ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
 
อ่านอรรถกถา 22 / 1อ่านอรรถกถา 22 / 322อรรถกถา เล่มที่ 22 ข้อ 323อ่านอรรถกถา 22 / 324อ่านอรรถกถา 22 / 388
อรรถกถา อังคุตตรนิกาย ฉักกนิบาต ปฐมปัณณาสก์ ธรรมิกวรรคที่ ๕
๑๐. ขัตติยาธิปปายสูตร

               อรรถกถาขัตติยาธิปปายสูตรที่ ๑๐               
               พึงทราบวินิจฉัยในขัตติยาธิปปายสูตรที่ ๑๐ ดังต่อไปนี้ :-
               บทว่า โภคาธิปฺปายา ความว่า กษัตริย์ทั้งหลายตั้งพระประสงค์ไว้ คือมีอัธยาศัยเป็นไปเพื่อรวบรวมโภคะ.
               บทว่า ปญฺญูปวิจารา ความว่า กษัตริย์ทั้งหลายมีการพิจารณาเป็นไปเพื่อประโยชน์แก่ปัญญาอย่างนี้ว่า ขอเราทั้งหลายพึงเป็นผู้มีปัญญา. การพิจารณานี้แลของกษัตริย์เหล่านั้นย่อมเที่ยวไปในจิต.
               บทว่า พลาธิฏฺฐานา ความว่า กษัตริย์ทั้งหลายมีพระวรกายที่มีกำลังเป็นที่ตั้ง. เป็นความจริง กษัตริย์เหล่านั้นได้ร่างกายที่มีกำลังแล้ว ชื่อว่าได้ที่พึ่ง.
               บทว่า ปฐวีอภินิเวสา ความว่า กษัตริย์ทั้งหลายทำการตั้งพระทัยมั่นเพื่อประโยชน์แก่แผ่นดินอย่างนี้ว่า เราจักเป็นเจ้าของแผ่นดิน.
               บทว่า อิสฺสริยปริโยสานา ความว่า กษัตริย์ทั้งหลายมีรัชดาภิเษก (การอภิเษกเป็นพระราชา) เป็นที่สุด เป็นความจริง กษัตรยิ์เหล่านั้นได้รับการอภิเษกแล้ว ชื่อว่าถึงที่สุด.
               พึงทราบความหมายในบททั้งปวงโดยนัยนี้.
               ส่วนในบทที่เหลือในสูตรนี้ มีอธิบายดังต่อไปนี้
               อันดับแรก พราหมณ์ทั้งหลายได้มนต์แล้ว ชื่อว่าได้ที่พึ่ง.
                         คฤหบดีทั้งหลายได้ศิลปะอย่างใดอย่างหนึ่งแล้ว ชื่อว่าได้ที่พึ่ง.
                         หญิงทั้งหลายได้บุตรซึ่งเป็นเจ้าของมรดกในตระกูล ชื่อว่าได้ที่พึ่ง.
                         โจรทั้งหลายได้ศัสตราวุธชนิดใดชนิดหนึ่งแล้ว ชื่อว่าได้ที่พึ่ง.
                         สมณะทั้งหลายมีศีลบริบูรณ์ ชื่อว่าได้ที่พึ่ง.
               เพราะเหตุนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสบททั้งหลายมีบทว่า มนฺตาธิฏฺฐานา เป็นต้นไว้.
               อนึ่ง จิตของพราหมณ์ทั้งหลายย่อมยึดมั่นว่า เราทั้งหลายจักบูชายัญ ครั้นเมื่อได้เข้าถึงพรหมโลกแล้ว พราหมณ์ทั้งหลาย ชื่อว่าถึงที่สุด เพราะเหตุนั้น พราหมณ์เหล่านั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า มียัญเป็นที่ยึดมั่น มีพรหมโลกเป็นที่สุด.
               คฤหบดีทั้งหลาย ชื่อว่ามีการงานเป็นที่ยึดมั่น เพราะเหตุที่มีใจยึดมั่น เพื่อต้องการที่จะทำการงาน เมื่อการงานเสร็จแล้ว คฤหบดีทั้งหลาย ชื่อว่าถึงที่สุด เพราะเหตุนั้น คฤหบดีทั้งหลายจึงชื่อว่ามีการงานที่เสร็จแล้วเป็นที่สุด.
               บทว่า ปุริสาธิปฺปายา ได้แก่ (หญิงทั้งหลาย) มีอัธยาศัยเป็นไปในบุรุษทั้งหลาย.
               หญิง ชื่อว่ามีใจฝักใฝ่ในเครื่องประดับ เพราะเหตุที่มีใจมุ่งหมายเพื่อต้องการเครื่องประดับ. หญิง ชื่อว่าไม่มีหญิงร่วมผัวเป็นที่ยึดมั่น เพราะเหตุที่มีจิตยึดมั่นอย่างนี้ว่า ขอเราอย่าได้เป็นหญิงร่วมผัว (กับหญิงอื่น) ขออยู่ (เป็นใหญ่) แต่ผู้เดียวเท่านั้นในเรือน. หญิง ชื่อว่ามีความเป็นใหญ่เป็นที่สุด เพราะเหตุที่ เมื่อได้ความเป็นใหญ่ในการครองเรือน ก็นับว่าถึงที่สุดแล้ว.
               โจรทั้งหลาย ชื่อว่ามีความช่วงชิงเป็นที่ประสงค์ เพราะเหตุที่มีความประสงค์ในการช่วงชิงเอาทรัพย์สิ่งของของบุคคลอื่น. โจรทั้งหลาย ชื่อว่าสนใจในป่าชัฏ เพราะเหตุที่มีใจท่องเที่ยวไปในป่าชัฏ คือในที่สำหรับหลบซ่อน. โจรทั้งหลาย ชื่อว่ามีความมืดเป็นที่ยึดมั่น เพราะเหตุที่ มีใจยึดมั่น เพื่อต้องการความมืด. โจรทั้งหลาย ชื่อว่ามีการมองไม่เห็นเป็นที่สุด เพราะเหตุที่ (เมื่อ) ถึงภาวะที่ไม่มีใครมองเห็น ก็นับว่าถึงที่สุดแล้ว.
               สมณะทั้งหลาย ชื่อว่ามีขันติและโสรัจจะเป็นที่ประสงค์ เพราะเหตุที่มีความประสงค์ในอธิวาสนขันติ และในศีลซึ่งมีความสะอาดเป็นภาวะ. สมณะทั้งหลาย ชื่อว่าไม่มีอะไรเป็นที่ยึดมั่น เพราะเหตุที่มีใจยึดมั่น ในความไม่มีอะไร คือในภาวะที่ไม่มีการยึดถือ. สมณะทั้งหลาย ชื่อว่ามีนิพพานเป็นที่สุด เพราะเหตุที่ (เมื่อ) บรรลุนิพพาน ก็นับว่าถึงที่สุดแล้ว.

               จบอรรถกถาขัตติยาธิปปายสูตรที่ ๑๐               
               -----------------------------------------------------               

.. อรรถกถา อังคุตตรนิกาย ฉักกนิบาต ปฐมปัณณาสก์ ธรรมิกวรรคที่ ๕ ๑๐. ขัตติยาธิปปายสูตร จบ.
อ่านอรรถกถา 22 / 1อ่านอรรถกถา 22 / 322อรรถกถา เล่มที่ 22 ข้อ 323อ่านอรรถกถา 22 / 324อ่านอรรถกถา 22 / 388
อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=22&A=8580&Z=8619
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=2944
The Pali Atthakatha in Roman
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=2944
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก  ๒๓  มกราคม  พ.ศ.  ๒๕๕๐
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :