ nātivelaṃ
                     janavādadhammāya na cetayeyya.
     [975]    Cudito   vacībhi   satimābhinandeti   cuditoti   upajjhāyā
@Footnote: 1 Ma. chindeyya ucchindeyya.
Vā   ācariyā   vā  samānupajjhāyakā  vā  samānācariyakā  vā  mittā
vā  sandiṭṭhā  vā  sambhattā  vā  sahāyā vā codenti idante āvuso
ayuttaṃ   idante   appattaṃ  idante  asāruppaṃ  idante  asīlaṭṭhanti  1-
satiṃ   upaṭṭhāpetvā   taṃ   codanaṃ   nandeyya   abhinandeyya   modeyya
anumodeyya  iccheyya  sādiyeyya  pattheyya  2- pihayeyya abhijappeyya.
Yathā   itthī  vā  puriso  vā  daharo  yuvā  maṇḍanakajātiko  sīsanhāto
uppalamālaṃ   vā   vassikamālaṃ   vā  adhimuttakamālaṃ  vā  labhitvā  ubhohi
hatthehi   paṭiggahetvā   uttamaṅge   sirasmiṃ   patiṭṭhāpetvā  nandeyya
abhinandeyya  modeyya  anumodeyya  iccheyya  sādiyeyya  pattheyya  3-
pihayeyya  abhijappeyya  evameva  satiṃ  upaṭṭhāpetvā  taṃ codanaṃ nandeyya
abhinandeyya  modeyya  anumodeyya  iccheyya  sādiyeyya  pattheyya  4-
pihayeyya abhijappeyya.
               Nidhīnaṃva pavattāraṃ             yaṃ passe vajjadassinaṃ
               niggayhavādiṃ medhāviṃ       tādisaṃ paṇḍitaṃ bhaje
               tādisaṃ bhajamānassa          seyyo hoti na pāpiyo
               ovadeyyānusāseyya      asabbhā ca nivāraye
               satañhi so piyo hoti      asataṃ hoti appiyoti.
Cudito vacībhi satimābhinande.
     [976]   Sabrahmacārīsu   khilaṃ   pabhindeti  sabrahmacārīti  ekakammaṃ
@Footnote: 1 asiliṭṭhantipi pāṭho. 2-3-4 Po. Ma. patthayeyya.
Ekuddeso  samasikkhātā  .  sabrahmacārīsu  khilaṃ  pabhindeti  sabrahmacārīsu
āhatacittataṃ   khilajātataṃ   pabhindeyya  pañcapi  cetokhile  pabhindeyya  1-
tayopi   cetokhile   pabhindeyya   rāgakhilaṃ   dosakhilaṃ  mohakhilaṃ  bhindeyya
pabhindeyya sambhindeyyāti sabrahmacārīsu khilaṃ pabhinde.
     [977]   Vācaṃ   pamuñce   kusalaṃ  nātivelanti  ñāṇasamuṭṭhitaṃ  vācaṃ
muñceyya    atthūpasaṃhitaṃ    dhammūpasaṃhitaṃ   kālena   sāpadesaṃ   pariyantavatiṃ
atthasaṃhitaṃ    vācaṃ    muñceyya    pamuñceyya    sampamuñceyyāti   vācaṃ
pamuñce   kusalaṃ   .  nātivelanti  velāti  dve  velā  kālavelā  ca
sīlavelā ca.
     {977.1}   Katamā  kālavelā . Kālātikkantaṃ vācaṃ na bhāseyya
velātikkantaṃ  vācaṃ  na  bhāseyya  kālavelātikkantaṃ  vācaṃ  na  bhāseyya
kālaṃ  asampattaṃ  vācaṃ  na  bhāseyya  velaṃ  asampattaṃ  vācaṃ  na bhāseyya
kālavelaṃ asampattaṃ vācaṃ na bhāseyya.
           Yo ca 2- kāle asampatte   ativelaṃ ca 3- bhāsati
           evaṃ so nihato seti             kokiliyāva 4- atrajoti.
Ayaṃ kālavelā.
     {977.2}  Katamā sīlavelā. Ratto vācaṃ na bhāseyya duṭṭho vācaṃ
na   bhāseyya   mūḷho   vācaṃ   na   bhāseyya  musāvādaṃ  na  bhāseyya
pisuṇavācaṃ   na   bhāseyya   pharusavācaṃ   na   bhāseyya   samphappalāpaṃ  na
bhāseyya   na   katheyya   na  bhaṇeyya  na  dīpeyya  na  vohareyya  ayaṃ
@Footnote: 1 Ma. bhindeyya. 2 Ma. Yu. ve. 3 Po. Ma. pabhāsati. 4 Ma. kokilāyeva.
Sīlavelāti vācaṃ pamuñce kusalaṃ nātivelaṃ.
     [978]   Janavādadhammāya   na   cetayeyyāti  janāti  khattiyā  ca
brāhmaṇā  ca  vessā  ca  suddā  ca  gahaṭṭhā  ca  pabbajitā  ca devā
ca   manussā   ca   .   janassa   vādāya  upavādāya  nindāya  garahāya
akittiyā     avaṇṇahārikāya     sīlavipattiyā    vā    ācāravipattiyā
vā   diṭṭhivipattiyā  vā  ājīvavipattiyā  vā  na  cetayeyya  cetanaṃ  na
uppādeyya     cittasaṅkappaṃ     na     uppādeyya    manasikāraṃ    na
uppādeyyāti janavādadhammāya na cetayeyya. Tenāha bhagavā
                     cudito vacībhi satimābhinande
                     sabrahmacārīsu khilaṃ pabhinde
                     vācaṃ pamuñce kusalaṃ nātivelaṃ
                     janavādadhammāya na cetayeyyāti.
     [979] Athāparaṃ pañca rajāni loke
                     yesaṃ satīmā vinayāya sikkhe
                     rūpesu saddesu atho rasesu
                     gandhesu phassesu sahetha rāgaṃ.
     [980]  Athāparaṃ  pañca  rajāni  loketi  athāti padasandhi padasaṃsaggo
padapāripūri    1-   akkharasamavāyo   byañjanasiliṭṭhatā   padānupubbatāmetaṃ
athāti  .  pañca  rajānīti  rūparāgo  2-  saddarāgo gandharāgo rasarāgo
phoṭṭhabbarāgo. Athavā
@Footnote: 1 ma .. pūrī. 2 Ma. rūpa .. phoṭṭhabbarajo.
                Rāgo rajo na ca pana reṇū 1- vuccati
                rāgassetaṃ adhivacanaṃ rajoti
                etaṃ rajaṃ vippajahitva 2- paṇḍitā
                viharanti te vigatarajassa sāsane.
                Doso rajo na ca pana reṇū vuccati
                dosassetaṃ adhivacanaṃ rajoti
                etaṃ rajaṃ vippajahitva paṇḍitā
                viharanti te vigatarajassa sāsane.
                Moho rajo na ca pana reṇū vuccati
                mohassetaṃ adhivacanaṃ rajoti
                etaṃ rajaṃ vippajahitva paṇḍitā
                viharanti te vigatarajassa sāsane.
Loketi   apāyaloke   manussaloke   devaloke  khandhaloke  dhātuloke
āyatanaloketi athāparaṃ pañca rajāni loke.
     [981]   Yesaṃ   satīmā   vinayāya   sikkheti  yesanti  rūparāgassa
saddarāgassa   gandharāgassa   rasarāgassa   phoṭṭhabbarāgassa   .   satīmāti
yā   sati   anussati   paṭissati   sati   saraṇatā   dhāraṇatā  apilāpanatā
assammussanatā    sati   satindriyaṃ   satibalaṃ   sammāsati   satisambojjhaṅgo
ekāyanamaggo   ayaṃ  vuccati  sati  .  imāya  satiyā  upeto  samupeto
upagato   samupagato   upapanno   samupapanno   samannāgato   so  vuccati
@Footnote: 1 Ma. reṇu. 2 Po. paṭivinodayitvā.
Satimā    .    sikkheti   tisso   sikkhā   adhisīlasikkhā   adhicittasikkhā
adhipaññāsikkhā   .  katamā  adhisīlasikkhā  .pe.  ayaṃ  adhipaññāsikkhā .
Yesaṃ   satīmā   vinayāya   sikkheti   satimā   puggalo  yesaṃ  rūparāgassa
saddarāgassa    gandharāgassa    rasarāgassa    phoṭṭhabbarāgassa    vinayāya
paṭivinayāya     pahānāya    vūpasamāya    paṭinissaggāya    paṭippassaddhiyā
adhisīlampi      sikkheyya      adhicittampi      sikkheyya     adhipaññampi
sikkheyya   imā   tisso   sikkhā   āvajjento   sikkheyya  jānanto
sikkheyya   .pe.   sacchikātabbaṃ   sacchikaronto   sikkheyya   ācareyya
samācareyya samādāya vatteyyāti yesaṃ satīmā vinayāya sikkhe.
     [982]   Rūpesu  saddesu  atho  rasesu  gandhesu  phassesu  sahetha
rāganti   rūpesu   saddesu  gandhesu  rasesu  phoṭṭhabbesu  rāgaṃ  saheyya
parisaheyya    abhibhaveyya    ajjhotthareyya   pariyādiyeyya   maddeyyāti
rūpesu   saddesu   atho   rasesu   gandhesu   phassesu  sahetha  rāgaṃ .
Tenāha bhagavā
                athāparaṃ pañca rajāni loke
                yesaṃ satīmā vinayāya sikkhe
                rūpesu saddesu atho rasesu
                gandhesu phassesu sahetha rāganti.
     [983] Etesu dhammesu vineyya chandaṃ
                bhikkhu satīmā suvimuttacitto
                Kālena so sammā dhammaṃ parivīmaṃsamāno
                ekodibhūto vihane tamaṃ soti bhagavā.
     [984]  Etesu  dhammesu  vineyya chandanti etesūti rūpesu saddesu
gandhesu   rasesu   phoṭṭhabbesu   .  chandoti  yo  kāmesu  kāmacchando
kāmarāgo    kāmanandi   kāmataṇhā   kāmasneho   1-   kāmapariḷāho
kāmamucchā     kāmajjhosānaṃ     kāmogho    kāmayogo    kāmūpādānaṃ
kāmacchandanīvaraṇaṃ   .   etesu   dhammesu   vineyya   chandanti   etesu
dhammesu   chandaṃ  vineyya  paṭivineyya  pajaheyya  vinodeyya  byantīkareyya
anabhāvaṅgameyyāti etesu dhammesu vineyya chandaṃ.
     [985]   Bhikkhu   satīmā   suvimuttacittoti  bhikkhūti  kalyāṇaputhujjano
vā   bhikkhu  sekkho  vā  bhikkhu  .  satīmāti  yā  sati  anussati  .pe.
Sammāsati    satisambojjhaṅgo   ekāyanamaggo   ayaṃ   vuccati   sati  .
Imāya   satiyā  upeto  .pe.  so  vuccati  satimāti  bhikkhu  satīmā .
Suvimuttacittoti    paṭhamaṃ   jhānaṃ   samāpannassa   nīvaraṇehi   cittaṃ   muttaṃ
vimuttaṃ    suvimuttaṃ   dutiyaṃ   jhānaṃ   samāpannassa   vitakkavicārehi   cittaṃ
muttaṃ   vimuttaṃ   suvimuttaṃ   tatiyaṃ   jhānaṃ   samāpannassa   pītiyā   [2]-
cittaṃ     muttaṃ    vimuttaṃ    suvimuttaṃ    catutthaṃ    jhānaṃ    samāpannassa
sukhadukkhehi    cittaṃ    muttaṃ    vimuttaṃ    suvimuttaṃ    ākāsānañcāyatanaṃ
samāpannassa        rūpasaññāya       paṭighasaññāya       nānattasaññāya
cittaṃ        muttaṃ       vimuttaṃ       suvimuttaṃ       viññāṇañcāyatanaṃ
@Footnote: 1 Po. Yu. kāmasineho. 2 Ma. casaddo dissati.
Samāpannassa ākāsānañcāyatanasaññāya cittaṃ
ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa viññāṇañcāyatana-
saññāya        cittaṃ       nevasaññānāsaññāyatanaṃ       samāpannassa
ākiñcaññāyatanasaññāya      cittaṃ      muttaṃ      vimuttaṃ      suvimuttaṃ
sotāpannassa      sakkāyadiṭṭhiyā     vicikicchāya     sīlabbattaparāmāsā
diṭṭhānusayā    vicikicchānusayā    tadekaṭṭhehi    ca    kilesehi   cittaṃ
muttaṃ    vimuttaṃ   suvimuttaṃ   sakadāgāmissa   oḷārikā   kāmarāgānusayā
paṭighānusayā    tadekaṭṭhehi    ca    kilesehi    cittaṃ   muttaṃ   vimuttaṃ
suvimuttaṃ        anāgāmissa       aṇusahagatā       kāmarāgasaññojanā
paṭighasaññojanā       aṇusahagatā      kāmarāgānusayā      paṭighānusayā
tadekaṭṭhehi   ca   kilesehi   cittaṃ   muttaṃ   vimuttaṃ   suvimuttaṃ  arahato
rūparāgā    arūparāgā    mānā    uddhaccā   avijjāya   mānānusayā
bhavarāgānusayā   avijjānusayā   tadekaṭṭhehi   ca  kilesehi  bahiddhā  ca
sabbanimittehi    cittaṃ    muttaṃ    vimuttaṃ   suvimuttanti   bhikkhu   satīmā
suvimuttacitto.
     [986]   Kālena   so  sammā  dhammaṃ  parivīmaṃsamānoti  kālenāti
uddhate citte samathassa kālo samāhite citte vipassanāya kālo.
         Kāle paggaṇhati cittaṃ      niggaṇhāti athāpare 1-
         sampahaṃsati kālena             kāle cittaṃ samādahati
         ajjhupekkhati kālena         so yogī kālakovido
         kimhi kālamhi paggāho     kimhi kāle viniggaho
@Footnote: 1 Ma. punāpare.
         Kimhi pahaṃsanākālo          samathakālo ca kīdiso
         upekkhākālaṃ cittassa      kathaṃ dasseti yogino
         līne cittamhi paggāho     uddhatasmiṃ viniggaho
         nirassādagataṃ cittaṃ            sampahaṃseyya tāvade
         sampahaṭṭhaṃ yadā cittaṃ        alīnaṃ bhavatinuddhataṃ
         samathassa ca so kālo         ajjhattaṃ ramaye mano
         etena mevupāyena            yadā hoti samāhitaṃ
         samāhitaṃ citta paññāya   ajjhupekkheyya tāvade
         evaṃ kālavidū dhīro              kālaññū kālakovido
         kālena kālaṃ cittassa       nimittamupalakkhayeti 1-.
Kālena   so   .   sammā   dhammaṃ   parivīmaṃsamānoti   sabbe  saṅkhārā
aniccāti   sammā   dhammaṃ   parivīmaṃsamāno   sabbe   saṅkhārā   dukkhāti
sammā    dhammaṃ    parivīmaṃsamāno    sabbe   dhammā   anattāti   sammā
dhammaṃ   parivīmaṃsamāno  .pe.  yaṅkiñci  samudayadhammaṃ  sabbantaṃ  nirodhadhammanti
sammā dhammaṃ parivīmaṃsamāno.
     [987]   Ekodibhūto   vihane   tamaṃ   soti   bhagavāti  ekodīti
ekaggacitto    avikkhittacitto    avisāhaṭamānasoti    ekodibhūto  .
Vihane  tamaṃ  soti  rāgatamaṃ  dosatamaṃ  mohatamaṃ  mānatamaṃ  diṭṭhitamaṃ kilesatamaṃ
duccaritatamaṃ     andhakaraṇaṃ     acakkhukaraṇaṃ     añāṇakaraṇaṃ    paññānirodhikaṃ
vighātapakkhikaṃ     anibbānasaṃvattanikaṃ     haneyya    vihaneyya    pajaheyya
@Footnote: 1 Yu. nimittamupalakkhiye.
Vinodeyya  byantīkareyya  anabhāvaṅgameyya  .  bhagavāti  gāravādhivacanaṃ .
Apica   bhaggarāgoti   bhagavā   .   bhaggadosoti  bhagavā  .  bhaggamohoti
bhagavā  .  bhaggamānoti  bhagavā  .  bhaggadiṭṭhīti  bhagavā  .  bhaggakaṇṭakoti
bhagavā  .  bhaggakilesoti  bhagavā  .  bhaji  vibhaji  paṭivibhaji 1- dhammaratananti
bhagavā   .   bhavānaṃ   antakaroti   bhagavā  .  bhāvitakāyoti  bhagavā .
Bhāvitasīloti    bhāvitacittoti    bhāvitapaññoti   bhagavā   .   bhaji   vā
bhagavā     araññavanapatthāni     pantāni     senāsanāni    appasaddāni
appanigghosāni     vijanavātāni     manussarāhaseyyakāni     paṭisallāna-
sārūpānīti   bhagavā   .   bhāgī   vā   bhagavā  cīvarapiṇḍapātasenāsana-
gilānapaccayabhesajjaparikkhārānanti bhagavā.
     {987.1}  Bhāgī  vā  bhagavā  attharasassa  dhammarasassa vimuttirasassa
adhisīlassa   adhicittassa   adhipaññāyāti   bhagavā   .   bhāgī  vā  bhagavā
catunnaṃ    jhānānaṃ    catunnaṃ    appamaññānaṃ   catunnaṃ   arūpasamāpattīnanti
bhagavā  .  bhāgī  vā  bhagavā  aṭṭhannaṃ  vimokkhānaṃ  aṭṭhannaṃ abhibhāyatanānaṃ
navannaṃ   anupubbavihārasamāpattīnanti  bhagavā  .  bhāgī  vā  bhagavā  dasannaṃ
saññābhāvanānaṃ     dasannaṃ     kasiṇasamāpattīnaṃ     ānāpānassatisamādhissa
asubhasamāpattiyāti   bhagavā   .  bhāgī  vā  bhagavā  catunnaṃ  satipaṭṭhānānaṃ
catunnaṃ    sammappadhānānaṃ   catunnaṃ   iddhippādānaṃ   pañcannaṃ   indriyānaṃ
pañcannaṃ    balānaṃ    sattannaṃ    bojjhaṅgānaṃ    ariyassa    aṭṭhaṅgikassa
maggassāti   bhagavā   .   bhāgī   vā   bhagavā   dasannaṃ   tathāgatabalānaṃ
@Footnote: 1 Po. Ma. pavibhaji.
Catunnaṃ   vesārajjānaṃ   catunnaṃ   paṭisambhidānaṃ   channaṃ   abhiññānaṃ   channaṃ
buddhadhammānanti   bhagavā   .   bhagavāti   netaṃ   nāmaṃ  mātarā  kataṃ  na
pitarā   kataṃ  na  bhātarā  kataṃ  na  bhaginiyā  kataṃ  na  mittāmaccehi  kataṃ
na   ñātisālohitehi   kataṃ   na   samaṇabrāhmaṇehi   kataṃ   na  devatāhi
kataṃ    vimokkhantikametaṃ    buddhānaṃ   bhagavantānaṃ   bodhiyā   mūle   saha
sabbaññutañāṇassa    paṭilābhā    sacchikā    paññatti    yadidaṃ    bhagavāti
ekodibhūto vihane tamaṃ soti bhagavā. Tenāha bhagavā
               etesu dhammesu vineyya chandaṃ
               bhikkhu satīmā suvimuttacitto
               kālena so sammā dhammaṃ parivīmaṃsamāno
               ekodibhūto vihane tamaṃ soti bhagavāti.
               Soḷasamo sārīputtasuttaniddeso.
             Aṭṭhakavaggikamhi 1- soḷasa suttaniddesā
                        samattā.
                    ---------------
@Footnote: 1 Po. Ma. aṭṭhakavaggamhi.


             The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 29 page 544-630. https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=29&A=11023              Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=29&A=11023              Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=29&item=881&items=107              Compare with The MCU Version of Thai Tipitaka :- https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=29&siri=16              Study Atthakatha :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=881              The Pali Atthakatha in Thai :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=10208              The Pali Atthakatha in Roman :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=10208              Contents of The Tipitaka Volume 29 https://84000.org/tipitaka/read/?index_29 https://84000.org/tipitaka/english/?index_29

First LinkPrevious Linkแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้า chage to ENGLISH letter

บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]