ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.1)

Anutappa 1- hotiti anutapakara hoti. Tattha cakkavattiranno kalakiriya ekacakkavale
devamanussanam anutapakara hoti. Buddhanam kalakiriya dasasahassacakkavale 2-
devamanussanam anutapakara hoti. Tena vuttam "bahuno janassa anutappa hoti"ti.
      [174] Pancame adutiyoti dutiyakassa 3- buddhassa abhava adutiyo. Cattaro hi
buddha sutabuddho catusaccabuddho paccekabuddho sabbannubuddhoti. Tattha bahussuto
bhikkhu sutabuddho nama. Khinasavo catusaccabuddho nama. Kappasatasahassadhikani
dve asankhyeyyani paramiyo puretva samam patividdhapaccekabuddhanano paccekabuddho
nama. Kappasatasahassadhikani cattari va attha va solasa va asankhyeyyani
paramiyo puretva tinnam maranam matthakam madditva patividdhasabbannutanano
sabbannubuddho nama. Imesu catusu buddhesu sabbannubuddhova adutiyo nama.
Na hi tena saddhim anno sabbannubuddho nama uppajjati.
      Asahayoti attabhavena va patividdhadhammehi va sadiso sahayo nama assa
natthiti asahayo. "laddhasahayo kho pana so bhagava sekkhasekkhananneva 4-
patipadanan"ti imina pariyayena 5- sekkhasekkha buddhanam 6- sahaya nama honti.
Appatimoti patima vuccati attabhavo, tassa attabhavasadisa anna patima natthiti
appatimo. Yapi ca manussa suvannarajatadimaya patima karonti, tasu valaggamattampi
okasam tathagatassa attabhavasadisam katum samattho nama natthiti sabbatthapi appatimo.
      Appatisamoti attabhavenevassa patisamo nama koci natthiti appatisamo.
Appatibhagoti yena tathagatena 7- "cattaro satipatthana"tiadina nayena dhamma
desita, tena puna "cattaro 8- satipatthana, tayo va panca va"tiadina nayena
@Footnote: 1 Si. anutappa  2 cha.Ma....cakkavalesu  3 cha.Ma. dutiyassa
@4 Si.,i.,cha.Ma. sekhananceva  5 cha.Ma.,i. imina pana pariyayena  6 cha.Ma. sekhasekha
@buddhanam, i. sekhasekhabuddhanam  7 cha.Ma.,i. ye tathagatena  8 cha.Ma.,i. tesu na
@cattaro
Patibhagam katum samattho nama natthiti appatibhago. Appatipuggaloti anno koci
"aham buddho"ti evam patinnam datum samattho nama puggalo 1- natthiti appatipuggalo.
Asamoti appatipuggalattava sabbasattehi asamo. Asamasamoti asama vuccanti
atitanagata sabbannubuddha, tehi asamehi samoti asamasamo.
      Dvipadanam 2- aggoti sammasambuddho apadanam dvipadanam catuppadanam bahup-
padanam rupiarupisanniasanninevasanninasannisattanam aggova, kasma idha dvipadanam
aggoti vutto? setthataravasena. Imasmim hi loke settho nama uppajjamano
apadacatuppadabahuppadesu nuppajjati, dvipadesuyeva uppajjati. Kataradvipadesuti?
manussesu ceva devesu ca. Manussesu ca 3- uppajjamano tisahassimahasahassilokadhatum
vase vattetum samattho buddho hutva uppajjati. Devesu uppajjamano dasasahassiloka-
dhatuvasavatti mahabrahma hutva uppajjati. So tassa kappiyakarako va aramiko va
sampajjati. Iti tatopi setthataravaseneva 4- dvipadanam aggoti vutto.
      [175-186] Chatthadisu ekapuggalassa bhikkhave patubhava mahato cakkhussa
patubhavo hotiti bhikkhave ekapuggalassa tathagatassa arahato sammasambuddhassa
patubhavena mahantassa cakkhussa patubhavo hoti. Tasmim puggale patubhute tampi
patubhutameva hoti, na vina tassa patubhavena patubhavati. Patubhavoti uppatti
nipphatti. Katamassa cakkhussati? pannacakkhussati. Kivarupassati? sariputtat-
therassa vipassanapannasadisassa mahamoggallanattherassa samadhipannasadisassati.
Alokadisupi eseva nayo. Ubhinnam aggasavakanam pannaalokasadisoyevati ettha 5-
aloko, pannaobhasasadisoyeva ca 6- obhaso adhippeto. "mahato cakkhussa, mahato
alokassa, mahato obhasassa"ti imani tinipi 7- lokiyalokuttaramissakani kathitaniti
veditabbani.
@Footnote: 1 cha.Ma. katum samattho puggalo  2 pali.,Si.,i. dipadanam  3 cha.Ma.,i. ayam saddo na
@dissati 4 cha.Ma.,i. setthataravasenesa  5 cha.Ma....sadisoyeva hi ettha  6 cha.Ma. ayam
@saddo na dissati  7 cha.Ma.,i. imani ca pana tinipi
      Channam anuttariyananti uttarivirahitanam 1- channam uttamadhammanam. Tattha
dassananuttariyam savananuttariyam labhanuttariyam sikkhanuttariyam paricariyanuttariyam
anussatanuttariyanti imani cha anuttariyani. Imesam patubhavo hotiti attho.
Ayasma hi anandatthero sayam patam tathagatam cakkhuvinnanena datthum labhati,
idam dassananuttariyam. Annopi sotapanno va sakadagami va anagami va
anandatthero viya tathagatam dassanaya labhati, idampi dassananuttariyam. Aparo
pana puthujjanakalyanako anandatthero viya dasabalam dassanaya labhitva tam dassanam
vaddhetva sotapattimaggam papeti, idam dassanameva nama, muladassanam pana
dassananuttariyam nama.
      Anandatthero viya ca abhinham 2- dasabalassa vacanam sotavinnanena sotum labhati,
idam savananuttariyam. Annepi sotapannadayo anandatthero viya tathagatassa vacanam
savanaya labhanti, idampi savananuttariyam. Aparo pana puthujjanakalyanako anandatthero
viya tathagatassa vacanam sotum labhitva tam savanam vaddhetva sotapattimaggam papeti, idam
savanameva nama, mulasavanam pana savananuttariyam nama.
      Anandatthero viya 3- dasabale saddham patilabhati, idam labhanuttariyam. Annepi
sotapannadayo anandatthero viya dasabale saddhapatilabham labhitva 4- patilabham
patilabhanti, 5-  idampi labhanuttariyam. Aparo pana puthujjanakalyanako anandatthero
viya dasabale saddhapatilabham labhitva tam labham vaddhetva sotapattimaggam papeti,
ayam labhoyeva nama, mulalabho pana labhanuttariyam nama.
      Anandatthero viya ca dasabalassa sasane tisso sikkha sikkhati, idam
sikkhanuttariyam. Annepi sotapannadayo anandatthero viya dasabalassa sasane
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. uttaritaravirahitanam  2 cha.Ma.,i. anandattheroyeva ca abhikkhanam
@3 cha.Ma.,i. anandattheroyeva ca. evamuparipi  4 cha.Ma.,i. labhanti
@5 cha.Ma.,i. patilabham patilabhantiti ime patha na dissanti
Tisso sikkha sikkhanti, idampi sikkhanuttariyam. Aparo pana puthujjanakalyanako
anandatthero viya dasabalassa sasane tisso sikkha sikkhitva ta sikkha vaddhetva
sotapattimaggam papeti, ayam sikkhayeva nama, mulasikkha pana sikkhanuttariyam nama.
      Anandatthero viya ca abhinham dasabalam paricarati, idam paricariyanuttariyam.
Annepi sotapannadayo anandatthero viya abhinham dasabalam paricaranti, idampi
paricariyanuttariyam. Aparo pana puthujjanakalyanako anandatthero viya dasabalam
paricaritva tam paricariyam vaddhetva sotapattimaggam papeti, ayam paricariyayeva
nama, mulaparicariya pana paricariyanuttariyam nama.
      Anandatthero viya ca dasabalassa lokiyalokuttaragune anussarati, idam
anussatanuttariyam. Annepi sotapannadayo anandatthero viya dasabalassa
lokiyalokuttaragune anussaranti, idampi anussatanuttariyam. Aparo pana
puthujjanakalyanako anandatthero viya dasabalassa lokiyalokuttaragune anussaritva tam
anussatim vaddhetva sotapattimaggam papeti, ayam anussatiyeva nama, mulanussati pana
anussatanuttariyam nama. Imani cha anuttariyani, imesam patubhavo hoti. Imani ca
pana cha anuttariyani lokiyalokuttaramissakani kathitaniti veditabbani.
     Catunnam patisambhidanam sacchikiriya hotiti catasso hi patisambhidayo
atthapatisambhida dhammapatisambhida niruttipatisambhida patibhanapatisambhidati.
Tattha atthesu nanam atthapatisambhida, dhammesu nanam dhammapatisambhida,
atthadhammaniruttabhilape nanam niruttipatisambhida, nanesu nanam patibhanapatisambhida.
Ayamettha sankhepo, vittharo panetasam abhidhamme 1- agatoyeva. Imasam catassannam
patisambhidanam buddhuppade paccakkhakiriya hoti, na vina buddhuppada. Etasam
sacchikiriya hotiti attho. 2- Imapi lokiyalokuttarava kathitati veditabba.
@Footnote: 1 abhi.vi. 35/718/359 patisambhidavibhanga  2 cha.Ma.,i. sacchikiriyati attho
    Anekadhatupativedhoti "cakkhudhatu rupadhatu"tiadinam attharasannam dhatunam
buddhuppadeyeva pativedho hoti, na vina buddhuppadenati attho. Nanadhatu-
pativedho hotiti ettha ima ca 1- attharasa dhatuyo nanasabhavato nanadhatuyoti
veditabba. Yo panetasam "nanasabhava ettha"ti 2- evam nanakaranato 3-
pativedho, ayam nanadhatupativedho nama. Vijjavimuttiphalasacchikiriyati ettha vijjati
phalananam, vimuttiti tadavasesa sotapattiphalasampayutta 4- dhamma.
Sotapattiphalasacchikiriyati sototi pathamamaggo, tena sotena pattabbam phalanti 5-
sotapattiphalam. Sakadagamiphaladini pakataneva.
     [187] Anuttaranti niruttaram. 6- Dhammacakkanti setthacakkam. Cakkasaddo hesa:-
        "catubbhi atthajjhagama          atthabhi ceva 7- solasa
         solasabhi ca battimsa 8-      atriccham cakkamasado
         icchahatassa posassa         cakkam bhamati matthake"ti 9-
ettha urucakke. 10- "cakkasamarulha janapada pariyayanti"ti 11- ettha
iriyapathacakke. "athakho so bhikkhave rathakaro yantam cakkam chahi masehi nitthitam, tam
pavattesi"ti 12- ettha darucakke. "addasa kho dono brahmano bhagavato padesu
cakkani sahassarani"ti 13- ettha lakkhanacakke. "cattarimani bhikkhave cakkani, yehi
samannagatanam devamanussanam catucakkam pavattati"ti 14- ettha sampatticakke. "dibbam
cakkaratanam patubhavati"ti 15- ettha ratanacakke. Idha pana dhammacakke agato.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. nanadhatupativedhoti ettha imava  2 cha.Ma.,i. etati
@3 cha.Ma.,i. nanakaranato  4 cha.Ma. phasasampayutta, i. phalasampayuttaka
@5 Si.,i. pavattaphalanti  6 Ma. anuttariyam  7 cha.Ma. atthahipi ca, i. itthahi ca
@8 ka. chattimsa  9 khu.ja. 27/104/34 mittavindajataka (sya)  10 Ma. khuracakke
@11 an.tika. 20/63/174 bhayasutta, an.pancaka. 22/54/75 nivaranavagga (sya)
@12 an.tika. 20/15/106 sacetanasutta  13 an.catukka. 21/36/42 donasutta
@14 an.catukka. 21/31/37 cakkasutta  15 di.Ma. 10/243/150 cakkaratana, Ma.u.
@14/256/223 balapanditasutta
      Pavattitanti ettha ca dhammacakkam abhiniharati nama, abhinihatam nama, uppadeti
nama, uppaditam nama, pavatteti nama, pavattitam namati ayam pabhedo veditabbo.
Kuto patthaya dhammacakkam abhiniharati namati? yada sumedhabrahmano hutva kamesu
Adinavam nekkhammeva 1- anisamsam disva sattasatakamahadanam 2- datva isipabbajjam
pabbajitva panca abhinna attha samapattiyo nibbattesi, tato patthaya dhammacakkam
abhiniharati nama.
       Kuto patthaya abhinihatam namati? yada attha dhamme samodhanetva
Dipankarapadamule mahabodhimandatthaya manasam bandhitva "byakaranamaladdha na
vutthahissami"ti viriyadhitthanam adhitthaya nipanno dasabalassa santika byakaranam
labhi, tato patthaya dhammacakkam abhinihatam nama.
       Kuto patthaya uppadeti namati? tato patthaya danaparamim purentopi
Dhammacakkam uppadeti nama. Silaparamim purentopi .pe. Upekkhaparamim purentopi
dhammacakkam uppadeti nama. Dasa paramiyo dasa upaparamiyo dasa paramatthaparamiyo
purentopi, panca mahapariccage pariccajantopi, natatthacariyam purentopi dhammacakkam
uppadeti nama. Vessantarabhave thatva sattasatakamahadanam datva puttadaram danamukhe
niyyadetva 3-  paramikutam gahetva tusitapure nibbattitva tattha yavatayukam
thatva devatahi ayacito patinnam datva pancamahavilokanam vilokentopi dhammacakkam
uppadetiyeva nama. Matukucchiyam patisandhim ganhantopi, patisandhikkhane
dasasahassacakkavalam kampentopi, matukucchito nikkhantadivase tatheva lokam kampentopi,
sampatijato sattapadani gantva "aggohamasmi"ti sihanadam nadantopi, ekunatimsa
samvaccharani agaramajjhe vasantopi, mahabhinikkhamanam nikkhamantopi, anomanaditire
pabbajantopi, mahapadhane cha vassani viriyam karontopi, sujataya dinnam madhupayasam
bhunjitva
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. nekkhamme ca  2 Si.,i. sattaham mahadanam  3 cha.Ma. niyyatetva
Suvannapatim nadiya pavahetva sayanhasamaye bodhimandavaram gato 1- puratthimalokadhatum
olokento nisiditva suriye dharamaneyeva marabalam vidhametva pathamayame pubbenivasam
anussarantopi, majjhimayame dibbacakkhum visodhentopi, paccusakale samanantare
paccayakaram sammasitva sotapattimaggam pativijjhantopi, sotapattiphalam
sacchikarontopi, sakadagamimaggam sakadagamiphalam anagamimaggam anagamiphalam
sacchikarontopi, arahattamaggam pativijjhantopi dhammacakkam uppadetiyeva nama.
       Arahattaphalakkhane pana teneva ca dhammacakkam uppaditam nama. Buddhanam hi
sakalo gunarasi 2- arahattaphaleneva saddhim ijjhati. Tasma tena tasmim khane dhammacakkam
uppaditam nama hoti.
      Kada pavatteti nama? bodhimande sattasattaham vitinametva isipatane
Migadaye annakondannattheram kayasakkhim katva dhammacakkappavattanasuttantam
desento dhammacakkam pavatteti nama.
      Yada pana annakondannattherena dasabalassa desananananubhavanibbattam
savanam labhitva sabbapathamam dhammo adhigato, tato patthaya dhammacakkam pavattitam nama hotiti
veditabbam. 3-  Dhammacakkanti cetam desanananassapi namam pativedhananassapi. Tesu
desanananam lokiyam, pativedhananam lokuttaram. Kassa desanananam pativedhanananti 4- ?
na annassa kassaci, sammasambuddhasseva desananananca pativedhananancati veditabbam.
      Sammadevati hetuna nayeneva 5- karaneneva. Anuppavattetiti yatha purato
gacchantassa pacchato gacchanto tam anugacchati nama, evam pathamataram satthara pavattitam
thero anuppavatteti nama. Katham? sattha hi "cattarome bhikkhave satipatthana,
@Footnote: 1 cha.Ma.,i......varagato  2 cha.Ma. sakalalokiyalokuttaragunarasi, i. sakalagunarasi
@3 i. natabbam  4 cha.Ma.,i. desanapativedhanananti  5 cha.Ma. nayena
Katame cattaro"ti kathento dhammacakkam pavatteti nama, dhammasenapati sariputtat-
theroyeva 1- "cattarome avuso satipatthana"ti kathento dhammacakkam anuppavatteti
nama. Sammappadhanadisupi eseva nayo. Na kevalanca bodhipakkhiyadhammesu, "cattarimani
bhikkhave ariyasaccani, cattarome bhikkhave ariyavamsa"tiadisupi eseva nayo
netabbo. 2- Evam sammasambuddho dhammacakkam pavatteti nama, thero dasabalena pavattitam
dhammacakkam anuppavatteti nama.
      Evam dhammacakkam anuppavattentena pana therena dhammo desitopi pakasitopi
satthara desito pakasitova hoti. Yo koci 3- bhikkhu va bhikkhuni va upasako
va upasika va devo va sakko va maro va brahma va dhammam desetu,
sabbo 4- so satthara desito pakasito nama hoti, sesajano pana lekhaharakapakkhe 5-
thitova nama hoti. Katham? yatha hi ranna dinnam pannam vacetva tam kammam
karonti, yena kenaci tathakaritampi ranna karitanti pavuccati. 6-  Maharaja viya
hi sammasambuddho. Rajapannam viya tepitakam buddhavacanam. Pannadanam viya tepitakena
nayamukhadanam 7- pannam vacetva kammanam 8- karanam viya catassannam 9- parisanam attano
balena buddhavacanam ugganhapetva 10- paresam desana pakasana. Tattha yatha pannam
vacetva yena kenaci katampi karitampi tam kammam ranna karitameva hoti, evameva
yena kenaci desitopi pakasitopi dhammo sattharava desito pakasito nama hotiti
veditabbo. Sesam sabbattha uttanatthamevati.
                       Ekapuggalavannana nitthita.
                          Terasamo vaggo.
@Footnote: 1 cha.Ma. sariputtattheropi, i. sariputtatthero teyeva  2 cha.Ma.,i. adisupi ayam
@nayo netabbova  3 cha.Ma.,i. yo hi koci  4 cha.Ma.,i. desetu pakasetu, sabbo
@5 Si.,i. lekhaharakapakkhe nayamukhadane  6 cha.Ma. 1/187/96 thokam visadisam
@7 cha.Ma.,i. tepitake nayamukhadanam  8 cha.Ma. tamtamkammanam,  i. vacetva vacetva
@kammanam  9 cha.Ma. catunnam, i. karanam viya catunnam  10 cha.Ma.,i. ugganhitva



             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 104-111. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=2441&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=2441&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=139              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=585              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=572              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=572              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]