ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 13 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.3)

                         19. 4. Asivisavagga
                       1. Asivisopamasuttavannana
     [238] Asivisavaggassa pathame "bhikkhu amantesi"ti ekacarikadvicarikaticarika-
catucarikapancacarike sabhagavuttino karake yuttapayutte sabbepi
dukkhalakkhanakammatthanike parivaretva nisinne yogavacare bhikkhu amantesi. Idam hi
suttam puggalajjhasayena vuttam. Puggalesupi ugghatitannunam 2- disavasikanam
dukkhalakkhanakammatthanikanam upatthanavelayam agantva sattharam parivaretva
nisinnanam vasena vuttam. Evam santepi ugghatitannuadinam catunnampi puggalanam
paccayabhutamevetam. Ugghatitannu puggalo hi imassa suttassa matikanikkhepeneva
arahattam papunissati, vipancitannu matikaya vittharabhajanena, neyyapuggalo
imameva suttam sajjhayanto paripucchanto yonisomanasikaronto kalyanamitte
sevanto bhajanto payirupasanto arahattam papunissati, padaparamassetam suttam
anagate vasana bhavissatiti evam sabbesampi upakarabhavam natva bhagava sinerum
ukkhipanto viya akasam vittharento viya cakkavalapabbatam kampento viya ca
mahantena ussahena seyyathapi bhikkhaveti imam asivisopamasuttam arabhi.
     Tattha cattaro asivisati katthamukho putimukho aggimukho satthamukhoti
ime cattaro. Tesu katthamukhena datthassa sakalasariram sukkhakattham viya
@Footnote: 1 cha.Ma. ajjhasayavasena             2 cha.Ma. vipancitannu
Thaddham hoti, sandhipabbesu adhimattam ayasulasamappitam viya titthati. Putimukhena
datthassa pakkaputipanasam viya vipubbakabhavam apajjitva paggharati, cangavare
pakkhittaudakam viya hoti. Aggimukhena datthassa sakalasariram jhayitva bhasmamutthi
viya bhassamutthi 1- viya ca vippakiriyati. Satthamukhena datthassa sakalasariram chijjati,
asanipatatthanam viya mahanikhadanena khatasandhimukham viya ca hoti. Evam visavasena
vibhatta cattaro asivisa.
     Visavegavikarena panete solasa honti. Katthamukho hi datthaviso ditthaviso
phutthaviso vatavisoti catubbidho hoti. Tena hi datthampi phutthampi tassa vatena 2-
pahatampi sariram vuttappakarena thaddham hoti. Sesesupi eseva nayoti. Evam
visavegavikaravasena solasa honti.
    Puna puggalapannattivasena catusaghoraviso no agataviso, agatavisotthi
honti. Katham? katthamukhesu tava datthaviso ca agataviso no ghoraviso, ceva ghoraviso
ca, nevagataviso na ghoravisoti catubbidho hoti. Tattha yassa visam sampajjalitatinnukaya
aggi viya sigham abhiruhitva akkhini gahetva khandham gahetva sisam gahetva thitanti
vattabbatam apajjati manisappadinam visam viya, mantam pana parivattetva kannavatam
datva dandakena pahatamatte otaritva datthatthaneyeva titthati, ayam agataviso
no ghoraviso nama. Yassa pana visam sanikam abhiruhati, arulharulhatthane 3- pana ayam
sitaudakam viya hoti udakasappadinam visam viya, dvadasavassaccayenapi
kannapitthikhandhapitthikadisu gandapilakadivasena pannayati, mantaparivattanadisu ca
kayiramanasu sigham na otarati, ayam ghoraviso no agataviso nama. Yassa pana visam sigham
abhiruhati, na sigham otarati anelakasappadinam visam viya, ayam agataviso ca
@Footnote: 1 cha.Ma. thusamutthi                    2 Ma. nasavatena
@3 ka. arulhatthane
Ghoraviso ca. Yassa pana visam mandam hoti, otariyamanampi sukheneva otarati
nilasappadhammanisappadinam visam viya, ayam neva agataviso na ghoraviso nama.
Imina upayena katthamukhe datthavisadayo putimukhadisu ca datthavisadayo veditabbati.
Evam puggalapannattivasena catusatthi.
     Tesu "andaja naga"tiadina. 1- Yonivasena ekekam catudha vibhajitva
chapannasadhikani dve satani honti. Te jalajathalajatidvigunita dvadasadhikani
pancasatani honti, te kamarupaakamarupanam vasena dvigunita catuvisadhikasahassasankha
honti. Puna gatamaggassa patilomato sankhipamana katthamukhadivasena cattarova
hontiti. Te sandhaya bhagava "seyyathapi bhikkhave cattaro asivisa"ti aha.
Kulavasena hi ete gahita.
    Tattha asivisati 2- asittavisatipi asivisa, asitavisatipi asivisa,
asisadisavisatipi asivisa. Asittavisati sakalakaye asincitva viya thapitavisa,
parassa ca attano sarire asincanavisati attho. Asitavisati yam yam etehi
asitam hoti paribhuttam, tam tam visameva sampajjati, tasma asitam visam hoti
etesanti asivisa. Asisadisavisati asi viya tikhinam paramammacchedanasamattham visam
etesanti asivisati evamettha vacanattho veditabbo. Uggatejati uggatateja
balavateja. Ghoravisati dunnimmaddanavisa. 3-
    Evam vadeyyunti patijaggapanattham evam vadeyyum. Rajano hi asivise
gahapetva "tatharupe core va etehi damsapetva maressama, nagaruparodhakale
parasenaya va tam khipissama, parabalam nimmaddetum asakkonta subhojanam bhunjitva
varasayanam aruyha etehi attanam damsapetva sattunam vasam anagacchanta
@Footnote: 1 sam. kha. 17/342/204                  2 Ma. asivisati
@3 Ma. dunnimmathanavisa
Attano ruciya marissama"ti asivise jaggapenti. Te yam cora sahasava
maretum na icchanti, "evamete digharattam dukkhappatto hutva marissanti"ti
icchanta tam purisam evam vadanti ime tehambho purisa cattaro asivisati.
     Tattha kalena kalanti kale kale. Pavesetabbati 1- nipajjapetabba.
Annataro va annataro vati katthamukhadisu yo koci. Yam te ambho purisa
karaniyam, tam karohiti idam atthacarakassa vacanam veditabbam. Tassa kira purisassa
evam asivise patipadetva "ayam vo upatthako"ti catusu pelasu 2- thapitanam
asivisanam arocenti. Atheko nikkhamitva agamma tassa purisassa
dakkhinapadanusarena abhiruhitva dakkhinahattham manibandhato patthaya vethetva
dakkhinakannasotamule phanam katva susuti karonto nipajji. Aparo vamapadanusarena
abhiruhitva tatheva vamahattham vethetva vamakannasotamule phanam katva susuti
karonto nipajji, tatiyo nikkhamitva abhimukham abhiruhitva kucchim vethetva
galavatakamule phanam katva susuti karonto nipajji, catuttho pitthibhagena abhiruhitva
givam vethetva uparimuddhani phanam thapetva susuti karonto nipajji.
    Evam catusu asivisesu sariratthakesuyeva jatesu eko tassa purisassa
atthacarakapuriso tam disva "kinte bho purisa laddhan"ti pucchi, tato tena
"ime me bho hatthesu hatthakatakam viya bahasu keyuram viya kucchimhi kucchivethanasatako
viya kannesu kannaculika viya gale muttavaliyo viya sise sisapasadhanam
viya keci alankaravisesa ranna "dinna"ti vutte so aha "bho andhabala,
ma evam mannittha' ranna me tutthenetam pasadhanam dinnan'ti. Tvam ranno
agucari coro, ime ca cattaro asivisa durupatthaha duppatijaggiya,
@Footnote: 1 cha. samvesetabbati            2 Ma. thanesu
Ekasmim utthatukame eko nahayitukamo hoti, ekasmim nahayitukame eko
bhunjitukamo, ekasmim bhunjitukame eko nipajjitukamo. Tesu yasseva iccha
na purati, so tattheva damsetva mareti"ti. Atthi pana bho evam sante koci
sotthimaggoti. Ama, rajapurisanam vikkhittabhavam natva palayanam sotthibhavoti
vatva "yam te karaniyam, tam karohi"ti vadeyya.
    Tam sutva itaro catunnam asivisanam pamadakkhanam rajapurisehi ca
pavivittam disva vamahatthena dakkhinahattham vethetva dakkhinakannaculikaya phanam
thapetva sayitasivisassa sariram parimajjanto viya sanikam tam apanetva
etenevupayena sesepi apanetva tesam bhito palayeyya. Atha nam te asivisa
"ayam amhakam ranna upatthako dinno"ti anubandhamana agaccheyyum. Idam
sandhaya athakho so bhikkhave puriso bhito catunnam asivisanam .pe.
Palayethati vuttam.
    Tasmim pana purise evam agatamaggam oloketva oloketva palayante
raja "palato so puriso"ti sutva "ko nu kho tam anubandhitva ghatetum
sakkhissati"ti vicinanto tasseva paccatthike panca jane labhitva "gacchatha nam
anubandhitva ghatetha"ti peseyya. Athassa atthacara purisa tam pavattim natva
aroceyyum. So bhiyyoso mattaya bhito palayetha. Imamattham sandhaya tamenam
evam vadeyyuntiadi vuttam.
    Chattho antaracaro vadhakoti "pathamam asivisehi anubaddho ito cito ca
te vancento palayi, idani pancahi paccatthikehi anubaddho sutthutaram palayati,
na sakka so evam gahetum, upalalanaya pana sakka, tasma daharakalato
Patthaya ekato khayitva ca pivitva ca sambandham 1- antaracaram vadhakamassa
pesetha"ti amaccehi vutte na ranna pariyesitva pesito antaracaro vadhako.
     So passeyya sunnam gamanti nivattitva olokento padam ghayitva
ghayitva vegenagacchante cattaro asivise panca vadhake paccatthike chatthanca
antaracaram vadhakam "nivatta bho, ma palayi, puttadarena saddhim kame paribhunjanto
sukham vasissasi"ti vatva agacchantam disva bhiyyoso mattaya yena va tena va
palayanto paccantaratthe abhimukhagatam ekam cha kutikam sunnam gamam passeyya.
Rittakamyeva paviseyyati dhanadhannamancapithadihi virahitatta rittakanneva paviseyya.
Tucchakam sunnakanti etasseva vevacanam. Parimaseyyati "sace paniyam bhavissati,
pivissami, sace bhattam bhavissati, bhunjissami"ti bhajanam vivaritva 2- hattham anto
pavesetva parimaseyya.
     Tamenam evam vadeyyunti channam gharanam ekagharepi kinci alabhitva gamamajjhe
eko sandacchayo 3- rukkho atthi, tattha vankaphalakam atthatam disva "idha tava
nisidissami"ti gantava tattha nisinnam mandamandena vatena vijiyamanam tattakamattampi
sukham santato assadayamanam 4- tamenam purisam kecideva atthacaraka bahi
pavattim natva agata evam vadeyyum. Idanimbho purisati idani ambho purisa.
Cora gamaghatakati "yadevettha labhissama, tam ganhissama va ghatessama va"ti
agata cha gamaghatakacoRa.
     Udakannavanti gambhiram puthulam udakam. Gambhirampi hi aputhulam  puthulam va
agambhiram, na annavoti vuccati, yampana gambhiranca puthulanca, tassevetam namam.
Sasankam sappatibhayanti catunnam asivisanam pancannam vadhakanam chatthassa antaracarassa
@Footnote: 1 cha.Ma. santhavam              2 Si.,Ma.,ka. asaya vicaritva
@3 Ma.,ka. santacchayo         4 Si.,ka. anussarayamanam
Channanca gamaghatakacoranam vasena sasankam sappatibhayam. Khemam appatibhayanti tesamyeva
asivisadinam abhavena khemanca nibbhayanca vicitrauyyanavaram bahvannapanam
devanagarasadisam. Natthassa 1- nava santaraniti "imaya navaya orimatirato paratiram
gamissanti"ti evam thapita ca santarani nava na bhaveyya. Uttarasetu vati
rukkhasetujanghasetusakatasetunam annataro uttarasetu va na bhaveyya. Titthati
brahmanoti na kho esa brahmano. Kasma nam brahmanoti aha? ettakanam
paccatthikanam bahitatta, desanam va vinivattento ekam khinasavabrahmanam
dassetumpi evamaha.
     Tasmim pana evam uttinne cattaro asivisa "na laddhovatasi amhehi,
ajja te murumuraya 2- jivitam khaditva chaddeyyama. "panca paccatthika "na
laddhovatasi amhehi, ajja te parivaretva angamangani chinditva ranno
santikam gata satam va sahassam va labheyyama. "../../bdpicture/chattho antaracaro "na
laddhovatasi maya, ajja te phalikavannena asina sisam chinditva senapatitthanam
labhitva sampattim anubhaveyyam. "../../bdpicture/cha cora "na laddhovatasi amhehi, ajja te
vividhani kammakaranani karetva bahudhanam aharapessama"ti cintetva udakannavam
otaritum asakkonta ranno anaya kopitatta parato gantumpi avisahanta
tattheva susitva mareyyum.
     Upama kho myayanti ettha evam adito patthaya opammasamsandanam
veditabbam:- raja viya hi kammam datthabbam, rajaparadhikapuriso viya vattanissito
puthujjano, cattaro asivisa viya cattari mahabhutani, ranno tassa cattaro
asivise paticchapitakalo viya kammuna puthujjanassa patisandhikkhaneyeva catunnam
@Footnote: 1 cha.Ma. na cassa               2 Ma. muramuraya
Mahabhutanam dinnakalo, "imesam asivisanam pamadakkhane rajapurisananca vivittakkhane
nikkhamitva yam te ambho purisa karaniyam, tam karohi"ti vacanena "palayassu"ti
vuttakalo viya satthara imassa bhikkhuno mahabhutakammatthanam kathetva "imesu
catusu mahabhutesu nibbinda virajja, 1- evam vattato parimuncissasi"ti kathitakalo,
tassa purisassa atthacarakavacanam sutva catunnam asivisanam pamadakkhane rajapurisananca
vivittakkhane nikkhamitva yena va tena va palayanam viya imassa bhikkhuno satthu
santike kammatthanam labhitva mahabhutasivisehi parimuccanatthaya nanapalayanena
palayanam.
     Idani catunnetam mahabhutanam adhivacanam pathavidhatuya apodhatuyatiadisu
catumahabhutakatha ca pancuppadanakkhandhakatha ca ayatanakatha ca visuddhimagge
vittharitanayeneva veditabba. Ettha ca katthamukhaasiviso viya pathavidhatu datthabba,
putimukhaaggimukhasatthamukha viya sesadhatuyo. Yatheva hi katthamukhena datthassa sakalakayo
thaddho hoti, evam pathavidhatupakopenapi. Yatha ca putimukhadihi datthassa paggharati
ceva jhayati ca chijjati ca, evam apodhatutejodhatuvayodhatupakopenapiti. Tenahu
atthakathacariya:-
               "patthaddho bhavati kayo     dattho katthamukhena va
                pathavidhatupakopena        hoti katthamukheva so.
                Putiko bhavati kayo       dattho putimukhena va
                apodhatupakopena       hoti putimukheva so.
                Santatto bhavati kayo     dattho aggimukhena va
                tejodhatupakopena       hoti aggimukheva so.
@Footnote: 1 Si.,ka. nibbindam virajjam
                 Sanchinno bhavati kayo     dattho satthamukhena va
                 vayodhatupakopena       hoti satthamukhe so"ti.
Evam tavettha visesato sadisabhavo 1- veditabbo.
     Avisesato pana asayato visavegavikarato anatthagahanato durupatthanato
durasadato akatannutato avisesakarito anantadosupaddavatoti imehi karanehi
etesam asivisasadisata veditabba. Tattha asayatoti asivisanam hi vammiko
asayo, tattheva te vasanti. Mahabhutanampi kayavammiko asayo. Asivisananca
rukkhasusiratinapannagahanasankaratthananipi asayo. Etesupi hi te vasanti.
Mahabhutanampi kayasusiram kayagahanam kayasankaratthanam asayoti. Evam tava asayato
sadisata veditabba.
     Visavegavikaratoti asivisa hi kulavasena katthamukhadibhedato cattaro. Tattha
ekeko visavikarato vibhajjamano datthavisadivasena catubbidho hoti. Mahabhutanipi
paccattalakkhanavasena pathaviadibhedato cattari. Ettha ekekam kammasamutthanadivasena
catubbidham hoti. Evam visavegavikarato sadisata veditabba.
     Anatthaggahanatoti asivise ganhanta panca anatthe ganhanti:-
duggandham ganhanti, asucim ganhanti, byadhim ganhanti, visam ganhanti, maranam
ganhanti. Mahabhutanipi ganhanta panca anatthe ganhanti:- duggandham
ganhanti, asucim ganhanti, byadhim ganhanti, jaram ganhanti, maranam ganhanti.
Tenahu porana:-
                "ye keci sappam ganhanti   milhalittam mahavisam
                 panca ganhantyanatthani    loke sappabhinandino.
@Footnote: 1 Si.,ka. sarirasambhavo
                 Duggandham asucim byadhim     visam maranapancamam
                 anattha honti pancete  milhalitte bhujangame.
                 Evamevam akusala       andhabalaputhujjana
                 panca ganhantyanatthani    bhave jatabhinandino.
                 Duggandham asucim byadhim     jaram maranapancamam
                 anattha honti pancete   milhalitteva pannage"ti. 1-
Evam anatthagahanato sadisata veditabba.
      Durupatthanatoti te asivisa durupatthana, ekasmim upatthatukame eko
nahayitukamo hoti, tasmim nahayitukame aparo bhunjitukamo, tasmim bhunjitukame
anno nipajjitukamo hoti. Tesu yassa kayasseva ajjhasayo na purati, so
tattheva damsitva mareti. Imehi asivisehi pana bhutaneva durupatthanatarani.
Pathavidhatuya hi bhesajje kayiramane apodhatu kuppati, tassa 2- bhesajjam karontassa
tejodhatuti evam ekissa bhesajje kayiramane apara kuppantiti evam
durupatthanato sadisata veditabba.
     Durasadatoti durasada hi asivisa, gehassa purimabhage asivisam disva
pacchimabhagena palayanti, pacchimabhage disva purimabhagena, gehamajjhe disva
gabbham pavisanti, gabbhe disva mancapitham abhiruhanti. Mahabhutani tatopi
durasadatarani. Tatharupena hi kuttharogena phutthassa kannanasadini chinditva
patanti, sariram samphutati, 3- nilamakkhika parivarenti, sariragandho duratova
ubbahati, 4- tam purisam akkosamanampi paridevamanampi neva rosavasena 5- na
karunnena upasankamitum sakkonti, nasikam pidahitva khelam patenta duratova
@Footnote: 1 Si. milhalitte bhavantareti     2 cha.Ma. tasseva    3 Ma.,ka. samphunati
@4 Ma. ubbhahati             5 Ma. rogavasena
Nam vivajjenti. Evam annesampi bhagandarakucchirogavatarogadinam
bibhacchajegucchabhavakarananca roganam vasena ayamevattho vibhavetabboti. Evam durasadato
sadisata veditabba.
     Akatannutatoti asivisa hi akatannuno honti, nhapiyamanapi
bhojiyamanapi gandhamaladihi pujiyamanapi pelayam pakkhipitva parihariyamanapi
otarameva gavesanti. Yattha otaram labhanti, tattheva nam damsitva marenti.
Asivisehi mahabhutaneva akatannutarani. Etesam hi katam nama 1- natthi, sitena
va unhena va nimmalena jalena nhapiyamananipi gandhamaladihi sakkariyamananipi
muduvatthamudusayanamuduasanadihi parihariyamananipi varabhojanam bhojiyamananipi
varapanam payapiyamananipi otarameva gavesanti. Yattha otaram labhanti, tattheva
kuppitva anayabyasanam papentiti. Evam akatannutato sadisata veditabba.
       Avisesakaritoti asivisa hi "ayam khattiyo va brahmano va vesso
va suddo va gahattho va pabbajito va"ti visesam na karonti,
sampattasampattameva damsitva marenti. Mahabhutanipi "ayam khattiyo va brahmano va
vesso va suddo va gahattho va pabbajito va devo va manusso va
maro va brahma va nigguno va saguno va"ti visesam na karonti. Yadi
hi nesam "ayam gunava"ti lajja uppajjeyya, sadevake loke aggapuggale
tathagate lajjam uppadeyyum. Athapi nesam "ayam mahapanno ayam mahiddhiko ayam
dhutavado ca"tiadina nayena lajja uppajjeyya, dhammasenapatisariputtattheradisu
lajjam uppadeyyum. Athapi nesam "ayam nigguno daruno thaddho"ti bhayam
uppajjeyya, sadevake loke niggunadarunathaddhanam 2- aggassa devadattassa channam
@Footnote: 1 Ma. manapam           2 cha.Ma. niggunathaddhadarunanam
  Va sattharanam bhayeyyum, na ca lajjanti na ca bhayanti, kuppitva yankinci
  anayabyasanam apadentiyeva. Evam avisesakarito sadisata veditabba.
        Anantadosupaddavatoti asivise nissaya uppajjanakanam hi dosupaddavanam
  pamanam natthi. Tathahete damsitva kanampi karonti khujjampi pithasappimpi
  ekapakkhalampiti evam aparimanam vippakaram dassenti bhutanipi kuppitani
  kanadibhavesu na kinci vippakaram na karonti, appamano etesam dosupaddavoti.
  Evam anantadosupaddavato sadisata veditabba.
        Idanettha catumahabhutavasena yava arahatta kammatthanam kathetabbam siya,
  tam visuddhimagge catudhatuvavatthananiddese kathitameva.
        Panca vadhaka paccatthikati kho bhikkhave pancannetam upadanakkhandhanam
adhivacananti ettha dvihi akarehi khandhanam vadhakapaccatthikasadisata veditabba.
Khandha hi annamannanca vadhenti, tesu ca santesu vadho nama pannayati.
Katham? rupam tava rupampi vadheti arupampi, tatha arupam arupampi vadheti rupampi.
Katham? ayam hi pathavidhatu bhijjamana itara tisso dhatuyo gahetvava
Bhijjati, apodhatuadisupi eseva nayo, evam tava rupam rupameva vadheti.
Rupakkhandho pana bhijjamano cattaro arupakkhandhe gahetvava bhijjati, evam
rupam arupampi vadheti. Vedanakkhandhopi bhijjamano sannasankharavinnanakkhandhe
gahetvava bhijjati. Sannakkhandhadisupi eseva nayo. Evam arupam arupameva
vadheti. Cutikkhane pana cattaro arupakkhandha bhijjamana vatthurupampi gahetvava
bhijjanti, evam arupam rupampi vadheti. Evam tava annamannam vadhentiti vadhaka.
Yattha pana khandha atthi, tattheva 1- chedanabhedanavadhabandhanadayo honti, na
annatthati. Evam khandhesu sati 2- vadho pannayatitipi vadhaka.
@Footnote: 1 cha.Ma. tattha           2 cha.Ma. evam khandhesu santesu
        Idani pancakkhandhe ruparupavasena dve kotthase katva rupavasena va
namavasena va rupapariggaham adim katva yava arahattam 1- kammatthanam kathetabbam
siya, tampi visuddhimagge kathitameva.
        Chattho antaracaro vadhako ukkhittasikoti kho bhikkhave nandiragassetam
adhivacananti ettha dvihakarehi nandiragassa ukkhittasikavadhakasadisata veditabba
pannasirapatanato ca yonisampatipadanato ca. Katham? cakkhudvarasmim hi
ittharammane apathagate tam arammanam nissaya lobho uppajjati, ettavata
pannasisam patitam nama hoti, sotadvaradisupi eseva nayo. Evam tava
pannasirapatanato sadisata veditabba. Nandirago panesa andajadibheda
catasso yoniyo upaneti. Tassa yoniupagamanamulakani pancavisati mahabhayani
dvattimsa kammakaranani ca agataneva hontiti evam yonisampatipadanatopissa
ukkhittasikavadhakasadisata veditabba.
        Iti nandiragavasenapi ekassa bhikkhuno kammatthanam kathitameva hoti.
Katham? ayam hi nandirago sankharakkhandho, tam sankharakkhandhoti vavatthapetva
Tamsampayutta vedana vedanakkhandho, sanna sannakkhandho, cittam vinnanakkhandho,
tesam vattharammanam rupakkhandhoti evam pancakkhandhe vavatthapeti. Idani te
pancakkhandhe namarupavasena vavatthapetva tesam paccayapariyesanato patthaya
vipassanam vaddhetva anupubbena eko arahattam papunatiti evam nandiragavasena
kammatthanam kathitam hoti.
        Channam ajjhattikayatananam sunnagamena sadisata paliyamyeva agata. Ayam
panettha kammatthananayo:- yatha ca te cha cora chakutikam sunnagamam pavisitva
@Footnote: 1 cha.Ma. arahatta
Aparaparam vicaranta kinci alabhitva gamena anatthika honti, evameva 1- bhikkhu
chasu ajjhattikayatanesu abhinivisitva vicinanto "ahan"ti  va "maman"ti va
gahetabbam kinci adisva tehi anatthiko hoti. So "vipassanam patthapessami"ti
upadarupakammatthanavasena cakkhupasadadayo pariggahetva "ayam rupakkhandho"ti
vavatthapeti, manayatanam "arupakkhandho"ti. Iti sabbani cetani 2- namanceva rupancati
namarupavasena vavatthapetva tesam paccayam pariyesitva vipassanam vaddhetva
sankhare sammasanto anupubbena arahatte patitthati. Idam ekassa bhikkhuno
yava arahatta kammatthanam kathitam hoti.
        Idani bahiranam gamaghatakacorehi sadisatam dassento cora gamaghatakati
khotiadimaha. Tattha manapamanapesuti karanatthe bhummam, manapamanapehiti
attho. Tattha coresu gamam hanantesu panca kiccani vattanti:- cora tava
gamam parivaretva thita aggim datva katakatasaddam 3- utthapenti, tato manussa
hatthasaram gahetva bahi nikkhamanti, tato tehipi 4- saddhim bhandakassa karana
hatthaparamasam karonti, keci panettha paharam papunanti, keci paharatthane
patanti, avasese pana arogajane bandhitva attano vasanatthanam netva
rajjubandhanadihi bandhitva dasaparibhogena paribhunjanti.
        Tattha gamaghatakacoranam gamam parivaretva aggidanam viya chasu dvaresu
arammane apathagate kilesaparilahuppatti veditabba, hatthasaram adaya bahi
nikkhamanam viya tamkhane kusaladhammam pahaya akusalasamangino, 5- bhandakassa karana
hatthaparamasana pajjanam viya dukkatadubbhasitapacittiyathullaccayanam apajjanakalo,
paharaladdhakalo viya samghadisesam apajjanakalo, paharam laddha pana paharatthane
@Footnote: 1 cha.Ma. evamevam       2 cha.Ma. sabbanipetani      3 ka. thita kalahasaddam
@4 cha.Ma. tehi              5 cha.Ma. akusalasamangita
Patitakalo viya parajikam apajjitva assamanakalo, avasesajanassa bandhitva
vasanatthanam netva dasaparibhogena paribhunjanakalo viya tameva arammanam
nissaya sabbesam passantanamyeva culasilamajjhimasilamahasilani bhinditva sikkham
paccakkhaya gihibhavam apajjanakalo. Tatrassa puttadaram posentassa sanditthiko
dukkhakkhandho veditabbo, kalam katva apaye nibbattassa samparayiko.
        Imanipi bahirayatanani ekassa bhikkhuno kammatthanavaseneva kathitani.
Ettha hi rupadini cattari upadarupani, photthabbayatanam, tisso dhatuyo,
dhammayatane apodhatuya saddhim ta catassoti imani cattari bhutani, tesam
paricchedavasena akasadhatu, lahutadivasena lahutadayoti evamidam sabbampi
bhutupadayarupam rupakkhandho, tadarammana vedanadayo cattaro arupakkhandha. Tattha
"rupakkhandho rupam, cattaro arupino khandha naman"ti namarupam vavatthapetva
purimanayeneva patipajjantassa yava arahatta kammatthanam kathitam hoti.
        Oghananti ettha duruttaranattho oghattho. Ete hi "silasamvaram puretva
arahattam papunissami"ti ajjhasayam samutthapetva kalyanamitte nissaya samma
vayamantena taritabba, yena va tena va duruttaRa. 1- Imina duruttaranatthena
oghati vuccanti. Tepi ekassa bhikkhuno kammatthanavasena kathita. Cattaropi hi
eko eko sankharakkhandho vati. Tesam nandirage vuttanayeneva yojetva
vittharetabbam.
        Sakkayassetam adhivacananti sakkayopi hi asivisadihi udakannavassa
orimatiram viya catumahabhutadihi sasankasappatibhayo, sopi ekassa bhikkhuno
kammatthanavaseneva kathito. Sakkayo hi tebhumika pancakkhandha, te ca samasato
@Footnote: 1 Ma. yanena va rathena va atara duruttara
Namarupamevati evamettha namarupavavatthanam adim katva yava arahatta
kammatthanam vittharetabbanti.
        Nibbanassetam adhivacananti nibbanam hi udakannavassa parimatiram viya
catumahabhutadihi khemam appatibhayam. Viriyarambhassetam adhivacananti ettha
cittakiriyadassanattham hettha vuttam vayamameva viriyanti ganhitva dasseti.
Tinno parangatoti taritva param gato.
        Tattha yatha sasankaorimatire thite na udakannavantaritukamena katipaham
vasitva sanikam navam sajjetva udakakilam kilantena viya na navam abhiruhitabba.
Evam karonto hi anarulhova byasanam papunati. Evameva kilesannavam turitukamena
"taruno tavamhi, mahallakakale atthangikamaggakullam bandhissami"ti papanco na
katabbo. Evam karonto hi mahallakakalam appatvapi vinasam papunati, patvapi
katum na sakkoti. Bhaddekarattadini pana anussaritva vegeneva ayam ariyamaggakullo
bandhitabbo.
        Yatha ca kullam bandhantassa hatthapadaparipuri icchitabba. Kunthapado hi
khanjapado va patitthatum na sakkoti, phanahatthakadayo tinapannadini gahetum
na sakkonti. Evamimampi ariyamaggakullam bandhantassa silapadanam ceva saddhahatthassa
ca paripuri icchitabba. Na hi dussilo assaddho sasane apatitthito patipattim
assaddahanto ariyamaggakullam bandhitum sakkoti. Yatha ca paripunnahatthapadopi dubbalo
byadhipilito kullam bandhitum na sakkoti, thamasampannova sakkoti, evam silava
saddhopi alaso kusito imam maggakullam bandhitum na sakkoti, araddhaviriyova sakkotiti
imam bandhitukamena araddhaviriyena bhavitabbam. Yatha so puriso kullam bandhitva
tire thatva yojanavittharam udakannavam "ayam maya paccattapurisakaram nissaya
Nittharitabbo"ti manasam bandhati, evam yoginapi cankamam 1- oruyha "ajja maya
catumaggavajjham kilesannavam taritva arahatte patitthatabban"ti manasam
bandhitabbam.
        Yatha ca so puriso kullam nissaya udakannavam taranto gavutamattam
gantva nivattitva olokento "ekakotthasam atikkantomhi, anne tayo
sesa"ti janati, aparampi gavutamattam gantva nivattitva olokento "dve
atikkantomhi, dve sesa"ti janati, aparampi gavutamattam gantva tato
nivattitva olokento "tayo atikkantomhi, eko seso"ti janati, tampi
atikkamma nivattitva olokento "cattaropime kotthasa atikkanta"ti
janati, tanca kullam padena atikkamitva 2- sotabhimukham khipitva uttaritva
tire titthati. Evam ayampi bhikkhu ariyamaggakullam nissaya kilesannavantaranto
sotapattimaggena pathamamaggavajjhe kilese taritva magganantare phale thito
paccavekkhanananena nivattitva olokento "catumaggavajjhanam me kilesanam
eko kotthaso pahino, itare tayo sesa"ti janati, puna tatheva
indriyabalabojjhangani samodhanetva sankhare sammasanto sakadagamimaggena
dutiyamaggavajjhe kilese taritva magganantare phale thito paccavekkhanananena nivattitva
olokento "catumaggavajjhanam me kilesanam dve kotthasa pahina, itare
dve sesa"ti janati. Puna tatheva indriyabalabojjhangani samodhanetva
sankhare sammasanto anagamimaggena tatiyamaggavajjhe kilese taritva magganantare
phale thito paccavekkhanananena nivattitva olokento "catumaggavajjhanam me
kilesanam tayo kotthasa pahina, eko seso"ti janati, puna tatheva
@Footnote: 1 cha.Ma. cankama             2 cha.Ma. akkamitva
Indriyabalabojjhangani samodhanetva sankhare sammasanto arahattamaggena
catutthamaggavajjhe kilese taritva magganantare phale thito paccavekkhanananena
nivattitva olokento "sabbakilesa me pahina"ti janati.
        Yatha so puriso tam kullam sote pavahetva uttaritva thale thito
nagaram pavisitva uparipasadavaragato "ettakena vatamhi anatthena mutto"ti
ekaggacitto tutthamanaso nisidati, evam tasmimyeva va asane annesu va
rattitthanadivatthanadisu yattha katthaci nisinno "ettakena vatamhi anatthena
mutto"ti nibbanarammanam phalasamapattim appetva ekaggacitto tutthamanaso
nisidati. Idam va sandhaya vuttam tinno parangato thale titthati brahmanoti
kho bhikkhave arahato etam adhivacananti. Evam tavettha nanakammatthanani
kathitani, samodhanetva pana sabbanipi ekameva katva dassetabbani. Ekam
katva dassentenapi pancakkhandhavaseneva vinivattetabbani.
        Katham? ettha hi cattari mahabhutani ajjhattikani pancayatanani
Bahirani pancayatanani dhammayatane pannarasasukhumarupani sakkayassa ekadesoti
ayam rupakkhandho, manayatanam vinnanakkhandho dhammayatanekadeso cattaro ogha
sakkayekadesoti ime cattaro arupino khandha. Tattha rupakkhandho rupam,
cattaro arupino khandha namanti idam namarupam, tassa nandirago kamogho
bhavogho dhammayatanekadeso sakkayekadesoti ime paccaya. Iti sappaccayam
namarupam vavatthapeti nama. Sappaccayam namarupam vavatthapetva tilakkhanam aropetva
vipassanam vaddhetva sankhare sammasanto arahattam papunatiti idamekassa
bhikkhuno niyyanamukham.
        Tattha cattaro mahabhuta pancuppadanakkhandha ajjhattikabahirani
ekadasayatanani dhammayatanekadeso ditthogho avijjogho sakkayekadesoti idam
Dukkhasaccam, nandirago dhammayatanekadeso kamogho bhavogho sakkayekadesoti
idam samudayasaccam, parimatirasankhatam nibbanam nirodhasaccam, ariyamaggo maggasaccam.
Tattha dve saccani vattam, dve vivattam, dve lokiyani, dve lokuttaraniti
cattari saccani solasahakarehi satthinayasahassehi 1- vibhajitva dassetabbaniti.
Desanapariyosane vipancitannu pancasata bhikkhu arahatte patitthahimsu. Suttam
pana dukkhalakkhanavasena kathitam.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 13 page 61-79. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=1308&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=1308&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=18&i=309              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=18&A=4774              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=18&A=4368              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=18&A=4368              Contents of The Tipitaka Volume 18 http://84000.org/tipitaka/read/?index_18

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]